Ünite 2 Öğr. Elemanı: Dr. M. Cumhur AKBULUT 29.12.2018.

... konulu sunumlar: "Ünite 2 Öğr. Elemanı: Dr. M. Cumhur AKBULUT 29.12.2018."— Sunum transkripti:

1 Ünite 2 Öğr. Elemanı: Dr. M. Cumhur AKBULUT

2 2. Ünite 1- Sağlık ve Güvenlik kavramları
2- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Tanımı, Amacı 3- İşçi Sağlığı ve Güvenliğini etkileyen Temel Faktörler 4- İş kazası Tanımı 5- Meslek hastalığı Tanımı 6- Ülkemizde İş kazaları ve Meslek Hastalıkları

3 Genel Sağlık Tanımı Önceden sağlık tanımı bireyin, sakat ve hasta olmaması şeklinde tanımlanmaktaydı. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)sağlığı; “Bireyin, sadece sakat ve hasta olmaması değil aynı zamanda, Fiziksel Ruhsal Sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde olması” şeklinde tanımlamıştır.

4 İş sağlığı ve güvenliğinin Amacı
Sanayi ve teknolojinin hızla gelişmesi, yeni iş sahalarının açılması, yeni üretim teknikleri, küresel rekabet, vb. durumlar işyerlerinde ISG ile ilgili yeterli önlemlerin alınmaması durumunda, çalışanların sağlığını ve güvenliğini tehdit eden sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. İşçi sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarında öncelikli amaç, kaza ya da meslek hastalığı şeklinde sonuçlanabilecek tehlikelerden çalışanları korumak için gerekli önlemleri almak Bunun sonucunda, çalışanlara daha sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamaktır.

5 İş sağlığı ve güvenliği Tanımı
İş yerlerinde işin yürütülmesi sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalara “ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ” denilmektedir. Bu Süreç; henüz bir tehlike oluşmamış, işletmede bir olay olmamışken bile işletmede oluşabilecek tehlikelerin ve risklerin öngörülerek bunların kabul edilebilir olup olmadığına karar verme çalışmalarını da beraberinde getirmektedir. Yani yeni kavramla eski “reaktif” yaklaşımlar yerini “proaktif” yaklaşımlara bırakmıştır.

6 İş sağlığı ve güvenliğinin boyutları
İş sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarının iki temel boyutu vardır. Bunlardan birincisi, işyeri ortamında işçi sağlığını bozabilecek risklere karşı tıbbi koruma yöntemlerini uygulamak ve işyerinde ortaya çıkabilecek hastalıkların yapılan işle ilgisini araştırarak gerekli tıbbi önlemleri almak şeklinde ifade edilebilecek olan boyuttur. Bu ilgi alanına “İş Hekimliği” adı verilebilir. İkinci boyut ise, “İş Güvenliği” boyutudur. İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacıyla güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken önlemler dizisine İş Güvenliği denir. İş güvenliği boyutu iş sağlığı ve güvenliğinin bu anlamda daha çok teknik boyutuyla ilgilenmektedir.

7 İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının amacı
Çalışanları iş kazaları ve meslek hastalıklarından korumak Üretim güvenliğini sağlayarak verimi artırmak İşletme güvenliğini sağlamaktır

8 İşçi Sağlığını ve güvenliğini Etkileyen Faktörler
Bu faktörler iki ana başlık altında toplanabilir. Kişiye Bağlı Faktörler Kişisel Alışkanlıklar(Beslenme, zararlı alışkanlıklar) Fiziksel ve zihinsel yetersizlikler, Eğitim eksikliği Cinsiyet Yaş Çevreye Bağlı Faktörler Fiziksel Etkenler Kimyasal Etkenler Biyolojik Etkenler Ergonomik Etkenler Psikolojik Etkenler

9 Kaza Oluşum Teorileri Kazaların nasıl oluştuğuna ilişkin birçok görüş ortaya atılmıştır. Kazaların oluşum sebepleri ve bu etkenlerin nasıl ortadan kaldırılacağına ilişkin bize bir bakış açısı kazandırması açısından kaza ile ilgili bazı görüşlere başlıklar şeklinde bu kısımda kısaca değineceğiz. Tek Faktör Teorisi: Bu teori, bir kazanın tek bir nedenin sonucu olarak ortaya çıktığını ileri süren görüşten doğar. Eğer bu tek neden tanınabilir ve ortadan kaldırılabilir ise kaza tekrar etmeyecektir.

10 Kaza Oluşum Teorileri Enerji Teorisi:
Bu teoriye göre kazalar daha çok muhtemelen enerji transferinde ya da enerji transferi esnasında meydana gelir. İnsan Faktörleri Kuramı: Bu teori kazaları, eninde sonunda insan hatasından kaynaklanan olaylar zincirine bağlar. Kaza/Olay Kuramı: Bu teori insan faktörleri teorisinin genişletilmiş bir halidir. Ek olarak; ergonomik yetersizlikleri, hata yapma kararı ve sistem hataları gibi yeni elemanları ortaya çıkarır.

11 Kaza Oluşum Teorileri Sistem Kuramı:
Teori bir kazanın oluşabileceği herhangi bir durumu, üç parçadan oluşan bir sistem olarak görür: İnsan, makine ve çevre. Kombinasyon Kuramı: Bir tek teorinin tek başına bütün hadiseleri açıklayamayacağını savunur. Teoriye göre kazaların gerçek sebebi iki veya daha fazla modelin birleşimi ile elde edilebilir. Epidemiyoloji Kuramı: Teori, çevre faktörleri ve hastalık arasındaki ilişkiyi belirleme ve çalışma için kullanılan modellerin, çevre faktörleri ile kazalar arasındaki sebepsel ilişkinin açıklanmasında da kullanılabileceğini savunur.

12 Kaza Oluşum Teorileri Çok Etken Teorisi:
Kaza, birçok etken ile birlikte değerlendirilerek analiz edilir. Bu teori ve analiz yöntemleri birçok deneyimli sağlık ve güvenlik uzmanları tarafından da kabul edilip uygulanmaktadır. Domino Etkisi: Bu teoride olaylar beş domino taşının arka arkaya sıralanarak, birbirini düşürmesine benzetilerek açıklanmıştır. Her kaza beş tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir, bu silsileye "Kaza Zinciri" de denir Bu görüşe göre, şartlardan biri gerçekleşmedikçe bir sonraki gerçekleşmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza meydana gelmez.

13 1-İnsanın Tabiat Şartları Karşısında Zayıflığı: 2-Kişisel Kusurlar:
Kaza Zinciri: 1-İnsanın Tabiat Şartları Karşısında Zayıflığı: 2-Kişisel Kusurlar: Dikkatsizlik, pervasızlık, asabiyet, dalgınlık, önemsemezlik ve ihmal gibi kişisel kusurlar kazaların ikinci temel sebebidir. Bu kusurlar zayıflığın kişisel boyutu olup, şahsın yanlış ya da gereksiz hareket yapmasına neden olur. 3-Tehlikeli Hareket-Tehlikeli Durum : İnsanın şahsi kusurlarının bir kazaya sebep olması için tehlikeli şekilde hareket etmesi gerekir. ancak yalnız başına tehlikeli harekette bir kazaya sebep olmaz. kazanın meydana gelmesi için birde tehlikeli durum ’un bulunması şarttır. kaza ancak bu iki hususun aynı anda üst üste gelmesi hallerinde oluşur. 4-Kaza Olayı : Bu da kaza zincirinin dördüncü halkasını teşkil eder. 5-Yaralanma (Zarar Veya Hasar) : yaralanma (zarar veya hasar) safhası kaza zincirinin son halkasıdır.

14 İş Kazası Tanımı Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara neden olan durumdur (ILO). İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi kayıplara neden olan , önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik olaydır (WHO). İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay (6331 Sayılı Kanun)

15 İş Kazası Tanımı 5510 Sayılı SGK Kanunu (13. Madde)
Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.

16 Meslek hastalığı Tanımı 5510 Sayılı SGK Kanunu (14. Madde)
Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. Meslek hastalıkları önlenebilir nitelikte bir olgudur. Hastalığa neden olan etkenin vücuda giriş yolunun bilinmesi ve bunu engelleyecek koruyucu önlemlerin alınması yeterlidir.

17 Ülkemize İş Kazaları ve Meslek Hastalığı
6331 ve 5110 sayılı kanunlara göre sigortalı çalışanların uğradığı tüm iş kazalarının Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) raporlama ve kolluk kuvvetlerine bildirim sorumluluğu işverene aittir. Bu bildirimler SGK tarafından Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tanımları baz alınarak yıllık olarak derlenip sınıflandırılmakta ve ilgili taraflarla paylaşılmaktadır. İş kazalarının SGK ‘ya bildirimi ilgili mevzuata göre 3 işgünü içinde E-bildirge veya EK-II adı verilen İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu ile yapılmakta, bu bildirimlerdeki veriler SGK istatistikleri ve hukuki durumlar için veri oluşturmaktadır.

18 Türkiye’de İşgücü ile Sosyal Güvenliğin Kompozisyonu
Ülkemizde 2013 SGK istatistiklerine göre yaklaşık sigortalı ve adet işyeri bulunmaktadır.

19 Türkiye’de İşgücü ile Sosyal Güvenliğin Kompozisyonu
Ülkemiz tipik bir gelişmekte olan ülke profiline uymakta olup, yaklaşık %25’lik oranla Avrupa’da Romanya ve Arnavutluk ile beraber en fazla tarım çalışanı istihdam eden ülkedir.

20 İstihdam

21 Türkiye’de İş Kazalarına ilişkin istatistikler

22 Meslek grupları (ISCO 08)
İşkollarına Göre Kazalara ilişkin istatistikler Meslek grupları (ISCO 08) 2014 Meslek grupları (ISCO 08) İş göremezlik sürelerine (gün) göre iş kazası geçiren sigortalı sayıları İş kazası sonucu ölen sigortalı sayısı Erkek Kadın Toplam 0-Silahlı kuvvetlerle ilgili meslekler 225 6 231 1 1-Yöneticiler 2593 408 3001 23 24 2-Profesyonel meslek mensupları 1389 1013 2402 13 14 3-Teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları 6356 502 6858 52 3 55 4-Büro hizmetlerinde çalışan elemanlar 3236 1542 4778 29 4 33 5-Hizmet ve satış elemanları 10612 4335 14947 91 9 100 6-Nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanları 370 102 472 2 7-Sanatkarlar ve ilgili işlerde çalışanlar 20546 817 21363 141 143 8-Tesis ve makine operatörleri ve montajcılar 46004 4518 50522 263 265 9-Nitelik gerektirmeyen meslekler 101851 14926 116777 973 987 10-Bilinmeyen 10 5 15 TOPLAM 193192 28174 221366 1589 37 1626

23 Meslek hastalığına tutulan sigortalı sayısı
Meslek hastalıklarına yakalananların sayısı 2014 Meslek hastalığına tutulan sigortalı sayısı Erkek Kadın Toplam 470 24 494

24 İş Kazalarının Nedenleri
ILO sınıflandırmasına göre yapılan kaza neden tanımlarına göre ilk 5 iş kazası tüm kazaların %75 ini oluşturmakta olup Tablo 4’de yer almaktadır.

25