Yrd. Doç. Dr. Arzu ARSLAN ERTÜRK M.Ü. Hukuk Fakültesi

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler
Yrd. Doç. Dr. Arzu ARSLAN ERTÜRK M.Ü. Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası’ndan önce 3 ayrı Kanuni düzenleme 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu (Bağ-Kur) 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu 5510 Sayılı Kanunla Getirilen Yeni Düzenlemeler ( Kabul Tarihi) Tek Kanun 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Tek Kurum (5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu Kabul ve Yürürük Tarihi) Sosyal Güvenlik Kurumu

Kanun 2 kısımdan oluşuyor:
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler 3 ayrı Kurum SSK Bağ-Kur Emekli Sandığı 3 ayrı statü 4/I,a-İş sözleşmesi ile çalışanlar 4/I, b- Bağmsız çalışanlar 4/I, c- Kamu personeli ve sözleşmeli personel Kanun 2 kısımdan oluşuyor: Sosyal Sigoralar Genel Sağlık Sigortası

Risklere karşı koruma sağlayacak sigorta kolları İş kazası ve meslek hastalığı sigortası Bağ-Kur Kanununda yoktu Emeki Sandığı Kanununda “vazife malullüğü” kapsamında koruma sağlanıyordu. Hastalık sigortası Bağ-Kur Kanununda “sağlık sigortası” adı altında Analık sigortası Bağ-Kur Kanununda yoktu. Sigorta kolları Kısa vadeli sigorta kolları İş kazası ve meslek Hastalığı Hastalık Analık Uzun vadeli sigorta kolları Malullük Yaşlılık Ölüm Ayrıca İşsizlik Sigortasına ilişkin 4447 Sayılı Kanun Aynen Yürürlükte

Malullük sigortası Yaşlılık sigortası Ölüm sigortası Emekli Sandığı Kanununda “Dul ve Yetim Aylığı” kapsamında İşsizlik sigortası 4447 Sayılı Kanunla yürürlüğe girdi. Sadece Hizmet akdi ile çalışan sigortalılar için koruma sağlıyordu.

Her sigora kolu için ayrı prim tahsil edilirdi. Tahsil edilen bu primler karşılığında yapılan yardımlar: Parasal yardımlar Sağlık yardımları Uzun vadeli ve kısa vadeli sigorta kolları için iki ayrı kalem prim tahsil ediliyor Bu sigorta kollarından tahsil edilen primler karşılığında sadece parasal yardımlar yapılıyor Ayrıca Genel Sağlık Sigortası primi tahsil ediliyor Bu sigorta kolundan sadece sağlık yardımları yapılıyor.

Sosyal Güvenlik Reformunun Gerekçeleri
Nüfus yapısındaki değişim Mevcut sistemin yoksulluğa karşı koruma sağlayamaması Finansman açıklarının ekonomi üzerindeki olumsuz etkileri Mevcut sistem ile bütün nüfusun koruma altına alınamaması Yönetim ve altyapıyla ilgili sorunlar

Finansman güçlükleri bütçe açıklarının artması (kara delik) Bütçe açıklarının Ekonomi üzerinde yarattığı olumsuz etki GEREKÇE METNİ “sosyal güvenlik sisteminin yaşadığı finansman sorunu, kamu finansmanı üzerinde yarattığı baskı dolayısıyla, başta enflasyon olmak üzere, diğer temel ekonomik göstergeleri de olumsuz etkilemektedir. Son on yıldır bizzat sosyal güvenlik sisteminin kendisi ülke ekonomisinde istikrarsızlık yaratan ana sebeplerden biri haline gelmiştir”. “Sosyal güvenlik sisteminin yaşadığı finansman sorunu, kamunun borçlanma gereğini arttırmaktadır.

Kayıt dışı çalışmanın önüne geçilebilmesi Mevcut sistemle bütün nüfusun koruma altına alınamamış olması -2004 yılı verileri; -işgücünün ancak %48’i bir sosyal sigorta kuruluşuna tabi çalışıyor -işgücünün %52’sine karşılık gelen yaklaşık 11 milyon kişi kayıt altına alınamamış -mevcut sistemde nüfusun yaklaşık %20’sinin efektif olarak sağlık güvencesi kapsamında değil. -Yeşil Kart kapsamındaki 13 milyon kişi ayakta tedavide sunulan sağlık hizmetinden yararlanamıyor.

Adil, kolay erişilebilir, yoksulluğa karşı daha etkin bir koruma sağlayan, mali açıdan sürdürülebilir bir sosyal koruma sistemine ulaşabilme nüfusun tümüne hakkaniyete uygun, eşit, koruyucu ve tedavi edici kaliteli sağlık hizmeti sunumunu finanse eden Genel Sağlık Sigortası’nın oluşturulması dağınık bir halde yürütülen primsiz ödemeler ve sosyal yardımları toplulaştırarak nesnel yararlanma ölçütlerine dayalı, tüm muhtaç kesimlerin erişebileceği bir sistemin oluşturulması. sağlık dışındaki kısa ve uzun vadeli sigorta kollarının yer aldığı tek bir emeklilik sigortası rejiminin kurulması

Söz Konusu Değişikliği Sağlamak için Yapılanlar
yukarıda anılan üç temel işleve ilişkin hizmetlerin çağdaş, etkin ve vatandaşlarımızın günlük hayatlarını kolaylaştıracak şekilde sunulmasına olanak sağlayacak yeni bir kurumsal yapının oluşturulması Söz konusu reformu gerçekleştirmek için; 5502 sayılı, “Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu” tarihinde kabul edildi ve yürürlüğe girdi. Bu Yasa ile mevcut sosyal güvenlik kurumları olarak, Sosyal Sigortalar Kurumu, Bağ-Kur ve T.C. Emekli Sandığı’nın tüzel kişilikleri sona erdirilmiş ve tümünün malvarlığı Sosyal Güvenlik Kurumu’na devredilmiştir. 5510 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası” kabul edilmiştir değişik sosyal sigorta yasalarının kapsamında olanlar tek bir yasa içinde toplandı.

Söz Konusu Değişikliği Sağlamak için Yapılanlar
Kısa vadeli sigorta hükümleri -Uzun vadeli sigorta hükümleri sosyal sigorta tekniğine uygun olarak yapılan parasal yardımlar ile sağlık hizmet sunumunu birbirinden ayrıldı parasal yardımları da kendi içinde ikiye ayırarak kısa vadeli sigorta hükümleri ve uzun vadeli sigorta hükümleri başlığı altında düzenlendi. Genel sağlık sigortasına ilişkin hükümlere yer verildi Kişiler açısıdan kapsamı çok geniş tutuldu. Primsiz Ödemeler Açısından Tek Yasaya hazırlıkları başladı reform kapsamında tek somut düzenleme 5502 sayılı Yasanın 15. maddesinde yer alan “Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü” biriminin oluşturululmasıdır.

5510 Sayılı Kanunun Kişiler Açısından Uygulama Alanı (Bu Kanunu kimleri kapsar ?) m. 4 ve m.60- sigortalı sayılanlar m. 4- parasal yardımlar açısından sigortalı sayılanlar m.60- genel sağlık sigortası kapsamından (sağlık hizmetleri açısından sigortalı sayılanlar) m. 4- Kapsamında sigortalı sayılanlar Tüm Sigorta kolları açısından sigortalı sayılanlar İş Sözleşmesine göre çalışan sigortalılar (m. 4/I, a); Bir Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar

Çalışmanın kural olarak hizmet (iş) sözleşmesine göre yapılması -profesyonel futbolcularla antrenör ve menajerler -part-time çalışanlar -tercüman rehberler -köy bekçisi ve imamı -ücret karşılığı kooperatif başkanlığı yapanlar -Akademi öğrencilerine çıplak modellik yapan mankenler -işverenin işyerinde sürekli çalışan müşavirler -özel bir poliklinikte çalışan doktorlar -elçiliklerde çalışanlar m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılırlar.

-Geçerli olmayan bir hizmet sözleşmesine dayanarak çalışanlar ise, geçersizliğin saptandığı tarihe kadar sigortalı sayılırlar -Yarg. 10. HD.’nin bir kararına göre, salt 5953 sayılı Kanunun 4. maddesinde öngörülen yazılı sözleşmenin yapılmamış bulunması, basın işyerinde gazeteci olarak çalıştığı saptanmış kimsenin sigortalı sayılmasını engellemez. İşverene ait işyerinde yapılması Çalışan kişinin m. 6 ‘da sayılan «sigortalı sayılmayanlar» kapsamında yer almaması Fiili (eylemli) çalışma; Sigortalılık kural olarak hizmet sözleşmesinin yapıldığı tarihte değil, fiilen işe başlama tarihinde kazanılır.

Yarg. 21. HD’ne göre; bir kimsenin sigortalı sayılabilmesi için işe giriş bildirgesinin varlığı yeterli olmayıp, aynı zamanda o kimsenin 506 sayılı Kanunun (şimdi 5510 sayılı Kanunun) belirlediği biçimde eylemli olarak çalışmış olması da koşuldur. İşyerinde gerçek çalışma olgusu, işe giriş bildirgesinin dayanağı olan bilgi ve belgeler ile ücret ödemelerine ilişkin işyeri kayıtlarınca da doğrulanmalıdır.(Yarg. 21. HD., , 8605/8783; , 244/407; , 1473/1403; , 3863/4163; , 243/406; , 179/362 ; 21.HD., , 9506/10252; Gerçek anlamda bir çalışma olmadığı belirlenen durumlarda salt işe giriş bildirgesine geçerlilik tanınamaz (Yarg. 21. HD., , 3862/5501; , 7260/9956); Aynı yönde Yarg. 21. HD, , E. 2003/11267, K. 2004/826.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu; Sigortalılığın oluşumu yönünden çalışma olgusunun varlığı zorunludur. Eylemli ve gerçek biçimde çalışmanın varlığı saptanmadıkça, hizmet sözleşmesine dayanılarak dahi, sigortalılıktan söz edilemez. Çalışmayı ortaya koyan belgeler ise, işe giriş bildirgesi ile birlikte, 79. maddede (şimdi m. 86) öngörülen ve sigortalının çalışma gün ve sayısını, kazanç durumunu, çalışma tarihleri ile birlikte ortaya koyan ve Kuruma verilmesi zorunlu kanıtlardır. Yöntemince düzenlenen işe giriş bildirgesi, salt işe alınmayı göstermekle birlikte çalışmanın mevcudiyeti yönünden yalnız başına yeterli kabul edilemez. (YHGK., , /525; Yarg. HGK, , E. 2005/21-437, K. 2005/448)

İş sözleşmesi ile çalışmamakla beraber 4/I, a kapsamında sigortalı sayılanlar ( m. 4/II,a hükmü uyarınca) Sendika başkan ve yönetim kurulu üyeleri (vekalet sözleşmesi ile çalışırlar) Sanatçılar Bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları, müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar, düşünür ve yazarlar

Koruma Bekçileri tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkındaki Kanuna göre çalıştırılan koruma bekçileridir. (Bunlar hizmet sözleşmesiyle değil, bir atama işlemine dayalı olarak çalışırlar sayılı Yasanın 7/II. maddesine göre, anılan koruma bekçileri, köy ihtiyar meclislerince seçildikten sonra, tayinleri vali ve kaymakamlarca onanan kimselerdir.

Genel ev kadınları 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununda belirtilen genelev kadınları Usta öğreticiler, ders ücreti karşılığında çalışanlar ile geçici personel -Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar -Kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler -657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4. maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştırılan geçici personel m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/II, f).

Geçici Personel; “Bir yıldan az süreli veya mevsimlik hizmet olduğuna Devlet Personel Dairesinin ve Maliye Bakanlığının görüşlerine dayanılarak Bakanlar Kurulunca karar verilen görevlerde ve belirtilen ücret ve adet sınırları içinde sözleşme ile çalıştırılan ve işçi sayılmayan kimse”lerdir. (657 sayılı Kanunun 4. maddesinin C bendi) Dolayısıyla bu bent de iş sözleşmesi ile çalışma ölçütüne bir başka istisna daha getirmektedir.

Özel Durum: Banka ve sigorta sandıklarının iştirakçileri ile buralardan aylık ve gelir almakta olanlar (506 sayılı Kanunu - geçici 20. madde) -bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli için kurulmuş bulunan sandıkların iştirakçileri ile aylık veya gelir bağlanmış olanlar ile bunların hak sahipleri herhangi bir işleme gerek kalmaksızın bu maddenin yayımı tarihinden itibaren üç yıl içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna devredilerek bu Kanun kapsamına alınır.

Üç yıllık süre Bakanlar Kurulu kararı ile en fazla iki yıl daha uzatılabilir. -Devir tarihi itibarıyla sandık iştirakçileri bu Kanunun 4 üncü maddesinin (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bağımsız çalışanlar (m. 4/I, b); hizmet akdi ile bir işverene bağlı olmadan kendi ad ve hesabına çalışanlar köy ve mahalle muhtarları bağımsız çalışma dolayısıyla gelir vergisi mükellefi olanlar

gelir vergisinden muaf olunması halinde ise esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı bulunanlar belli şirketlerin ortakları -Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları - sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları -diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortaklar tarımsal faaliyette bulunanlar

Devlet Memurları ve Diğer Kamu Görevlileri (m.4/I, c) ; bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa göreve başlayıp da kamu idarelerinde, m.4/I, (a) bendine tabi olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda sürekli olarak çalışıp ilgili kanunlarında (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar ile m.4/I, (a) ve (b) bentlerine tabi olmayanlardan, sözleşmeli olarak çalışıp ilgili kanunlarında (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar ve

ayrıca 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 86. maddesi uyarınca açıktan vekil atananlar m.4/I, (c) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar Kuruluş ve personel kanunları veya diğer kanunlar gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden; bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlarında Devlet memurları gibi emeklilik hakkı tanınmış olanlardan hizmet akdi ile çalışmayanlar, Başbakan, bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, belediye başkanları, il encümeninin seçimle gelen üyeleri,

Birinci fıkranın (c) bendi kapsamında iken, bu kapsamdaki kişilerin kurduğu sendikalar ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenlerden aylıksız izne ayrılanlar, Harp okulları ile fakülte ve yüksek okullarda, Türk Silahlı Kuvvetleri hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askeri öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksek okulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tabi tutulan adaylar,

Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler hakkında da, m.4/I, (c) bendi hükümleri uygulanır.

Kısmen sigortalı sayılanlar Hükümlü ve Tutuklular ; hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası uygulanır bunlar, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.5/a)

Çıraklar ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrenciler; 3308 sayılı mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde Mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası uygulanır bu bentte sayılanlar 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.5/b). Stajyerler; meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır (m.5/b). Bu kişiler de m.4/I, (a) bendi uyarınca sigortalı sayılırlar.

Üniversitede Kısmi Zamanlı Olarak Çalıştırılan Öğrenciler ; Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından burs verilmekte olan veya burs alma şartlarını taşıyanlara öncelik verilmek suretiyle hizmetlerine ihtiyaç duyulan öğrenciler, öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumlarında kısmi zamanlı olarak geçici işlerde çalıştırılabilirler. Bu şekilde kısmi zamanlı olarak çalıştırılan öğrenciler, bu çalışmalarından dolayı işçi olarak kabul edilmezler (2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu, 5917 sayılı Kanunla değişik m. 46. /son fıkra)

bu öğrencilere iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanacak m. 4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır Harp Malulleri ile Vazife Malulü Olanlar; Harp malulleri ile 1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış malullerden, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmez( m.5/ c) 3713 sayılı Kanuna göre aylık bağlanmış maluller ile aynı Kanun kapsamına giren olaylar sebebiyle vazife malullüğü aylığı alan er ve erbaşların, m.4/I, (c) bendi kapsamında sigortalı olmaları halinde de aylıkları kesilmez.

Aylıkları kesilmeksizin m.4/I, (c) bendi kapsamında çalışanlar hakkında uzun vadeli sigorta kolları, m.4/I, (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır. İş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulananların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayı istemeleri halinde, bu isteklerini Kuruma bildirdikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren, haklarında uzun vadeli sigorta kolları da uygulanır.

Kursiyerler; Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır. Yurt Dışına Çalışmak Üzere Gönderilenler ; ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır (m. 5/g) bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanır.

Sosyal Güvenlik Kurumlarından Malullük veya Emekli Aylığı Almakta Olanlar Taksiciler, dolmuşçular ve Benzer nitelikteki şehiriçi toplu taşıma araçlarında kısmi süreli çalışanlarla kısmi süreli sanatçılar (6111 s. Kanun ek m. 6) Sigortalı sayılmayanlar (İş K. m. 6) İşverenin Ücretsiz Çalışan Eşi Konut İçinde Yapılan İşlerde Çalışanlar Ev Hizmetlerinde Çalışanlar Askerlik Hizmetlerini Er ve Erbaş Olarak Yapmakta Olanlar İle Yedek Subay Okulu Öğrencileri

Kendi Ülkelerinde Sigortalı Olan Yabancılar Sağlık Kurumlarında İşe Alıştırılmakta Olan Hasta veya Sakatlar Bağımsız Çalışanlar ve Devlet Memurlarından 18 Yaşından Küçük Olanlar Tarım İşlerinde Süreksiz İşlerde Çalışanlarla Tarımsal Faaliyette Bulunup Aylık Geliri Düşük Olanlar Bağımsız Çalışanlardan Aylık Geliri Düşük Olanlar Kamu İdarelerinin Dış Temsilciliklerinde İstihdam Edilenler

Sigortalılığın Başlangıcı Zorunluluk İlkesi;
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Sigortalılığın Başlangıcı Zorunluluk İlkesi; Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur. Bu Kanunda yer alan sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir. (SSGSSK m. 92).

sigortalılık Kanunda öngörülen biçimde çalışmaya başlama ya da statüye geçmekle kendiliğinden başlar. sigortalı olmak için olumlu ya da olumsuz herhangi bir irade açıklamasında bulunmak gerekli değildir; sigortalı olmak için yargıç kararına veya Kurum işlemine de gerek yoktur. (SSGSSK m. 7) İş Sözleşmesi ile çalşanlar için (m. 4/I,a) sigortalılık çalışmaya, mesleki eğitime veya zorunlu staja başladıkları tarihten itibaren başlar

Bağımsız çalışanlar (m.4/I,b) için sigortalılık
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Bağımsız çalışanlar (m.4/I,b) için sigortalılık gelir vergisi mükellefi olanlar ile şahıs şirketlerinden kolektif, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ve donatma iştiraki ortaklarının vergi mükellefiyetlerinin başladıkları tarihten itibaren sermaye şirketlerinden limited şirket ortakları ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının, şirketin ticaret sicil memurluklarınca tescil edildikleri tarihten itibaren

anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının yönetim kuruluna seçildikleri tarihten itibaren gelir vergisinden muaf olanların ise esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı oldukları tarihten itibaren tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar için tarımsal faaliyetlerinin kanunla kurulu ilgili meslek kuruluşlarınca veya kendilerince, bir yıl içinde bildirilmesi halinde kaydedildiği tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi halinde ise bildirimin Kuruma yapıldığı tarihten itibaren

köy ve mahalle muhtarları için bu göreve seçildikleri tarihten itibaren At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler için ise lisans belgesine istinaden fiilen çalışmaya başladıkları, tarihten itibaren başlar. Devlet memuları (m.4/I,c) için sigortalılık göreve başladıkları veya bu Kanunun 4. maddesinin dördüncü fıkrasının (d) ve (e) bentleri kapsamındaki okullarda öğrenime başladıkları tarihten itibaren başlar (m.7/I, c).

Sigortalıların Kuruma Bildirilmesi İş Sözleşmesi ile çalşanlar için (m. 4/I,a) Çalışmaya başlamadan önce, İşveren tarafından , sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirilmelidirler (m.8/I). İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar, en geç çalışmaya başlatıldığı gün Kuruma bildirilebilir (m.8/I, a) yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınanlar, işe alındıkları tarihten itibaren bir ay içinde;

Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde işe alınıp çalıştırılanlar, işyerinde ilk defa sigortalı çalıştırılan tarihi takip eden bir ayı geçmemek üzere Kuruma bildirilebilirler (m.8/I, b). Kamu idarelerince istihdam edilen ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, sigortalı işe giriş bildirgesinin çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde Kuruma verilmesi halinde, bu kişiler de sigortalılık başlangıcından önce Kuruma bildirilmiş sayılır (5754 s. K.la değ. m. 8/I, c).

Bağımsız çalşanlar için (m. 4/I,b) m.7/I, (b) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıcından itibaren onbeş gün içinde sigortalı işe giriş bildirgelerinin düzenlenerek Kuruma gönderilmesi gerekir. Tarımsal faaliyette bulunanlar için ise, kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıt tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma bildirim yapılması gerekmektedir.

bu kişilerin sigortalı işe giriş bildirgelerini kendileri değil, kendi mevzuatına göre kayıt veya tescili yapan ilgili kurum, kuruluş ve birlikler, vergi daireleri, şirket yetkilileri veya esnaf sicil memurluğu Kuruma vermekle yükümlüdürler. Örneğin limited şirket ortaklarının Kuruma bildirimi ticaret sicil memurunca yapılacaktır. Buna karşılık, tarımsal faaliyette bulunan sigortalılar için Kanunda istisnai bir hükme yer verilmiş ve anılan kişilerin bildirimlerinin kendileri tarafından da yapılabileceği belirtilmiştir (m.8/III).

6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörlerin ise çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde tescil eden kuruluş tarafından Kuruma bildirilmesi zorunludur (m.8/III). Devlet memurları için (m. 4/I,c) İşverenler, bu kapsamda ilk defa veya tekrar çalıştırmaya başlattıkları kişileri, m.7/I, (c) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıcından itibaren, onbeş gün içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. Aynı kamu idaresinin farklı birimleri arasındaki naklen tayin ve görevlendirmelerde ise bildirim yapılmaz (m.8/V).

Zorunlu Sigortalılığın istisnası: İsteğe bağlı sigortalılık
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Zorunlu Sigortalılığın istisnası: İsteğe bağlı sigortalılık İsteğe bağlı sigortalılık, zorunlu sigortalılık niteliğini yitirmiş veya bu niteliğin yitirilmesinden sonra zorunlu sigortalı olarak çalışmayan ve bu çalışmalarından dolayı aylık almayan kimselere, belirli koşullarla, sosyal sigorta ilişkisini devam ettirme olanağını veren bir yoldur. Kural olarak, bu tür sigortalılık, uzun dönemli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) için kabul edilir. Böylece, sigortalılık niteliğini yitirmiş kimseler veya bunların ölümleri halinde hak sahipleri, zorunlu sosyal sigortanın uzun dönemli sigorta kollarından sağladığı tüm sigorta yardımlarından yararlanmak hakkını elde ederler Ancak 5510 sayılı Kanun bu ilkeden ayrılmış ve isteğe bağlı sigortalıları genel sağlık sigortasının da kapsamına almıştır.

İsteğe bağlı sigortalılık, zorunlu sigortalılık ilkesinin aksine, bu sigortalılık ilişkisinin kurulup kurulmamasını sigortalının iradesine bırakılmış olmasıdır. İsteğe bağlı sigortadan yararlanıp yararlanmama ya da her zaman bu sigortadan vazgeçebilme, kişinin iradesine tabidir. İsteğe Bağlı Sigortadan Yararlanma Koşulları Türkiye’de ikamet etmek veya Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk vatandaşı olmak Zorunlu sigortalı olmamak veya ay içinde otuz günden çalışmak az ya da tam gün çalışmamak

Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak 18 yaşını doldurmuş bulunmak Kuruma başvuruda bulunmak İsteğe Bağlı Sigortalılığın Başlaması ve Sona Ermesi müracaatın Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlar (m.51/I). İsteğe bağlı sigortalılık; isteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, primi ödenmiş son günü takip eden günden; aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden;

ölen sigortalının ölüm tarihinden itibaren sona erer (m.51/II). İsteğe bağlı sigortalı olanların m.4/I, (a), (b) ve (c) bentleri kapsamına tabi olacak şekilde çalışmaya başlamaları halinde, bu Kanunun m.51/III fıkrası saklı kalmak kaydıyla da isteğe bağlı sigortalılık hali sona erer (m.53/III). Primlerin Ödenmesi İsteğe bağlı sigortalılığın devamı açısından her ay kesintisiz otuz gün üzerinden prim ödemek zorunludur. otuz günden az çalışması olan ya da tam süreli çalışmayan sigortalıların ödemesi gereken prim gün sayısı, zorunlu sigortalı olarak Kuruma bildirilen süreyi 30 güne tamamlayan süre kadar olacaktır (m.51/III).

Sigortalı, ödeyeceği sigorta primlerini, bu Kanunun 82. maddesine göre saptanan prime esas kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak şartıyla kendileri belirlerler. Yazılı olarak talepte bulunmayan sigortalıların primleri prime esas kazancın alt sınırı üzerinden tahsil edilir (Tebliğ m.8/3). İsteğe bağlı sigorta primi oranı % 32 olarak uygulanır Bunun % 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, % 12’si genel sağlık sigortası primidir. Ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde m.89/II hükmüne göre hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte primi ödenmeyen süreler, sigortalılık süresinden sayılmaz (m.52/III) .

İsteğe bağlı sigorta primi ödenmiş süreler, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulamasında dikkate alınır (m.51/son). bu primlerin kısa vadeli sigorta kolları bakımından dikkate alınması mümkün değildir. İsteğe bağlı sigortalının genel sağlık sigortasından yararlanması açısından bir başkasının bakmakla yükümlü olmasının bir önemi bulunmamaktadır (m.52/II). Yani, yine de % 32 oranında prim ödemeleri gerekir.

Ancak, çalıştırılmak üzere sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelere gönderilenler, zaten m.5/I, g bendi uyarınca genel sağlık sigortasına tabi oldukları için, isteğe bağlı sigorta hükümleri gereğince ayrıca genel sağlık sigortası primi ödemek zorunda değillerdir.

Sosyal Sigortaların Finansman Kaynağı:Primler
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Sosyal Sigortaların Finansman Kaynağı:Primler Prim Kavramı ve Prim Oranları Yasanın kendilerine karşı güvence sağladığı sosyal risklerden birinin gerçekleşmesi halinde yapılacak sigorta yardımları ile Kurum yönetim giderlerinin karşılığı olarak; m.4/I (a) ve (c) bendine göre sigortalı olanlar için sigortalının kazancının belli bir yüzdesi üzerinden; m.4/I, (b) bendine göre sigortalı olanlar için ise prime esas alt ve üst kazanç sınırları arasından kendilerinin belirleyecekleri bir meblağ üzerinden alınan parayı ifade eder.

Primler, zorunlu olarak sigortalı adına ve hesabına Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenir. SSGSSK. m. 79- “Kısa ve uzun vadeli sigortalar ile genel sağlık sigortası için, bu Kanunda öngörülen her türlü ödemeler ile yönetim giderlerini karşılamak üzere Kurum prim almak, ilgililer de prim ödemek zorundadır. Kurumca tahsil edilen genel sağlık sigortası primleri, tahsil edilmesini müteakip doğrudan Kurum bütçesinin genel sağlık sigortası kalemine aktarılır”. Prim Oranları; kısa vadeli sigorta primi, uzun vadeli sigorta kolları olarak, malullük-yaşlılık-ölüm sigortaları primleri ile genel sağlık sigortası primidir (m.81)

Kısa vadeli sigorta kolları primi Yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre % 1 ila % 6,5 oranları arasında olmak üzere, 83. maddeye göre Kurumca belirlenir. Bu primin tamamını işveren öder (m.81/I,c). Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, işyerinde yürütülen işin, iş kazası ve meslek hastalığı açısından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre saptanır. Bu nedenle, “iş kolları, tehlikenin ağırlığına göre sınıflara, bu sınıflar da özel iş şartlarına ve tehlikeyi önlemek için alınmış olan tedbirlere göre derecelere ayrılır” (m.83/I).

Hangi işkollarının hangi tehlike sınıfına girdiği, tehlike sınıf ve derecelerine ilişkin prim oranları ile tehlike derecelerinin belirlenmesinde uygulanacak esaslar, ilgili bakanlıkların görüşleri alındıktan sonra, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulacak bir tarife ile saptanır (m.83/I). Anılan tarife, işkollarını 12 tehlike sınıfına ayırmıştır. Bu sınıfların normal prim oranları, diğerinden % 0,5 farklı olmak üzere belirlenmiştir. Primlerin alt sınırı %1, üst sınırı ise % 6,5’tir. Örneğin, tarife, kömür madenciliği işkolunu, 12. tehlike sınıfında kabul etmiş ve prim oranını da % 6,5 olarak belirlemiştir.

- Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi sigortalının prime esas kazancının % 20’sidir. Bunun %9’u sigortalı, % 11’i işveren payıdır (m.81/I,a). 4/I, a kapsamında çalışıp da fiili hizmet süresi zammına tabi olan sigortalılar için uygulanacak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, % 20 oranına (40. maddeye göre); 60 fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 1 puan, 90 fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 1,5 puan, 180 fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 3 puan eklenmesi suretiyle hesaplanır (m.81/I,b, 1)

4/I, c kapsamında çalışıp da fiili hizmet süresi zammına tabi olan sigortalılar için uygulanacak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, % 20 oranına (40. maddeye göre); 60 fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 3,33 puan, 90 fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 5 puan, 180 fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 10 puan eklenerek belirlenir (m.81/I, b, 1). Bu şekilde bulunan oran ile % 20 oranı arasındaki farka ait primin tamamı işveren tarafından ödenir (m.81/I, b,II)

bu kapsamdaki işlerde m.4/I, (a) bendine tabi sigortalıları çalıştıran işverenlerin işveren prim payı; en az % 12, en fazla da % 14 oranında, m.4/I, (c) beninde tabi sigortalıları çalıştıran işverenlerin ise; en az % 14,33, en fazla da % 21 dir. 5510 sayılı Kanunda malullük, yaşlılık ve ölüm sigortasının finansmanına Devletin de kurumsal olarak katkıda bulunması öngörülmüştür. Buna göre;

-Devlet, Kurumun ay itibarıyla tahsil ettiği malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası priminin dörtte biri oranında Kuruma katkı yapar. -Devlet katkısı olarak hesaplanacak tutar talep edilen tarihi takip eden 15 gün içinde Hazinece Kuruma ödenir (m.81/II). Genel sağlık sigortası primi prime esas kazancın % 12,5’u olup, bu primin % 5’i sigortalı, % 7,5’u işveren tarafından ödenmektedir. Yalnızca genel sağlık sigortasına tabi olanların genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın % 12’sidir (m. 81/I,f) .

İşsizlik sigortası primi sigortalı % 1, işveren % 2 ve devlet % 1 oranında prim ödeyecektir. Sosyal güvenlik destek primi ilk defa 5510 sayılı Kanuna göre m.4/I (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı olup da kendilerine yaşlılık aylığı bağlananların, hem sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaları hem de yaşlılık aylığı almaları kabul edilmemiştir (m.30/III).

Ancak, geç. m.14 ile sayılı Kanun yürürlüğe girmeden önce sigortalı olanların sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışma hakları saklı tutulmuştur . 506 sayılı Kanunun 63. maddesinin (B) bendinde, yaşlılık aylığı almakta iken çalışmaya başlayanların prime esas kazançlarından % 30 oranında sosyal güvenlik destek primi kesileceği, bunun 1/4’ünün (% 7,5) sigortalı, 3/4’ünün (% 22,5) de işveren payı olacağı belirtilmişti. Kanunda, bu orana ilaveten, söz konusu sigortalıların prime esas kazançlarından ayrıca % 1 ila % 6,5 arasında değişen kısa vadeli sigorta kolu primi de kesilmesi de öngörülmüştür.

Dolayısıyla, 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte bu sigortalılar için işverenlerce ödenmesi gereken prim oranı, en az % 22,5+%1=% 23,5 en fazla da % 22,5+% 6,5=% 29 olacaktır. Bu yüksek oranda ödenen prime karşılık söz konusu sigortalılar sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümlerinden yararlanacaklardır (geç. m.14/ I,a).

Bağımsız çalışan sigortalılar ise hem yaşlılık aylığını alma hem de sosyal güvenlik destek primi ödeyerek faaliyetlerini sürdürme olanağına sahiptirler. Kanuna göre, m.4/I, (b), (4) numaralı alt bendi hariç olmak üzere diğer alt bentlerine tabi çalışmaya başlayanlardan aylıklarının kesilmemesi için yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam edilir. Bunlardan, almakta oldukları aylıklarının % 15’i oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir.

Primlerin Hesabında Esas Alınacak Kazançlar İş sözleşmesine göre çalışan sigortalıların (m. 4/I, a) prim matrahına dahil edilecek kazançlar (m. 80) Sigortalının o ay içinde hak ettiği ücretler (Süreklilik niteliği taşıma) Asıl ücret Fazla çalışma ücreti Hafta tatili ücreti Ulusal bayram ve genel tatil ücretleri Yıllık izin ücreti Mazeret izni ücreti

Ayrıca ücret niteliğinde olan kıdem zammı, vardiya veya gece zammı, yıpranma zammı, eleman teminindeki güçlük zammı, mali sorumluluk ödeneği, makam tazminatı veya temsil ödeneği, seyyar görev tazminatı, özel hizmet tazminatı, imza sorumluluğu tazminatı, iş riski zammı, ek görev ücreti, çalışma ödeneği ve meslek tazminatı, huzur hakkı adı altında iş karşılığı yapılan ödemeler,

mutat olsun olmasın, prime esas kazanç matrahında dikkate alınacaktır. Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde yapılan ödemeler ile özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar Bu tür ödemelerin sigortalı tarafından hak edilmiş olmaları yetmez; sosyal sigorta primlerinin Kuruma verilmesinin zorunlu bulunduğu ay içinde sigortalıya ödenmiş olmalıdır. ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur (SSGSSK m.80/I,c).

Toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarınca verilecek ücret zamları
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler satış primi, üretim primi ve yılbaşı ikramiyesi prime esas kazanca dahildir. Bu ödemeler, öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilecek, bu ödemelerin üst sınırı aşan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilecektir (m. 80/III). İdare veya yargı mercileri tarafından verilen karar uyarınca sigortalılara yapılan ödemeler Toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarınca verilecek ücret zamları

Bağımsız çalışan sigortalıların (m.4/I, b) prim matrahına dahil edilecek kazançlar 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından beyan edilecek günlük kazancın otuz katıdır. Bu sigortalılar tarafından Kurumca belirlenen sürelerde aylık prime esas kazanç beyan edilir. Beyanda bulunmayan sigortalıların aylık prime esas kazancı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katı olarak belirlenir (m.80/II, a).

Devlet memurlarının (m.4/I, c) prim matrahına dahil edilecek kazançlar 5510 sayılı Kanuna göre ilk defa m.4/I, (c) bendi kapsamında sigortalı olanların prime esas kazançlarının hesabında aylıklarını personel kanunlarına göre alan sigortalılar için; ilgili kanunları uyarınca aylık gösterge ve ek göstergeler üzerinden ödenen aylık tutarları, memuriyet taban aylık ve kıdem aylık tutarları, makam, temsil ve görev tazminatları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152. maddesi uyarınca ödenen tazminatlar (bölge, kurum, birim, çalışma mahalli, görevin niteliği ve benzeri kriterlere dayalı olarak asıl tazminatlara ilave, ek veya ayrıca ödenen tazminatlar hariç) prime esas kazanç olarak dikkate alınır (m.80/III, a, 1,2,3)

Prim Matrahına Dahil Edilmeyecek Kazançlar Tamamen prim matrahına dahil edilmeyecek kazançlar Ayni yardımlar ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları,

Kısmen prim matrahına dahil edilmeyecek kazançlar işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz (SSGSSK m.80/I, b) . sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla, fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin % 6 sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı, aylık prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmayacak, dolayısıyla bu tutardan prim kesilmeyecektir.

Günlük Kazancın Alt ve Üst Sınırı Prim hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, asgari ücretin otuzda biri, üst sınırı ise günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır (SSGSSK m.82/I). SOSYAL SİGORTA TÜRLERİ Kısa vadeli sigorta türleri İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigotası İş Kazası Kavramı; 5510 sayılı Yasanın 5754 sayılı Yasa ile değişik 13. maddesine göre, “İş kazası; a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır”.

6331 sayılı İSGK. m. 3/g- İş Kazası İşyerinde işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özüre uğratan olay. Öğretide iş kazası “sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada gördüğü iş veya işin gereği dolayısıyla aniden ve dıştan meydana gelen bir etkenle onu bedence ya da ruhça zarara uğratan bir olay” olarak tanımlanmaktadır.

İş Kazasının Unsurları Kazaya uğrayanın 5510 sayılı Kanun anlamında sigortalı sayılması Sigortalının kazaya uğraması -Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada kazaya uğraması -Sigortalının işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle kazaya uğraması -Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda kazaya uğraması

-Emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda kazaya uğraması (İş K. m. 74 kapsamında kullanılan günde 1,5 saatlik süt izni) -Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında kazaya uğramaları Sigortalının uğradığı kaza sonucu bedensel veya ruhsal bir zarara uğraması Kaza olayı ile sigortalının uğradığı zarar arasında nedensellik (illiyet) bağının bulunması

İş Kazasının Kuruma Bildirilmesi ; m.4/I,a ve m.5 kapsamında bulunan sigortalılar açısından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde (m.13/II, a) (b) bendi kapsamında bulunan sigortalı açısından kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde (m.13/II, b) Kuruma bildirilmesi zorunludur. Ancak, m.13/II, a’da belirtilen süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten başlar (ayrıca bkz. SSİY. m.35/II).

Meslek Hastalığı Kavramı; sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir” (m. 14/I). Meslek hastalığının unsurları Sigortalının bedensel veya ruhsal özürlülük durumuna düşmesi Geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halinin sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin sonucu olması Meslek hastalığının Kurum Sağlık Kurulu raporu ile saptanması.

İşverenin meslek hastalığını Kuruma bildirme yükümlülüğü m.4/I,a ve m.5 kapsamında bulunan sigortalılar açısından bunları çalıştıran işveren tarafından, 4. maddenin (b) bendi kapsamındaki sigortalı açısından ise kendisi tarafından Kuruma öğrenildği günden itibaren üç işgünü içinde bidirilmelidir.

Sigortalıya yapılacak yardımlar Geçici iş göremezlik ödeneği; İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla işinde geçici bir süre çalışamayacağı hekim raporu ile saptanan sigortalıya, çalışamadığı (istirahatli olduğu) her gün için Kurum tarafından yapılan parasal yardımdır. iş kazası ve meslek hastalığı durumlarında geçici iş göremezlik ödeneği verilebilmesi için, sigortalının belirli bir süre çalışmış ve Kuruma belirli bir miktar prim ödemiş olma koşulu aranmaz. Bu ödenek, geçici iş göremezliğe uğrayan sigortalıya ilk günden itibaren ve her gün için verilecektir.

yatarak tedavilerde 17. maddeye göre hesaplanacak günlük kazancın yarısı, ayakta tedavilerde ise üçte ikisi olarak öngörmüştür (m. 18/III; SSİY. m. 40/III; Teb. m. 15/III ) Sürekli iş göremezlik geliri ; İş Kazası veya meslek hastalığı sonrasında yapılan tedavi sonucu sigortalı, ya tümüyle yeniden çalışma gücünü kazanacak, böylece geçici iş göremezlik dönemi son bulduğu için, gelirden yararlanması söz konusu olamayacaktır; ya da, sigortalı Kanunun belirlediği % 10 oranından az olmayacak biçimde meslekte kazanma gücünü yitirmiş olacaktır. Bu durumdaki sigortalıya bağlanacak gelire sürekli iş göremezlik geliri denilir (SSGSSK. m.19/I; SSİY. m.41;Teb.m.4).

-meslekte kazanma gücünün % 10’dan daha düşük bir oranda (örneğin 9.8) azalması durumunda sigortalının “sürekli iş göremezlik hali”nden söz edilemez ve dolayısıyla sigortalı sürekli iş göremezlik geliri bağlanmasına hak kazanamaz. -sigortalının meslekte kazanma gücünü tümüyle, yani % 100 oranında yitirdiği belirlenmişse “sürekli ve tam iş göremezlik hali” söz konusu olacaktır. -Kazanma gücünü % 10’dan fazla ve % 100’e ulaşmayacak biçimde (örneğin % 20, % 40 gibi) yitirmişse, “sürekli ve kısmi iş göremezlik hali” vardır.

- m. 4/I, b’ye göre sigortalı sayılanlara (köy ve mahalle muhtarları, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar), sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur. - Malullük, yaşlılık, ölüm sigortaları ve vazife malullüğü ile iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından hak kazanılan aylık ve gelirler birleşirse, sigortalıya veya hak sahibine bu aylık veya gelirlerden yüksek olanın tamamı, az olanın yarısı, eşitliği halinde ise iş kazası ve meslek hastalığından bağlanan gelirin tümü, malullük ve yaşlılık aylığının yarısı bağlanır (m.54/I, c)

Sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine yapılan parasal yardımlar Cenaze Giderlerinin Ödenmesi; -iş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya -kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine, Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir (m.37/f 3;SSİY.m. 43 ve m. 65).

Eş ve çocuklara ölüm geliri bağlanması; -ölen sigortalının dul eşine, hesaplanan gelirin % 50’si; - aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise (ölen sigortalı erkek ise karısına, kadın ise kocasına), -bu Yasa kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75’i oranında gelir bağlanır (m. 34/I, a).

- Çocuklara %25 - Kendilerinden başka hak sahibi bulunmayan çocuklara %50 -çocukların iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalıdan dolayı gelire hak kazanabilmeleri için; - bu Yasa kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamaları veya -kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir veya aylığa hak kazanmamış olmaları gerekmektedir (m.34/I, b; SSİY.m.60).

-yaşları ne olursa olsun, evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kız çocuklar da ölen sigortalıdan dolayı gelire hak kazanacaklardır (m.34/I,b,3; ayrıca: SSİY.m. 60). - Erkek çocuklar 18 yaş, orta öğrenime devam edenler 20, yüksek öğrenime devam edenler ise 25 yaşını dolduruncaya kadar, öğrenim yapmaya başladıkları tarihten itibaren gelire hak kazanacaklardır.

-Ayrıca, Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılan malul çocuklar da, herhangi bir yaş koşulu aranmaksızın gelirden yararlanacaklar dır (m.34/I,b,2; SSİY. m.60). -Ana ve babanın gelire hak kazanabilmesinin öncelikli koşulu, sigortalının ölümü tarihinde, eş ve çocuklarına bağlanması gereken gelirden artan bir pay bulunmasıdır. Örneğin, sigortalının ölümü tarihinde dul eşi ve iki çocuğu varsa, sigortalının anasına ve babasına gelir bağlanamayacaktır.

-Ana ve babanın gelirden yararlanabilmelerinin ikinci koşulu, her türlü kazanç ve irattan elde etmiş oldukları gelirin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olmasıdır. -Bu koşulların gerçekleşmesi halinde, ana ve babaya gelirin % 25’i oranında (her birine %12,5) gelir bağlanr. -ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla % 25 oranında gelir bağlanır (m.34/I, d).

Evlenme Ödeneği; Sigortalının ölümü nedeniyle kendisine gelir bağlanmış olan, ancak evlenmeleri nedeniyle gelirin kesilmesi gereken kız çocuklarına, 5510 s. K. m. 37/I uyarınca, evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde, bir defaya mahsus olmak üzere, gelirlerinin iki yıllık tutarı evlenme ödeneği olarak verilir (ayrıca: SSİY. m.43, m.64). İş Kazası ve meslek hastalığı sebebiyle işverenin sorumluluğu (m. 21); İş Kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucunda meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu kanun gereğince yapılan ve ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı ve hak sahiplerinin işverenden isteyebileceği tutarla sınırlı olma üzere, Kurumca işverene ödettirilir.

Hastalık Sigortası Hastalık Hali; (sadece 4/I, a ve b’liler için) iş sözleşmesine dayanarak çalışanlarla bağımsız çalışan sigortalıların, iş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve iş göremezliğine neden olan rahatsızlıklar biçiminde tanımlamaktadır (m.15/I ) Hastalık hali için Yasanın güvenceye aldığı olay, tıbbi anlamdaki tüm hastalıkları kapsar; bu konuda hiçbir ayrım ve sınırlama söz konusu değildir. Tıbbi bakım ve tedavi gerektiren tüm bedensel ve ruhsal bozukluklar, nedenleri ve türleri ne olursa olsun, hastalık sigortasının kapsamına girer.

Bu sigorta kolundan yapılan yardımlar Geçici işgöremezlik ödeneği; hastalığı nedeniyle çalışamayan sigortalının bu geçici gelir kayıplarını karşılamayı amaçlar -önkoşul; hastalanan kişinin SSGSSK. m.4/I,a ile m.5 kapsamında sigortalı olması ve bu niteliği yitirmemiş (m.9/I,a) olmasıdır. -sigortalının hastalık sonucu uğradığı iş göremezlik durumunun iki günden fazla sürmesidir. - Prim Koşulu; geçici işgöremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması da zorunludur (m.18/I, b ).

-GİÖ miktarı; sigortalının yatarak tedavi görmesi halinde 17. maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayakta tedavi görmesi halinde (sigortalı evinde istirahatte bulunuyorsa) ise günlük kazancın üçte ikisidir (m. 18/III). -GİÖ, hastalığın 3. gününden itibaren ödenmeye başlanır. Örneğin; doktor raporuyla 10 gün istirahat alan sigortalı, bu istirahatını işkazası veya meslek hastalığı nedeniyle almış ise, kendisine 10 günlük ödenek verilir; eğer hastalığı nedeniyle 10 günlük istirahat almış ise 8 günlük ödenek alacaktır.

SSGSSK. m. 22/I,a hükmü; sigortalının hekim tavsiyelerine uymamasının Buna göre, (geçici iş göremezlik ödeneğinin; ceza sorumluluğu olmayanlar ile kabul edilebilir bir mazereti olanlar hariç,) sigortalı hastalık nedeniyle hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymayarak tedavi süresinin uzamasına veya iş göremezlik oranının artmasına, malul kalmasına neden olursa uzayan tedavi süresi veya artan iş göremezlik oranı esas alınarak dörtte birine kadarı Kurumca eksiltilir

SSGSSK. m. 22/I, b hükmü; (Ceza sorumluluğu olmayanlar hariç,) ağır kusuru yüzünden hastalanan sigortalının kusur derecesi esas alınarak, geçici iş göremezlik ödeneğinin üçte birine kadarı Kurumca eksiltilir. SSGSSK. m. 22/I, c hükmü; Kasdi bir hareketi yüzünden hastalanan veya Kurumun yazılı bildirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya, geçici iş göremezlik ödeneği yarısı tutarında ödenir

SSGSSK. m. 22/I, d hükmü; tedavi gördüğü hekimden, tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge almaksızın çalışan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez, ödenmiş olanlar da yersiz yapılan ödeme tarihinden itibaren 96. madde hükümlerine göre geri alınır.

Sigoralının hastalığı nedeniyle işverenin Kuruma karşı sorumluluğu; “...Çalışma mevzuatında sağlık raporu alınması gerektiği belirtilen işlerde, böyle bir rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılan sigortalının, bu işe girmeden önce var olduğu tespit edilen veya bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı nedeniyle, Kurumca sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği işverene ödettirilir...”(m. 21/III).

Analık Sigortası m.4/I, (a) ve (b) bentleri kapsamındaki -sigortalı kadının veya -sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin, - kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadının ya da -gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve özürlülük halleri analık hali kabul edilir (m. 15/II).

Analık Sigortasından Yapılan Yardımlar; Emzirme Ödeneği; -Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden ödenir. -m. 4/I,a’lılar için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması; -m. 4/I, b’liler için ise doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi yatırılmış ve genel sağlık sigortası primi dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması, zorunludur (m.16/IV; Kısa Vadeli Sigorta Kolları Teb. m.12/III).

Geçici İşgöremezlik ödeneneği; kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için (ve çoğul gebeliklerde, doğumdan önceki çalışılmayan süreye 2 hafta eklemek suretiyle) ödenir. -iş sözleşmesi kapsamında çalışanlar (m.4/I,a), -köy ve mahalle muhtarları ile ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olan (m.4/,b,1) veya -gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olan (m.4/I,b,2) veya -tarımsal faaliyette bulunan (m.4/I,b,4) bağımsız çalışanlar, Yasada belirtilen koşulların gerçekleşmesi halinde geçici iş göremezlik ödeneği alabileceklerdir.

-sigortalı kadın, “…doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması…” koşuluyla geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlana (m.18/I,c) -ayrıca 4/I,b’li kadın sigortalı için , genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması koşuluyla verilebilecektir .

-doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede (56+56 gün), -çoğul gebelik halinde ise, doğumdan önceki sekiz haftaya iki haftalık süre ilave edilerek (10 hafta) çalışılmayan her gün (70+56 gün) için verilir. -yatarak tedavilerde 17. maddeye göre hesaplanacak günlük kazancın yarısı, ayakta tedavilerde ise üçte ikisi olacağını öngörmüştür.

Uzun Vadeli Sigorta Türleri
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Uzun Vadeli Sigorta Türleri Malulluk Sigotası Malulluk Aylığı; Aylık Bağlama Koşulları; Malul olma İş sözleşmesine göre çalışanlarla bağımsız çalışan sigortalılar (m.4/I, a, b) açısından -Çalışma gücünü yüzde altmış oranında yitirmek -İş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 60 oranında yitirmek

Devlet memurları (m. 4/I, c) açısından -çalışma gücünü en az % 60 oranında kaybetmek - vazifelerini yapamayacak derecede meslekte kazanma gücü kaybına uğramak -Hastalığı sonucu vazifelerini yapamayacak duruma düşenler ise, hastalıkları kanunlarında tayin edilen sürelerden fazla devam etmesi koşuluyla, hastalıklarının mahiyetine ve doğuş sebebine göre malul veya vazife malulü sayılacaklardır (m. 25/V).

Malullüğün çalışmaya başladıktan sonra ortaya çıkması:Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başlayan, zaten malul sayılmayı gerektirecek durumda ise kendisine malullük aylığı bağlanmaz (m. 25/II). Kurumun malullük durumunu raporla saptaması Belli süre sigortalılık ve prim ödeme -en az on yıldan beri sigortalı bulunması ve toplam olarak sigortalı adına 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması -sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul ise, bu halde sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün prim bildirilmiş olması yeterlidir (m. 26/II, b)

İşten ayrılma ve Kuruma başvurma Gelir ve Aylıkların Birleşmesi Malullük aylığı + yaşlılık aylığı: bu aylıklardan sadece fazla olanı ödenir (m.54/I, a,1). Eğer aylıklar aynı ise sigortalıya sadece yaşlılık aylığı verilir. Malullük aylığı + yaşlılık sigortası toptan ödemesi: Böyle bir durumda da asıl olan aylık ödenmesi olup, aylık hakkı varken sigortalıya toptan ödeme yapılması mümkün değildir.

Malullük aylığı + iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından gelir: Sigortalıya bu aylık veya gelirden yüksek olanın tamamı, düşük olanın da yarısı verilecektir. Bunlar eşitse, iş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortasından bağlanan gelirin tümü, malullük aylığının yarısı verilir (m.54/I, c). Malullük aylığı + vazife malullüğü aylığı: bu aylıklardan yüksek olanı, aylıkları eşitse yalnızca vazife malullüğü aylığı bağlanır (m.54/I, a, 6).

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortasının Öngördüğü Temel Düzenlemeler
Devlet memurları ve diğer Kamu görevlileri açısından özel malullük Durumları; Vazife Malullüğü; -sigortalıların vazifelerini yaptıkları sırada veya -vazifeleri dışında idarelerince görevlendirildikleri herhangi bir kamu idaresine ait başka işleri yaparken bu işlerden veya -kurumlarının menfaatini korumak maksadıyla bir iş yaparken ya da -idarelerince sağlanan bir taşıtla işe gelişi ve işten dönüşü sırasında veya -işyerinde meydana gelen kazadan doğmuş olursa, buna vazife malullüğü ve bunlara uğrayanlara da vazife malulü denir (m.47/I).

Vazife malullüğü, keyif verici madde kullanmaktan, mevzuata aykırı davranmaktan, yasak fiillerden, intihar girişiminden doğmuşsa, vazife malullüğü hükümleri değil, adi malullük hükümleri uygulanır (m. 48). - Vazife malullüğünün, ortaya çıktıktan sonra en çok bir yıl içinde Sandığa yazı ile bildirilmesi gerekir. Bu bildirimi, iştirakçinin kendisi, anası, babası, karısı, kocası, çocukları, kardeşleri veya kurumu yapabilir. Bu süre içinde bildirim yapılmazsa yine adi malullük hükümleri uygulanır.

- Vazife malullükleri 6 derecedir(m. 52). Bu malullüklerin nevi ve dereceleri tüzükle belirtilir. Bu derecelere göre, 53. maddeye göre hesaplanacak adi malullük aylıkları arttırılacaktır. Bu artış; birinci derece malullük için % 60, ikinci derece için % 50, üçüncü derece için % 40, dördüncü derece için % 30, beşinci derece için % 20, altıncı derece için de % 15 oranında olacaktır (m. 55/II).

Tüzükte gösterilenler dışındaki malullüklerin hangi dereceye girecekleri Sağlık Kurulunca belirlenir (m. 52/II) Harp Malullüğü; Vazife malullüğü hali, savaşta, ateş altında, savaş bölgelerindeki harekat ve hizmet sırasında, harbe hazırlık döneminde, düşman silahlarının etkisiyle, askeri iç tedip veya sınır hareketleri sırasında, görevli olarak uçuş sırasında, uçuşun havadaki ve yerdeki etkisiyle, görevli olarak denize dalış sırasında, görevli olarak denizaltı gemisinde veya dalgıç kıtasında bulunduğu sırada TBMM kararıyla veya milletlerarası anlaşmalar gereğince Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı, asker veya sivil personelin, yurt içinde veya yurt dışında meydana çıkmışsa harp malullüğü söz konusudur (m. 64).

Malullük Sigortasından sağlanan diğer yardımlar İşe Alıştırma (Rehabilitasyon) Sosyal Yardım Zammı Yol Parası ve Zorunlu Giderler Devlet Memurlarına (m.4/I, c) Özgü Bir Yardım: Emekli İkramiyesi Ödenmesi: -Her tam fiili hizmet yılı için, aylık bağlamaya esas tutarların bir aylığı emekli ikramiyesi olarak verilir (m.89/I). -Ancak verilecek emekli ikramiyesinin hesabında, 30 fiili hizmet yılından fazla süreler nazara alınmaz (m.89/II).

Yaşlılık Sigortası: Yaşlılık Aylığı
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Yaşlılık Sigortası: Yaşlılık Aylığı Yaş ve prim ödeme gün sayısı koşulu ’den sonra ilk defa sigortalı olanlar açısından Kadın 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve -m.4/I, (b) ve (c) bendi uyarınca sigortalı olanlar için en az 9000 gün, -m.4/I, (a) bendi uyarınca sigortalı olanlar için ise en az 7200 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması koşuluyla yaşlılık aylığı bağlanır (m.28/I, a)

-yaş koşulunda 2036 tarihine kadar herhangi bir değişiklik öngörmemektedir. Bu tarihten itibaren ise, yaş kademeli olarak artırılmaktadır. Buna göre emekli aylığı bağlanması için gereken yaş; ila tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61, 2) ila tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62, 3) ila tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63,

4) ila tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64, 5) ila tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65, 6) ila tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65, 7) tarihinden itibaren ise kadın ve erkek için 65, olarak uygulanır (m. 28/II).

Kolaylaştırılmış seçenek; yaş hadlerine 65 yaşını geçmemek üzere üç yıl eklenmek ve adlarına en az 5400 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla da yaşlılık aylığından yararlanabilirler (m. 28/III). Örneğin; 2038 yılında 62 yaşını doldurmuş ve 5400 günü tamamlayarak aylık bağlanmasını talep eden sigortalıya 65 yaşında aylık bağlanacaktır.

tarihleri arasında ilk defa sigortalı olanlar açısından m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı olanlar, -kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmak ve en az 7000 gün (19 yıl 5 ay 10 gün) malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primi ödemek veya -kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmak, 25 yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4500 gün (12 yıl 6 ay) malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primi ödemiş olmak koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanırlar (geç. m.9/I).

m.4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı olanlar ise, -kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş ve 25 tam yıl sigorta primi ödemiş olması (tam aylık için) veya -kadın ise 60, erkek ise 62 yaşını doldurması ve en az 15 tam yıl malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemesi koşuluyla kısmi yaşlılık aylığından yararlanırlar.

m.4/I, (c) bendi kapsamında olanlar -kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş ve 25 tam yıl sigorta primi ödemiş olması veya -61 yaşını doldurması ve en az 15 tam yıl malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemesi koşuluyla kısmi yaşlılık aylığına hak kazanırlar (geç. m.9/III).

tarihinden önce ilk defa sigortalı olanlar için öngörülen geçiş hükümleri İş sözleşmesine göre çalışan sigortalılar açısından (m.4/I, a) Hakları saklı tutulmuş olanlar; -Eski hükümlere göre yaşlılık aylığına hak kazanmış olanlar(eski hüküm; Kadın 20, erkek 25 yıl 5000 gün) tarihinde 18 yıllık sigortalılık süresini dolduran kadınlarla, 23 yıllık sigortalılık süresini dolduran erkekler Geçiş dönemi hükümlerine tabi tutumamış.

Hafifletilmiş yol için geçiş koşulları; ’dan sonra sigortalı olarak çalışmaya başlayacak olanlar yaşını, 25 yıllık sigortalılık süresini ve 4500 prim gününü doldurarak bu ikinci yoldan aylığa hak kazanabilecektir. (eski şekliyle; kadınlarda 50, erkeklerde 55 yaş, 3600 gün prim ve 15 yıl sigortalılık süresi) sigortalıların hak kazanma koşulları geçiş dönemi tablolarına tabi kılınmış.

Bağımsız çalışan sigortalılar (m.4/I, b) açısından ; Tam aylık açısından; tarihini takip eden aybaşı ( ) itibariyle, kadın ise 20, erkek ise 25 tam yıl prim ödeme süresinin dolmasına iki yıldan daha fazla kalanlar için dokuz kademeli bir geçiş süreci öngörülmüş, doldurulması gereken yaş kademeli bir şekilde artırılmıştı. Kısmi aylık açısından; tarihinden önce sigortalı olanlardan 15 tam yıl prim ödeme süresi ile kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurma koşulunu ’den önce dolduranlar diledikleri zaman, diğerleri için ise geçiş dönemi tabloları geçerli

Memurlar (4/I,c) açısından 5434 sayılı Kanuna eklenen geçici 205 madde ile bu konuda özel bir geçiş süreci öngörülmüştür. tarihi itibariyle kadın iştirakçilerden 20, erkek iştirakçilerden 25 fiili hizmet yılını dolduranlara istekleri üzerine emekli aylığı bağlanır. Diğer iştirakçilerden ise, yine tarihi itibariyle emeklilik hizmet sürelerini doldurmaya 2 yıldan az kalanlar kadın ise 38, erkek ise 43 yaşını tamamlaması koşuluyla aylığa hak kazanacaklardır.

Dolayısıyla bu gruplar için 4447 sayılı Kanun herhangi bir değişiklik öngörmemiştir. Buna karşılık, 205. maddenin emeklilik hizmet sürelerini doldurmaya 3 yıldan az kalanların doldurmaları gereken yaş kademeli olarak artırılmıştır. İşten ayrılma Sigortalının Kuruma Başvurması

Koşulları etkileyen nedenler Hizmet Borçlanması Ücretsiz doğum ve analık izin süreleri ile doğum sonrası çalışılmayan en fazla iki yıllık sürelerin borçlanılması -doğumdan önce 8 hafta ve doğum yaptığı tarihten itibaren 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre açısından sadece 4/I,a’lılar için -doğum yapan memurlara istekleri halinde 104. maddenin (A) bendinde belirtilen sürelerin bitiminden itibaren 12 aya kadar verilecek aylıksız izin (m.108/III) açısından, m.4/I, (c) bendine göre sigortalı olan kadınlar bu süreyi isterlerse borçlanabilirler. (m.41/I, a ve c).

-Kanuna göre, m.4/I, (a) bendine göre sigortalı olan kadınlar, hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla, iki defaı geçemek üzere, doğum tarihinden sonra en fazla iki yıllık süreyi borçlanabilirler (m.41/I, a). Dolayısıyla bu hüküm uyarınca borçlanılabilecek süre en fazla dört yıl olabilir. Maddede her bir doğum sonrasında iki yıllık süreyi geçmemek üzere borçlanma yapılabileceğinden söz edildiği için sigortalı isterse daha kısa bir süreyi de borçlanabilir. Buna karşılık iki yıllık sürenin aşılması mümkün değildir.

Askerlik borçlanması Aylıksız izin süreleri; m.4/I, (c) bendi kapsamında sigortalı olanlar, isterlerse aylıksız izin sürelerini borçlanabilirler (m.4/I, c). Memurlara tanınan aylıksız izin süresi 657 sayılı Kanunun 108. maddesinde düzenlenmiştir. Doktora veya tıpta uzmanlık öğrenim süreleri Avukatlık staj süresi

Tutukluluk ve gözaltı süresinin borçlanılması ; m.4/I, (a) ve (b) bendine göre sigortalı olanlar için geçerli. Grev ve lokavtta geçen süreler Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri Seçime girmek için istifa eden kamu görevlilerinin açıkta geçirdikleri süreler Fakülte ve yüksekokullarda kendi adına okuduktan sonra Türk Silahlı Kuvvetleri ya da Emniyet Genel Müdürlüğüne geçenler

Yurtdışı hizmet borçlanması yabancı ülkede çalışmış veya ev kadını olarak bulunmuş olan Türk vatandaşları yararlanabilirler. Yurt dışında geçen ve belgelendirilen çalışma süreleri, bu süreler arasında veya sonundaki her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri, yurt dışında ev kadını olarak geçen sürelerin tamamı veya istenildiği kadarı (m.1) borçlanılabilecektir. Ancak 18 yaşından önceki çalışma süreleri borçlanılamaz

borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek borç tutarı, başvuru tarihindeki 5510 sayılı Kanunun 82. maddesinde belirtilen prime esas asgari ve azami günlük kazanç arasında seçilecek günlük kazancın % 32’si olarak hesaplanmaktadır (3201 s. K. m. 4/I). Yaşlılık Aylığı Oranı sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi geçen toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için % 2 olarak uygulanır. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınır. Ancak aylık bağlama oranı % 90’ı geçemez (m.29/III).

Yaşlılık aylığına ilişkin kamu görevlilerine ilişkin özel düzenlemeler Yaş Haddinden, Kadrosuzluk ya da Disiplin Nedeniyle Re’sen Yaşlılık Aylığı Bağlanacak Haller Yaş haddi nedeniyle emeklilik ; -Madde 4/I, (c) bendine göre sigortalı olanların görevleri ile ilişiklerinin kesilmesini gerektiren yaş haddi, kural olarak 65 yaşını doldurdukları tarihtir. -65 yaşını dolduranların açıktan veya naklen atamaları yapılamaz (5434 sayılı Kanun m. 40/I).

- Kural bu olmakla birlikte bazı çalışanlar için yaş haddi daha farklıdır. Örneğin, üniversite öğretim üyeleri için yaş haddi 67, subay ve askeri memurlar için, rütbe ve görevlerine göre 41-68; emniyet mensupları için görev çeşitlerine göre 52-60’tır (m.40). Maddede bu sayılanlar dışında pek çok kamu görevlisi için yine farklı yaş sınırları belirlenmiştir.

Kadrosuzluk nedeniyle emeklilik ; -Madde 4/I, (c) bendine göre sigortalı olup da özel kanunları gereğince kadrosuzluk nedeniyle emekliye sevk edilenlere de yaş şartı aranmaksızın, prim ödeme gün sayısı 9000 gün olması halinde yaşlılık aylığı bağlanır. Bu biçimde yaşlılık aylığı bağlananlar için de, bağlanan aylık, 28. maddenin ikinci ve üçüncü fıkrasında aranan yaş ve prim ödeme gün sayısı tamamlanıncaya kadar (9000 gün, kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaş, 2036 yılından itibaren artırılmak suretiyle nihayet 2048 yılında 65 yaş) bunları çalıştıran kamu idarelerinden tahsil edilir (m.44/III).

- Disiplin ya da sicilleri nedeniyle re’sen emekliye sevk edilenler ; -m.4/I, (c) bendi kapsamında olanlardan subay, astsubay, askeri memurlarla uzman jandarma ve uzman erbaşlar ahlak noktasından hükümle veya yetersizlik ya da disiplin sebeplerinden dolayı sicilleri üzerine veyahut askeri mahkemelerce verilecek kararlar üzerine kurumlarınca re’sen emekliye sevk edilirlerse, bu kişilere ancak 28. maddede öngörülen koşulları sağlamaları halinde aylığa hak kazanırlar (m.44/II).

-Bu sayılanlar dışında kalan kalanlar ise, ahlak ve yetersizlik sebeplerinden dolayı yönetmeliklerine göre sicilleri üzerine kurumlarınca re’sen emekliye sevk edilmişlerse, bu sigortalılara da yine 28. maddede belirtilen yaş ve prim ödeme gün sayısını tamamlamaları halinde yaşlılık aylığı bağlanır. Ölüm Sigortası Temel Yardım: Ölüm Aylığı Hak kazanma Koşulları Sigortalının ölümü

Kurumla belli bir ilişki içinde olmak -Sigortalı ya Kanunda belirtilen aylık ya da geliri almakta iken ölmüş olmalı veya -ölen sigortalı Kanunda öngörülen miktarda prim ödemiş olmalıdır (m.32/2).

-sigortalı, Kanunun 47. maddesinde yazılı sebeplerle kazaya uğramış, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken ölmüşse -malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemi tamamlanmamış iken (m.32/I, b) ya da bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş durumda iken ölmüşse (m.32/I, c) geride kalan hak sahiplerine aylık bağlanır.

Belirli süre prim ödeme koşulu -ölen sigortalı m. 4/I, (b) ve (c) bendine göre sigortalı ise geride kalan hak sahiplerine aylık bağlanması için en az 1800 gün MYÖ sigortaları primi bildirilmiş olmalıdır (m. 32/I, a) - sigortalı m. 4/I, a bendine göre sigortalı ise, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün MYÖ sigortaları priminin bildirilmesi yeterlidir (m. 32/I, a).

-Bu prim veya sigortalılık süresi eksik kalırsa hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmaz. Kanun, 4/I, (b) ve (c) bendine tabi sigortalılar bakımından bu eksikliğin iki yoldan tamamlanmasına ve bu yolların hak sahipleri tarafından da kullanılmasına olanak tanımaktadır ; -hizmet borçlanması -hizmetlerin ihyası -m.4/I, (a) bendine tabi sigortalılar bakımından bu hak söz konusu değildir.

Hak sahiplerine ilişkin koşullar; Dul eş açısından; -ölen sigortalı ile aralarında yasal bir evliliğin bulunması gerekir. - Dul eşin sigortalı veya sigortasız bir işte çalışması veyahut sosyal güvenlik kurumlarından gelir alması, aylık bağlanmasını etkilemez, ancak aylığın oranını etkiler. Dul eş yeniden evlenirse aylığı kesilir. Aylık kesilmesine yol açan evlilik sona ererse aylık yeniden bağlanır. -eşin kadın ya da erkek olması önem taşımaz, kadın ve erkek eşler aynı koşullarla ölüm aylığına hak kazanırlar.

-Kız çocuklar açısından özel düzenleme
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler -Kız çocuklar açısından özel düzenleme sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatına göre çalışmaması ya da kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması gerekir. -evli olmamaları ya da evli olmakla birlikte sonradan boşanmış ya da dul kalmış olmaları da gereklidir (m. 34/I,b, 3) -Kanunda kız çocukları açısından bir yaş sınırı öngörülmemiştir.

Erkek çocuklar açısından; -18 yaşından küçük olmalarıdır. Ancak bu yaş koşulu, -orta öğrenim yapıyorlarsa 20’ye, -yüksek öğrenim yapıyorlarsa 25’e çıkar. Bu yaşların doldurulması ile birlikte bağlanan aylık kesilir (m. 34/I,b, 2). sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatına göre çalışmaması ya da kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmaması da gerekir (m. 34/I,b).

Malul çocuk açısından özel düzenleme; çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılan ve m. 5/I, (a), (b) ve (e) bentleri hariç 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan ya da kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuğuna yaşı ne olursa olsun ölüm aylığından yararlanır (m. 31/I, b, 2).

Ana-baba açısından ; -Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması -her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve -diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması (m. 34/I, d) -Eş ve çocuklara bağlanacak aylık toplamı, sigortalının aylığından aşağı değilse, ana ve babaya aylık bağlanamaz. -. Ancak ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaz (m. 34/I, d).

Aylığın Hak Sahipleri Arasında Paylaştırılması; Eş yalnızsa veya ana-baba ile birlikteyse: Eş çalışmıyor ya da SGK’dan aylık veya gelir almıyorsa ve aylık alan çocuk yoksa, aylığın % 75’ini alacaktır (m. 34/I, a). Eş ve çocuklar birlikteyse: Eş çocuklarla birlikte hak sahibi olmuşsa, aylığın % 50’sini alır. Çocuklar; Hak sahibi çocuklar, her birinin hissesi en fazla % 25 olmak üzere aylığı paylaşırlar Çocuklar yanlızsa her birine ise bağlanacak aylığın oranı % 50 olarak saptanır (m. 34/I,c). Ana-baba; her birinin hissesi, sigortalı aylığının % 25’ini geçemez (m. 34/I,d).

Hak Sahiplerinin Kuruma Başvurması hakkın doğumundan başlayarak beş yıl içinde başvurmaları gerekir Kanuna göre, ölüm halinde bağlanması gereken aylıklar, hakkın kazanıldığı tarihten itibaren beş yıl içinde istenmezse zamanaşımına uğrar (m. 97/I). hakları zamanaşımına uğrayanlar bunları geçmişe dönük olarak isteyemeyecek, ancak ileriye ilişkin olarak isteyebilecektir. hak sahipleri, kural olarak, sigortalının öldüğü ayı izleyen aybaşından itibaren aylığa hak kazanırlar.

Ölüm sigortasından sağlanan diğer yardımlar Toptan Ödeme Evlenme Ödeneği Cenaze Ödeneği; Cenaze ödeneği verilmesi için, sigortalının -iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ya da -sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya -yaşlılık aylığı almakta iken veyahut -kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş iken ölmüş olması gerekir. -Bu miktar tespit edilmiş olup, halen 289 TL olarak ödenmektedir .

-m. 4/(c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan ölenlerin hak sahiplerine, kendi kurumları tarafından ilgili mevzuat gereği ölüm yardımı hariç cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneği veya bu mahiyette bir ödemenin yapılması halinde, Kurum tarafından cenaze ödeneği ödenmez (m. 37/V). Kamu Görevlisinin Ölümü Halinde Özel Bir Yardım: -Emekli İkramiyesi ; m. 4/I, (c) bendi kapsamında çalışmış olanların ölmesi halinde ölüm aylığı bağlanan veya ölüm toptan ödemesi yapılan hak sahiplerine Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından emekli ikramiyesi ödenir (ek m. 82/I, e, f).

Genel Sağlık Sigortası
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Genel Sağlık Sigortası Genel Sağlık Sigortasının Kapsamı; 5510 sayılı Kanun Genel Sağlık Sigortalısı Sayılanlar:genel sağlık sigortasının kapsamına yerleşim yeri Türkiye olmak koşuluyla aşağıdaki kişiler girmektedir İş sözleşmesi (hizmet akdi) ile çalışanlar (m. 4/I, a), Kamu idarelerinde kadrolu çalışanlar, sözleşmeli çalışanlar, açıktan vekil olarak atananlar (m. 4/I, c,1,2), Köy ve mahalle muhtarları ile bağımsız çalışanlar (m. 4/I, b), İsteğe bağlı sigortalılar (m. 50),

Oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından, başka ülke mevzuatına göre sigortalı olmayanlar (m. 60/I, d), 4447 sayılı Kanun gereğince işsizlik ödeneği almakta olanlar (m. 60/I, e), Gelir ve aylık almakta olanlar (Sosyal Güvenlik Kanunları gereğince) (m. 60/I, f), Bu bentlerin dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlar (m. 60/I, g).

Ancak yasa koyucu, bu sayılanlarla yetinmemiş, bunlar dışındaki başka gruplara da genel sağlık sigortasından yararlanma hakkı tanımıştır. Bunlar: Aile içindeki geliri, asgari ücretin 1/3’ünden az olan vatandaşlar (m. 60/I, c,1), Vatansızlar ve sığınmacılar (m. 60/I, c, 2), 2022 s. Kanuna göre 65 yaş aylığı alanlar (m. 60/I, c, 3), 1005 s. Kanuna göre şeref aylığı bağlananlar (m. 60/I, c, 4), 3292 s.Kanuna göre vatana hizmet aylığı alanlar, (m. 60/I, c, 5),

2330 s.Kanuna göre nakdi tazminat veya aylık alanlar (m. 60/I, c, 6), 2828 s.Kanuna göre ücretsiz olarak bakılan, korunan ve rehabilite edilenler (m .60,c,7), 5434 ve 3713 sayılı Kanunlara göre harp malullüğü veya terör mağduru aylığı alanlar, (m. 60/I, c, 8), 442 sayılı Kanuna göre çalışan geçici köy korucuları, m.74/II (m. 60/I,c, 9),

Kapsam Dışında Kalanlar
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Kapsam Dışında Kalanlar Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak (veya denmeliydi) yapmakta olanlar (m.60/III, m.6/d), Yedek subay okulu öğrencileri (m.60/III, m.6/d), Yabancı ülkelerdeki kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye gönderilen ve yabancı ülkede sigortalı olduğunu belgeleyenler (m.60/III. m.6/e), Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurtdışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik sistemine tabi olanlar (m.60/III, m.6/l)16,

Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin kamu düzeninin zorunlu kıldığı hallerde işverenleri tarafından bulundukları ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı yapılanlar (m. 60/III, m. 6/l)17, Oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından, yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan ve Türkiye’de bir yıldan az bir süre için yerleşik durumda olanlar (m. 60/III), Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde bulunan hükümlü ve tutuklular (m. 60/III).

Genel Sağlık Sigortasının tescili
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler Genel Sağlık Sigortasının tescili Bildirimsiz (Kendiliğinden) Tescil İş sözleşmesi ile çalışanlar, Kamu idarelerinde kadrolu ve sürekli veya sözleşmeli çalışanlar, 657 sayılı DMK’nun 86. maddesi gereğince açıktan vekil atananlar, Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar, İsteğe bağlı sigortalılardır.

Bildirimli Tescil Aylık gelirleri asgari ücretin 1/3’ünden az olanlar, bu durumun saptandığı (m. 60/I, c,1), Aylık bağlananlar (2022, 1005, 3292, 2330), aylığa hak kazandıkları (m. 61/I, b), Vatansız ve sığınmacılar bu statüleri kabul edildiği (m. 61/I, 2), 2828 sayılı Kanun gereğince korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden yararlandırılanlar, hizmetlerden ücretsiz yararlandırılmaya başladıkları (m.61/I, b),

Kendi ülkesinde sigortalı olmayan oturma izni almış yabancılar, oturma izni aldıkları ve bir yılı doldurdukları (m. 61/I, d)20, İşsizlik ödeneği bağlananlar, ödenek almaya başladıkları (m. 61/I, e), Kapsam dışı kalanlar ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlar, kapsam dışı kaldıklarının anlaşıldığı (m. 61/I, g) tarihten itibaren,

Aşağıdaki sekiz bentte sayılan kişilerin ise öncelikle genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi olup olmadığı belirlenecek, bakmakla yükümlü olduğu kişi ise tescili yapılmayacak ve bu kişiler genel sağlık sigortalısı üzerinden sağlık yardımı alacak, bakmakla yükümlü kişi statüsüne sokulamıyorsa, durumu m. 60/I de sayılanlardan hangisine uyuyorsa ona göre genel sağlık sigortalısı sayılarak, bildirimli veya bildirimsiz olarak tescili yapılacak ve sağlık sigortasından yararlanmaya başlayacaktır.

İşverenin ücretsiz çalışan eşi (m. 6/I, a), Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dâhil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve dışarıdan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar (m. 6/I, b), Ev hizmetlerinde çalışanlar (ücretle ve sürekli çalışanlar hariç) (m.6/I, c ), Resmi meslek ve sanat okulları ile yetkili makamların izniyle kurulan meslek veya sanat okullarında ve yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbiki mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler (m. 6/I, f),

Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen hasta veya maluller (m. 6/I, g), Köy ve mahalle muhtarlarından, bağımsız çalışanlardan, kamu idarelerinde çalışanlardan, açıktan vekil atananlardan 18 yaşından küçük olanlar (m. 6/I, h),

Kamu idareleri hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirinden, bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, Kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler (m. 6/I, ı). Bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline usulüne uygun olarak kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinin bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler (m. 6/I, k).

Kapsamdaki sağlık hizmetleri Koruyucu sağlık hizmeleri; kişilerin hastalanmalarına bakılmaksızın, kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile insan sağlığına zararlı madde bağımlılığını önlemeye yönelik hizmetler” olarak tanımlamıştır (m. 63/I, a). Hastalık Halinde Sağlık Yardımı Hekim tarafından yapılacak klinik muayene Hekimin gerekli görmesi halinde teşhis için laboratuar tetkik ve tahlilleri Diğer tanı yöntemleri (röntgen, ultrason, tomografi gibi tetkikler),

Teşhise bağlı olarak gereken tıbbi müdahaleler ve tedaviler, Tedavi süresince izlenme, gerekiyorsa rehabilitasyon hizmetleri, Organ, doku ve hücre nakli işlemleri, Hücre tedavisi, Acil sağlık hizmetleri, Hekim kararıyla, sağlık meslek mensuplarınca yapılacak tıbbi bakım ve tedaviler (fizik tedavi, masaj gibi).

Analık Halinde Sağlık Yardımları Hekim tarafından yapılacak klinik muayene, Hekimin gerekli görmesi halinde teşhis için gerekli laboratuar, tetkik ve tahlilleri, Aynı amaçla diğer tanı yöntemlerinin kullanılması (rontgen, ultrason, tomografi gibi), Teşhise bağlı olarak yapılacak tıbbi müdahale ve tedaviler, Tedavi süresince hastanın izlenmesi,

Doğumun sağlanması, Gerekiyorsa rahmin tahliyesi ve tıbbi sterilizasyon, Acil sağlık hizmetleri, Hekim kararı üzerine, sağlık meslek mensuplarınca yapılacak tıbbi bakım ve tedaviler (fizik tedavi, masaj gibi)

normal yollardan çocuk sahibi olamayanlara, bazı koşullarla yardımcı üreme teknikleri ile çocuk sahibi olma imkanı da sağlanmıştır. Faydalanma şartları; Tıbbi tedavilere rağmen normal tıbbi yöntemlerle çocuk sahibi olamamak, Yardımcı üreme yöntemleri ile çocuk sahibi olabileceğinin Kanunla yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucuları sağlık kurulları tarafından tıp açısından mümkün görülmesi, Müstakbel annenin 23 yaşından büyük, 39 yaşından küçük olması

Son üç yıl içinde diğer tedavi yöntemlerinden sonuç alınamamış olduğunun Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmet sunucuları sağlık kurulları tarafından belgelenmesi Uygulamanın yapıldığı tıbbi merkezin Kurum ile sözleşme yapmış olması33, En az 5 yıldır genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü olunan kişi olmak, 900 gün genel sağlık sigortası primi ödemiş olmak, Yardımcı üreme yöntemini ilk veya ikinci kez deniyor olmak

Ağız ve Diş Tedavisi Yurtdışında Tedavi geçici görevle yurtdışına gönderilen işçilerle kamu idareleri tarafından özel mevzuatlarındaki usule göre geçici görevle yurtdışına gönderilen kamu görevlileri acil hallerde yurtdışı tedavi imkânlarından yararlanabilecektir. Kurumca belirlenen usule uygun olarak sürekli görevle yurtdışına gönderilen işçilerle, kamu idareleri tarafından özel mevzuatlarında belirtilen usule uygun olarak, sürekli görevle yurt dışına gönderilen kamu görevlileri ile bu işçi ve kamu görevlilerinin yurtdışında birlikte yaşadıkları bakmakla yükümlü oldukları kişiler yurtdışı tedavilerinden yararlanır.

60/I, (c) bendine göre, Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşü üzerine yurtiçinde tedavilerinin mümkün olmadığı tespit edilen sağlık sigortalıları da yurt dışı tedavisinden yararlanabilecektir. Yurt içinde yapılması mümkün olmayan tetkiklerin de yurtdışında yapılması mümkündür. Sağlıkla ilgili diğer yardımlar; Yol Gideri ve Gündelik Refakatçi Gideri Yol, Yatak, Yemek Giderlerinin Saptanması

Kapsam dışında kalan hizmeler Estetik Amaçlı Sağlık Hizmetleri ; Kanun kural olarak estetik amaçlı her türlü sağlık hizmetlerini ve ortodontik diş tedavilerini kapsam dışında bırakmıştır. Ancak “vücut bütünlüğünü sağlamak amacıyla yapılacak olan iş kazası veya meslek hastalığına, kazaya, hastalıklara veya konjenital (doğuştan) nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan durumlarda yapılacak” estetik amaçlı müdahaleleri kapsama almıştır. Sağlık Bakanlığınca İzin veya Ruhsat Verilmeyen Sağlık Hizmetleri ; . “Alternatif tıp” olarak da adlandırılan Akupunktur, ısı, ışın, masaj ve benzeri tekniklerin kullanıldığı bu yöntemler, Yabancıların Kronik Hastalıkları

Sağlık Yardmlarının Koşulları Prim Koşulu Prim koşulu aranmayanlar -18 yaşını doldurmamış olanlarda, - Tıbben başkasının bakımına muhtaç olanlarda, - Acil hallerde, - İş kazası, meslek hastalığı hallerinde, - Bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalık hallerinde,

- Koruyucu sağlık hizmetlerinde (m. 63/I, a), - Analık sağlık hizmetlerinde (m. 63/I, c), - Umumi Afet hallerinde, - Seferberlik ve savaş hallerinde, - Grev ve lokavt hallerinde, herhangi bir prim koşulu aranmaksızın Kurumca gereken sağlık yardımları yapılır.

30 günlük prim arananlar - İş sözleşmesi ile çalışanlar (m. 60/I, a; m. 4/I, a), - Kamu görevlileri (60/I, a; m. 4,I, c) -Silah altında, tutuklulukta, iş göremezlikte, grev ve lokavtta geçen süreler bir yılın hesabında dikkate alınmaz (m. 67/II).

60 günden fazla prim borcu olmaması gerekenler -Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar, - 60. maddede sayılanların dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlar. Hiç prim borcu olmaması gerekenler - İsteğe bağlı sigortalılar, - Oturma izni almış ve bir yıldan beri Türkiye’de olan yabancılar.

Kimlik Bildirimi koşulu; Genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler, sağlık hizmet sunucularına başvurunca acil haller dışında kimliklerini de bildirmek zorundadırlar (m. 67/III). Katılım Payı;Sağlık Hizmetleri için 72. ve 73. maddelere göre ödenen sağlık hizmet bedelleri dışında bir de katılım payı düzenlenmiştir. Katılım payı Kanunun 68. ve 69. maddeleri ile Yönetmeliğin 33. maddesinde düzenlenmiştir.

Katılım Payı Alınacak Sağlık Hizmetleri Ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayenesi; muayene başına 2 TL olarak belirlenmiştir. Bu tutar her yıl, Vergi Usul Kanunu gereğince belirlenecek yeniden değerleme oranı kadar artırılacaktır (m. 68/II) -muayene ücreti, sigortalının sevkli olarak başvurup başvurmadığı dikkate alınarak yarıya kadar indirilebilir veya beş katına kadar artırılabilir

katılım payı uygulanacak sağlık hizmetleri: - Sağlık Bakanlığı tarafından sözleşme imzalanmış, görevlendirilmiş ve yetkilendirilmiş aile hekimleri hariç olmak üzere ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayenesi, - Ayakta tedavide sağlanan ilaçlar, - Vücut dışı ortezler ve protezler, - yardımcı üreme yöntemi tedavileridir.

birinci basamak sağlık kuruluşları muayenelerinde 2 TL, ikinci ve üçüncü basamak resmi sağlık kurumlarında 8 TL, özel sağlık kurumlarında ise 15 TL’dir. Bu tutarlar ilaç alınırken eczaneler tarafından tahsil edilip Kuruma gönderilecektir. Özel sağlık kurumlarından alınacak 15 TL nin 12 lirası ilgili sağlık kurumunca, 3 liralık kısmı ise eczaneler tarafından tahsil edilecektir.

Tıbbi Malzeme Katılım Payı; Vücut dışı protez ve ortezlerden, kurumdan gelir ve aylık alanlar ile bakmakla yükümlü oldukları kişiler için % 10, diğer kişiler için % 20 oranında katılım payı alınır. Ancak katılım payı tutarı vücut dışı protez veya ortezin alındığı tarihteki brüt asgari ücretin % 75 ini geçemez.% 75 lik sınırın hesaplanmasında her bir protez ve ortez bağımsız olarak değerlendirilir. -Yardımcı üreme yöntemi tedavilerinde birinci denemede % 30, ikinci denemede % 25 oranında olmak üzere bu tedaviler için belirlenen bedeller üzerinden katılım payı alınır.

Katılım Payı Alınmayacak Durumlar Katılım payı alınmayacak haller -İş kazası ile meslek hastalığı (m. 69/I, a), -Askeri tatbikat ve manevralar (m. 69/I, a), -Afet ve savaş hali (m. 69/I, b), Katılım payı alınmayacak sağlık hizmetleri: - Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri (m. 69/I, c), - Aile hekimi muayeneleri (m. 69/I, c), - Organ, doku ve kök hücre nakli (m. 69/I, d),

-Vatani hizmet tertibinden aylık bağlananlar (3292 s. Kanun)
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Öngördüğü Temel Düzenlemeler - Hayati önemdeki ortez, protez, iyileştirme araç ve gereçleri (m.69/I, d), - Kronik hastalıklar (Kurumca belirlenen ve rapora bağlananlar, m.69/I, d), - Kontrol muayeneleri (m. 69/I, e). Katılım payı alınmayacak kişiler (m. 69/I, f) - Şeref aylığı bağlananlar (1005 s. Kanun) -Vatani hizmet tertibinden aylık bağlananlar (3292 s. Kanun) -Nakdi tazminat ve aylık alanlar (2330 s. Kanun)

- Korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz faydalananlar (2828 s. K.), - Harp malullüğü aylığı alanlar, - Terörle Mücadele Kanunu gereğince aylık alanlar (3713 s. K.)

Yrd. Doç. Dr. Arzu ARSLAN ERTÜRK M.Ü. Hukuk Fakültesi

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Yrd. Doç. Dr. Arzu ARSLAN ERTÜRK M.Ü. Hukuk Fakültesi"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Yrd. Doç. Dr. Arzu ARSLAN ERTÜRK M.Ü. Hukuk Fakültesi

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Yrd. Doç. Dr. Arzu ARSLAN ERTÜRK M.Ü. Hukuk Fakültesi"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim