EĞİTİMİN SOSYOLOJİK (TOPLUMSAL) TEMELLERİ

Sosyoloji Kavramı Toplum bilim veya sosyal olaylar bilimi olarak adlandırılır. Sosyal olaylar insanlık tarihi ile başlamakla birlikte sosyolojik yaklaşım çabaları 18.-19.yy ortaya çıkmıştır. Sosyoloji terimini ilk kullanan Aguste Comte (1798- 1857)’dur. İngiliz eğitimci Herbert Spencer, Fransız sosyolog Emile Durkheim sosyolojinin bilim olarak sistemleşmesinde etkili olmuştur.

Sosyoloji = + Sosyolojinin amacı; toplumsal olayları ortaya çıkarmak, açıklamak, ilişkileri belirlemek ve bunlara bağlı olarak ilgili kuramlar üretmektir. Society Toplum logy Bilim

Sosyoloji Tanımı Sosyoloji, insanların toplumsal yaşamının koşullarını nesnel olarak ve toplumsal bütünlük içinde inceleyen, her türlü sosyal olay ve olguyu kendine özgü yöntemlerle inceleyerek kanun ve prensiplere bağlayan ve sosyal problemlere çözüm arayan pozitif bir bilimdir.

Sosyoloji Alanı Sosyolojinin temel ilgi alanı, İNSAN ve İNSAN TOPLULUKLARIDIR. Daha geniş ifadeyle toplumdur. Toplumlar, bazı ortak değerler etrafında bir araya gelen karmaşık yapılardır. Sosyoloji toplumun yapısını, oluşumunu, gelişimini, işleyişini, değişimini inceler. İnsan ve insan topluluklarının her türlü sosyal davranışları, etkileşimleri, yaşantıları, bireyin başka birey ve çevresiyle, ailesiyle tüm kurumlarla olan ilişkisi sosyolojinin çalışma alanına girer. Sosyoloji bireyden çok bireylerle ilgilenir.

Eğitim Sosyolojisi (Eğitim toplumbilim) kavramı Sosyoloji, insana özgü her konuyla ilgilendiği için geniş bir çalışma alanı vardır. Bilgi sosyolojisi, Bilim sosyolojisi, Eğitim sosyolojisi, Kurumlar sosyolojisi, Gruplar sosyolojisi, Kültür sosyolojisi gibi otuz alan sosyoloji biliminin inceleme alanına girer. Sosyolojinin üzerinde en fazla yoğunlaştığı alan ise eğitim sosyolojisidir.

Eğitim Sosyolojisi (Eğitim toplumbilim) kavramı Eğitim sosyolojisi, sosyolojinin eğitimle ilgilenen, eğitim ve toplum ilişkilerini inceleyen; eğitim kurumunu ve onun toplumu meydana getiren diğer kurumlarla ilişkilerini ele alan sosyoloji dalıdır.

EĞİTİM SOSYOLOJİSİ EĞİTİM SOSYOLOJİ EĞİTİM SOSYOLOJİSİ

Eğitim Sosyolojisinin Üzerinde Durduğu Konular Eğitimin toplumsal amaçları, Çocuğun toplumsallaşma süreci, Bireyi etkileyen toplumsal gruplar, İnsanın sosyal davranışları, Bireyin eğitimle kazandığı toplumsal ilişkiler, Eğitim öğretim kurumlarının toplumdaki yeri ve Okulun toplumsal işlevleri Öğretmen-öğrenci ilişkileri

Öğrenci grupları arası ilişkiler, Öğretmenin okuldaki rolü Halk eğitimi, Gençlik eğitimi, Dil ve kültürel yapılar, Eğitim politikalarının toplumsal kaynakları Aile, arkadaş grupları, Okulun sosyal yapısı, Sosyal hareketlilik Eğitim politikası ve sosyal politika ilişkileri Toplumsal modeller ve okul sistemleri

Eğitim Sosyolojisinin Çalışma Alanı Eğitim sistemi Öğretmen Veli ilişkileri Okul Eğitim programları Öğrenci

EĞİTİM SOSYOLOJİSİNİN TARİHÇESİ Eğitim sosyolojisinden, sosyolojinin bir dalı olarak ilk kez A.B.D.’de 1907 yılında bahsedildi. Eğitim sosyolojisinin A.B.D.’de ortaya çıkış nedeni; A.B.D’nin sosyal yapısıdır. Çok farklı din, dil, ırk ve milletlere mensup insanların yaşadığı bir ülkede bu yapı sorunların kaynağını oluşturmuştur. Bu sorunların aşılmasında eğitimin etkili olabilmesi için eğitimcilerin bireylerin içinden geldiği yapıyı tanımaları ve onların değer yargılarını ve tavırlarını bilmeleri gerektiği düşünülmüştür. İşte bu yaklaşım eğitim sosyolojisini doğurmuştur.

EĞİTİM SOSYOLOJİSİNİN TARİHÇESİ Ülkemizde eğitim sosyolojisinin tarihi 1915’li yıllara dayanır. Eğitim sosyolojisinin doğmasına katkı sağlayanlar; Ziya Gökalp, Prens Sebahattin, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Ethem Nejat, Satı Bey, Abdullah Cevdet.

EĞİTİM SOSYOLOJİSİNİN TARİHÇESİ Üniversite düzeyinde, Darülfünunda eğitim sosyolojisi dersi 1917 yılından itibaren verilmeye başlanmıştır. 1965’te ise Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi programdan bağımsız olarak bir Eğitim Sosyolojisi dersi koymuştur. İlköğretmen okullarında eğitim sosyolojisi dersinin ilk okutulmaya başlanması 1953’te olmuştur. 1967-1968 öğretim yılından itibaren Eğitim Enstitüleri programlarına eğitim sosyolojisi dersi alınmıştır.

Eğitim ve toplum ilişkisi EĞİTİM-TOPLUM ilişkileri çift yönlü etkileşim içinde gerçekleşir. Üstlendiği eğitme görevi çerçevesinde toplumu etkilediği gibi aynı zamanda toplumdan etkilenir. Bu süreçte eğitim kurumları toplumun gereksinimlerini karşılar. Eğitim toplum ilişkileri konusunda iki temel yaklaşım vardır. Eğitim, toplumun bir fonksiyonudur. Eğitim, mevcut toplumsal düzeni olduğu gibi sürdürecek vatandaşlar yetiştirmeyi amaçlayan bir araçtır. Toplum, eğitimin bir fonksiyonudur. Eğitim toplumu yenileştirme ve değiştirme, mevcut toplumsal, politik güç ve fikirleri kontrol altına alma, şekillendirme gücüne sahiptir.

Toplumsallaşma İnsanın, yaşadığı toplumun sosyo-kültürel öğelerini yaşamı sırasında içselleştirdiği ve insani kişiliğinin farkına vardığı, bunun yanı sıra anlamlı toplumsal görevlerle yaşamak zorunda olduğu toplumsal çevreye uyumunu sağlayan bir süreçtir. Toplumsallaşma Ortamları Aile, Mahalle, Sokak, Okul, Kültürel Ortamlar (kitabevi, kütüphane, kıraathane), Siyasi Partiler ve Siyasi Ortamlar, Medya (yazılı-sözlü-görsel), Dini ortamlar (cami, kilise, tarikat, cemaat vb oluşumlar), Mesleki Kuruluşlar (lonca, ahi birlikleri, dernekler), Modern Kulüpler vb.

Eğitimin bir kurum olarak gelişimi: Eğitim en köklü ve en eski toplumsal kurumlardandır. İlkel toplumlardan günümüze gelen ve giderek yapısını değiştiren kurumdur. Sanayi toplumundan sonra eğitimin kuramsallaşmış bir yapıya büründüğü söylenebilir. Uzun süren bu sürecin sonunda eğitim kedine özgü yasal temelleri, kural ve ilkeleri, yöneticileri, rolleri, normları, programları, vb özellikleri olan kurum haline gelmiştir. Formal veya informal yollarla bireye bilgi ve beceri sunan her kurum birer eğitim kurumudur. Okullar formal yollarla eğitim veren kurumlardır. İşyerlerindeki izleme, anlatma ve deneme ile öğrenilen bilgi ve becerilerin yanında ailede, sokakta, gazetede, televizyonda öğrenilen bilgi ve beceriler informal eğitim örnekleridir.

BUGÜNLÜK BU KADAR OLSUN MU?

Eğitimin kurumunun işlevleri: Eğitim kurumunun varlık nedenleri, kendilerine yasal olarak veriliş amaçlar (işlevler) olan açık (doğrudan) amaçları gerçekleştirmektir. Bu amaçlar gerçekleşirken, aynı zamanda bir takım yan hizmetler/faydalar da ortaya çıkar. Buna “eğitimin gizli (gizil) işlevi” denir. Eğitimin açık işlevlerinin ilki “TOPLUMSALLAŞTIRMA” dır. Bunun yanı sıra toplumun kültürel mirasının birikimini ve aktarımını sağlama, seçme ve yöneltme, siyasal düzeni koruma, bireyi geliştirme, lider yetiştirme, yenilik ve değişimi sağlama, toplumun ihtiyaç duyduğu iş ve beyin gücünü yetiştirme, bireyin ilgi, istidat ve kabiliyetleri doğrultusunda eğitimini sağlama v.b. sayılabilir. Eğitimiz gizil işlevi ise statü kazandırma, tanıdık sağlama, eş seçme, işsizliği önleme, bireyi koruma, çocuk bakıcılığı, çocuk istismarını önleme, toplumsal temizlik vb…

EĞİTİMİN İŞLEVLERİ Siyasal Seçme ve yöneltme Kültürel Miras okul Bireyi geliştirme Toplumsallaştırma Ekonomik Kültürel Miras

1) Toplumsallaştırma Bireyin çevresiyle etkileşim kurarak, -toplumun bir üyesi haline gelmesi, -toplumsal kimliği kazanması sürecidir. Bu süreçte birey, gereksinimlerini toplumun beklentilerine uygun biçimde karşılanmasını, toplumsal rollerle onları destekleyen tutumları, yaşamını sürdürmesi için gerekli bilgi ve becerileri öğrenerek, toplumla uyumlu ve topluma yararlı bir varlık haline gelir.

2) Kültür Mirasını Aktarma Kültür; doğada var olanlar dışında, insanın yaşam, geçim ve düşünce biçemine dayalı olarak ürettiği; ortaya koyduğu; bilgi, beceri, alışkanlıklar, sanat, gelenek ve görenekler vb. içine alan karmaşık bir bütündür. Eğitim, kültürün yeni kuşaklara aktarılması, geliştirilmesi ve değiştirilmesi rolünü üstlenmiştir.

3) Siyasal Düzeni Koruma Eğitim kurumları,bireylere ulusal ideolojiyi, değerleri ve idealleri kazandırmayı, onları mevcut siyasal düzene bağlı yurttaşlar olarak yetiştirmeyi hedefler. Her ülke, eğitim sistemini, siyasal rejimini devam ettirmesine yardımcı olacak şekilde düzenler. Her ülke, kendisine özgü olan ideolojisini, ilkelerini ve temel felsefesini eğitimin çeşitli kademelerinde bireylere benimsetmek için faaliyetlerde bulunur.

4) Ekonomik - Toplumsal Kalkınma Ekonomi üretim, tabiat, kapital, teşebbüs ve emek gibi öğelerden oluşmaktadır. Ekonominin en temel unsuru insan kaynağıdır. İnsan kaynağını geliştirme, bir toplumun bireylerini bilgi ve beceri yönlerinden geliştirmedir. Ülkelerin ekonomik gelişmelerinde bir çok faktör rol oynasa da özellikle eğitimin insan gücü yetiştirme yönü ağırlık taşımaktadır.

5) Seçme ve Yöneltme (Yönlendirme) Eğitim kurumlarının en önemli işlevlerinden biri, öğrencileri ilgi, yetenek ve kabiliyetleri ölçüsü ve doğrultusunda eğitmektir. Eğitim kurumları, çeşitli yeteneklerdeki çocukların en iyilerini, en yeteneklilerini seçerek onlara iyi bir eğitim sağlamak zorundadır.

6) Bireyi Geliştirme Her birey kalıtım ile getirdiği özellikler nedeni ile genel olarak farklı yeteneklere sahiptir. Bireylerin bu farklı yetenekleri dikkate alınarak seçilmesi, onlara uygun eğitim imkanları oluşturulması ve onlardan ileride geniş ölçüde yararlanılmasını sağlamak, eğitimin bireyi geliştirme işlevidir. Bu durum aynı zamanda Temel Eğitim Kanunumuzda da ilke olarak yer alan “fırsat ve imkan eşitliğinin” de bir gereğidir.

EĞİTİMİN GİZİL İŞLEVLERİ OKUL Eş seçme Tanıdık sağlama Statü kazandırma İşsizliği önleme Bireyi koruma

EĞİTİMİN TOPLUMSAL KURUM VE SÜREÇLERLE İLİŞKİSİ Eğitim, işlevlerini yerine getirirken bir yandan bir takım toplumsal kurumlarla (aile, ekonomi, politika, din, hukuk gibi) etkileşim halindedir.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL KURUM VE SÜREÇLERLE İLİŞKİSİ Aile Ekonomi Politika Din Hukuk

AİLE VE EĞİTİM İlk toplumlarda çocuk bütün eğitimini ailede almaktaydı. Üretim ve tüketim aile içindeydi. Gelişen teknoloji ve ekonomiler sonucunda eğitim kurumları eğitim işlevini büyük ölçüde aileden devralmışlardır. Ailenin kazandırdığı değer yargıları çocuğun okul başarısını etkilemektedir. Bunun için çocuk eğitiminde aile okul işbirliği şarttır.

EKONOMİ VE EĞİTİM Ekonomik faaliyetlerin gelişmesi ve giderek çeşitlenmesi bu faaliyetleri gerçekleştirecek nitelikli insan gücü ve teknolojinin de gelişmesine dolayısıyla eğitim kurumlarının değişme ve gelişmesine neden olmaktadır. Ekonominin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan gücünü nicelik ve nitelik yönünden planlanması gerekmektedir. Bu planlamada serbest piyasa ekonomisinin kuralları benimsemektedir. Sonuç olarak eğitim ve ekonomi birbirlerini karşılıklı etkilemektedir.

SİYASET VE EĞİTİM Siyasi partiler, hükümet, belli başlı siyasi kurumlar eğitimin gelişme ve değişmesine etkide bulunurlar. Her toplumda devlet yönetimini üstlenen siyasi kurumlar, eğitim yoluyla bireylere kendi siyasi düşüncelerini aktarmaya çalışırlar. Gelişmekte olan ülkelerde eğitim kurumlarındaki köklü değişiklikler ve hızlı gelişmeler politik kurumların etkisiyle olur. Ülkemizde de cumhuriyetin getirdiği yenilikler ve temel ilkeler eğitim kurumlarının sayesinde toplumun her kesimine yayılmış ve bunlar benimsetilmiştir.

DİN VE EĞİTİM Tarih boyunca tüm toplumlarda görülen din, toplumun yapılanmasında, ekonomik, politik etkinliklerin düzenlenmesinde önemli rol oynamıştır. Sosyologlar arasında dini inançlara ilişkin çalışma geleneği yaygın olmamakla birlikte E. Durkheim toplumu bir arada tutan şeylerle ilgilenmiş bu etmenlerden birisinin de din olgusu olduğunu ifade etmiş. Auguste Comte ise dini “bireyin kişilik ve karakterini düzenleyen güç” olarak tanımlamıştır.

DİN VE EĞİTİM E. Durkheim’e göre dinin 4 temel işlevi vardır. İnsanın belli kurallara uyarak kendini disipline etmesi Bireyler arasında dayanışmayı sağlaması Geleneklerin devamını sağlaması İnsanlarda huzur ve güven ortamı oluşturarak mutlu kılması İlk zamanlar eğitim kurumları ile dini ibadet yerleri iç içedir. Daha sonra laik eğitim kurumları açılmıştır. (Türkiye’de 3 Mart 1924) Gelişen ekonominin nitelikli insan gücüne ihtiyaç duyması sonucu dini kurumlardan ayrı eğitim kurumları kurulmaya başlanmıştır.

ÖZETLEMEK GEREKİRSE EĞİTİM Sosyal sınıf farklılıklarının azaltılmasında, Toplumsal hareketliliğin gerçekleşmesinde, Sosyo-kültürel bütünleşmenin sağlanmasında etkili bir araçtır.

EĞİTİMİDE FIRSAT EŞİTLİĞİ Herkese eşit miktarda öğrenim imkanı, Asgari ölçüde öğrenim görme hakkı, Sahip olunan yeteneklerin ve zihinsel potansiyelin tamamından yararlanılacak bir eğitim-öğretim Eğitimin en üst seviyelerine çıkabilme hakkının sağlanması,

EĞİTİMİDE FIRSAT EŞİTLİĞİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER Ekonomik faktörler, Coğrafi faktörler, Toplumsal faktörler, Siyasal faktörler, Biyolojik faktörler

EĞİTİMİDE FIRSAT EŞİTLİĞİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER Ekonomik faktörler, A-)Ailenin Ekonomik Düzeyinden Kaynaklanan Ayrım Bir çocuğun eğitim imkanı öncelikle ailesinin ekonomik imkanları ile sınırlıdır. Çocuğun mesleki eğitime mi yoksa entelektüel eğitime mi yönelmesi de ailenin gelir düzeyi ile yakından ilgilidir. B-)Devlet Kaynaklarının Sınırlılığı Devletin sınırsız bir ekonomik gücü yoktur.Bu nedenle diğer hizmetlerde olduğu gibi eğitim hizmetinin vatandaşa götürülmesi de devletim imkanlarının sınırlılığı ile bağımlıdır.

EĞİTİMİDE FIRSAT EŞİTLİĞİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER B) Coğrafi faktörler, A-)Köy ve Kent Ayrımı: *Kültürel ortamın uygun olmaması *Kız çocuklarının eğitim görmesine yönelik olumsuz değer ve tutumların bulunması *Köy Hizmetlerinin çocuk emeğine ihtiyaç duyması nedeniyle devamsızlığın ortaya çıkması *Ailenin ekonomik yetersizliği nedeniyle çocukların okula gönderilmemesi B-)Bölgesel Ayrım: *Okullaşma oranlarının farklı dağılımı *Öğretmen kalitesi *Öğrenime devam edebilecek maddi imkana sahip olamama *Okul araç ve gereçlerinin yetersiz olması *Kültürel ortamların yetersiz olması

EĞİTİMİDE FIRSAT EŞİTLİĞİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER C) Sosyal faktörler, A-) Cinsiyet Ayrımı B-) Etnik Gruplar,Din ve Dil Ayrımı C-) Nüfus Etkeni D-) Öğretmen Etkeni

EĞİTİMİDE FIRSAT EŞİTLİĞİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER D) Siyasal faktörler, Politikaların günübirlik sorun ve ihtiyaçları üzerine geliştirildiği ülkelerde değişim kültürünün öngördüğü talep ve beklentilere uygun gerçekçi projeler üretme güçlüğü ortaya çıkar.

BİTTİ 