İŞ HUKUKU

Eğitimimizin Amacı İş hukukunun temel amaç ve ilkeleri, İSG alanında tarafların hak ve sorumlulukları hakkında bilgi sahibi olmak ve Örnek vakalarla pekiştirmek

Öğrenim Hedeflerimiz İSG konusunda ulusal mevzuat, İşverenin İSG konusunda sorumlulukları, İşin düzenlenmesine ilişkin hükümler, Sosyal güvenlik alanında, iş güvenliği uzmanının ve tarafların sorumlulukları ile çalışanların hakları (sigortalılık, sağlık nedeniyle raporlu olunan günler, sağlık yardımları, maluliyet, emeklilik ve diğer yardımlar), Gerektiğinde hukuksal başvuru yöntemleri, İşveren ile sözleşme yapma ve sonlandırma, İş güvenliği uzmanının ve çalışanların istihdamı ile işten çıkarılmada ön görülen iş güvencesi ve tazminat sistemlerine ilişkin düzenlemeler, İSG hizmetlerinin organizasyonu ve yasal yetkililerin rolü hakkında sonuçlanmış yargı kararları ile örneklendirilerek bilgi sahibi olmak.

İşçi, İşveren, Alt İşveren, İşveren Vekili Kavramları 4857 sayılı İş Kanunu (R.G. 10/6/2003-25134) Madde 2’ ye göre Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.

İşçi, İşveren, Alt İşveren, İşveren Vekili Kavramları İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır. İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir.

İşçi, İşveren, Alt İşveren, İşveren Vekili Kavramları Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkisi yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.

İşçi, İşveren, Alt İşveren, İşveren Vekili Kavramları Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri 2.1. İşverenlerin Hakları İş sağlığı ve güvenliği alanında işçilere getirilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi, işverenler açısından bir takım haklar doğurur. Bunlardan ilki, bu yükümlülüklere aykırılığın iş kazası yada meslek hastalığına uğrayan işçi açısından müterafık kusur olarak değerlendirilmesidir. Aynı durum, kendi zarar görmese de diğer bir işçinin kazaya uğramasına sebep olan işçi için de geçerlidir. Bu durumda kusurlu işçi, işverenin zarar gören işçiye ödediği tazminatların bir kısmını kendisine rücu edebilmesine katlanmak zorunda kalacaktır.

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri İşçilerin yükümlülüklerine aykırı davranışlarının işverene sağladığı bir başka hak, disiplin cezası uygulamasıdır. İşveren, iş akdinde veya iç yönetmelikte dayanağı bulunmak koşuluyla önlemlere uymaktan kaçınan işçilere disiplin cezası uygulayabilir. Borçlar Kanunu madde 312’ ye göre “İşçi, taahüt ettiği şeyi ihtimam ile ifaya mecburdur. Kasıt veya ihmal ve dikkatsizlik ile iş sahibine iras ettiği zarardan mesuldur.”

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri 2.2. İşverenin Yükümlülükleri İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için her türlü önlemi almak İş sağlığı ve güvenliği önlemlerine Uyulup uyulmadığını denetlemek, Eğitim vermek ve bilgilendirmek İş sağlığı ve güvenliği alanında işyeri örgütlenmesini sağlamak

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla, b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle, c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle, yükümlüdürler. İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve bu maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz.

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri Alt işveren, asıl işverenin işyerinde çalıştırdığı sigortalıları, işverenle aralarında yaptıkları sözleşmenin ibrazı kaydıyla, Kurumdan alacağı özel bir numara ile asıl işverenin kayıtlı olduğu dosyadan bildirir. 2.2.5. Madde 12 Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir. Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, bu Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur.

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri 2.3. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ve Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkındaki Yönetmelik Madde 5- İşverenin Yükümlülükleri (1) İşverenler, işyerlerinde, sağlıklı ve güvenli çalışma ortamını sağlamak amacıyla; iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini belirlemek, almak, uygulanmasını izlemek, denetlemek ve geliştirmek, iş kazası ve meslek hastalıklarını önlemek, işçilere ilkyardım ve acil müdahale ile önleyici ve koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerini vermekle yükümlüdür. (2) İşverenler, devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırdıkları işyerlerinde bu hizmeti vermek için, işyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla ve bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer personeli ve sanayiden sayılan işlerde bir veya birden fazla iş güvenliği uzmanını görevlendirmekle yükümlüdürler.

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri İşverenler, bu yükümlülüklerini, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin tamamını veya bir kısmını işyeri dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden alarak da yerine getirebilirler. (3) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesinden işveren sorumludur. Ortak sağlık ve güvenlik biriminden hizmet alınması işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluğunu etkilemez. (4) İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi personelinin işbirliği içinde çalışmalarını sağlar.

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri (5) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili sorumlulukları çerçevesinde, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin görevlerini yürütmesi için gerekli bilgileri bu birimlere aktarır. (6) İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi personelinin işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti ile ilgili görevlerini etkin bir şekilde yerine getirmesi hususunda gerekli kolaylığı sağlamak, planlama ve düzenleme yapılmasına imkan vermekle yükümlüdür. (7) İşveren, sağlık ve güvenlikle ilgili konularda işçilerin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar. (8) İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminde görev yapan personelin adı, soyadı, çalışma saatleri ile yetki ve sorumlulukları konusunda işçileri bilgilendirir.

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri (9) İşyeri hekimi ile iş güvenliği uzmanının, noter tarafından onaylanmış bir deftere yazdıkları iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbir ve tavsiyelerinin yerine getirilmemesinin sonuçlarından işveren sorumludur. Bu defterin, istenmesi halinde, işyerini teftişe yetkili iş müfettişlerine gösterilmesi zorunludur. (10) İşveren, işyeri hekimi ile iş güvenliği uzmanlarına bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirebilmeleri için, 31 ve 36 ncı maddelerde belirtilen sürelerden az olmamak kaydı ile yeterli çalışma süresini sağlar. (11) İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin, başka bir işyerinden kendi işyerine çalışmak üzere gelen işçilerin sağlık bilgilerine ulaşabilmesini sağlar.

2. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri (12) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda, kayıt ve bildirim yükümlülüklerini işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimi ile işbirliği içerisinde gerçekleştirir. (13) İşveren, işçilerin kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren 10 yıl süreyle saklamak zorundadır. İşyeri ortam faktörlerinden kaynaklanan hastalıkların yükümlülük süresi bu süreyi aşan işyerlerinde, evrakların saklanması hastalıkların yükümlülük süresine göre uzar. İşçinin işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren işçinin kişisel sağlık dosyasını ister, önceki işveren de dosyanın bir örneğini onaylayarak gönderir.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.1. İşverenin Sorumluluğunun Hukuki Dayanağı 3.1.1. 5510 sayılı kanun madde 76: İşverenin, genel sağlık sigortalısının ve üçüncü kişilerin sorumluluğu İşveren, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçla işveren tarafından yapılan ve belgelere dayanan sağlık hizmeti giderleri ve 65 inci madde hükümlerine göre yapılacak masraflar Kurum tarafından karşılanır. Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki ihmalinden veya gecikmesinden dolayı, genel sağlık sigortalısının tedavi süresinin uzamasına veya malûl kalmasına veya malûllük derecesinin artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu nedenle yaptığı her türlü sağlık hizmeti giderini ödemekle yükümlüdür.

3. İşverenin Sorumluluğu Tedavinin sona erdiğine ve çalışılabilir durumda olduğuna dair Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından belge almaksızın başka işte çalışan genel sağlık sigortalısının aynı hastalığı sebebiyle yapılan tedavi masrafları ise kendisinden alınır. İş kazası ile meslek hastalığı, işverenin kastı veya genel sağlık sigortalısının iş sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca yapılan sağlık hizmeti giderleri işverene tazmin ettirilir.

3. İşverenin Sorumluluğu İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. Genel sağlık sigortalısına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere kastı veya suç sayılır bir hareketi veya ilgili kanunlarla verilmiş bir görevi yapmaması ya da ihmali nedeniyle Kurumun sağlık hizmeti sağlamasına veya bu kişilerin tedavi süresinin uzamasına sebep olduğu mahkeme kararıyla tespit edilen üçüncü kişilere, kurumun yaptığı sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.2. İşverenin Sorumluluğunda Kusurun Rolü Sorumluluktan bahsedilebilmesi için, aynı zamanda bir zararın oluşması gerekmektedir. Olay sonucunda kazazede şikayet ederse ceza davası açılır. Birden çok kişinin yaralanması ile sonuçlanan davalarda şikayet olmasa bile C.Savcısı tarafından kamu davası açılır. Bilinçli taksir suçlarında da şikayet aranmaksızın dava açılır.

OLAY YARALANMA İLE SONUÇLANMIŞSA -Yargılama sulh ceza mahkemesinde yapılır TCK. 89. Md. Uyarınca 3-12 ay arasında hapis veya adli para cezası verir. -Duyu zayıflaması, kemik kırılması, çehrede sabit eser, konuşmada sürekli zorluk ve hayati tehlike geçirme halinde ceza yarı oranında arttırılır. -Bitkisel hayata girme veya sürekli hastalık, uzuv kaybı, çocuk yapma veya konuşma yeteneğini kaybetme, yüzde sürekli değişiklik yahut çocuk düşürme halinde ceza bir kat arttırılır.

Olay bir kişinin ölümü ile sonuçlanmışsa: Asliye ceza mahkemesi, TCK 85. Maddesi uyarınca 2-5 yıl arası hapis cezası, -Birden fazla kişinin ölümü veya bir kişinin ölümü yanında başka kişilerin yaralanması ile sonuçlanmışsa: Ağır ceza mahkemesi, TCK 85. Maddesi uyarınca 2-15 yıl arası hapis cezası verilir.

3. İşverenin Sorumluluğu Kazalar sonucunda kimlerin hangi oranlarda kusurlu olduğu mahkeme safhasında bilirkişiler marifetiyle tespit edilir. Genel manada, meydana gelmiş olan zararlar; işçi işveren ve üçüncü şahıslar tarafından, kusurları oranında tazmin ettirilir. Ancak bir istisnai durum söz konusudur. Eğer Kaza, kaçınılmazlık sebebiyle meydana gelmiş ise, kaza ile ilgili herhangi bir kişinin veya kuruluşun kusuru bulunmuyor ise, bu zararın belli oranlarda işçi ve işveren tarafından çekilmesi gerekmektedir. İşverenin bu yükümlülüğüne kusursuz sorumluluk denmektedir.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.3. İşveren Tarafından Ödenecek Tazminatlar Tazminat davaları, kişilerin veya kuruluşların uğradığı zararın tazmin edilmesini hedefler. Genel manada, meydana gelmiş olan zararlar; işçi işveren ve üçüncü şahıslar tarafından, kusurları oranında tazmin ettirilir. Eğer kaza, kaçınılmazlık sebebiyle meydana gelmiş ise, kaza ile ilgili herhangi bir kişinin veya kuruluşun kusuru bulunmuyor ise, bu zararın belli oranlarda işçi ve işveren tarafından çekilmesi gerekmektedir. İşverenin bu yükümlülüğüne kusursuz sorumluluk denmektedir. İş kazalarından dolayı tazminat davası, olayın meydana gelmesinden veya olayın fark edilmesinden itibaren 10 yıl içinde açılması gereklidir. Aksi halde zaman aşımına uğramış olur.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.3.1. Maddi (İş görömezlik) tazminat Bu tazminat, kişinin uğramış olduğu gelir kaybı ve yıpranma sebebiyle ödenmesi gereken bir tazminattır. İş göremezlik tazminat hakkı, Borçlar Kanununun 46. Maddesi gereğince doğmaktadır. 3.3.1.1. Borçlar kanunu 46.Madde : “Mağdurun çalışma gücünü yitirmesinden yada iktisadi geleceğinin sarsılmasından doğan zararın tazmin edilmesi gerekir.” Amaç: işçinin çalışma gücünde meydana gelen eksilme nedeniyle uğradığı gelir kaybının giderilmesi

3. İşverenin Sorumluluğu 3.3.1.2. Çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranı tespit işlemleri yönetmeliği Çalışma gücü kaybının belirlenmesinde esas alınır. Bu yönetmelikte kazaya uğrayan her organın mesleğe ve yaşa göre çalışma gücünü hangi oranda azalttığı gösterilmiştir. İş Göremezlik tazminatını almak için ancak Kazaya uğrayan dava açabilir. Yakınları veya bir başkası dava açamaz. İş göremezlik tazminatının hesabında, kazazedenin yaşı, aldığı ücret ve maluliyet oranı etkilidir. Kazazedenin yaşına, aldığı ücrete ve maluliyet oranına göre alacağı tazminat hesap edilir.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.3.2. Manevi tazminat Duyulan elem ve acı ruhsal dengenin bozulması, yaşama sevincinin azalması sebebiyle Borçlar Kanununun 47 maddesi gereğince verilen tazminattır. 3.3.2.1. Borçlar kanunu 47. Madde: “Hakim hususi halleri nazara alarak cismani zarara duçar olan kimseye, yahut adam öldüğü takdirde ölünün ailesine manevi zarar namıyla adalete muvafık tazminat verilmesine karar verebilir” Hususi haller; İşverenin kusurlu olması, tarafların karşılıklı iktisadi durumları, duyulan manevi acının derinliği, ağırlığı, şiddeti ve devam süresi

3. İşverenin Sorumluluğu 3.3.2.2. Manevi tazminatı etkileyen hususlar İşverenin kusurunun hafif veya ağır olması, İşçinin işverenle birlikte kusuru olması, Kusur işçide veya birlikte kusurda işçinin kusuru çok ağır, işverenin kusuru çok hafif ise dava ret edilebilir. Ölüm halinde borçlar kanunun 47. Maddesine rağmen Yargıtay’ a göre kan ve sıhri hısımlık şart değildir. Aile hukuku çevresindeki yakınlık değil duygusal yakınlık önemlidir. Dava bu maddede belirtilen hak dolaysıyla, kazazede veya ölümü durumunda ölünün yakınları tarafından (veya manevi zararını ispat edebilecek diğer kişiler tarafından) açılabilir.

3. İşverenin Sorumluluğu Tazminat; Kazazede veya zararı ispat eden kişiye ödenir. Manevi tazminatın bölünmezliği sebebiyle bütünü için dava açılması gerekir, fazlaya ait hakkı saklı kalmak şartıyla dava açılamaz. Ancak bilahare zarar büyümüş ise bu kısım için yeniden dava açılabilir. Manevi tazminat miktarı: 1) Zararın büyülüğüne, 2)Mağdurun ekonomik durumuna ve 3)İşverenin ekonomik durumuna göre 4)Hakim tarafından takdir edilir.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.3.3. Destekten yoksun kalma tazminatı İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda kişinin ölmesi durumunda, bu kişi hayattayken destek verdiği kişilerin, bu desteklerini yitirmiş olmaları dolaysıyla, bunun tazmin edilmesi için açılan davalardır. “Ölüm neticesi olarak diğer kimseler müteveffanın yardımından mahrum kaldıkları takdirde onların bu zararını da tazmin etmek gerekir” (Borçlar kanunu madde 45/2) İşveren işçinin ölümüyle,üçüncü kişilerin maddi desteklerini kaybetmeleri nedeniyle uğradıkları ve ilerde uğrayacakları zararları tazminle borçludur. Zarar verici olayın işverenin diğer bir işçisi ya da işçi niteliği taşımayan adamı tarafından meydana getirilmesi işverenin tazmin borcunu etkilemez. Tespit edilecek tazminat miktarı peşin ve toptan olarak hak sahibine ödenir.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.3.4. Rücu tazminatı Bir iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda, meydana gelen maddi kayıplar, SGK tarafından karşılanır. SGK, yaptığı masrafları, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 76. Maddesi gereğince olaydaki kusurları oranında İşverene, Üçüncü Şahıslara veya işçiye rücu edebilir. Bu sebeple, SGK, olayda kusurlu olan kişilerden tazmin etmek için rücuan alacak davası açar.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.5. İşverenin Cezai Sorumluluğu Olay sonucunda, işçinin 10 gün ve daha az işinden gücünden geri kalması (Rapor alması) durumunda, kazazede şikayet ederse ceza davası açılır. Kişinin işinden gücünden geri kalması (Rapor alması) 10 günden daha fazla olursa (Kamusal niteliği olan bir suç sayıldığından) şikayet olmasa bile C.Savcısı tarafından kamu davası açılır. Hukukta Cezai sorumluluk kusurlu davranışın sonucudur. Kusurlu davranış ise, kasıt ya da taksir sonucu ortaya çıkmaktadır Bu davalar neticesinde, kusurlular kusurları oranında hapis ve para cezaları ile cezalandırılırlar. Kazalar sonucunda kimlerin hangi oranlarda kusurlu olduğu mahkeme safhasında bilirkişiler marifetiyle tespit edilir.

3. İşverenin Sorumluluğu 3.5.1. Kasıt: Kişinin hukuka aykırı olarak, sonucu bilerek ve isteyerek hareket etmesidir. 3.5.2. Taksir: Taksirli suçlarda eyleminden doğacak sonucun önceden tahmin edilebilir, öngörülebilir olmasına karşın sonucun istenmemesi ama gerekli önlemlerin alınmamış olması söz konusudur. İş kazası sonucu yaralanma veya ölümde, sanıkların cezalandırılmasında; Olumsuz sonuca neden olan eylemin iradi olması, Sonucun öngörülebilir olması, Failin sonucu istememiş bulunması, Eylem ile sonuç arasında illiyet bağı olması, dikkate alınır.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler 4.3. Madde 66: Çalışma Süresinden Sayılan Haller Aşağıdaki süreler işçinin günlük çalışma sürelerinden sayılır: A) madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler. B) işçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler. C) işçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler D) işçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler. E) çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler. F) demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler. İşin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler 4.4. Madde 67: Günlük Çalışmanın Başlama ve Bitiş Saatleri Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işyerlerinde işçilere duyurulur. İşin niteliğine göre işin başlama ve bitiş saatleri işçiler için farklı şekilde düzenlenebilir.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler 4.5. Madde 68: Ara Dinlenmesi Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere; A) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika, B) Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, C) Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, Ara dinlenmesi verilir. Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler İşçilerin gece çalışmaları yedibuçuk saati geçemez. Gece çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu, işe başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile belgelenir. Gece çalıştırılan işçiler en geç iki yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler. İşçilerinin sağlık kontrollerinin masrafları işveren tarafından karşılanır. Gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, mümkünse gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler İşveren gece postalarında çalıştırılacak işçilerin listelerini ve bu işçiler için işe başlamadan önce alınan ve periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür. Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir. Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az onbir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler 4.7. Madde 70: Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Genel olarak bir işyerinde belirli çalışma saatlerinden önce veya sonra gerekli olan hazırlama veya tamamlama yahut temizleme işlerinde çalışan işçiler için işin düzenlenmesi ile ilgili hükümlerden hangilerinin uygulanmayacağı yahut ne gibi değişik şartlar ve usullerle uygulanacağı çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler 4.8. Madde 71: Çalıştırma Yaşı ve Çocukları Çalıştırma Yasağı) Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Çocuk ve genç işçilerin işe yerleştirilmelerinde ve çalıştırılabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişmeleri, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır. Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olamaz, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremez.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler Onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile onbeş yaşını tamamlamış, ancak onsekiz yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işler, ondört yaşını bitirmiş ve ilk öğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma koşulları çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı tarafından altı ay içinde çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir. Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, onbeş yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri yukarıda birinci fıkrada öngörülen süreleri aşamaz.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler 4.9. Madde 72: Yer ve Su Altında Çalıştırma Yasağı Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır. 4.10. Madde 73: Gece Çalıştırma Yasağı Sanayie ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır. Onsekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esaslar sağlık bakanlığının görüşü alınarak çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler 4.11. Madde 74: Analık Halinde Çalışma ve Süt İzni Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.

4. Çalışma Sürelerine İlişkin Hükümler Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

7. İşçilerin Hak ve Yükümlülükleri 7.1. İşçilerin Hakları İşçilere tanınan haklar Eğitim ve bilgilendirme, Katılım, Çalışmaktan kaçınma ve Fesih olmak üzere dört grupta toplanabilir.

7. İşçilerin Hak ve Yükümlülükleri 7.3. İşçilerin Yükümlülükleri İşçiler arasında yerleşen kötü alışkanlıklar Konunun ciddiye alınmaması, Önlemlerin sadece formalite olarak görülmesi ve İnsanımızı en tipik davranışı olan ihmal İşyerlerinde ciddi yaralanmalara ve ölümcül sonuçlara neden olmaktadır. İşverenin almakla yükümlü olduğu İSG tedbirlerine işçilerin de uyma zorunluluğu kanun yoluyla da olsa sağlanmalıdır.

7. İşçilerin Hak ve Yükümlülükleri 7.4. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ve Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkındaki Yönetmelik Madde 6- İşçilerin Hak ve Yükümlülükleri (1) İşçiler, işyerinde kendi sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek noksanlık ve tehlikeleri, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise, işveren veya işveren vekiline bildirerek durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. (2) İşçiler, işverene karşı yükümlülükleri saklı kalmak şartıyla işyerinde sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi için; a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin yapacağı çalışmalara destek sağlamak, sağlık muayeneleri, bilgilendirme ve eğitim programlarına katılmak ve gerekli durumlarda işbirliği yapmakla,

7. İşçilerin Hak ve Yükümlülükleri b) Kendilerinin ve başkalarının sağlığı ve güvenliği açısından, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi tarafından verilecek talimatlara uymakla yükümlüdürler. (3) İşçiler veya temsilcileri, iş sağlığı ve güvenliği konularına ilişkin çalışmalara katılırlar. (4) Sağlık gözetimi yapılacak işçi, sağlık gözetimi sırasında yürütülecek hizmetlerin amaç ve usulleri hususunda önceden haberdar edilir ve sağlık gözetimi sonucunda elde edilen verilerin kullanılması ile ilgili bilgilendirilir. (5) İşçiler veya temsilcileri, mesleki sağlıkla ilgili şüpheli bir durum mevcut olduğunda sağlık gözetimi isteme hakkına sahiptir.

8. İş Güvenliği Uzmanlarının Hak ve Yükümlülükleri 8.1. İSGBirimi ve OSG Birimleri Hakkındaki Yönetmelik Madde 37- İş Güvenliği Uzmanının Görevleri (1) İş güvenliği uzmanları, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür: a) İşyerinde, gece postaları da dahil olmak üzere çalışma ortamının gözetimini yapmak, b) İşyerinde yapılan çalışmaların, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene tavsiyelerde bulunmak,

8. İş Güvenliği Uzmanlarının Hak ve Yükümlülükleri c) İşyerindeki tehlikelerin belirlenmesi, risk analizinin ve risk değerlendirmesinin yapılması, tehlikelerin kaynağında yok edilmesine yönelik tedbirlere öncelik verilerek ortadan kaldırılması ve risklerin kontrol altına alınması için işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini de alarak gerekli çalışmaları planlamak, ölçüm, analiz ve kontrollerin yapılmasını sağlamak, alınacak sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve uygulamaların takibini yapmak, ç) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamaların takibini yapmak, d) İşyerinde kaza, yangın, doğal afetler gibi acil müdahale gerektiren durumlar için acil durum planının hazırlanmasını sağlamak ve uygulamaların takibini yapmak,

8. İş Güvenliği Uzmanlarının Hak ve Yükümlülükleri e) Yangın veya patlamaların önlenmesi için gerekli çalışmaları planlamak ve uygulamaların takibini yapmak, yangın veya patlama durumunda alınacak tedbirleri belirlemek, f) İş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamının gözetimi ile ilgili gerekli açıklamalarda bulunmak, danışmanlık yapmak ve kurulda alınan kararların uygulanmasını izlemek, g) İşyeri hekimi ile işbirliği yaparak işyerinde meydana gelebilecek iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapmak, gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak, ğ) İşyerinde meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı veya herhangi bir tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak düzeltici faaliyet planlarını yapmak ve uygulamaları takip etmek,

8. İş Güvenliği Uzmanlarının Hak ve Yükümlülükleri h) İşyerlerinin tasarımı, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve çalışma sırasında kullanılan maddeler de dahil olmak üzere işin planlanması ve organizasyonu konusunda tavsiyede bulunmak, ı) İşyerinde yeni bir bölüm veya sistem kurulacağı ya da yeni makine, tezgah ve cihaz alınacağı durumlarda inceleme ve araştırma yaparak sağlık ve güvenlik yönünden uygun seçim yapılması için işverene tavsiyelerde bulunmak, i) Kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi konularında işverene tavsiyelerde bulunmak,

8. İş Güvenliği Uzmanlarının Hak ve Yükümlülükleri j) İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili Yönetmelik hükümlerine uygun olarak planlamak ve uygulamak, k) Yıllık çalışma planını işyeri hekimi ile işbirliği yaparak hazırlamak, l) İşyerindeki çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve Ek-3’te belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile işbirliği yaparak hazırlamak, m) Birden fazla madde veya etkenin aynı anda işyerinde bulunmasından dolayı ortaya çıkabilecek tehlikeleri iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda değerlendirmek, n) Yukarıda belirtilen görevleri ile ilgili gerekli kayıtların tutulmasını sağlamak.

11. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Hukuki Yapısı 11.1.1. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Tarifi: Önceden planlanmamış, çoğu kez kişisel yaralanmalara, makinelerin, araç ve gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay. 11.1.2. Uluslararası Çalışma Örgütü(ILO) Tarifi: Belirli bir zarar ya da yaralanmaya neden olan, beklenmeyen, önceden planlanmayan bir olay. Her iki tanımda da: İş kazası, beklenmeyen istenmeyen ve planlanmayan sonuçta insan ve eşyaya zarar veren bir olay olarak belirtilmiştir.

11. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Hukuki Yapısı Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen yada ruhen özüre uğratan olaydır. İş kazası, birdenbire veya hiç değilse kısa bir zaman parçası içinde ortaya çıkan, kanunda belirtilen durumlarda meydana gelen ve sigortalıyı bedence veya ruhça zarara uğratan olaydır. Ancak, olayın istenilmeyen ve dıştan gelen bir etkenden kaynaklanması Kanunda öngörülmüş değildir.

11. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Hukuki Yapısı Bir olayın iş kazası olarak nitelendirilebilmesi için dört unsurun gerçekleşmesi gerekir: Kazaya uğrayanın sigortalı olması, Kazalının hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özüre uğramış olması, Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede sayılan hususlardan birine göre kazaya uğraması, Kazada nedensellik “illiyet” bağının bulunması,

12. Bireysel İş Hukuku Açısından İş Kazası ve Meslek Hastalığı Özetle, illiyet bağı, en basit tanımıyla iş kazası ile, meydana gelen zarar arasındaki neden - sonuç ilişkisidir. Bu varsa olay iş kazasıdır. İş Kazası olayında illiyet bağı üç halde kesilebilir. Bunlar, 1. Mücbir sebep, 2. Zarar görenin kusuru ve 3. Üçüncü kişinin kusurudur. Bunlardan herhangi biri ile iş kazası ile fiilin işlenmesi ve zarar arasındaki bağlantı kopar. Bu nedenle, iş kazasına uğrayanın zararından işveren sorumlu tutulamadığından, zararın tazmini de kendisinden istenemez.