Mustafa TENTİK Rehber Öğretmen 20.06.2014. ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ DİYALOĞUNU ARTIRMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?

... konulu sunumlar: "Mustafa TENTİK Rehber Öğretmen 20.06.2014. ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ DİYALOĞUNU ARTIRMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?"— Sunum transkripti:

1 Mustafa TENTİK Rehber Öğretmen 20.06.2014

2 ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ DİYALOĞUNU ARTIRMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?

3 “ En önemli değer ve sermayemiz insan ama ve yine en çok israf edilen de insan.” Malatya Valisi Vasip ŞAHİN Bakış Gazetesi 17.06.2014

4 ÖĞRETMEN – ÖĞRENCİ ARASINDA YAŞANAN OLUMSUZ DİYALOGLARA ÖRNEKLER

5

6

7 SINIF İÇİ İLETİŞİMDE NASIL ÖĞRETMEN OLMALIYIZ?

8 N ASıL ÖĞRETMEN ? Etkili iletişim becerilerine sahip, Aktif dinleyici, Öğrenci fikirlerini kabul eden, takdir ve teşekkür eden, Kontrollü cevaplar veren bir kişi olmalıdır.

9

10 ETKİLİ KONUŞMA

11 Konuşma, insan ilişkilerinde yapıcı olduğu kadar yıkıcı da olduğundan, öğrenciyi öğretmene yakınlaştırabildiği gibi uzaklaştırabilir de…

12 “Yapıcı olun, yıkıcı değil..” Mevlana

13 İletişimde kullandığımız dil çok önemlidir. İnsan beyni her cümleyi önce olumlu anlar, daha sonra olumsuz cümleye çevirir. Bu nedenle sınıftaki cümleleri olumlu kullanmakta fayda vardır. Sıralara yazmayın (Y) Defterinize yazın (D) Sakızı çiğnemeyin. (Y) Sakızı dışarıda çiğneyin. (D) Unutma! (Y) Hatırla! (D) Bağırma (Y) Alçak sesle konuş (D) Verilebilecek örneklerden birkaçıdır.

14 SEN DİLİ

15 SEN DİLİ NEDEN YANLIŞTIR? Sen mesajı verilen ve genellikle davranıştan çok çocuğun kişiliğine yönelik suçlama ve yargılama tarzındaki ifadeler, Sen dili olarak adlandırılır. “Ne laf anlamaz çocuksun, sen adam olmazsın, dır dır edip duruyorsun, terbiyesizin tekisin” gibi sen dili kullanılarak yapılan uyarılar, olumsuz davranışın ne olduğunu ve öğretmeni nasıl etkilediğini açıklamaz.

16 BEN DİLİ

17 BEN DİLİ NEDEN DOĞRUDUR? Ben – iletilerini gönderen öğretmen, kendi duygularının bilincinde olmak için önce kendini dinleme ve duygularını tüm açıklığı ile öğrencileriyle paylaşma yükümlülüğü taşır. Ben – iletileri, davranışının yükümlülüğünü öğrencide bırakır. Aynı zamanda Ben –iletileri, Sen – iletileriyle birlikte gelen olumsuz etkileri içermez ve öğrenciyi kızgın, kinli, hırçın değil, yardımcı ve düşünceli olmada özgür bırakır.

18 ÖĞRENME ORTAMINDAN ÖRNEKLER

19 ETKİLİ DİNLEME Her zaman dinlesek de, duyduğumuzu sandığımız şey, gencimizin anlatmaya çalıştığı şey olmayabilir.

20 ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLETİŞİMİNİ NASIL GELİŞTİREBİLİRİZ?

21 F Öğretmen ulaşılabilir, tutarlı ve bağışlayıcı olmalıdır. F Öğrencilere, yüksek ama ulaşılabilir hedefler, beklentiler göstermelidir. F Tüm öğrenciler için kaygılanmalıdır; öğrenciler arasında ayrım yapmaktan kaçınmalıdır. F Çok fazla övgü yapmaktan veya kusur bulmaktan kaçınmalıdır. F Öğrencilerle resmi ilişkilerin dışında da ilişki kurabilmelidir.

22 SINIFTA İKİ AŞIRI DAVRANIŞ 1. 2. 1. “Ben öğretmenim. Sen öğrencisin. Eğer bir şeyler öğrenmek ve bir şey olmak istiyorsan, benim istediğim gibi düşüneceksin, konuşacaksın ve yapacaksın.” 2. “Burada öğretmen, öğrenci yok. Hepimiz öğretmen ve öğrenciyiz. Hiç kimse birbirinden üstün değildir, herkes eşittir.”

23 ÖĞRENCİYLE MESAFEMİZ NASIL OLMALI?

24 Öğrenciyle münasebetin ateşle münasebetin gibi olmalı. Çok yaklaşma yanarsın. Çok uzaklaşma donarsın.” İbrahim Hakkı Hazretleri

25 ÖĞRETMENİN SINIFTA OYNAYACAĞI ROLLER

26 G ÜVENILECEK, DAYANıLACAK LIDER KIŞI Öğrencilerin sizi sevdiğine inanıyor musunuz? Siz de onlara özen gösteriyor musunuz? Öğrenciler size, siz de onlara güveniyor musunuz? O zaman her şey çok güzel!...

27 UZMAN ROLÜ Öğrenciler sizi bir konu uzmanı olarak görüyor mu? Öğrettiğiniz bilgiye değer veriyorlar mı? Siz ders anlatırken öğrencinin nasıl algıladığını ve ne öğrendiğini biliyor musunuz?

28 Ö DÜL VE CEZA VERME ROLÜ Tutarlı olalım. Öğrenci bizden beklediğini alsın. Ödül ve ceza bağlantılarını tam ve yerinde kuralım. Ödül konusunda öğrenciyi zorlamayalım.

29 ÖĞRENCİLERDEN NE İSTİYORSAK, ONU DAVRANIŞLARIMIZDA GÖSTERELİM. Öğrencilerimizi saygılı yapmak için : Onlara karşı daima güleryüzlü olalım. Küçük hatalarını görmezden gelelim. Onların hislerine değer verelim ve bunu gösterelim.

30 Öğrencilerimizin bize saygı göstermesi ve Açık sözlü olmaları için; Öğrencilerin kusurlarını, suçlarını alay ve hakaretle karşılamayalım, her şeylerini tenkit etmeyelim zira tenkit edilen öğrenci çekingen olur.(Olumlu tenkitler hariç)

31 Öğrencilerimizin güvenini kazanmak için: Sevinçlerini paylaşalım, acılarına ortak olalım, bize bir şey sorduklarında ilgiyle cevap verelim.

32 Öğrenciler, öğretmenin kendilerini yanlış anladığını, güvenmediğini, bir kenara ittiğini, aşağıladığını, küçük düşürdüğünü ya da eleştirerek değerlendirdiğini hissederse, beden eğitimi, müzik gibi ilgisini en çok çeken derslerde bile sıkılır ve öğrenmeye inatla karşı koyarlar.

33 UYUMSUZ DAVRANIŞTA BULUNAN BİR ÖĞRENCİYE NE GİBİ TEKNİKLER UYGULANIR? (DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME TEKNİKLERİ)

34 HER ZAMAN KARŞILAŞILAN DİSİPLİN SORUNU İLE İLGİLİ NE YAPMALI?

35 Çoğu öğretmen kendilerini yeterli ve becerikli bulduklarından, sınıfta disiplin sorunu ile karşılaşmayı beklemez. Her öğretmen sınıfa girdiklerinde, disiplin kurmak için zaman yitirmek yerinde öğretmek istemeleri doğaldır. Düşünün ki hangi öğretmen, öğrencileri ile olumsuz iletişim kurarak dersin büyük bir kısmını sınıf düzenini kurmaya harcamak ister? KİMSE DEĞİL Mİ?

36 Her öğretmen bilir ki, bu tip olaylar sevimsizdir. Her öğretmen öğrencilerin öğrendiklerini görmekten duyulan zevk ve gururu tatmak isterler.

37 PEKİ YANLIŞ NEREDEDİR? Neden bu kadar çok öğretmen öğretimle geçmesi gereken zamanın büyük bölümünü sınıfta düzeni kurmak için harcar?

38 SENARYO -1 9/D sınıfında yer alan öğrenciler arasında yıl içerisinde düzenli olarak tartışmalar yaşanmaktadır. Aynı sınıf içerisinde sadece bir dönemde 3 vaka disiplin kuruluna yansıdığı tespit edilmiştir. Sınıf içerisinde yaşanan bu olumsuz durum ders işlenişinin önemli bir oranda etkilemektedir. Ve bugün gene ders işlenirken öğrenciler arasında bir tartışma yaşanmaktadır. Bu durumdan rahatsızım. Ne yapmalıyım???

39 ACABA????

40 KLASİK TUTUM Bunu bir daha yaparsanız, sizi disipline veririm. Oraya getirtmeyin beni. Siz anladınız. Velinizi çağıracağım sizin. Sizin laftan maftan anlayacağınız yok. Susun diyorum. Sorununuz her ne ise dışarıda halledin. Bunun yeri burası değil. İnsan sevgisi üzerine bir nutuka ne dersiniz

41 SİZCE BU MESELEYI ÇÖZMÜŞ OLABİLİR MİYİZ?

42 OLASI TEPKİLER Öğrenciler, öğretmen sınıftan ayrılır ayrılmaz ya da derse yöneldiğinde davranışını tekrarlayabilir. Öğrencilerde direnç, başkaldırma ve karşılık verme gözlenebilir. SONUÇ: Öğretmenin kullandığı bu davranışlar; Öğrencide utandırma ve suçlanma duygusu oluşturur. Davranışı sadece bastırılır, istenmeyen davranış geçici bir süre değiştirebilir; ama kalıcı olarak ortadan kalkmaz.

43 İDEAL ÇÖZÜM Mevcut sorun nedir? Bu sorunun içeriği nedir? Bu soruna nasıl çözüm yolu üretebilirim? Yüzleşme, ortak bir amaca birleşme, karşılıklı antlaşmalar yapma, ortak etkinlik yapma, birlikte kararlar verme, öğrencilerle çalışma, bir antlaşmaya varmak için tartışmak, bir işi sonuçlandırma.

44 Övgü Nerelerde Yanlıştır? Öğrenci, davranışından ve kendisinden memnun değilse, sorunu varsa, övmeyi ya kulak ardı eder, ya öğretmenin kendini anlamadığını düşünür, ya da kendinde var olan aşağılık duygusu güçlenir. Öğretmen, öğrencinin davranışına karşı doğal ve ani bir sözlü tepki verirse ve bu tepki öğretmen – öğrenci ilişkisindeki sorunsuz bölgede ise övgü bir engel olmayabilir. Övgü, öğretmen tarafından bilinçli bir biçimde, öğrencinin davranışını değiştirmek amacıyla yapılıyorsa, öğrencinin övmeyi yapmacık ve yönlendirici bulması ve öğretmenin gereksinimlerini karşılamak için kullandığını algılaması doğaldır. “ her zaman böyle davranmamı istediğiniz için beni övüyorsunuz” Sınıfta bir ya da birkaç öğrencinin övülmesi, diğer öğrenciler için olumsuz değerlendirme olarak kabul edilir. Devamlı övgü almaya alışmış bir öğrenci bile, övülmediği zaman olumsuz değerlendirildiği duygusuna kapılabilir.

45 SORUN YAŞADIĞIM ÖĞRENCİLERLE BU SORUNUMU NASIL ÇÖZEBİLİRİM?

46 SINIF İÇERİSİNDE YAŞADIĞIMIZ SORUNLARDAN BİR DEMET Bir öğrenci sırasının üzerini kazır Bir öğrenci ile konuşurken ötekiler araya girer. Bir öğrenci sürekli geç gelerek dersi böler. Bir öğrenci sürekli arkadaşlarından yakınarak sürekli zamanını alır. Birkaç öğrenci dersi bölecek kadar yüksek sesle tartışır. Öğrenciler çöplerini yerlere atarlar.

47

48 İSTENMEYEN DAVRANIŞLARI ÖNLEYİCİ EYLEMLER STRATEJİLER 1.Sorunu Anlamak 2.Görmezden Gelmek 3.Göz Teması 4.Genel Sözlü Uyarı 5.Uyarmak 6.Soru Sorma 7.Doğru Davranışı Gösterme 8.Fiziksel Müdahale 9.Derste Değişiklik Yapmak 10.Sorumluluk Verme 11.Öğrenciyle Konuşmak 12.Okul Yönetimi Ve Aileyle İlişki Kurmak 13.Ceza Vermek

49 G ÖRMEZDEN G ELMEK -U MURSAMAMA Bazı sorunların görülmesinden ve onlarla uğraşılmasından daha iyidir. Sorun fazla bozucu değilse, hemen olup bitiyorsa,bu yol soruna gereğinden fazla önem verilip büyütülmesini önler, onu söndürür.

50 Göz Teması Öğretmenin istenmeyen davranışla karşılaştığında bu davranışı yapan öğrenciyle göz teması sağlayarak öğrencinin yaptığı davranışın farkında olduğunu ve bu davranışı onaylamadığını göstermesidir.

51 Genel Sözlü Uyarı Öğretmen istenmeyen davranışla karşılaştığında bu davranışı yapan öğrenciyle birebir iletişimden çok duruma genel müdahale edebilir.

52 Uyarmak İstenmeyen davranışı yapan öğrenciyi,yaptığı davranışı durdurması için,öğretmenin öğrencinin ismini söyleyerek yaptığı davranışın kabul edilmez olduğunu ifade etmesidir. Uyarma yöntemlerinden biri vücut dilinin uzaktan kullanılmasıdır. Dokunma,öğretmen varlığını dokunarak duyurabilir.Öğrencinin masasına,eşyalarına,omuzuna dokunabilir.Dokunma öğrenciye acı veya eşyalarına zarar vermemelidir.Alt sınıflarda öğretmenin dokunması,öğrenciye benimseme duygusu verir.Ergenlik çağında dokunma,cinsel anlamlara da alınabileceğinden,öğretmen dikkatli olmalı,okul ve toplumun değer yargılarını da düşünmelidir. Uyarıyı kısa tutmakta fayda vardır.Birden fazla uyarı vermemeliyiz.

53 Soru Sorma Öğretmen istenmeyen davranışı gösteren öğrenciye soru sorabilir.Bu sorular dersle ilgili olabileceği gibi o andaki öğrencinin sorunu ile de ilgili olabilir.

54 Doğru Davranışı Gösterme: Öğretmen sözlü uyarıyı yapmadan önce,istenmeyen davranışı yapan öğrencinin yanına yaklaşır ve öğrencinin derse dönmesini sağlar.

55 Fiziksel Müdahale Öğretmenin,istenmeyen davranışta bulunan öğrencinin bulunduğu yeri ve ortamı değiştirmesidir. Bazı öğretmenler,bu durumda öğrenciyi dışarıya çıkarmaktadırlar.Ancak,öğrenciyi dışarı atmakla ödüllendirmiş olabiliriz.Öğrencinin dışarı çıkarılması yasaktır.Öğretmen bunu yaptığında idari soruşturmayla karşı karşıya kalabilir.

56 Sorumluluk Vermek Yapacak bir işi olmadığını düşünen veya işi ona ilginç gelmeyen öğrencinin istenmeyen davranışlara yönelmesi doğaldır.Bu durumda ona bir iş vermek,işini ilginç olanla değiştirmek yararlı olur.Bunun için öğrenci iyi tanınmalıdır.

57 Öğrenciyle Konuşmak Öğretmenle öğrenci arasında işaretler dışında,sorunu dolaylı yollarla çözme girişimleri istenen sonucu vermezse,veya sorunun önemi nedeniyle veremeyeceği baştan belli olursa,sorunu konuşarak çözmeye çalışmak gerekir.Konuşmanın amacı,diğer yöntemlerle yanlışlığını anlayamayan öğrencinin bu anlayışa ulaşmasını,öğretmenin kararlılığını bilmesini sağlamak,davranışının düzelmesine yardım etmektir. Konuşma ders içinde-dışında, kişiyle-grupla olabilir.

58 Derste Değişiklik Yapmak İstenmeyen davranış,derse ilginin azaldığını,koptuğunu gösterir.Ders öğrenci için ilginç olmaktan çıkmıştır.Sorun şiddetlenmiş,ders ikinci plana itilmiş,duygu mantığın yerine geçmişse,derse bir süre ara vermek gerekebilir.Ara vermek, sürdürülen etkinliğe ara verip başka bir uğraşa geçmek olabileceği gibi, dersi kesip “beş dakika sonra sınıfa geliriz;şimdi biraz dışarı çıkıp hava alalım” denip,sınıf dışına çıkarak da olabilir.

59 Cezanın Olumsuz İşlevleri 1.Öğrenmeyi engelleme 2.İlişkileri bozma 3.Okuldan soğutma 4.Suçluluk ve korku duyurma 5.Olumsuz model olma 6.Okuldan kaçma 7.Aşırı kaygı 8.Kırıp dökme 9.Yansıtma

60 S EN İ LETILERI N EDEN Y ANLıŞTıR ? Örnek: Dersi ilk anlatışta anlayan bir öğrencinin anlamayanlar için yapılan tekrar sırasında can sıkıntısından öğretmeni rahatsız ettiğini varsayalım. Öğretmen bu engelleme sonucu, kendinde oluşan duyguları içinde saklayıp konuşursa bir kodlama yapacak ve dili “ sen ”li olacaktır: “Terbiyesizlik ediyorsun”

61 Eğer duygularını açıklayarak konuşursa ben diliyle konuşmuş olacaktır: “ Çok rahatsız oldum ”

62 B EN – İ LETI C ÜMLELERI N ASıL K URULUR ? Birinci öğe sorun yaratan davranışın tanımlanmasıdır. Her şeyden önce öğrenciler bu iletiden öğretmene neyin sorun olduğunu anlamalıdır. Öğrenci, öğretmeninin kendisi ile neden yüzleştiğini kestirmek zorunda kalmamalıdır. Böyle olursa ileti etkisini yitirir. Kabul edilmezliği suçlamayan, yargılamayan türde tanımlamak, Ben – iletisi için iyi bir başlangıçtır.

63 Ben – iletisinin ikinci öğesi öğrencinin kabul edilemeyen davranışının öğretmen üzerindeki kesin, gerçek ve somut etkisinin ona söylenmesidir: “Sen kapıyı kilitlemeyince ( yargılamayan tanımlama), bazen eşyalarım çalınıyor...” (Somut etki)

64 “Siz dersten önce tahtayı temizlemeyince (yargılamayan tanımlama) ben çok zaman yitiriyorum...”(Somut etki) Somut etki açıkça söylenmezse, çocuk bunu tam olarak algılayamayacağı için Ben – iletisi başarısız olur.

65 Ben – iletisinin üçüncü öğesi duyguların dile getirilmesidir: “Sen ayaklarını sıranın dışına çıkarınca (davranışın tanımı), arada yürürken onlara takılabilirim (somut etki) ve düşüp bir yerimi kırabilirim diye korkuyorum (duygu).” Öğretmen burada davranışın olası etkisini söylüyor ve ortaya çıkardığı korku duygusunu dile getiriyor.

66 BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.