Türkiye’de Yeni Bölgesel Politikanın Oluşumu ve Gelişiminde Problemler

... konulu sunumlar: "Türkiye’de Yeni Bölgesel Politikanın Oluşumu ve Gelişiminde Problemler"— Sunum transkripti:

1 Türkiye’de Yeni Bölgesel Politikanın Oluşumu ve Gelişiminde Problemler
Gülhan BİLEN T. Kalkınma Bankası

2 Kapsam Türkiye’de bölgesel kalkınmanın gelişimi
Dünya’da bölgesel politikanın evrimi Türkiye’de yeni bir bölgesel politikaya yönelim G.Bilen /ODTÜ/Ankara

3 Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Gelişimi - I
POLİTİKANIN GÜNDEME GELİŞİ: Ekonomik ve sosyal kalkınmayı gerçekleştirmek Gelişme kutupları oluşturmak Kamu yatırımlarını gelişme kutuplarına yönlendirmek G.Bilen /ODTÜ/Ankara

4 Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Gelişimi - II
DÖNÜŞÜMLER VE UYGULAMA: 1. Planda ulusal planlamanın uygulama aracı 2. Plandan itibaren strateji değişikliği *** Sanayinin gelişimi için ‘dar anlamda geleneksel bölgesel politika’ G.Bilen /ODTÜ/Ankara

5 Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Gelişimi - III
AMAÇLAR: Doğu – Batı gelişme farklılığını azaltmak Sosyal adaleti sağlamak Batıya göçü sınırlandırmak G.Bilen /ODTÜ/Ankara

6 Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Gelişimi - IV
ARAÇLAR: Kamu altyapı yatırımları ve hizmet sunumu Farklılaştırılmış teşvik unsurları *** ‘Kalkınmada öncelikli il’ adı altındaki coğrafi ayrımlarda G.Bilen /ODTÜ/Ankara

7 Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Gelişimi - V
YÖNETEN VE UYGULAYANLAR: Bakanlıklar ve merkezi kamu kuruluşları İller Bankası DPT - Hazine Müsteşarlığı Merkez Bankası – Valilikler T. Kalkınma Bankası – Ziraat Bankası G.Bilen /ODTÜ/Ankara

8 Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Gelişimi - VI
KALKINMADA ÖNCELIKLI İLLERDE GELİŞMELER VE OLUMSUZ SONUÇLAR: - gerilemenin kısmen önlenmesi - özel sektör eliyle sanayi, eğitim, sağlık, turizm yatırımlarının başlaması - bazı gelişme odaklarının belirmesi - teşviğe aşırı bağımlılık nedeniyle sürdürülebilirliğin sağlanamaması - artan bölgesel farklılıklar - bölgesel politika uygulama kapasitesinin gelişmemesi (+) gelişmeler (-) sonuçlar G.Bilen /ODTÜ/Ankara

9 Dünya’da Bölgesel Politikanın Evrimi - I
1960 – 75: dar anlamda geleneksel politika 1975 – 90: geçiş dönemi - üretim maliyetlerinin artması ve yavaş büyüme - işsizliğin artması - sermaye ve üretimin uluslararasılaşması - geleneksel politikaların çözüm üretememesi - bölgesel politika bütçelerinin daralması 1990 sonrası: programlamaya ve bölgesel potansiyellerin harekete geçirilmesine dayanan ‘modern bölgesel politika’ G.Bilen /ODTÜ/Ankara

10 Dünya’da Bölgesel Politikanın Evrimi - II
YENİ HEDEFLER: Bilgi toplumuna geçişe hazırlık Uluslararası rekabet gücünün artırılması İşsizliğin azaltılması Ekonomik etkinliğin sağlanması Görece geri veya problemli bölgelerin gelişme potansiyellerinin artırılması G.Bilen /ODTÜ/Ankara

11 Dünya’da Bölgesel Politikanın Evrimi - III
ARAÇLAR: Operasyonel programlama Geniş kapsamlı çerçeve destekleri - mali teşvikler - yenilik yaratmanın teşviki - yabancı yatırımların teşviki - ağyapılar - öğrenen bölgeler - kümeler G.Bilen /ODTÜ/Ankara

12 Dünya’da Bölgesel Politikanın Evrimi - IV
YÖNETEN VE UYGULAYANLAR: Yerel yönetimler ve merkezi hükümetler/organlar Yerel ve merkezi uygulama birimleri Üniversiteler Özel sektör Sivil toplum Uluslararası kurumlar G.Bilen /ODTÜ/Ankara

13 Dünya’da Bölgesel Politikanın Evrimi - V
YENİ BÖLGESEL POLİTİKANIN NİTELİKLERİ: Yerelden ve/veya merkezi-yerel ortak platformlarında planlanan Tüm bölgeleri kapsayan Dinamik Uzun vadeye yönelik Problem çözümüne değil ‘gelişmeye’ yönelik Katılımcı planlama ve uygulamaya dayanan Etkin – verimli uygulanan G.Bilen /ODTÜ/Ankara

14 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - I
DURUM TESPİTİ: Modern bölgesel politika Geçiş dönemi Geleneksel bölgesel politika 1960 1980 1970 1990 2000 Gelişmiş ülkeler Türkiye G.Bilen /ODTÜ/Ankara

15 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - II
İç etkenler: - ulusal gelişmeye ivme kazandırmak - gelir dağılımındaki dengesizlikler - kaynakların etkin kullanımını sağlamak Dış etkenler: - AB ile bütünleşmenin gereklilikleri - IMF stand-by programlarının öngörüleri - uluslararası kuruluşların telkinleri G.Bilen /ODTÜ/Ankara

16 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - III
GELİŞMELER: Göreli makroekonomik stabilizasyon ve enflasyonun düşmesi Yeni coğrafi bölge ayrımlarının yapılması Bölgesel planlama girişimleri Kamu yönetimi ve mahalli idareler düzenlemeleri Merkezi yeni birimlerin kurulması Kalkınma Ajansları Çerceve Yasası’nın çıkarılması G.Bilen /ODTÜ/Ankara

17 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - V
YENİ COĞRAFİ BÖLGE AYRIMLARI: Birbirleriyle ve politika araçlarıyla uyumsuz farklı bölge tanımları var Yeni bölgeler için kaynak tahsisi ve uygulama birimleri yok Yeni bölgeler fonksiyonelleşemiyor G.Bilen /ODTÜ/Ankara

18 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - IV
MAKROEKONOMİK İSTİKRAR: Öngörülebilirlik hala sınırlı Finansman darboğazı belirgin - Merkezi bütçe önemli bir kaynak - İlave kaynak tahsisi potansiyeli sınırlı - İlave kaynak yaratılması politikaları etkin değil G.Bilen /ODTÜ/Ankara

19 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - VI
BÖLGESEL PLANLAMADA PROGRAMLARIN: Kapsamları birbiriyle uyumsuz Operasyonel programlamaya dayandırılmıyor Yıllık yatırım programlarıyla bağlantısı yok G.Bilen /ODTÜ/Ankara

20 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - VII
KAMU YÖNETİMİ VE MAHALLİ İDARELER DÜZENLEMELERİ: Anayasal hükümlerle çelişkiler Yasal tabanlı kamu yönetimi – ulusal planlama bağlantısı yok Yeni düzenlemelerin öngörüleri mevcut uygulamalara göre oldukça farklı AB ile bütünleşmenin gereklilikleri ile düzenlemeler arasında işlevsel bağlar yok Oldukça güçlü bir karşı cephe var G.Bilen /ODTÜ/Ankara

21 Yangtze Nehri Deltası’nda Değişen Bölgesel Yönetim - I
Etken; küreselleşme Hedef; yerel yönetimlerin sorumluluk ve gelir kaynaklarının yeniden yapılandırılması Öncü gelişmeler: - 1980’ler; yy’in yerel kalkınma için yüksek motivasyonu, tedrici yetki devri, geleneksel hiyerarşik düzenin bozulması - 1990’lar; yeni yerleşim yerleri oluştu, Reformları; yeniden yapılandırma, yeni bölge ve iller oluşturulması G.Bilen /ODTÜ/Ankara

22 Yangtze Nehri Deltası’nda Değişen Bölgesel Yönetim - II
SOMUT SONUÇLAR: Yerel hizmetlerinde etkinlik ve verimliliğin artması Birleşen yerel birimlerin gelirleri ve güçlerinin artması Yabancı ve yerli sermaye yatırımları için en elverişli koşullar Endüstriyel amaçlı kullanım alanlarının genişlemesi Kentsel alanlarda arazi fiyatlarının yükselmesi G.Bilen /ODTÜ/Ankara

23 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - VIII
MERKEZİ YENİ BİRİMLERİN KURULMASI: DPT bünyesinde: Bölgesel Planlama ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü Operasyonel Programlar Dairesi İzleme ve Değerlendirme Dairesi kuruldu Kapasite geliştirilmesi gerekli Koordinasyon sağlama etkinlikleri artırılmalı G.Bilen /ODTÜ/Ankara

24 Türkiye’de Yeni Bir Bölgesel Politikaya Yönelim - IX
KALKINMA AJANSLARI AJANSLARI ÇERÇEVE YASASI: Kavram karmaşası hakim Üzerinde tam bir fikir birliği yok Fiili uygulamalara başlanması için; ikincil düzenlemeler yapılacak, kurumsal oluşum gerekleştirilecek ve kapasite geliştirilecek IPA altında çalışabilmeleri için akreditasyon gerekli Kurumsal oluşum ve kapasite gelişimi zaman alacak G.Bilen /ODTÜ/Ankara

25 Sonuçlar Modern bölgesel kalkınma kavramı yeterince algılanmalı
Yeni bölgesel politika ulusal gelişmenin başlıca araçlarından biri haline gelmeli Yeni politikalar ılımlı bir hızla benimsenmeli Normalin ötesinde bir motivasyon ile çalışılmalı G.Bilen /ODTÜ/Ankara

26 Teşekkür ederim… G.Bilen /ODTÜ/Ankara