MUHASEBE DENETİMİ 1. HAFTA

1. DENETİM KAVRAMLARI Denetim İşletmelerin finansal tabloları ve muhasebe kayıtlarının incelenmesidir. Mesleki yönünü de kapsamına alan daha geniş bir yaklaşımla denetim, belli bir iktisadi birim veya belirli bir döneme ait finansal tablo ve diğer bilgilerin, önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk ve doğruluk derecesini, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarıyla belirlemek amacıyla, bağımsız bir uzman kişi tarafından yürütülen kanıt toplama, toplanan kanıtları defter kayıt ve belgeler üzerinden dayanaklarla karşılaştırarak değerleme ve sonucu bir raporla sunma sürecidir.

1. DENETİM KAVRAMLARI Denetim Denetimin belli başlı özellikleri şunlardır: 1 Denetimin konusunu oluşturan çalışmalar, bir iktisadi birim ya da belirli bir dönem için yapılır. 2 Denetlenen bilgilerle, önceden belirlenmiş ölçütler karşılaştırılır. 3 Denetim, mesleği iyi bilen uzman kişiler tarafından gerçekleştirilir. 4 Denetimde, gerekli kanıtlar toplanır ve toplanan kanıtlar dayanaklarla karşılaştırılarak değerlendirilir. 5 Denetim çalışmalarında, varılan sonuçlar bir rapor halinde yönetime ya da denetim görevini verenlere sunulur. 6 Denetim bir süreçtir.

1. DENETİM KAVRAMLARI Denetim Türleri 3568 sayılı SM, SMMM ve YMM Kanunu, denetim görevini icra eden yeminli mali müşavirlere tasdik yetkisi vermiştir. Bu yetkinin temeli vergi boyutu olan bir kamusal denetimdir. Tasdik işlemleri, gerçek ya da tüzel kişilerin bunlara ait teşebbüs ve işletmelerinin YMM’lerce denetim ilke ve standartlarına göre uygunluk yönünden incelenmesi, bu inceleme sonuçlarına dayanılarak tasdik kapsamına giren konuların ve belgelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının imza ve mühür kullanmak suretiyle rapora bağlanmasıdır. YMM’ler vermiş oldukları tasdik raporlarının doğruluğundan sorumludurlar. Denetim Türleri İç denetim, işletme faaliyetlerini inceleyip değerlendirerek yönetime çeşitli raporlar, öneriler ve bilgiler sunan, işletme çalışanlarının görevlerini etkin bir şekilde yerine getirmelerini sağlamak amacıyla işletme içinde oluşturulan bağımsız bir birim tarafından gerçekleştirilen denetim çalışmalarıdır. İç denetim bölümünün: 1-İşletme faaliyetlerini incelemek 2-Çalışanlarca yapılabilecek hata ve yolsuzlukları önlemek 3-Yapılmış olan hata ve yolsuzlukları belirlemek 4-Kanıt toplamak ve kanıtları dayanaklarla karşılaştırarak değerlemek 5-Sonuç ve önerileri bir raporla üst yönetime sunmak gibi sorumlulukları vardır. Amaçları Bakımından 1-Finansal Tablolar Denetimi 2-Uygunluk Denetimi 3-Faaliyet Denetimi Kapsam Açısından 1-Genel Amaçlı Denetim 2-Özel Amaçlı Denetim Yapılış Nedenine Göre 1-Zorunlu Denetim 2-İsteğe Bağlı Denetim Uygulama Zamanına Göre 1-Sürekli Denetim 2- Ara Denetim 3-Son Denetim Yürütme organına bağlı çeşitli birimlerce bu birimlere tanınan yasal yetkiler çerçevesinde değerleme ve incelemelere kamu denetimi denir. Kamu denetimi özel işletmelere ya da kamuya yönelik olabilir. Özel sektöre yönelik kamu denetimi, kamu birimlerince yasalardan alınan yetkiler çerçevesinde daha çok vergi denetimi şeklinde yapılırken, kamuya yönelik denetim, Devlet Denetleme Kurulu, Sayıştay, Maliye Bakanlığı, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu gibi kamu birimleri tarafından gerçekleştirilir. Bağımsız denetim, bir işletmenin finansal tablolarında yönetim savı olarak yer alan bilgilerin doğru ve güvenilir olup olmadığı konusunda genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri doğrultusunda uygun bir kanıya ulaşabilmek ve ilgili tarafları aydınlatabilmek amacıyla denetçi ya da denetçilerce yürütülen çalışmalardır. Bağımsız denetimin; 1-Finansal tablolarla ilgili bir görüşe ulaşmak 2-Hata ve hileleri ortaya çıkarmak 3-Hata ve hileleri önlemek 4- Denetlenen işletmenin yönetimine önerilerde bulunmak gibi amaçları vardır. Denetimin belgelerden defter kayıtlarına ve oradan da finansal tablolara doğru yapılmasına ileriye doğru denetim denir. İşletmede muhasebe kayıtlarının eksiksiz olarak yapılıp yapılmadığı ya da bir hile ve yolsuzluk olup olmadığının araştırılması durumunda ileriye doğru denetim türünü uygulamak gerekir. Denetimin finansal tablolardan defter ve kayıtlara ve oradan da belgelere doğru yapılmasına, geriye doğru denetim denir. Sürekli denetim, hisse senetleri halka arz edilmiş ya da arz edilmiş varsayılan şirketlerin, bankaların, aracı kurumların, yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarının, sigorta ve reasürans şirketlerinin, enerji piyasasında faaliyet gösteren şirketlerin bağımsız denetim kuruluşlarınca yıl sonu finansal tablolarının genel kabul görmüş denetim standartlarına göre denetlenmesidir. Aralıksız denetimde, ele alınan zaman dilimi içindeki işlemleri ilgilendiren kayıt ve belgelerin tümü tek tek incelenir. Denetime konu olan ana kütlenin büyümesi ile birlikte tüm birimler yerine ana kütleden çeşitli tekniklerle seçilen birimler üzerinden yürütülen denetim çalışmalarına örnekleme yoluyla denetim adı verilir. Özel denetim, SPK tebliğlerine göre denetim yaptırma zorunluluğu bulunan şirket ve yardımcı kuruluşlarının, kurula başvurarak talep ettikleri menkul kıymetlerin halka arz izni, birleşme, devir, tasfiye kararlarına dayanarak oluşturacak finansal tabloların bir denetim şirketince denetlenmesidir. Ara denetim ile sürekli denetim uygulanış açısından birbirine benzerler. Aralarındaki fark; ara denetimde kanıt toplamada sınırlama ve gözüken sonuçlar geçicidir. Sürekli denetimde herhangi bir denetim sınırlaması yoktur. Ara dönemde çıkartılan bilanço, gelir tablosu ve bunların eki dipnotları ile ek finansal tabloların sürekli bağımsız denetim yapan denetim kuruluşunca ara dönemde denetlenmesidir. Biçimsel denetimde muhasebe kayıtlarının biçimsel açıdan uygunluğu araştırılırken, maddesel denetimde aktifte değişikliğe yol açan işlemlerin değerleme ölçülerine uygun ve doğru olarak kaydedilip kaydedilmediği incelenir. Doğrudan denetimle her bir muhasebe işlemi tek tek ve doğruca incelenirken, faaliyet sonuçlarının toplamları üzerinden karşılaştırma yapılarak dolaylı denetim gerçekleştirilir. Muhasebe çalışmalarının yıl boyunca incelenmesine sürekli denetim, gerektiğinde ve belli zamanlarda incelenmesine ara denetim, dönem sonlarında incelenmesine ise son denetim adı verilir. Amacı, işletme yönetimi tarafından konulan kurallara ve benimsenen işletme politikalarına, işletme personelinin ne ölçüde uygun hareket ettiklerinin araştırılmasıdır. Uygunluk denetimi, işletme dışı kişiler tarafından da işletme personeli tarafından da yapılabilir. Vergi idaresi yetkililerince işletmelerde yapılan vergi incelemeleri işletme dışı uygunluk denetimine, banka müfettişlerince bankalarda gerçekleştirilen çeşitli incelemeler işletme içi uygunluk denetimine örnek olarak verilebilir. Uygunluk denetiminde kullanılabilecek kimi ölçütler şöyle sıralanabilir: 1-Kanun, tüzük ve yönetmelikler 2- Ana sözleşme 3-İşletme içi yönetmelik ve yönergeler 4- Yönetim kurulu kararları 5- Üst yönetimin belirlediği politika ve yöntemler 6- Üçüncü kişilerce yapılan sözleşmeler Bu denetimin amacı, düzenlenen finansal tabloların, denetlenen işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçlarını, doğru bir biçimde, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve yasalara uygun olarak yansıtıp-yansıtmadığı hakkında bir kanıya ulaşmaktır. Denetçi Statüsü Bakımından 1- Bağımsız Denetim 2-İç Denetim 3-Kamu Denetimi SPK Açısından 1-Ara Denetim 2-Özel Denetim 3- Sürekli Denetim 3568 Sayılı Yasa Açısından Dış Denetim Türleri 1-Biçimsel-Maddesel Denetim 2-Aralıksız-Örnekleme Denetimi 3-İleriye-Geriye Doğru Denetim 4-Doğrudan-Dolaylı Denetim Faaliyet denetimi, işletmenin muhasebe dışındaki faaliyetlerinin incelenmesidir. Pazarlama, üretim gibi işletme işlevlerini de içine alan bu denetime yönetim denetimi adı da verilir. Her yönetim, üretken çalışıp çalışılmadığını, belirlenmiş amaçlara ne ölçüde ulaşılabildiğini öğrenmek ister. Genel amaçlı denetim, her türlü kayıt ve muhasebe işleminin doğruluk ve güvenilirliğini belirlemek amacıyla yapılır. Muhasebe işlemleri finansal tablolarda özetlendiği için finansal tablolar denetimi aynı zamanda bir genel denetimdir. Zorunlu denetim, yasa ile düzenlenen, denetime tabi şirket ve kuruluşlara bir yükümlülük olarak getirilen denetim türüdür. Çeşitli özel kuruluşların, banka ve sigorta şirketlerinin zorunlu denetimleri bu denetim türüne örnektir. Özel amaçlı denetim, işletme yönetimine çeşitli konularda bilgi sağlamak, muhasebenin belli bir alanında inceleme yapmak ve görüş oluşturmak amacıyla yapılır. Örneğin; bir işletmeye ortak olmadan önce yaptırılan incelemeler, kredi açmadan önce yapılan incelemeler gibi. İsteğe bağlı denetimde herhangi bir yasal zorunluluk yoktur. Bu tür denetimler, ilgili taraflarca gerçek durumun ortaya çıkarılması amacıyla yaptırılırlar. Hisse senedi satın alınmadan önce, bir kredi kuruluşu tarafından kredi verilmeden önce ya da yönetimle ilgili yolsuzluk iddialarının araştırılması gibi durumlarda isteğe bağlı denetim yaptırılabilir.

1. DENETİM KAVRAMLARI Denetçi Denetim çalışmalarını yürüten, mesleki bilgi ve deneyime sahip, çalışmalarında yansız davranabilen yüksek ahlaki özellikler taşıyan uzman kişiye denetçi denir. Denetçide aranan kişisel özellikler: 1 Denetçi bağımsız olmalıdır 2 Denetçi gerekli mesleki bilgi ve deneyime sahip olmalıdır 3 Denetçi yüksek ahlaki nitelikler taşımalıdır 4 Denetçi çalışmalarında gerekli mesleki özen ve dikkati göstermelidir.

1. DENETİM KAVRAMLARI Denetçi Türleri Bağımsız Denetçiler Bağımsız çalışıp, işletmelerde denetim hizmeti sunan, denetçiliği meslek olarak seçmiş kimselerdir. Çalıştıkları işletmeye işgören-işveren ilişkisiyle bağlı değildirler. Bu özellik bağımsız denetçileri, diğer denetçilerden ayırır. Çok çeşitli alanlarda hizmet vermelerine karşın, asıl çalışma alanları işletmelerin finansal tablolarını denetlemektir. Serbest meslek erbabı olup, bir ücret karşılığında bağımsız olarak faaliyet gösterirler. İç Denetçiler İç denetçiler, işletmede çalışan, yönetime denetim hizmeti sunan ve işletmeye işgören-işveren ilişkisi ile bağlı olan kişilerdir. İç denetçiler: 1-İşletme faaliyetlerini incelemek 2-Çalışanlarca yapılabilecek hata ve yolsuzlukları önlemek 3-Yapılmış olan hata ve yolsuzlukları belirlemek 4-Kanıt toplamak ve kanıtları dayanaklarla karşılaştırarak değerlemek 5-Sonuç ve önerileri bir raporla üst yönetime sunmak gibi görevleri yerine getirirler. Kamu Denetçileri Bakanlıklar ve benzeri kamu kuruluşlarına bağlı olarak çalışan meslek mensuplarıdır. Kamu denetçileri Türkiye’de; 1-Kamu kuruluşlarının faaliyetlerini denetlemek 2-Özel işletmelerin faaliyetlerini denetlemek olmak üzere başlıca iki ayrı görevi yerine getirirler. SPK Açısından Denetçiler SPK’ya göre sermaye piyasasında bağımsız denetim, bağımsız denetim kuruluşları tarafından (BDK) gerçekleştirilir. Bu kuruluşlarda çalışan denetçiler: 1-Sorumlu ortak başdenetçi 2-Başdenetçi 3-Kıdemli denetçi 4-Denetçi 5-Denetçi yardımcısı gibi sanları kullanmak zorundadır. Kıdeme göre yapılan sınıflandırmada en önemli san birincisi olup, sorumlu ortak başdenetçi, denetim çalışmalarını kendi kişisel sorumluluğu ile yürütüp aynı zamanda ortağı olduğu denetim kuruluşu adına denetim raporlarını imzalamaya yetkili olan kişidir. BDK’nın en az %51 sermayesine sahip olmalıdır. Başdenetçi 10, kıdemli denetçi 6, denetçi 3 yıl deneyime sahip olmalı. Yeminli Mali Müşavir Muhasebe defteri tutmazlar, muhasebe bürosu açamazlar, muhasebe bürolarına ortak olamazlar. Yeminli mali müşavir olabilmek için: 1-En az 10 yıl muhasebeci mali müşavirlik yapmak 2-Yeminli mali müşavirlik sınavını vermiş olmak 3-Yeminli mali müşavir ruhsatını almış olmak gerekir.

1. GİRİŞ www.yunusemreaytekin.com DERS BİTMİŞTİR DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER! GÖRDÜĞÜNÜZ BU DERS SUNUMUNA www.yunusemreaytekin.com internet adresinden ulaşabilirsiniz.