ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

... konulu sunumlar: "ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ"— Sunum transkripti:

1 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
(R. Gagne) Öğrenmenin şartlarını sağlama Zihinde Bağlantılar Kurma Teorisi (D. Ausubel) Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

2 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Öğrenme, insanın beyninde gerçekleşir. Öğrenmede iç faktörler de dış faktörler kadar önemlidir. İç faktörler: Daha önce öğrenilmiş olan bilgiler, Zihinsel beceriler Bilişsel stratejiler Duyuşsal özellikler Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

3 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Öğrenmenin farklı seviyeleri veya tipleri vardır. Yani her farklı birey (ve bilgi) tipi, farklı öğretim tipleri gerektirir. Gagne, beş ana öğrenme kategorisi (öğrenme ürünü) belirlemiştir: sözel bilgiler, zihinsel beceriler, bilişsel stratejiler, motor beceriler ve tutumlar. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

4 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Gagne, entellektüel becerileri basitten karmaşığa doğru sıralıyor: 1. İşaret öğrenme. Şartlı refleks, korkular.. 2. Uyaran-davranım arasında bağ kurma. Operant koşullanma 3. Basit zincirleme. Uyaran-tepki bağlantısını otomatikleştirme. Yazı yazma, araba kullanma. 4. Sözel bağ kurma, konuşma, şiir ezberleme 5. Ayırtetmeyi öğrenme. Farklı anahtarlar, farklı trafik ışıkları, farklı tepkiler 6. Kavram öğrenme, sınıflama yapabilme 7. İlke ve ilişkileri öğrenme 8. Problem çözme. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

5 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Sözel bilgiler İsimler, kavramlar, özellikler, fonksiyonlar vs. Öğrenci, öğrenme alanının genel bilgi ve kavramlarını önceden bilmelidir. Konu ile ilgili gerekli yeni kelimeleri öğrenmelidir. Açık-seçik ve bütün halinde bir öğrenme ve anlatma olmalıdır. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

6 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Tutumlar Olaylara, kişilere, nesnelere karşı vaziyetalış. Öğrenilecek konuya, anlatan kişiye, sınıfa karşı olumlu bir vaziyetalış en başta şarttır. Psikomotor beceriler Ayakkabı bağlama, bisiklete binme, araba kullanma, ev aletlerini kullanma. Gerekli bilgi ve bedensel olgunluk şarttır. Her doğru öğrenme pekiştireçlerle desteklenmelidir. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

7 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Bilişsel stratejiler: Her bireyin öğrenirken, hatırlarken, problem çözerken kullandığı kendine has yöntemler. Bir bilgiye nasıl yaklaşıyor, anlamaya mı çalışıyor, yoksa ezberlemeye mi? Değişik yaklaşım ve yorumları var mı? Analiz ve sentez gücü, çözüm geliştirme yolları vs. (“Her yiğidin bir yoğurt yeyişi vardır”) Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

8 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Gagne teorisi dokuz öğretim ilkesi ve bunlara uygun bilişsel olgular belirlemiştir: 1. Dikkat etme (algılama) 2. Öğrenmenin amaçları hakkında bilgi toplama (ümitler, beklentiler ne?) 3. Daha önceki öğrenilenleri hatırlatarak uyarma (tekrar uyarma) 4. Yeni uyaranları sunma (seçici algılama) 5. Öğrenmede rehberlik etme (semantik kodlama) 6. Performansı ortaya çıkarma 7. Geribildirim verme (pekiştirme) 8. Performansı değerlendirme 9. Akılda tutmayı ve bilgi transferini geliştirme (genelleme) Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

9 Dr.Ergün kuramsal08

10 Dr.Ergün kuramsal08

11 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Gagne’nin öğrenme prensipleri 1. Farklı öğrenme hedefleri için farklı öğretimler gerekir. 2. Öğrenme ortamlarını oluşturarak, öğrenmenin öğrenen üzerinde gerçekleşmesi sağlanmalıdır. 3. Her öğrenme sonucu için özel öğretim işlemleri yapılmalıdır. 4. Öğrenme sıralaması, zihinsel becerileri ve öğretimin mantıklı bir sıraya konulması için gereklidir. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

12 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Gagne, öğrenmede öğretim teknolojilerinin rolüne şöyle işaret etmiştir. * Dikkat çek – Bilgisayarları kullan * Hedefleri bil – soru sor * Önceki öğrendiklerini hatırla, gözden geçir * Uyaranları sun * Öğrenmeye rehberlik et, örnekler ver * Performansı ortaya çıkar – öğrencilerin farklı örnekler vermelerini iste * Geribildirim ver – verilen örneklerin doğru olup olmadıklarını kontrol et * Öğrenilenleri değerlendir – puanla ve teşvik et * Öğrenmenin kalıcılığını ve yeni alanlara transferini sağla. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

13 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Zihinde Bağlantılar Kurma Teorisi Anlamlı öğrenme Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

14 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Öğrencinin her şeyi yeniden keşfetmesine (buluş) gerek yoktur. Öğrenci yeni bilgileri kendi varolan bilgi sisteminin içine yerleştirerek öğrenir. Birey yeni öğrendiklerini zihindeki eski bilgiler yapısı içine yerleştirerek (organize edilerek) anlamlı hale getirir. İnsan zihnindeki düzenleyiciler (organize ediciler), belli ilkelere göre yeni bilgileri eskiler içine yerleştirir ve yeniden düzenler. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

15 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Ausubel’e göre öğrenme, bilgi alma sırasında ortaya çıkan bilgi parçalarının üst düzeyde düzenlenmesi, temsil edilmesi ve aralarında bağ kurulması işlemlerine dayanır. Öğrenmede en önemli işlem, yeni malzemeleri daha önce zihinde var olan sağlam –ama yeninin aynı olmayan- bilişsel yapılardaki uygun fikirlerle bağlantı haline getirmedir (subsumption). Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

16 Dr.Ergün kuramsal08

17 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Bilişsel yapılar, bütün öğrenilmiş deneyimlerden zihinde kalan tortulardır, çünkü deneyimlerin birçok ayrıntıları, zamana ve duruma bağlı olan özellikleri kaybolmuştur. Ausubel tarafından ileri sürülen ana öğretimsel mekanizma, gelişmiş düzenleyicilerdir. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

18 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Bu düzenleyiciler bir üst düzeyde soyutlama, genelleme ve kapsama (inclusiveness) yaparlar. Öğrenilmekte olan materyalleri açıklama, bütünleştirme ve aralarında bağ kurma bu düzenleyicilerin işidir. Düzenleyiciler (organizer) yeni öğrenilen bilgilerle, bunlarla ilgili olarak eskiden var olan fikirler arasında bağlantı köprüleri kurarlar. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

19 Anlamlı öğrenmede organize ediciler:
Üst düzey kavramların oluşturduğu başlangıç ifadeleri; bir kavram, ilke, kural veya genelleme, işlenecek konunun ana hatları... Mesela, “üçgenler açılarına ve kenarlarına göre isimlendirilir” kuralı bir organize edicidir. Eğitim bilimlerinde “hedefler-giriş davranışları-öğretim ortamları hazırlama ve uygulama-değerlendirme” yapısı her derste öğrenciye hatırlatılması gereken bir şablondur. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

20 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Organize ediciler, daha sonra öğrenilecek bilgileri anlamlı bir duruma getirir. Yeni bilgilerin içine yerleştirileceği çerçeve hazırlanır. Yeni ve eski bilgiler arasında bir köprü oluşturur. Organize ediciler: a) Açıklayıcı (hiç karşılaşılmamış bir konu hakkında genel açıklamalar) b) Karşılaştırıcı (benzerlik ve farklılıkların ortaya konması, olumlu ve olumsuz pekiştireçlerin benzerlik ve farklılıkları gibi) olmak üzere iki türlüdür. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

21 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Bu öğrenmede en önemli şey anlam ağları (semantic network) oluşturmaktır. Yeni bir üçgen öğrenildiğinde diğer üçgenlerle, geometrik şekillerle, açılarla vs. bir bağlantı kurulur, bir ağ içine yerleşir. Bir itfaiye arabası; yangın, ev, sokak, duman, siren, ışık gibi birçok kavramlar içine yerleşir. Anlam ağı bir açıdan zihindeki şemalardır. İnsan yüzü bebek ve çocuklarda bir şema olarak yerleşir. Ancak maskeler bu şemayı çarpıttığı için çocukları korkutur. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

22 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Anlatma ne kadar açık-seçik olursa, anlaşılması ve eskilerle birleştirilmesi o kadar kolay olur. Bu teori ezberlemeye kesinlikle karşıdır; hiç olmazsa öğrenci anladığı konuyu kendi ifadeleriyle anlatabilmelidir. Bu teoriye en uygun öğretim metodu takrirdir. Ancak derse başlamadan öğrencinin eski bilgi yapısını bilmek öğretmede birçok avantajlar sağlar. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

23 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Ausubel’in teorisi Gestalt teorisi ve şema kavramını temel prensip olarak kullanan diğer teorilerle ortak noktalara sahiptir. Yapısalcılar gibi yeni bilişsel yapıların geliştirilmesini değil de varolan bilişsel yapıların yeniden düzenlenmesini öngörmesine rağmen Bruner’in “spiral öğrenme modeli” ile de benzerlikleri vardır. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

24 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Ausubel, alıp kabul edici (reception) öğrenme ile ezber ve keşif türü öğrenmeyi birbirinden ayırıyor. Ezberciler yenilerle eskiler arasında bağlantılar kurma ve anlamlı bilgiler haline getirmeyi düşünmüyorlar. Keşifçiler de bilgileri problem çözme yoluyla keşfetmeyi amaçlıyorlar. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

25 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Anlamlı öğrenmede iki temel vardır: Öğretilecek bilgiler kendi içinde anlamlı bir bütün oluşturmalı (öğretmenin yapacağı), öğretim malzemeleri eski ve yeni fikirleri birbiriyle karşılaştırarak bütünleştirmelidir. Öğrenci öğrenmeye hazır, istekli ve kararlı olmalıdır. (öğrencinin yapacağı) Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

26 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
Hazırlanmış bilgilerin öğrencilere sunulmasında dikkat edilecek hususlar: * Anlamlı öğrenmede sözel iletişim esastır. Öğretmen ve öğrenciler karşılıklı olarak sürekli konuşmalıdır. Öğrencinin, yeni bilgileri kendi sistemi içine yerleştirip yerleştirmediği anlaşılmalıdır. * Ağırlık anlatımda olmasına rağmen, bol örnek, çizimler ve görsel araç-gereçler kullanmalıdır. * Önce genel ilke ve kavramlar verilir, tümdengelim düşünme yolu kullanılır, ayrıntılar ve örnekler daha sonra kullanılır. * Öğrenme mantıklı bir sıra içinde gerçekleşir. Bütün içinde ögelerin birbirleriyle ilişkileri açık ve net olarak gösterilmelidir. Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ