GÖRME ENGELLİLERDE AKADEMİK BECERİLERİN ÖĞRETİMİ

... konulu sunumlar: "GÖRME ENGELLİLERDE AKADEMİK BECERİLERİN ÖĞRETİMİ"— Sunum transkripti:

1 GÖRME ENGELLİLERDE AKADEMİK BECERİLERİN ÖĞRETİMİ
Mehmet ZOR Özel egitim ögretmeni Haziran-2016

2 GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN EĞİTSEL DEĞERLENDİRİLMESİ.
Görme yetersizliği olan öğrencilerin geli-şim ve disiplin alanlarındaki eğitsel gereksinim-lerinin belirlenmesi için görüşmeler (aile, öğret-men, öğrenci v.b) gözlemler ve kaba değerlen- dirme araçları kullanılabilir. Gelişim ve disiplin alanlarına ek olarak görme yetersizliği olan öğ-rencilerde işlevsel görme değerlendirmesi ve okuma yazma aracı başlangıç/uygunluk değer-lendirmesine yer verilmelidir. İşlevsel Görme Değerlendirilmesi: Az görme yetersizliği olan öğrencilerin gör-me becerilerini kullanmaları olarak tanımlanan İşlevsel Görme 2’ ye ayrılır;

3 Yakın Görme Becerileri: 1-2 karış mesafe-den Görmeyi gerektiren işlerde kullanılan görme becerileridir. Uzak Görme Becerileri: Birkaç adım ileride görmeyi gerektiren işlerde kullanılan görme becerileridir. İşlevsel görme becerisinin değerlendirmesi uzmanlık gerektiren bir iştir. Bunun Özel Eğitim Öğretmeni ya da Görme Uzmanı tarafından yapıl-ması gerekir. Diğer çalışanlar uzun zaman alan dikkatli gözlemler ve değerlendirme notları sonucu mümkün olmaktadır.

4 Okuma-Yazma Aracı Başlangıç/Uygunluk Değerlendirmesi
Görme yetersizliği olan öğrencilerin tıbbi değerlendirmeleri doktorlar tarafından yapılmakla birlikte (doktor görüşüne dayalı olarak görme kalıntısının miktarı önemli olduğundan - az gören olduğunun belirlenmesi) o öğrencinin okuma yazmada dokunsal materyalle mi, yoksa görsel materyalle mi okuma yazma çalışmalarına başlayacağına karar vermede doktor görüşü yeterli değildir. Bunu belirleyebilmek için sistemli gözlemlere yer verilmelidir. Bu; eğitsel değerlen- dirme sürecinin bir parçasıdır. Bu gözlemlerin iki amacı vardır:

5 1-Öğrenci Okuma Yazmayı yeni öğrenecekse hangi araçla okuma yazmaya başlayacağına karar vermek.
2- Halihazırda Okuma-Yazmayı biliyor ve bir okuma yazma aracı kullanıyorsa, bu aracın uygun olup olmadığına verilmelidir. Okuma-Yazmaya yeni başlayacak bir öğrenci için, Okuma-Yazmaya başlangıç aracının seçimin-de yapılacak gözlemlerle; öğrencinin günlük haya-tında hangi duyu kanalını (dokunma-işitme-görme) Etkili kullandığına bakılır. Bunun için farklı zaman farklı mekan ve farklı durumların gözlemleri yapılır.

6 Görme Engelliler öğrenirken nesnelere doku-nur, nesnelerin çıkardıkları sesleri dinler, koklar ve tatlarına bakarak nesnenin özelliklerini anlama-ya çalışır. Diğer duyu organlarından geniş ölçüde yararlanırlar. Öğrencinin hangi duyu kanalını/kanallarını kullandığını belirleme iki amaçla yapılır. Öğrencinin kullandığı duyu kanalı genel öğrenme aracını seçmede eğitimcilere yardımcı olur. Örn: dokunma duyusu öne çıkan bireylere dokunma materyalleri, işitme duyusu öne çıkan bireylere işitmeye dayalı materyaller seçilmelidir.

7 Hangi okuma aracının kullanılacağını belirleme de yardımcı olur
Hangi okuma aracının kullanılacağını belirleme de yardımcı olur. Örn: görmesini birincil duyu kanalı olarak kullanan bir öğrenci büyük olasılık- la görerek okuma yazmayı kullanabilecek, dokun-masını birincil duyu kanalı olarak kullanan bir öğ-renci de kabartma yazıyı okuma yazma aracı ola-rak kullanabilecektir. Eğer öğrenci halihazırda Okuma-Yazma becerilerine sahipse ve belli bir okuma yazma aracını kullanıyorsa; bu aracın uygun olup olmadığına karar verilebilir. Akran uyumluluğu, akademik verimliliği gözönünde bulundurulmalı-dır. Aynı zamanda el yazısı da değerlendirilmeli-dir. Öğrenci kendi el yazısını okuyabilmekte mi?

8 Yazı yazarken ya da yazılı matematik işlemleri yaparken kaldığı yeri bulabilecek mi? Yazısını başkaları okuyabilmekte mi? gibi sorulara cevap aranmalıdır. Eğer öğrenci bu soruların cevapların-da yeterli değilse akademik görevlerini tamamla-ması güçleşecektir. Okuma Yazma aracı seçimi görme yetersizliği olan öğrencinin bundan sonraki eğitim hayatını önemli ölçüde etkileyecektir. Bu sebepten mutlaka uzman kişilerle birlikte birden fazla kişi tarafından sistemli gözlemlerden sonra yapılması gerekmektedir. Öğretmenler-Aile-Destek Eğitim Personeli koordineli şekilde çalışmalıdır.

9 Görme Yetersizliğinden etkilenen öğrenciler için dört Okuma-Yazma seçeneği ortaya çıkmaktadır.
Basılı Materyalle Okuma-Yazma Kabartma Materyalle Okuma-Yazma Basılı Materyalle Okuma-Yazma gerekirse ka- bartma materyalle destekleme. Kabartma Materyalle Okuma-Yazma gerekirse basılı materyalle destekleme. Öğrencinin değişen görme koşuluna göre Okuma-Yazma aracını değişebileceği de unutul- mamalıdır.

10 Görme Yetersizliğinin Okuma-Yazmada Yol Açtığı Sınırlılıkların Giderilmesi
Görme Yetersizliğinin okuma yazmada yol açtığı sınırlılıkları gidermek için farklı ya da uyarlanmış okuma yazma araçlarına gereksinim duyulmaktadır. Bu uygulamalar: Kabartma materyallerle okuma yazma Büyük puntolu materyallerle okuma yazma Uyarlanmış (çizgileri koyu renkte çizilerek belir ginleştirilmiş) kağıtlarla yazma. Ek araç-gereç kullanma Teknolojiyi kullanma Dinleme; olarak sıralanabilir.

11 Görmenin okuma yazmada yol açtığı sınırlı- lıklarda ele alındığı gibi parlaklık, simgenin bü- yüklüğü, zıtlıklar, zaman ve yakınlık işlevsel görmeyi etkileyen en önemli sebeplerdendir. Bu sınırlılıkları gidermek için öğrencinin gereksinimi doğrultusunda öğretimde de materyallerde uyarla- malara yer vermek gerekir. Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Kullanılacak Okuma-Yazma Araçları Görme yetersizliği olan bireyler görenlerin okuduğu basılı materyalleri okuyamayacak kadar görme kaybına sahipseler okuma yazmada Braille (Kabartma yazı) sistemini ve araçlarını kullanırlar.

12 Louise BRAİLLE tarafından geliştirilen bu kabartma yazı sistemi 6 noktanın olası 64 kombi-nasyonundan oluşmaktadır. Braille sistemi alfabenin ilk 10 harfini (a-i) oluşturan sembollere yeni noktalar eklemekle oluşturmuştur. Benzer semboller okuma yazmada, Fen Bi-limlerinde, Matematikte ve Müzikte de kullanılır. Kabartma yazıyı oluşturan 6 nokta düşey bir biçimde sıralanmış 3 noktadan oluşan iki sıradan meydana gelmektedir. Bu noktalar;

13 Kabartma yazı tableti ile yazı yazarken noktalar sağ tarafta noktalar sol tarafta olur. Bu işlem yazma işlemi bittikten sonra kağıt ters çevrildiğinde noktalar sol tarafa noktalar sağ tarafa gelmesi için yapılır. Bu temel sis- tem her ülke tarafından benimsenmiş fakat kendi dil yapılarına uygun olarak alfabe meydana getirilmek suretiyle kullanılmıştır. Kabartma Yazı ile Okuma Yazma Kabartma yazı sağdan sola doğru yazılıp sol- dan sağa doğru okunmaktadır. Kabartma yazı bu iş için hazırlanmış araç gereçler kullanılarak yazılır. Bu araç ve gereçler;

14 Kabartma yazı tableti Kabartma yazı kalemi Kabartma daktilodur. Son zamanlarda kabartma yazı bilgisayarla da yazılabilmektedir. Aynı zamanda gören yazı (Basılı Yazı) kabartma yazıya, kabartma yazı gören yazıya çevrilebilmektedir. Okuma yazmada esas olan hızlı ve çabuk okuyup yazmaktır. Normal yazıda tek hareketle yazdığımız sesi kabartma yazıda birkaç hareketle ancak yazabilmekteyiz. Aynı şekilde normal oku-mada göz sıçrayarak birkaç hece, kelime bir anda görmekte ve okumaktayken; kabartma yazıda her sembole tek tek dokunmak gereklidir. Gören yazı ile bir sayfa, kabartma yazı ile 2-3 sayfaya çıkmaktadır.

15 Yazmada ve okumada görülen zaman kaybı, yazılan yazının çok yer tutması ve kabartma yazı-nın okumasının çok yavaş ve zor olması görme engelli çocukların eğitim öğretimdeki hızını, nor-mal çocuklara göre düşürmektedir. Bu farklılığı gidermek, okuma yazma hızını artırmak, kolay okuyup yazmak, daha az sayfada daha çok şeyi ifade etmek için kabartma yazı kısaltma sistemi meydana getirilmiştir. Örneğin: «a» harfi «aynı» kelimesinin kısalt-masıdır. «cm» harfleri ‘Cumhuriyet’ anlamındadır. Kabartma yazı sisteminde büyük küçük harfi ayırmak için kullanılması gereken büyük-küçük harf işareti sembolleri ve noktalama işaretleri için de ayrı semboller kullanılmaktadır.

16 Dinleme, Konuşan Kitap ve Okuyucu Kişi
Görme yetersizliği olan çocukların birçoğu çevrelerinden dokunarak bilgi edindikleri kadar dinleyerek te bilgi edinirler. Dinleme becerileri bu çocuklarda özel eğitim ve öğretim yapılmadan doğal olarak gelişir. Bu çocukların dinleyerek bilgi edindikleri gerçeğinden hareketle okuma yazmada bu beceriden yararlanılabilir. Bu nedenle; birçok bilginin teybe kaydedilerek, kitapların kasetlere okunarak teypten dinlenmesi önemli bir öğrenme aracı olarak kullanılmaktadır.

17 Dokunarak okuma, okuma hızını yavaşlat-maktadır
Dokunarak okuma, okuma hızını yavaşlat-maktadır. Büyütülmüş puntoların az gören çocuk-lar tarafından gözle okunması sırasında da okuma hızının yavaşladığı görülmüştür. Konuşan kitapları kullanma, görmeyen ve az gören öğrencilerin okuma hızındaki bu sınırlılıkları azaltacaktır. Seslerin, kitapların, derslerin, notların kayde-dilmesi, tekrar etmede, zaman içinde hatırlatma yapmada ve sınavlara çalışmada ekstra avantajlar sağlayacaktır. Görme yetersizliği olan kişilerin okuma yaz-madaki sınırlılıklarını gidermek için bir diğer yöntem OKUYUCU KİŞİ kullanmaktır.

18 Okuyucu kişi, normal gören kişidir
Okuyucu kişi, normal gören kişidir. Normal görenlerin kullandığı her tür materyali kullan-maktadır. Görme yetersizliği olan kişi okuyucu kişiyi daha etkili dinlemesi için yönlendirmeyi öğrenmelidir. Aynı zaman Görme Yetersizliği olan kişi, özellikle hızlı yazması gereken durumlarda okuyucu kişiyi yönlendirerek yazması gerekeni okuyucu kişiye yazdırabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta öğren-ciyi tembelliğe itmemesi için gerekli düzenlemele-re yer verilmesidir. Öğrenci gerektiğinde dinleme araçlarını, gerektiğinde okuyucu kişiyi dinleyebi-lir. Ama mutlaka bir okuma yazma aracını kullan-mayı sürdürerek etkinlikler yapmalıdır.

19 Az Gören Öğrencilerde Görerek Okuma Yazmada Sınırlılıklar ve Giderilmesi
Görme Yetersizliği olan öğrencilerden bazı-ları var olan görme keskinliklerini görerek okuma yazmada kullanabilirler. Bazıları bu konuda görme keskinliklerini rahatlıkla kullanabilirken; bazıları sınırlılıklar yaşamaktadır. Bu sınırlılıklardan biri yavaş okuma olabilir. Bunun sebebi: Yazıları yeterince net göremediğinden, Ara sıra gözünü dinlendirmesi gerektiğinden, dolayı okuyarak ya da yazarak yapılması gereken etkinliklerde sınırlılıklar yaşamaktadırlar.

20 Bu öğrenciler; iyi göremediklerinden ve hız-lı okumaya çalıştıklarından okuma yanlışlığı yapabilirler. Görme yetersizliği olan öğrenciler görerek okuma yazma faaliyetlerini günlük hayatlarında da sürdürmelidirler. Sokakta gezerken, alışveriş yaparken, parkta otururken v.b zaman ve zemin-lerde etiket, tabela, dilekçe, gazete başlıkları, afiş v.b dokümanlardan yaralanabilirler. Hayatlarını görme alanında normal olan insanlarla, bu insanla-ra göre uyarlanmış bir ortamın içinde yaşayacak-larından dolayı var olan görme keskinliklerini sonuna kadar kullanmaları önemli ve gereklidir. Bu insanlara bunun özgüveni verilmelidir.

21 Bu açılardan bu insanların alanla ilgili sınır-lılıklarının minimuma indirgenmesi gerekli ve zo-runludur. Merkezi ve yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, örgün ve yaygın eğitim kurumları, sivil toplum kuruluşları, aileler ve bireyler topyekün bu sınırlılıkların minimuma in-dirgenmesinde sorumlu ve görevli olduklarını unutmamalıdırlar. Az gören öğrencilerin okuma yazma beceri-lerini daha verimli ve işlevsel kullanabilmeleri için özel materyaller ve çevresel uyarlamalara gidilmelidir. Bunlar:

22 Renk ve Zıtlıklarla İlgili Uyarlamalar:
Okuma yazmada sayfa ile harflerin yüksek zıtlık içerisinde olması, öğrencilerin yazıları daha rahat görmelerini sağlar. Bazen siyah zemin üze-rine beyaz harfler parlamayı azaltacağı için daha iyi görülebilir. Beyaz kağıt üzerine koyu renkli keçeli kalemle, dolma kalemle, yumuşak kurşun kalemle yazmak az gören öğrencilerin verimli şe-kilde görsel işlevde bulunmasını sağlayabilir. Aydınlatma İle İlgili Uyarlamalar: Okuma yazma becerilerinin gerektirdiği ışığın miktarı da önemlidir. Bazı az gören öğrenciler fazla ışıkta göremezler.

23 Bu durumda pencereden gelen ışığı önlemek için perdeler çekilebilir
Bu durumda pencereden gelen ışığı önlemek için perdeler çekilebilir. Daha fazla ışığa gereksinim duyan öğrencilere ise masa lambası kullanılabilir. Okudukları materyale fazla eğildiklerinde, materyale gölge oluşması görmelerini olumsuz etkiliyorsa okuma platformu kullanılabilir. Yer ve Düzenlemelerde Uyarlamalar: Bazen, kağıt üzerinde öğrencinin görmesi gereken birden fazla şey varsa bu öğrencinin okuyacağı yeri ayırt etmesini güçleştirir. Bu da öğrencinin etkili okumasını engelleyecektir. Bu durumda okuma penceresi (beyaz bir kağıtta okunacak bölüm kadar kesilerek pencere açılır.) kullanılabilir. Açılan pencere görsel karışıklığı giderecektir.

24 Büyüklük ve Mesafe Uyarlamaları:
Görerek okuma sırasında büyüklük azaltılıp artırılarak görsel verimlilik sağlanabilir. Bu işlem büyültücü ve küçültücü araçlarla ya da görme mesafesinin değiştirilmesi ile sağlanabilir. Optik araçlar; gözlükler, özel lensler, el bü-yüteçleri ve ayaklı büyüteçlerdir. Optik olmayan araçlar; büyültülerek çekilmiş fotokopiler, büyük puntolarla yazılmış kitaplardır. Okunacak mater-yalleri büyütmede elektronik araçlar da kullanı-labilmektedir. Bunlar; kapalı devre televizyonlar, slayt makinaları, tepegözler ve bilgisayarlardır.

25 MATEMATİK BECERİLERİ Matematikte yer alan becerilerin öğretimin-de genellikle görmeyi gerektiren araçlar ve yön-temler kullanılmaktadır. Bu nedenle matematik becerilerini kazandırmada öğrencilerin görmeye dayalı becerileri gerçekleştirmeleri beklenmekte-dir. Örneğin: bir analitik düzlem üzerinde istenilen noktaların yerini bulma ve noktaları çi-zerek göstermeleri istenmektedir. Bu beceri gör-sel bir beceridir. Görme yetersizliği olan bir öğ-rencinin bu beceride sınırlılıklar yaşaması nor-maldir,beklenmektedir.

26 Formüller, sıralamalar, hesaplamalar,açılar v
Formüller, sıralamalar, hesaplamalar,açılar v.b akılda tutarak yapılması mümkün olmayan bece-rilerdir. Dört işlem için de aynı şeyleri söyleme-memiz mümkündür. Küçük sayılarla dört işlem zihinsel olarak olarak kolaydır. Ancak; sayılar büyüdükçe zihinden işlem yapmak da mümkün olmamaktadır. Görme Yetersizliğinin Matematikte Yol Açtığı Sınırlılıkların Giderilmesi İçin Yapılan Uyarlamalar. Görme Yetersizliği olan öğrencilerin yaşa-dıkları sınırlılıkların giderilmesi için bir takım becerilerle donaltılmaları gerekmektedir.

27 Ayrıca matematik kabartma yazı sistemi, kabart-ma hazırlanmış araç-gereçler, öğretmen yapımı materyaller ve öğretimde uyarlamalara yer veril-melidir. Matematikte Kabartma Yazı Sistemi: Matematik ve Fen Bilimlerinde okuma yazmada olduğu gibi kabartma yazı sistemi kul-lanılmaktadır. Türkçe Barille Matematik sistemi matematikteki basılı yazıda bulunan rakamlar ve işaretler için belirlenmiş semboller içermektedir. Matematiksel Barille Türkçe’nin aynı sembollerini kullanmaktadır. Ancak; karışmaması için her sembolün önüne noktalardan oluşan semboller konulmuştur.

28 Matematikte kabartma yazının yazılması ve okunması Türkçe okuma Yazma ile aynıdır. Kabartma daktilonun matematikte kullanılması daha uygundur. Çünkü öğrenci yaptığı işlemde bir önceki sayıları hatırlamak istediğinde daktiloda daha önce yazdığı sayıları okuyabilmektedir. Matematikte Kullanılan Kabartma Araçlar: Kabartma cetvel Kabartma gönye Kabartma iletki Kabartma pergel Küptaş kasa Tylor kasa

29 Küptaş Kasa: Küçük tepsi büyüklüğünde tüm yüzeyleri zara benzeri küplerin girebileceği kutucuklardan oluşan bir kasa ve bu kutucuk-lara yerleştirilecek üzerinde kaabartma yazıyla rakamlar olan zar büyüklüğünde küplerden oluşmaktadır. Zar büyüklüğünde küplerin üzzerinde bir noktalı, yan yana iki noktalı, çapraz iki noktalı, üç noktalı, dört noktalı ve çizgi bulunan altı yüzeyi vardır. Noktalı yüzeyler rakamları göstermekte, çizgili yüzeyler ise işlem çizgisini ve işlem işareti olarak kullanılmaktadır.

30 Tylor Kasa: Küptaş kasaya benzer şekilde kullanılmaktadır
Tylor Kasa: Küptaş kasaya benzer şekilde kullanılmaktadır. Küptaş kasada yıldız şeklinde delikler vardır. Ve rakamlar küçük dikdörtgen prizmaya benzer. Bir ucunda çizgili çıkıntı, diğer ucunda noktalı çıkıntıların olduğu parçalarla yazılmaktadır. Küptaş kasa ve Tylor kasa, kağıt ve kaleme ihtiyaç duymadan, işlem yapılmasını sağlar. Avantajı önceki yapılan işlemler ve sonuçlarını öğrencinin kontrol etmesine imkan vermesidir. Pratiktir. Önceki işlemler ve sonuçları kasada yazılıdır.

31 Abaküs: Hızlı ve doğru hesap yapmayı sağlayan, taşınabilir, kullanışlı bir hesaplama aracıdır. Abaküs üzerinde 13 tel çubuk vardır. Her tel çubuk sağdan sola, bir basmaktan 13 basmağa kadar sayılarla işlem yapmaya imkan sağlar. Bütün bu araçlara ek olarak öğretmen yapı- mı materyaller de hazırlanabilir. Örneğin: bir üçgen ve hipotenüsü gösteren şekil kabartma olarak mukavva üzerine ipler yapıştırılarak hazır-lanabilir. Gerektiğinde öğretmenler üç boyutlu materyalleri ya da modelleri de matematikte araç olarak kullanabilir. Matematik öğretmenlerinin, sınıf öğretmenle-rinin ve okul öncesi öğretmenlerinin kabartma materyal hazırlamalarının dışında yaptıkları işlemle-ri sürekli olarak seslendirmeleri gerekmektedir.

32 KULLANDIĞI ÖZEL ARAÇ- GEREÇLER
GÖRME ÖZÜRLÜLERİN KULLANDIĞI ÖZEL ARAÇ- GEREÇLER NELERDİR ? Rakamları kabartma noktalarla gösterilen saatler, konuşan hesap makineleri, derece tansiyon, kan şekeri ölçen aletler; paraları, renkleri sesli olarak belirten cihazlar, fen, matematik, geometri, coğrafya derslerinde kullanılan çeşitli özel araçlar, özel gözlükler, büyüteçler, bilgisayarlar , mutfak aletleri görme özürlülerin yararlandığı araçlardan bazılarıdır. Ancak bu araçların önemli bir kısmı yurt dışından temin edilebilmektedir.

33 Özel yapılmış araçlar sayesinde görme özürlü insanlar bir çok işlerini başkalarına bağımlı olmadan kendi başlarına yapabilmektedirler. Görme özürlü bir kişi özel olarak yapılmış kabartma haritalar sayesinde ülkelerin, şehirlerin, dağların, denizlerin, nehirlerin bulunduğu yerleri ve yönlerini kafasında canlandırabilmekte; geometri çizim araçlarıyla her türlü şekil kavramını algılayabilmekte, konuşan elektronik araçlar yoluyla saatleri bilmek, hesap yapmak, çeşitli şeyleri ölçmek tartmak olanağına kavuşmaktadır.

34 Görme Engellilerde Fen Bilimlerinin Öğretimi
Görme engelli bir öğrenci, nesnelerin, maddelerin, organizmaların, boyunu, şeklini, niteliğini, değişim süreç-lerini, ancak dokunmak suretiyle gözlemleyebilir. Değişimi gösteren gözlemlerde bulunabilmesi için bazen filizlenen bir tohumu, bir kimyasal reaksiyonu, bir meyveyi koklaması, ona dokunması veya bazen de olaylar sırasında meydana gelen sesleri dinleyerek değerlendirmesi gerekir. Toplanan verileri doğru analiz etmenin temel ilkesi, insanın duyularını iyi bir düzeyde kullanması ve sonuçları yaratıcı bir düşünceyle değerlendirmesidir..

35 Görme engelli öğrencilerin bir konuyu iyi anlayabilmesi için diğer öğrencilerde olduğu gibi o konuyla ilgili bazı şeyleri bizzat kendisinin uygulayarak ve inceleyerek görmesi gerekir Örneğin, seçilen bir tohumu toprağa ekmesi ve onun gelişimini izlemesi için fasulye, bezelye, ayçiçeği, mısır, kabak gibi bitkiler kullanılabilir. Görme engelli öğrencilere elektrik konusu anlatılırken önce elektriğin manyetik gücü açıklanmalıdır. Bir deney üzerinde açık ve kapalı devrenin nasıl gerçekleştiği ve sonuçlarının ne olduğu elleriyle dokundurularak gösterilmelidir. Öğretim basamakları kolaydan zora doğru ve çoğunlukla öğrencinin bizzat kendisine yaptı-rılarak uygulanmalıdır.

36 Görme engelli öğrencilere fen eğitimi verecek olan iyi bir öğretmen özellikle şu hususlara dikkat etmelidir: Görme engelli öğrencilerin de fen konularında diğer öğrenciler kadar başarılı olabileceklerine inan-malı, onların önündeki engelleri ortadan kaldırmalı, uygulanacak yöntemler konusunda diğer uzmanlarla işbirliği yapmalı, kendisini geliştirmeli, öğrencilerin yaratıcı yönlerini zenginleştirmeli, ilgi alanlarına uygun materyalleri, kaynakları, araç-gereçleri ve diğer olanakları sağlamalı, bunları eğitim öğretim sırasında kullanmalı, göze dayanan konuları öğrencilerin anlayabileceği şekilde anlatmalı, onları araştırmaya sevk etmeli, Öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun özelliklere sahip fen laboratuarlarını oluşturmalıdır.

37 Fen laboratuarlarında çeşitli hayvan ve bitkiler, kalp, böbrek, mide gibi organların maketleri, insan ve hayvan iskeletleri, çeşitli deneyler için görme engelli öğrencilere göre uyarlanmış bütün araç-gereçler bulundurulma-lıdır. Vücut organlarını, çeşitli hayvan şekillerini kabartma olarak gösteren fen atlaslarının, öğren-cilerin bilişsel gelişiminde büyük katkısı olacağı unutulmamalıdır.

38 Fen bilgisi dersleri sırasında:
  Tahtaya yazılan yazıları yüksek sesle tekrarlayarak görme engelli öğrencinin de not alması sağlanmalıdır ve geri kaldığı noktalarda derslere göre belli bir sırayla arkadaşlarının yardımcı olması teşvik edilmelidir. Az gören öğrenciler için iri puntolu, hiç görmeyen öğren-ciler için braille yazıyla basılmış başta ders kitapları olmak üzere ilave kaynak kitaplar sağlanmalıdır.   Görme engelli öğrencinin fen eğitimine ait ihtiyaç- larını karşılayacak plan ve programlar geliştiril- melidir.

39   Ders öğretmeni, Öğrencinin dersten kopma- masını, dersin her aşamasına katılımını sağla- yacak yöntemler izlemelidir.   Öğrencinin derslerde sadece not tutmakla meşgul olan pasif bir konumda olmaması için sorular sormak, gözlemler, deneyler yaptırmak gibi etkinliklerle motive edilmelidir.  Öğrenciye ev ödevleri verilmeli ve bunlar titiz şekilde kontrol edilerek eksikleri gösteril- melidir. 

40  Bitkilerin filizlenme süreçlerine ilişkin gözlem yapabilmesi için görme engelli öğrencinin sak- sılarda bazı bitkileri kendisinin yetiştirmesi sağlanmalıdır.   Mümkün olduğu kadar öğrencilerin istediği materyalleri kolayca bulabilmesini sağlamak için gerekli nesneler, kaplar üzerine az görenler için iri harflerle, hiç görmeyenler içinse, braille harf- lerle etiketler yapıştırılmalıdır. 

41 Fen bilgisi öğretmenleri Braille Yazıyı ve bu yazıda kullanılan kabartma fen işaretlerini bütün yönleriyle öğrenerek öğrencilerin ödev ve sınav kâğıtlarını bizzat kendisi değerlendirmelidir

42 Görme Engellilerde Sosyal Bilgiler Müfredatının Öğretimi
İnsanlar, duyu organlarına gelen uyarılara anlam vermek için onları örgütlerler. Her bireyin aldığı uyarıları örgütleme biçimi farklıdır. Bu nedenle iki kişi aynı uyarıcıya baktıklarında ya da dokunduklarında farklı şeyler görebilir, algılayabilirler

43 Çevremizde o kadar fazla sayıda uyarıcı vardır ki organizmanın bunların tümünü birden algılaması mümkün değildir. Bu nedenle organizma çevreden gelen uyarıcıların bazılarını seçer. Buna algıda seçicilik denir. Algıda seçicilikte dikkat önemli bir etmendir. Buradaki dikkat sözcüğü algılamaya hazır olmadır”

44 Görme Engelli öğrencilere işitsel ve betim- leme yoluyla gerekli bilgiler verildikten sonra Türkiye Fiziki (Kabartma) Haritası üzerinden uygulama yaptırılmalıdır. Adı geçen harita üzeri- ne Braille alfabesiyle lejant, (Genellikle harita- ların sağ alt köşelerinde bulunan haritada ki işaretlerin ne anlama geldiklerini gösteren tablo- ya "Lejant" denilmektedir.)

45 harita ölçeği, ülkemizin başlıca sıradağları, volkanik dağları, ova ve platoları ile üç büyük kentin adları ve yaşadığımız şehrin adı yazılarak, bunların yerleri silikon oklarla belirlenmeli ve sınırlarımız silikonla kabartılmalıdır. Böylece Görme Engelli öğrencilerin dokunsal ve işitsel yolla ülkemize ait bilgileri edinmeleri ve Braille yazıları okumaları sağ- lanarak beceriler kalıcı olarak yerleştirilmeye çalışılmalıdır.

46 Görme Engelli öğrencilere bilgileri haritalara aktarmada kullanılan yöntem ve teknikler kullanım amaçları açısından öğretilir. Projeksiyon ve özellik- leri genel olarak verilir. Açıklamara uygun olarak öğrencilerin temel projeksiyonları dokunsal yolla öğrenmelerini sağlayacak bir model küre ile birlikte konik, silindirik ve düzlemden oluşan materyaller hazırlanır. Koordinat sistemini ve haritayı oluşturan unsurlardan yola çıkarak zaman ve yere ait özellikler hakkında çıkarımlarda bulunmaları sağlanır.

47 Kazanımını kavratmak için model küre üzerinde Ekvator, başlangıç meridyeni, diğer meridyen ve paraleller ile kutup noktaları şeffaf silikonla taranarak kabartılmış ve algılanabilir duruma getirilir. Aynı yöntemle Türkiye’nin sınırları kabartılarak belirginleştirilir. Böylece, öğrencilere model küreyi kullanma ve anlama becerilerinin kazandırılması hedefine uygun olarak uygulamalarla Dünya’nın şeklini ve batıdan doğuya doğru döndüğünü bunun sonucu olarak gece ve gündüzün oluştuğu öğretilir.

48 Görme Engelli öğrenciler paralel ve merid- yenlerin nasıl uzandıklarını, kutup noktalarını ka- bartılmış model küre üzerinde dokunsal yolla öğ- renirler ve bilgiyi işitsel yolla pekiştirirler. Kaynaştırma okullarında ve destek eğitim kurumlarında görev yapan Öğretmenler, derslerin kullanabilecekleri kabartma haritaları, Braille yazılı kabartma haritaları, konuşan haritaları, kabartma model küre ve yer şekli modellerini yaygın olarak kullanmalıdırlar.

49 Tüm konu anlatımlarında betimleme ve somutlaştırmalara geniş ölçüde yer verilmelidir. Özel Eğitim öğretmenleri, eksikliğini hissettiği materyal ve modelajları kendileri yapmalı (geliştirmeli), kaynak gerektiren materyal ve modelajlar için okul idaresiyle işbirliğine gitmelidirler.