İç Denetim Birimi Başkanı

... konulu sunumlar: "İç Denetim Birimi Başkanı"— Sunum transkripti:

1 İç Denetim Birimi Başkanı
Şener GÖNÜLAÇAR İç Denetim Birimi Başkanı MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı

2 “Değişim, hakikatte acı verir ama gereklidir.”
Thomas Carlyle

3 (Modern Weberyen Bürokratik Model) (Post Modern Bilgi Toplumu Modeli)
Kamu Yönetiminde Paradigma Değişimi Geleneksel Yönetim (Modern Weberyen Bürokratik Model) Yeni Kamu Yönetimi (Post Modern Bilgi Toplumu Modeli) Bürokrasinin hâkimiyetinde, gizlilik esas, açıklık istisna. Kamu yönetimi, bürokrasinin insafına terk edilmeyecek kadar önemli. Şeffaf, hesap verilebilir ve katılımcı bir yönetişim yaklaşımı. Sanayi toplumunun örgütlenme modeli olan katı hiyerarşik ve mekanik örgütlenme. Teknolojik değişimlere uyumlu, esnek yatay örgütlenme, iç ve dış katılımı sağlayan performans esaslı çalışma kültürü. Biçimsel, merkeziyetçi, aşırı kuralcı, kendini farklı gören ve vatandaşa duyarsız, ‘yukarıdan aşağıya’ tepeden yürütme, yavaş, hantal, sorumluluktan kaçınan, idare-i maslahatçı. Güçlü yerel yönetimler, vatandaşa karşı sorumlu, kaliteye odaklı, emir komutadan ziyade ikna edici, yol gösteren, çalışanlarına sahiplik duygusu veren, başarı veya başarısızlık vatandaşın memnuniyetine endeksli.

4 (Modern Weberyen Bürokratik Model) (Post Modern Bilgi Toplumu Modeli)
Kamu Yönetiminde Paradigma Değişimi Geleneksel Yönetim (Modern Weberyen Bürokratik Model) Yeni Kamu Yönetimi (Post Modern Bilgi Toplumu Modeli) Muhafazakâr. Değişim, mevcut çıkarları tehdit ettiğinden değişime ve yeniliklere kapalı, kolay değişmeyecek kadar büyük. Değişime açık, kaliteli mal ve hizmet üretebilme kapasitesine sahip. Mekanik anlayışın etkisiyle düşünmeyen, sorgulamayan ve işleri etkili yürütemeyen bir bürokrasi, hata yapmaktan korkan, araçlarla amaçların yer değiştirdiği bir yapı. Vizyon sahibi, yetkiyi paylaşan, risk almakta arzulu, başarıyı ödüllendiren, ekip çalışmasına yönelmiş, kitlesel üretim yerine farklılığa dayalı üretime yönelen. Sadece bürokrasinin üstlendiği/yüklendiği, hesabın makamlara verildiği, üretim sürecinin sonunda yapılan ve sistematik olmayan denetimler. Bürokrasi dışında, bireylerin ve toplumun katılım şansının olduğu, süreç içinde yapılan, yol gösteren, teknoloji ağırlıklı, öz değerlendirmeye dayalı, güven esaslı denetimler.

5 İç Denetim Bir kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve onlara değer katmak amacını güden bağımsız ve objektif bir güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. İç denetim, kurumun risk yönetim, kontrol ve yönetişim süreçlerinin etkililiğini değerlendirmek ve geliştirmek amacına yönelik sistemli ve disiplinli bir yaklaşım getirerek kurumun amaçlarına ulaşmasına yardımcı olur.

6 İç Denetim Uygulamaları
Uygunluk Denetimi: Kamu idarelerinin faaliyet ve işlemlerinin ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata uygunluğunun incelenmesidir. Performans Denetimi: Yönetimin bütün kademelerinde gerçekleştirilen faaliyet ve işlemlerin planlanması, uygulanması ve kontrolü aşamalarındaki etkililiğin, ekonomikliğin ve verimliliğin incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Mali Denetim: Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin hesap ve işlemlerin doğruluğunun; mali sistem ve tabloların güvenilirliğinin incelenmesi ve değerlendirilmesidir. İç Denetim Uygulamaları

7 Bilgi Teknolojisi Denetimi: Denetlenen birimin elektronik bilgi sistemlerinin sürekliliğinin ve güvenilirliğinin incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Sistem Denetimi: Denetlenen birimin faaliyetlerinin ve iç kontrol sisteminin; organizasyon yapısına katkı sağlayıcı bir yaklaşımla analiz edilmesi, eksikliklerinin tespit edilmesi, kalite ve uygunluğunun araştırılması, kaynakların ve uygulanan yöntemlerin yeterliliğinin ölçülmesi suretiyle incelenmesi ve değerlendirilmesidir İç Denetim Uygulamaları

8 İç Denetim Sistemi Girdi Süreç Çıktı

9 Genel Olarak İç Denetim
İç denetim; bir kurum ya da organizasyonda yürütülen iş ve işlemlerin, yönetimden farklı ve tarafsız bir gözle değerlendirilmesidir. İç Denetim teftiş ve mali denetim ile karıştırılmamalıdır. İç denetim bir yönetim aracıdır. Yönetici ve çalışanların hatalarını bulmaya değil, eksiklerini kapatmaya çabalar. Bu bakımdan kurum çapında güvenilmesi ve desteklenmesi gereken bir fonksiyondur. İç denetçiler Kurumsal Yönetim ilkeleri olan şeffaflık, sorumluluk, hesap verebilirlik ve adalet ilkelerini kurum genelinde yaymak, desteklemek ve tanıtmak misyonuna da sahiptirler.

10 MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı
Değer katan Danışılan Bağımsız Risk ve Gelecek Odaklı Güvence Sağlayan MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı

11 MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı
Risk Yönetimi Kontrol Yönetişim İç Denetim MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı

12 Kamuda Binlerce Müfettiş Yüzlerce Denetim Birimi Varken… Neden İç Denetim?

13

14 …

15 …

16 Denetim Elemanları: Ya Koruyucu Hekimlik Yapacaklar (Değer Katan Denetim) Ya da Kadavraya Otopsi Yapmaya Devam Edecekler (Cezalandırıcı/Soruşturmacı Denetim)

17  İç Kontrol İdarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini; Varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere; İdare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür. MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı

18 İÇ KONTROL Bir amaç değil, idareyi hedeflerine ulaştırmak amacıyla kullanılan bir yönetim aracıdır. Sadece form, belge ve el kitabı şeklindeki çalışmalar değil, teşkilatı, personeli ve yönetim tarzını da içeren, süreklilik arz eden ve sistematik bir nitelik taşıyan uygulamalar bütünüdür. Merkezi kontrollerden ziyade yönetim sorumluluğuna dayalı yöntemlerin benimsenmesinin sonucudur. İç kontrol kişiler tarafından uygulanır.

19 İÇ KONTROL İç kontrol bir süreçtir.
İç kontrol idarenin bütün görevlilerini kapsar. İç kontrol mali alanla sınırlı olmayıp, mali ve mali olmayan kontroller bütünüdür. İç kontrol, yönetim sorumluluğu çerçevesinde sürekli ve sistematik bir şekilde yürütülür. COSO tarafından geliştirilen iç kontrol modeli Avrupa Birliği'nce benimsenmiştir.

20 İç Kontrol Neden Önemlidir?
Standartlaşmış süreçler yardımıyla operasyonların etkililiğini ve verimliliğini arttırır. Kontrol faaliyetleri aracılığıyla varlıkların korunmasını sağlar. Alınan kararlarda kullanılan verinin doğruluğunu arttırır. Yolsuzluğun önlenmesine ve tespitine yardımcı olur ve denetim için kanıt oluşturur. Periyodik kontroller sayesinde kanunlar ve düzenlemelerle ilgili uygunluğun sağlanmasına yardımcı olur. Türkiye’de iç kontrol alanında çeşitli düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır (Örneğin; Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kurulması, Bilgi Edinme Hakkı Kanunu). MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı

21 Kontrolsüz Kontrol

22 İç Kontrol Standartları
1-Kontrol Ortamı  ETİK DEĞERLER VE DÜRÜSTLÜK  MİSYON, ORGANİZASYON YAPISI VE GÖREVLER  PERSONELİN YETERLİLİĞİ VE PERFORMANSI  YETKİ DEVRİ 2- Risk Değerlendirme  PLANLAMA VE PROGRAMLAMA  RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 3- Kontrol Faaliyetleri  KONTROL STRATEJİLERİ VE YÖNTEMLERİ  PROSEDÜRLERİN BELİRLENMESİ VE BELGELENDİRİLMESİ  GÖREVLER AYRILIĞI  HİYERARŞİK KONTROLLER  FAALİYETLERİN SÜREKLİLİĞİ  BİLGİ SİSTEMLERİ KONTROLLERİ 4- Bilgi ve İletişim  BİLGİ VE İLETİSİM  RAPORLAMA  KAYIT VE DOSYALAMA SİSTEMİ  HATA, USULSÜZLÜK VE YOLSUZLUKLARIN BİLDİRİLMESİ 5- İzleme  İÇ KONTROLÜN DEĞERLENDİRİLMESİ  İÇ DENETİM

23 COSO İç Kontrol Modelinin Bileşenleri
1. Kontrol Ortamı İç kontrolün başarısı buna bağlıdır. Kontrol ortamı, kurumun iş görme biçimini ifade eder. İç kontrolün gerçekleştirilmesinde en önemli rolü çalışanlar oynadığı için, kurum bünyesindeki her bireyin sorumluluklarını ve yetkilerinin sınırını iyi bilmesi gerekmektedir. Çalışanlar, kişisel ve mesleki dürüstlüğü, etik değerleri sürdürüp sergilemek ve yürürlükteki davranış kurallarına her zaman uymak durumundadır. Yönetim ve çalışanların, iç kontrole yönelik pozitif ve destekleyici bir ortam oluşturması ve sürdürmesi büyük önem taşımaktadır.

24 2. Risk Değerlendirme Kurumun hedeflerini gerçekleştirmesini engelleyen önemli riskleri tespit ve analiz etme, bunlara uygun yanıtlar verilmesini belirleme sürecidir. İç kontrol faaliyeti risk esaslı olarak gerçekleştirilmelidir. Buna göre sistemin zayıf ve güçlü yönlerine ilişkin olarak analiz yapılması, risk alanlarının belirlenmesi ve kontrol faaliyetlerinin bu alanlarda yoğunlaştırılması gerekmektedir. Risk değerlendirmesi değişen koşulları devamlı takip ederek fırsatları, riskleri tespit ve analiz etmek ve koşulların değişmesine bağlı olarak meydana gelen risklerle başa çıkabilmek üzere iç kontrolde sürekli değişiklik yapmayı ifade eder.

25 3. Kontrol Faaliyetleri Kurumun amaçlarına ulaşmasına yönelik risklerle başa çıkmak ve kurumun hedeflerini gerçekleştirmek üzere uygulamaya konulan politikalar ve prosedürlerdir. Kontrol faaliyetleri kurumun bütün kademelerine ve faaliyetlerine yayılmalıdır. Kontrol faaliyetlerine örnek olarak; yetki devri ve onay prosedürleri, görevlerin birbirinden ayrılması, kaynaklara ve resmi kayıtlara erişim konusunda kontroller gösterilebilir.

26 4. Bilgi ve İletişim Etkin bir iç kontrol sistemi kurmak ve kurumun hedeflerini gerçekleştirmek için bir kurumun bütün kademelerinde bilgiye ihtiyaç duyulur. Çalışanların sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için iç kontrolle ilgili bilgiler anında kaydedilmeli, sınıflandırılmalı ve personele duyurulmalıdır. Güvenilir ve uygun bilgilerin sağlanabilmesi için işlemlerin anında kaydedilmesi ve düzgün biçimde sınıflandırılması gerekmektedir.

27 5. İzleme İzleme, iç kontrol faaliyetinin belirli zaman aralıklarıyla kalitesinin, işleyişinin ve tasarımının gözden geçirilmesi ve alınması gereken önlemlerin değerlendirilmesinden oluşan süreçtir. İç kontrol sisteminin, değişen hedeflere, ortama, kaynaklara ve risklere ayak uydurabilmesi için yönetim tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

28 İç Kontrol; İç Denetimin Başlangıcıdır
İç Kontrol; İç Denetimin Başlangıcıdır. İç Denetim; Tüm Kontrol Sürecinin Aynasıdır.

29 İç Denetim Bilginin doğruluğunu ve güvenirliğini test edip yönetime güvence verir Plan, program ve mevzuata uygunluğu kontrol eder Etkililik ve verimliliği teşvik ederek artı değer kazandırır Risk denetimi suretiyle bağımsız ve tarafsız faaliyette bulunur İç Kontrol Bilginin doğruluğunu ve güvenirliğini sağlar Plan, program ve mevzuata uygunluğu gerçekleştirir Etkililik ve verimlilik sağlar Başta yönetimce belirlenen hedeflere ve iç ve dış denetime hizmet eder

30  Risk Esaslı Denetim Risk: İdarelerin kuruluş amaçları ile stratejik hedeflerine ulaşmasına ve görevlerin ifasına engel olabilecek veya beklenmeyen zararlara yol açabilecek durum ya da olaylardır. Risk Esaslı Denetim: İdarelerin faaliyet alanlarına ilişkin risk faktörlerinin tanımlanmasını, Risk seviyelerinin ölçülmesini, bu riskler için uygulanan kontrollerin etkililik ve yeterliliğinin değerlendirilmesini ve yüksek risk içeren alanlara denetim önceliğinin verilmesini öngören bir denetim yaklaşımıdır. Amaç; denetim kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması ve riskli alanlara yoğunlaşarak yönetim, kontrol ve risk yönetimi süreçlerinin etkinlik düzeylerinin arttırılmasında yönetime yapılan katkının en üst seviyeye çıkartılmasıdır.

31 Risk = Etki x Olasılık Risk değerlendirmesi, zarara sebebiyet verebilecek aktivite veya olayların önceden tespit edilmesi ve ilgili risklerin gözden geçirilmesine imkan verir. Risk odaklı denetimde amaç, denetim kaynaklarının riskin etki ve olasılık bileşiminin en yüksek olduğu alanlara yoğunlaşmasıdır Risk odaklı denetim; denetim kaynaklarının sınırsız olmadığı, denetlenecek birim faaliyetlerinin farklı risklerle karşı karşıya olduğu, denetlenecek birim faaliyetlerinin göreceli olarak farklı önem derecesine sahip olduğu varsayımlarına dayanır

32 RİSK MATRİSİ O L A S I K E T K İ 5 4 3 2 1 Yüksek riskli alan
O L A S I K 5 4 3 2 1 E        T       K        İ Yüksek riskli alan Orta riskli alan Düşük riskli alan

33 Risk = Etki x Olasılık

34 Etki Kriterleri Mali Etki: Hata, süreçlerdeki karmaşıklık, işlemlerin yoğunluğu, varlıklara yetkisiz erişim, yolsuzluk gibi nedenlerle kurum finansal varlıklarında oluşabilecek potansiyel kayıplar. Yasal Etki: Tabi olunan mevzuata kasıtlı veya kasıtsız olarak uyulmamasından kaynaklanabilecek etki. İtibar Etkisi: Hata, ihmal, yolsuzluk, sahtekarlık meydana gelmesi, bilgi güvenliği ve gizliliğine uyulmaması durumlarında, Bakanlık imaj ve itibarı üzerinde oluşabilecek olumsuz etki. Performans Etki: Potansiyel risklerin gerçekleşmesi halinde faaliyetlerin etkililiği ve verimliliği üzerinde oluşabilecek etki. Sosyal Etki: Toplumun ve ihtiyaç sahiplerinin hakları, menfaat ve memnuniyet düzeyleri üzerindeki oluşabilecek etki.

35 Olasılık (Riske Açıklık) Kriterleri
İç Kontroller: Mevcut iç kontrollerin yetersizliğinden, iç kontrol sisteminin işlerliği ve etkililiği ile ilgili zayıflıklardan kaynaklanan riske açıklık. Süreçlerin ve İşin Karmaşıklığı: Kurumun süreçleri ve faaliyetlerinin karmaşık doğası nedeniyle işlemlerin istenildiği şekilde yürütülememesi, tamamlanamaması ya da hatalı olması nedeniyle oluşan riske açıklık. Bilgi Teknolojileri: Süreç uygulamaları ve iş akışlarında, yedeklemelerde, işlemlerin kayıt altına alınmasında ve yetkilendirmedeki otomasyon seviyesi. İnsan Kaynakları: İnsan kaynaklarının nicelik ve nitelik olarak uygunluğu ve yeterliliği. Bütçe Büyüklüğü: Bütçeyle verilmiş kaynakların büyüklüğü.

36 Boşa Kürek Çekenler

37  Yönetişim Bir toplumsal-politik sistemdeki ilgili bütün aktörlerin ortak çabalarıyla elde edilen sonuçların oluşturduğu yapı ya da düzendir. Yukarıdan aşağı tek yanlı bir yönetim tarzı yerine hep birlikte yönetmeyi öngören bir sistemi önermektedir. Katılımcılık dolayısıyla sivil toplum kuruluşlarının ve özel kesimin de yönetime, karar almadan denetime kadar her aşamada katılması, kavramın temelini oluşturmaktadır

38 “Bürokratik yönetim her zaman için ‘gizli oturumlar’ yönetimi olmak eğilimindedir;
bilgisini ve eylemlerini eleştirel gözlerden olabildiğince saklamaya özen gösterir.” Max Weber

39 Yönetişim Hukukun Üstünlüğü Etkili Sivil Toplum Şeffaflık Hesap Verme
Yönetim Ahlâkı Yerinden Yönetim Etkili Denetim Görevler Ayrılığı

40 Bir Atasözü Aslan Kuş Kovalamaz.

41 Hesap Verebilir Şeffaf Yönetim
Stratejik Yönetim Performans Yönetimi Kalite Yönetimi Hesap Verebilir Şeffaf Yönetim

42 “Türk Kamu Yönetimindeki geleneksel teftiş paradigması ile hesaplaşılmadan yeni bir denetim modeli inşa edilemez.”

43

44 Teftiş Kurulları İç Denetim
OECD Ülkelerindeki Teftiş/Denetim Modellerinin Genel Mukayesesi Teftiş Kurulları (Geleneksel Teftiş) İç Denetim (İç Kontrol, Risk Yönetimi, Yönetişim) Kıta Avrupası - Güney Ülkeler. Merkeziyetçi. Anglosakson - Kuzey Ülkeler. Adem-i Merkeziyetçi (Desantralizasyon). Fransa, İtalya, İspanya, Portekiz, Yunanistan, Türkiye. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Avustralya, Kanada, Finlandiya, Norveç, İsveç. Devlet/bürokrasi merkezli. İnsan/vatandaş merkezli, güven esaslı. Mevzuata Uygunluk. Birey, olay ve işlem odaklı. Reaktif. Uluslararası denetim standartları. Risk esaslı ve sistematik süreç denetimleri. Proaktif. Statükonun gözlemcisi/bekçisi. Değişimin öncüsü. İdareyi geliştirir. Örgüte değer katar. Çoğunlukla insanların eksik ve kusurlarına odaklanır. Sistemlerin hatalarını ve eksikliklerini giderir.

45 “Sahip olduğunuz tek araç çekiç ise, her şeyi çivi olarak görmeye başlarsınız” Abraham Maslow