DUYGUSAL ZEKAYI NASIL GELİŞTİRELİM?

... konulu sunumlar: "DUYGUSAL ZEKAYI NASIL GELİŞTİRELİM?"— Sunum transkripti:

1 DUYGUSAL ZEKAYI NASIL GELİŞTİRELİM?
Sevgili velilerimiz, Bu gün çocuklarımız için ODTÜ Koleji olarak çok önemsediğimiz bir konu hakkında paylaşımda bulunmak için bir araya geldik. Çocuklarımızın duygusal zekasını nasıl geliştirebiliriz? Neden duygusal zeka?? ODTÜ KOLEJİ PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK SERVİSİ

2 Neden Duygusal Zeka? IQ ile ölçülen zeka, kişilerin okul ve iş yaşamındaki başarısını belirleyen değişmez bir etken midir? Öyleyse, neden yüksek IQ’lu çocuklar, ortalama IQ’ya sahip arkadaşlarına göre yaşamda daha başarısız olabiliyorlar? Son yıllarda aşina olduğumuz, Amerikalı psikolog Daniel Goleman tarafından ortaya atılan duygusal zeka kavramı hayatımıza girişiyle 'günlük yaşamda , okul ve iş yaşamında başarının sırrı nedir?' tartışmalarını da beraberinde getirdi. IQ ile ölçülen zeka başarıyı belirleyen değişmez bir etken olsaydı, yüksek IQ ya sahip olanlar her koşulda, değişmez bir şekilde daha başarılı olurlardı.

3 Araştırma bulgularına göre, okul-iş ve günlük yaşamdaki başarıyı IQ (Entelektüel Zeka) kadar EQ (Duygusal Zeka) belirlemektedir. I.Q. ve E.Q. kavramları, birbiriyle etkileşim içinde olan ve birbirlerini tamamlayan özellikler olarak karşımıza çıkar. Başarıyı etkileyen faktörler arasında I.Q.'ya verilen pay birçok uzman tarafından %20 olarak belirlenirken; duygusal zeka gelişimi geri kalan payı kapsıyor. E.Q., I.Q'nun kullanılmasını etkileyen bir faktör olarak karşımıza çıkıyor. Buna en açık örneği ise; stresini kontrol altına alamayan bireyin konsantrasyonunu sağlayamamasından dolayı zekasını kullanamaması oluşturuyor. "Çok yüksek bir matematiksel başarıya ya da geniş bir kültür yelpazesine sahip olabilirsiniz, fakat bu tür yeteneklerin belirtildiği bir ortama girmediğiniz sürece kimse sizin farkınıza varmaz. Fakat iyi iletişim becerilerine sahip,sempatik, popülaritesi yüksek bir kişiyseniz yüksek IQ değerlerine sahip olmasanız da fark edilmeniz çok daha kolaylaşır. Hatta "aranan kişi" bile olabilirsiniz ki bu duygusal zeka olarak tanımlandığına sizin istenilirliğinizi artırıcı bir özelliktir ve başarıya ulaşmanızda daha ön plan da yer alır". Günümüzde İnsanlar arası olumlu duyguların azalması ve modern çağın zorlukları insanların kendilerini kontrol edebilme, zorluklarla baş edebilme yetilerini giderek azaltıyor. Tüm dünyada şiddet olayları giderek yayılmakta. Önceleri Amerika ve Avrupa ülkelerinden gelen şiddet haberlerine artık ülkemizde de sık sık rastlıyoruz. Her gelen kuşağın bir önceki kuşağa göre bu olumlu duygularını daha çok kaybettiğini gözlemliyoruz. Böylesi zor bir yaşamda çocuklarımız ne kadar zeki olurlarsa olsunlar, karşılarına çıkan engellerle baş edebilme, zorluklara dayanabilme ve en önemlisi de mutlu olabilme adına daha donanımlı, daha özel becerilere sahip olmak zorundalar.

4 Duygusal zeka yoksunluğu, kişinin aile yaşamından mesleki başarısına, toplumsal ilişkilerinden sağlık durumuna kadar birçok alanda kötü sonuçlar doğurabilmektedir.

5 Dr. Daniel Goleman, EQ’yu kısaca;
Kendisinin ve çevresindekilerin duygu ve isteklerini doğru tanımlayarak, Bu doğrultuda ve Sonuç verecek şekilde davranma yeteneği olarak tanımlıyor. -----Duygusal zeka kavramını hayatımıza sokan ve bu konuda birçok araştırma yapan Daniel Goleman E.Q.'yu şöyle tanımlıyor; "Kendini harekete geçirebilme, aksiliklere rağmen yoluna devam edebilme, dürtülerini kontrol ederek tatmini erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme, sıkıntıların düşünmeyi engellemesine izin vermeme, kendini başkalarının yerine koyabilme ve umut besleme".

6 Goleman’a göre duygusal zeka,
bireyin sahip olduğu zeka potansiyelini nasıl açığa çıkarabileceği ve doğru bir biçimde nasıl kullanabileceğini gösteren bir yetenektir.

7 Duygusal Zeka Ne Değildir?
Duygusal olmak değildir. Kendine aşırı değer vermek değildir. Sürekli gülümseyerek sempatik davranma anlamını taşımaz. Duyguları doğru bir biçimde anlamak, etkin ve uygun şekilde gösterebilmektir.

8 DUYGUSAL BECERİLER NEDEN ÖĞRETİLMELİ?
Duygusal zeka eğitimi de en az matematik ya da okuma eğitimi kadar önemlidir. KALİTE ÇEMBERİ “HİSSEDEN ÇOCUKLA BAŞARIYA YOLCULUK” Duygusal zekası yüksek çocuklar yetiştirebilmek geniş zaman, emek, bilgi birikimi ve iyi hazırlanmış bir öğretim programı gerektirir. Kişisel gelişimin öne çıktığı günümüzde, duygusal zeka gelişimini okulöncesi yaş grubuna indirgemek bizim için önemliydi. Böyle bir çalışma yapma düşüncesi bizlere büyük bir heyecan verdi. Çünkü hayatın ilk yıllarında yaşadıklarının, çocuğun duygusal gelişiminde kalıcı etkiler bıraktığını biliyoruz. Bu nedenle duygusal zekanın okul öncesi dönemde geliştirilmesine katkıda bulunmak son derece önemli.

9 HİSSEDEN ÇOCUKLA BAŞARIYA YOLCULUK
DUYGUSAL ZEKA GELİŞTİRME PROGRAMI DUYGU PAYLAŞIM GÜNÜ MUTLU ÇOCUK TAKVİMİ İYİLİK DEFTERİ İYİLİK KUMBARASI Duygusal zeka geliştirme setinin kullanımı ile duygusal zeka geliştirme programı uygulandı. (DZ uygulama kitabı, resim, çizgi film, hikaye kartları, drama etkinlikleri) Ailelerin çocuklarıyla birlikte nitelikli zaman geçirmelerine yardımcı olmak amacıyla mutlu çocuk takvimi, Ailelerin çocuklarıyla duygu paylaşımında bulunarak nitelikli zaman geçirmelerine yardımcı olmak, iyilik yapma davranışını içselleştirmelerini sağlamak, olumlu bir sınıf atmosferi oluşturabilmek amacıyla İyilik defteri ve iyilik kumbarası etkinlikleri yapıldı.

10 ANNE-BABA-ÇOCUK İLETİŞİMİ
Duygusal zekanın ilk öğrenim mekanı aile…Duygusal gelişim derslerinin en anlamlı ve en değerli olanları anne-baba tarafından çocuğa verilenlerdir. Duygusal zekası gelişmiş çocuklar yetiştirmek anne-baba ların tutumlarına , çocukla iletişim kurma biçimlerine bağlıdır. Şimdi İLETİŞİM ile ilgili bazı temel bilgileri hep birlikte hatırlayalım.

11 SADECE KONUŞMA DEĞİLDİR
İLETİŞİM SADECE KONUŞMA DEĞİLDİR KİŞİLERARASI İLETİŞİM SÖZLÜ SÖZSÜZ Kişilerarası iletişimde, sözlü mesajlar kadar sözsüz mesajların da büyük önemi vardır.

12 YAPILAN ARAŞTIRMALAR GÖSTERİYOR Kİ...
İletişim sırasında ; %50 halimiz, tavrımız (Beden dili), %40 ses tonumuz, söyleyiş tarzımız %10 söylediğimiz kelimeler, etkilidir Öyleyse, iletişim sırasında kullandığımız kelimelerle birlikte, ses tonumuza, tavrımıza, duruşumuza, bakışlarımıza da çok dikkat etmemiz gerekiyor.

13 BAŞARILI İLETİŞİMİN TEMEL KOŞULLARI
Empati Karşımızdaki kişilere saygı duymak Gerçekçi ve doğal davranmak Etkili Dinleme Bilinmeyen bir nedenle pek çok anne-baba çocuklarıyla olan ilişkilerini diğer insanlarla olan ilişkilerinden çok farklı görür. Onların gözünde çocuklar öteki insanlar gibi “insan” değillerdir sanki. Anne-babaların çoğu yetişkinlere aşağılayıcı iletiler gönderildiğinde onların kırılacağını ve ilişkinin zedeleneceğini çok iyi bilir. Ancak aynı şeyi çocuklara yapınca her nedense onların kırılacaklarına ve ilişkinin bozulacağına inanmaz. Çoğu çocukların eleştirilmeleri gerektiğini ve üstüne üstlük bunu “çocukların iyiliği” için çok sık tekrarlamanın “iyi anne babalık” görevi olduğunu şiddetle savunur. Dünyadaki tüm anne-babalar biri büyükler, öbürü çocuklar için iki ayrı dil kullanır. Ör: anne tabak kırma örneği. Çocukların insan-birey olduğunu kabul ederek işe başlamalıyız. Çocukların davranışları karşılıklı ilişki biçimimize bağlıdır. Tüm sosyal ilişkilerdeki temel ilkeleri anlayarak ve uygulayarak çocuğumuzla daha iyi iletişim kurabiliriz.

14 DİNLEMEK İNSAN İLİŞKİLERİNİN TEMELİDİR Publilus Syrus
“Çocuğuna bir servet bırakmak isteyen anne-baba ona iyi dinlemeyi öğretmelidir.” Publilus Syrus İletişim becerilerinin şahı “etkin dinleme” Anne-babalar olarak yalnızca dinleme biçimimizle bile çocuğumuzun gözünde kendimizi var ya da yok edebiliriz. Çocuklarımızla güçlü bir iletişime giden yol, onları etkili bir şekilde dinlemekten geçmekte. Duyulduğunu ve anlaşıldığını hissetmek en temel ihtiyaçlarımızdan biri.. Dinlemek herkesin yaptığını zannettiği kolay bir iş gibi görülür. Çoğu zaman anne-babalar bu beceriyi anlatırken “Zaten çocuğumu dinlemekten başka bir şey yapmıyorum” değerlendirmesini yaparlar. Biz ne kadar “ben insanlarla, ailemle ya da çocuklarımla iyi iletişim kuran bir insanım “ desek de eğer birlikte olduğumuz insanlardan olumlu tepkiler alamıyorsak kullandığımız iletişim yönteminde sıkıntılar var demektir. Bu sebeple önce “NASIL DİNLEME?” konusuna değinelim.

15 DUYGULARI ANLAYABİLMEK İÇİN ETKİN DİNLEME
Dinleyen kişinin, anlatılanları karşı tarafa tıpkı bir ayna gibi yansıtmasıdır. Etkin dinleme dinleyenin anlatılanı yalnız duyduğunu değil, aynı zamanda doğru olarak anladığını da gösterir. En sağlıklı iletişim yöntemi olarak kabul edilir. *Etkin dinlemede ebeveyn suskun, pasif değildir.Tam tersine çocuğun duygu ve düşünceleriyle ilgili ve onları onaylayan bir görüntü içinde kendi başına düşünmesine yardım eden kişi rolündedir. Gerçekten dinlemek çocuğun anlattıklarını bedensel ve duygusal anlamda önemseyerek dinlemektir. Öncelikle bedensel olarak karşımızdaki kişiyi dinlemeye hazır olduğumuza inandırmalıyız. Elindeki gazeteye bakan ya da yemek yapmak için koşuşturan bir kişiye hangi çocuk bir şey anlatmak ister? Konuştuğumuz kişi bir çocuk ise onun boy hizasına inerek göz teması kurmalıyız.

16 Bana gerçekten kızgınsın.
KODLAMA SENDEN NEFRET EDİYORUM! ÇÖZÜMLEME ÇOCUK ANNE / BABA KIZGIN KIZMIŞ Eski alışkanlıkları kırmak zordur. Anne-babalar çözüm getirme, ders verme, sorgulama dürtülerine karşı koymada zorlanırlar. Bu beceri yapay gelebilir. Etkin dinlemenin garantisi yoktur.. Ama çocuğun bu yönde güçlü bir gereksinimi varsa, iletişimi kolaylaştıran, bilinen en iyi beceridir.İletişimin sürekliliğini kolaylaştıran etkili bir yöntemdir. Çocuğun anne-babasıyla konuşma isteği,onlara duyduğu güvene bağlıdır. Bu güven, söyleyeceklerinin eleştiri, gözdağı ve aşırı kızgınlıkla karşılanıp karşılanmamasıyla azalır veya çoğalır. Çocukların yetişkinlerden farkı yoktur. Bazen konuşmak istemezler. Çoğu zaman araştıran sorulara karşı koyarlar, söylediklerinin kabul göreceğinden emin olmadıkça konuşmazlar, bazen de gizliliklerine saygı duyulmasını isterler. Bana gerçekten kızgınsın.

17 ÇOCUĞUMLA İLETİŞİM ÇOCUĞUN SÖZLERİ TIKAYICI CEVAP İLETİŞİM ENGELİ
AÇIK CEVAP ETKİN DİNLEME Bir daha onunla hiç oynamayacağım!.. Sen de başkasıyla oyna Belki de onu kastetmemiştir! Ona gerçekten kızgınsın Şimdi böyle konuşma! Hemen başla!.. Yapamam ! Sana zor görünüyor Ben de gitmek isterdim. O her zaman her yere gidebiliyor Bunu daha önce tartışmıştık, onun için itirazı bırak. Bu sana haksızlıkmış gibi geliyor Bu gün okula gitmek istemiyorum. Ali’den nefret ediyorum. Etkin dinleme ile ilgili birkaç örneği inceleyelim. Bu şekilde etkili iletişim yollarının kullanıldığı ev ortamında, çocuk kabul gördüğünü, her durumda anne-babasına danışabileceğini ve yardım isteyeceğini, özerk bir kişiliğinin olduğunu hissederek büyür. Duygularını tanır, özgür bir şekilde ifade etme şansına sahip olur ve kendisinin değerli olduğunu hisseder. Senin yaşındaki bütün çocuklar okula gitmek zorundadır. Ali’nin seni üzmesinden korkuyorsun. Benimle böyle konuşma bir daha!.. Sen dünyanın en kötü annesisin Bana çok kızgınsın.

18 ANNE-BABALAR ANLAŞILMADIKLARINI HİSSETTİKLERİ DURUMLARDA
NE YAPMALILAR? Buraya kadar olan bölümde çocuğun bir sorunu olduğunda anne-babaların nasıl iletişim kuracakları konusuna değinilmiştir. Peki anne-babaların sorunu olduğu zaman ne olacak?? Her anne-babanın çocuklarıyla yaşadıkları zor anlar vardır. Hayatın koşturmacası içinde onlara bir şeyleri yaptırmaya çalışmak sanıldığı kadar kolay değildir. Bazı durumlarda çocuk için sorun olamayan bir davranış anne-baba için büyük bir sorun olabilir. Örneğin, gürültülü bir şekilde oyun oynayan bir çocuk mutlu iken anne-baba bu durumdan rahatsız olabilir. Çocuklarla iletişimimizde öncelikle kimin problemi olduğunu yani sorunun kime ait olduğunu belirlememiz önem taşımaktadır.

19 KİMİN PROBLEMİ OLDUĞUNU SAPTAMAK
SORUN KİMİN ? Sevdiği arkadaşı okuldan ayrıldığı için okula gitmek istemediğini söylüyor. ÇOCUĞA SORUN YARATAN DAVRANIŞLAR SORUN ÇOCUĞUN ETKİN DİNLEME YAP SORUN YOK Çocuk anlaştıkları gibi ev temizliğine yardımcı olmuyor. KİMİN PROBLEMİ OLDUĞUNU SAPTAMAK Çocuğun gereksiniminin karşılanması engellendiği için problemin sahibi çocuktur. Bu ebeveynin problemi değil, çünkü çocuğun davranışının onlarla bir ilgisi yok. ( Bu ödevleri hiç sevmiyorum!) Çocuk kendi gereksinimlerini karşılıyor, önünde engel yok, onun için de anne-babasıyla çatışmıyor. Öyleyse burada ilişkide bir problem olmadığı görülüyor. Çocuk kendi gereksinimlerini karşılıyor, önünde engel yok. Ancak çocuğun davranışları anne-babaya problem oluyor, çünkü onlarınkiyle çatışıyor. Şimdi problemin sahibi anne-baba. (çocuğun yüksek sesle müzik dinlemesi) ANNE/BABAYA SORUN YARATAN DAVRANIŞLAR SORUN ANNE / BABANIN BEN DİLİNİ KULLAN

20 BEN DİLİNİN ÜÇ ÖĞESİ KABUL EDİLEMEYEN DAVRANIŞ DUYGU SOMUT ETKİ
Etkili iletişim becerileri içinde Etkin Dinleme kral ise Ben Dili kraliçedir.

21 BEN DİLİNİN ÜÇ ÖĞESİ KABUL EDİLEMEYEN DAVRANIŞ DUYGU SOMUT ETKİ
Sözümün arasına girdiğin zaman, Elektrik düğmesini açık bıraktığında, Çamurlu ayakkabılarınla içeri girdiğinde, DUYGU kızıyorum üzülüyorum sinirleniyorum SOMUT ETKİ Etkili iletişim becerileri içinde Etkin Dinleme kral ise Ben Dili kraliçedir. Çünkü, söyleyeceklerimi unutuyorum. Çünkü, paramız ve enerji boşuna gidiyor Çünkü, temizlediğim yerler kirleniyor

22 SEN DİLİ BEN DİLİ YORGUN BABA ÇOCUK YORGUN BABA ÇOCUK ÇÖZÜMLEME
KODLAMA BENİ RAHATSIZ ETMEYİ BIRAKIR MISIN? ÇÖZÜMLEME BEN KÖTÜYÜM BABA ÇOCUK YORGUN KODLAMA ÇOK YORGUNUM, ŞU AN SENİNLE OYNAYAMAYACAĞIM ÇÖZÜMLEME BABAM BABA ÇOCUK Çocuk oynamak ister ama babanın gereksinimi dinlenmektir. Problemin sahibi baba… Ben iletisinin her zaman işe yarayacağı düşüncesi büyük bir yanlış anlamadır. Ben iletisi, bir insanın davranışının size sorun yarattığını ona bildirmenin, bilinen en iyi yoludur. Çünkü o kişinin kendini suçlu ve aşağılanmış hissetmesini en azan indirir. Ama hiçbir zaman davranışıyla size sorun yaratan kişinin, sizin gereksinimlerinizi göz önüne alarak davranışını hemen değiştireceğinin garantisini de vermez. İnsan ilişkileri ne o kadar basittir, ne de insanların ne yapacakları önceden kestirilebilir. Anne-babaların ben iletilerini etkili bir biçimde kullanmaları anne-baba-çocuk ilişkisinin niteliğine bağlıdır. Sorunları olduğunda çocuklarınızı dinlerseniz, sizin sorununuz olduğunda onların iletilerinize olumlu tepki gösterme olasılığını arttırırsınız. Yardım etme isteği karşılıklıdır. Tek yönlü olmaz. BEN DİLİ

23 SEN DİLİ BEN DİLİ KİŞİLİĞE YÖNELİKTİR DAVRANIŞA YÖNELİKTİR
KARŞIMIZDAKİ İLE İLGİLİ BİRŞEYLER SÖYLER KENDİMİZ İLE İLGİLİ BİRŞEYLER SÖYLER BENLİK ALGISINI ZEDELER YA DA TÜMDEN YOK EDER BENLİK ALGISINA OLUMLU ETKİSİ VARDIR ÖFKE NEFRET DUYGULARI OLUŞTURUR SÖYLEYENE YARDIM İSTEĞİ DOĞURUR ÇEKİNGEN YA DA SALDIRGAN İNSANLAR YARATIR GÜVENLİ İNSANLAR YARATIR

24 BEN İLETİLERİ ALAN ÇOCUKLAR;
EMPATİK, BENCİL OLMAYAN, BENLİK ALGILARI GELİŞMİŞ, GÜVENLİ, DUYARLI, İŞBİRLİKÇİ, GEREKTİĞİNDE KENDİLERİNE UYMAYAN DURUMLARA “HAYIR” DİYEBİLEN, DUYGUSAL ZEKALARI GELİŞMİŞ BİREYLER OLMAYA ADAYDIRLAR. Bu becerileri kullanmak hem kolay hem de zordur.Ama bilinmesi gereken en önemli şey bunların, Yürüme, yüzme, bisiklete binme, araba kullanma gibi önce zor ama pratik yapa yapa kolaylaşan ve sonunda refleks haline gelen beceriler olmasıdır.

25 ÇOK SEVDİĞİM ANNE-BABAMA…
Sizin çocuğunuz olarak doğmak elimde değildi. Ama seçme hakkım olsaydı, sizden başka kimsenin çocuğu olmak istemezdim! Prof. Dr. Atalay YÖRÜKOĞLU

26 BİR BAŞLANGIÇ YAPMANIN ZAMANIDIR. NEDEN BU GÜN OLMASIN?
DEĞİŞİM İÇİN BİR BAŞLANGIÇ YAPMANIN ZAMANIDIR. NEDEN BU GÜN OLMASIN? KAYBEDEBİLECEĞİMİZ HİÇ BİR ŞEY YOK AMA KAZANACAĞIMIZ ÇOK ŞEY VAR Ç O C U K L A R I M I Z… ODTÜ KOLEJİ PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK SERVİSİ ARZU ÇEBİ

27 Denetleyen değil etkileyen anne baba olma yolculuğunuzda başarılar…