19.1 GİRİŞ Alışkanlıklar (habits), belirli durumsal ipuçlarını (cues) ve belirli durumsal davranış (zinciri) modellerini ilişkilendirerek davranışı otomatik olarak belirleyen bilişsel yapılardır.

Bu ünitede, öncelikle, alışkanlıklar konusunun teorik altyapısını ve alışkanlıkların bilgi işlemeyi nasıl etkilediklerini tartışacağız. Daha sonra, alışkanlıkları ölçmek için kullanılan farklı yaklaşımlarla devam edip, fazlasıyla alışkanlık hâline gelmiş davranışları değiştirme müdahalelerinin bir özetiyle üniteyi sonlandıracağız.

19.2 TEORİK ALTYAPI: ALIŞKANLIKLAR NASIL EDİNİLİR Alışkanlıkların günlük davranışlar üzerindeki güçlü etkisi teorik olarak nasıl açıklanabilir? Sabit bağlamlarda aynı davranış paternlerinin defalarca tekrar edilmesi, davranışı durumsal ipuçlarıyla ilişkilendirir.

19.3 VERİLEN KARARLARI SINIRLANDIRMAK: ALIŞKANLIKLAR BİLGİ KULLANIMINI NASIL ETKİLER Tablo 19.1 Ayrıntılı düşünerek kara verme ve otomatik karar verme özellikleri

Şekil 19.1 Artmış dikkat (alt panel) ve kontrol (üst panel) koşullarındaki katılımcıların 27 deneme boyunca inceledikleri ortalama bilgi maddesi sayısı. Alt panelde katılımcılara kararlarını bilgiyle dayandırarak gerekçelendirmek zorunda oldukları söylenmiştir.

19.4 ALIŞKANLIKLARI ÖLÇMEK: ZORLAYICI BİR ARAŞTIRMA KONUSU Alışkanlıklar tanımları itibariyle bilinç dışı, kişilerin öz bildirimleri de şüpheli olduğundan alışkanlık ölçümü zorlayıcı bir iştir. Alışkanlıklar aynı davranışı birçok kez tekrar ederek kazanılıyorsa, belli bir davranışın geçmişteki yapılma sıklığı ilk bakışta alışkanlığın gücünü ölçmek için geçerli bir ölçüm sayılabilir.

19.5 KÖTÜ ALIŞKANLIKLARI BIRAKMA, İYİ ALIŞKANLIKLAR YARATMA: RUTİN DAVRANIŞI DEĞİŞTİRME MÜDAHALELERİ Birçok çevresel davranış, günlük rutinlerimizde derin şekilde yer aldığından alışkanlık olarak görülebilir. Çevresel alanda her alışkanlık ‘kötü alışkanlık’ değildir. Odadan çıkarken ışığı kapatma gibi bir alışkanlığımız da olabilir. Fakat kişiler çevreci davranma niyetleri oluşturduklarında, alışkanlıkları genellikle karşılarında durur.

DEĞERLENDİRME SORULARI 1-) Alışkanlık davranışı ne ile karakterize edilir? Olumlu ve olumsuz çevresel davranış alışkanlıklarına örnekler bulunuz. 2-) Alışkanlık davranışı alışkanlık olmayan davranıştan neden farklıdır? 3-) Alışkanlıklar teorik olarak nasıl anlatılabilir? 4-) Güçlü alışkanlıkların bilgi kullanımına etkisi nedir? 5-) Alışkanlıklar nasıl ölçülebilir? Alışkanlıkları ölçmekteki zorluklar nelerdir? 6-) Alışkanlık davranışı değiştirmek için kullanılan bazı stratejileri açıklayınız.

Özet Bölüm özetlerini kitabımızda bölüm sonlarında bulabilirsiniz.