Özel Sektörden ne öğrenebiliriz? LİDERLİK ve İNOVASYON Özel Sektörden ne öğrenebiliriz? Dr. Lale Gümüşlüoğlu Bilkent Üniversitesi İşletme Fakültesi

Kamuda İnovasyon daha fazla değer yaratmak, sorun çözmek, ihtiyaçlara daha etkin cevap vermek, kaynakları en etkin ve verimli şekilde kullanmak, İç ve dış müşterilerin yaşam kalitesini yükseltmek amacıyla hizmetleri, ürünleri ve bunların sunuluş biçimlerini; süreçleri ve organizasyonu iyileştirmeye ve geliştirmeye odaklı fikirlerin geliştirilip uygulanması faaliyetidir.

İnovasyon Modelleri İnovasyonun Boyutları İnovasyonun Dereceleri

İNOVASYONUN ETKİN YÖNETİMİ İnovasyon Stratejisi Yeni fikirler.....Konsept.....Tasarım.....Test......Üretim.....Müşteri /Uygulamaya alma İnsan kaynakları ve Örgüt İnsan Kaynakları: Üst Yönetim: vizyon, strateji, destek Proje yöneticileri: yönetim becerileri Kalifiye çalışanlar Örgüt: Kültür, yapı, kaynaklar, harici/dahili ağlar, bilgi,örgüt-içi girişimcilik

İNOVASYON STRATEJİLERİ Lider Stratejisi (Offensive) Yüksek belirsizlik/ risk alma Endüstri ortalamasından yüksek ARGE harcamaları ARGE başarı kriteri: üretkenlik Önemli ölçüde pazarlama kabiliyeti Patent yoluyla koruma Finansal güç Ürün yaşam eğrisi boyunca artımsal inovasyon Örnekler: Intel: Microchip, IBM: Mainframe computer, P&G, 3M ARGE başarı kriteri verimlilik yerine üretkenlik Finansal güç, ürünlerin piyasaya sürülmesi yıllar alabilir

Hızlı Takip Stratejisi (Defensive) Lidere hızlı karşılık verme Önemli ölçüde teknolojik altyapı Tasarım ve üretimde atiklik Liderin dominant pozisyonunu zayıflatmak için patent koruması Örnekler: Alcatel (Nokia, Siemens, Sony takipçisi) Vestel

Endüstri olgunluk dönemi İmitasyon Stratejisi Endüstri olgunluk dönemi Artımsal inovasyon fırsatları (tasarım, güvenilirlik, maliyet unsurlarının ön plana çıkışı) Düşük maliyetli üretim/ölçek ekonomisi Üretim ve süreç mühendisliği becerileri Örnekler: İlaç endüstrisi (jenerik ilaçlar) Elektronik endüstrisi (Asya firmaları) Ölçek ekonomisi: economies of scale

Yeni Fikirler Çalışanlar Müşteri şikayetleri ve önerileri Tedarikçiler/Bayiler Rakipler Danışmanlar Reklam Ajansları Pazar Araştırması Firmaları Üniversiteler Araştırma Laboratuvarları Patent Ofisleri Yayınlar (teknik ve bilimsel dergiler, ticaret dergileri, haber bültenleri) Teknoloji/Patent sergileri ***Yeni ürün fikirlerinin %40-50’si hazır kaynaklardan gelmekte

Yeni Fikirler Beyin Fırtınaları (e-brainstorming) Senaryo çalışmaları Pazar Araştırmaları (anket, mülakat, gözlem, focus grup, lider kullanıcı metodu) Stratejik grup haritaları

İnovasyon Kültürü Yaratmak Örgüt Yapıları Yeni birimler: HP, Cisco Proje Takımları: IBM, Xerox Inovasyon Yöneticileri: Axa (Innovation Managers) Whirlpool (Global V.P. of Innovation, Regional V.P. of Innovation, Global/Regional Knowledge Managers) P&G (Director of External Innovation) Risk Sermayesi Birimleri 3M, Kodak, Whirlpool, Shell

İnovasyon Kültürü Yaratmak Eğitim programları 3M (How to delegate authority) Shell (How to write Business Plans) Whirlpool (on-line innovation courses) Usul ve Törenler 3M-Tinker time Joie de Vivre - Fresh Eyes Texas Instruments – NIH

İnovasyon Kültürü Yaratmak Semboller İletişim: Arçelik – yeni logo ve slogan “Arçelik demek yenilik demek” Johnson & Johnson – “Failure is our most important product” HP (Invent Centers, Innovation Centers) Axa (Innovation Quadrant – screen saver) Inovatif ürün sergileri ve diğer sanat eserleri Axa – İnovasyon Koridoru Bilkent FBA Sembolik ödüller – Plaketler, sertifikalar

İnovasyon Kültürü Yaratmak Hikayeler 3M –“mavericks” Sony -Walkman Kontrol Sistemleri İnovasyon Süreçleri – Yeni ürün geliştirme süreçleri İnovasyon Metrikleri – Whirlpool: Yönetici primlerinin %30’u inovatif faaliyetleri içeriyor İnovasyon ödülleri – patent başvurusu, onayı ödülleri (Stanford Üniversitesi – gelirlerinin 1/3) Maverick-başına buyruklar

Liderlik ve İnovasyon İnovasyon Stratejisi Yeni Ürün Geliştirme Süreci Pazara Giriş Kararı Ürün Yaşam Eğrisi – farklı stratejiler Bilgi Yönetimi Açık İnovasyon (Open Innovation) İnovasyon Kültürü

Liderlik Rolleri Dönüştürücü Liderlik Fikir Geliştirme Aşaması (Entellektüel uyarım, Katılım, Destek, Özgür bir ortam) Fikir/proje yapılandırma aşaması (Uygun Projelerin seçimi, Hedef ve Zamansal Beklentilerin Belirlenmesi, Takımların Kurulması, Destek) Projenin Her Düzeyde Desteklenmesi (Üst-Düzey Yönetimin desteğini almak, Orta ve Alt-düzeyin desteğini almak, Şirket stratejisi ile inovasyon stratejisinin uyumu) Projenin yürütme aşaması (İnovasyon yönetim sisteminin kurulması, İnovasyon metriklerinin belirlenmesi, İnovasyonun değerlendirilmesi) Dönüştürücü Liderlik

(Transformational Leadership) Dönüştürücü Liderlik (Transformational Leadership) James Burns (1978): politik liderlik; Etkileşimsel liderlik (transactional leadership-idare etme) Dönüştürücü liderlik (transformational leadership-dönüştürme) Etkileşimsel liderlik – lider ve izleyen ilişkisi: ekonomik / politik alışveriş Dönüştürücü liderlik – lider-izleyen ilişkisi: psikolojik

Etkileşimsel Liderlik: Koşullu Ödüllendirme (Contingent Reward) Aktif İstisnai Yönetim (Active Management) Pasif İstisnai Yönetim (Passive Management) Dönüştürücü Liderlik: Karizmatik Liderlik (Charismatic Leadership) İlham veren lider (Inspirational Leadership) Bireysel İlgi (Individualized Consideration) Entellektüel Teşvik (Intellectual Stimulation)

Karizmatik Liderlik Karizmatik lider, ortaya koyduğu vizyon ile: İzleyenlerini heyecanlandırır, hareke geçirir İzleyenler karizmatik lidere duygusal olarak bağlanırlar Kendilerini lider ile özdeşleştirirler, güvende hissederler Sadakat ile onunla birlikte hareket eder İlham Verme Dönüştürücü lider; astlarına yüksek beklentiler aşılar harekete geçmek ve bu beklentileri gerçekleştirmek için ilham verir amaçların gerçekleştirileceğine dair duyduğu güveni ifade eder Astlar; motive olur ve güçlü bir ortak amaç duygusuyla hareket ederler

Bireysel İlgi Dönüştürücü lider; İzleyenleri ile bireysel düzeyde ilgilenir Onlara farklı gereksinimleri ve yetenekleri olan bireyler olarak davranır Güçlü yönlerini geliştirmelerine yardım eder Çalışanların kendilerine olan güvenlerini arttırmak için yetki devreder Astlar; Duygusal olarak bağlanır Uzmanlıklarını geliştirir, inisiyatif alır, işlerinden daha çok tatmin olurlar Entellektüel Teşvik mevcut çözümlere bağlı kalmaz, varsayımları sorgular sorunların çözümünde farklı bakış açıları arar izleyenlerinin de sorunlara farklı bakış açısından bakmalarını sağlar değişik bakış açısı geliştirmelerini ve yaratıcı olmalarını ister Astlar: daha yaratıcı ve inovatif davranışlar sergilerler

Dönüştürücü Liderlik ve Değişim Değişim İhtiyacının Tespit Edilmesi Geçişin Yönetilmesi Yeni Bir Vizyonun Yaratılması Değişimlerin Kurumsallaştırılması

Etkileşimsel ve Dönüştürücü Liderliğin Farkları Etkileşimsel Lider Dönüştürücü Lider Gücü Makamı, sıfatı Karakter, yetenek İzleyenler İtaat etme Duygusal bağlanma Ödül Ücret, terfi Gurur, kendine güven Zaman Kısa vade Uzun vade Rehberlik Değerlendirme Geliştirme Değişim Davranışlarda kısa süreli Tutumlarda uzun süreli değişim Kaynak: Zel (1998), s.4.

DÖNÜŞTÜRÜCÜ LİDERLİĞİN İZLEYENLERİN YARATICILIĞINA VE ÖRGÜTSEL İNOVASYONA ETKİSİ ÜZERİNE BÜTÜNCÜL BİR MODEL

Çalışmanın Modeli (H6) Örgüt İklimi (H4,H7) Algısı (H3) (H2) (H8) Dış İlişkiler (H6) (H5) Örgüt İklimi (H4,H7) Yetkilendirilme Algısı (H3) İçsel Motivasyon (H2) (H1) (H8) Dönüştürücü Liderlik İzleyenlerin Yaratıcılığı Örgütsel Yenilikçilik

DÖNÜŞTÜRÜCÜ LİDERLİK VE İNOVASYON ÖRNEKLER

Dünyanın en inovatif şirketleri (Bus.Week, 2008) Apple Google 3M Toyota Microsoft GE P&G Nokia Starbucks IBM

Teknoloji: Apple, Google, Microsoft, HP, Nokia, Nintendo, Sony Tüketici Piyasası: Toyota, Honda, BMW, P&G Hizmet Sektörü: IBM, Walt Disney Endüstri: Boeing, 3M Dağıtım ve Perakende: Amazon, Wal Mart

APPLE Steve Jobs ve Steve Wozniak “Ambidextrous Organization”: projeler- farklı yapılar Yaratıcı örgüt iklimi (Fikir geliştirme için ada gezileri) Yeni ürün geliştirme: global bir süreç Ipod: 10 firma ve bağımsız taşaronlarla geliştirildi mühendislik ödülü, en inovatif ürün ödülü

GOOGLE Larry Page ve Sergey Brin Farklı geçmiş/özelliklere sahip kişilerin işe alımı Beyin fırtınaları – Mesainin %20si Açık ofis uygulamaları - yeni fikir/proje üretmek Google Maps, Google News, Google Ads Network modeli, satın almalar (Keyhole Corp, YouTube), işbirlikleri (Ebay, Adobe, AOL Europe)

31

GOOGLE – Sonuçlar Dünyanın en inovatif 2. şirketi Pazar lideri: Google: %65 Yahoo: %20.7 Hisse fiatı 2004-2007 arası 5 kat arttı Piyasa Değeri: 100 milyar $’ın üstünde

3M Girişimci kültür – girişimciler konfederasyonu 1969: 20 girişimci şirket Şirket Girişimci Sermayesi - sponsorlar: AR-GE Birimi Operasyon Birimi Yeni Girişimler Birimi Genesis Program Tinker Time: mesainin %15’i Yönetici eğitimleri: etkili otorite delegasyonu Yeni Ürün Geliştirme: Lead User Metodolojisi Tinker: kurcalamak

Patented Ideas for New Products Submit Your Idea Welcome to 3M's website for the submission of new product ideas. We appreciate your interest in and support of the 3M Company. Patented Ideas for New Products Each year 3M assesses thousands of ideas, including many that come from people outside of our organization. We are truly appreciative of these submissions, but for legal and practical reasons we can only accept and assess an idea if it is protected by a patent or the subject of a pending patent application - both of which we shall refer to as a "Patented Idea" - and submitted to us using the following process. Submit a Patented (or Patent Pending) Product Idea Request the Status of a Previously Submitted Patented Idea Frequently Asked Questions Your Thoughts Regarding Existing 3M Products 3M also welcomes comments or suggestions that you may have for improvements or new uses of existing 3M products. PLEASE NOTE: YOU WILL NOT RECEIVE A REPLY TO ANY COMMUNICATION YOU SUBMIT CONCERNING EXISTING 3M PRODUCTS Submit Your Thoughts Regarding an Existing 3M Product

P&G Satışların % 4’ü AR-GE..$1.7 milyar (2003) 7500 bilim adamı 3800 patent/yıl 29.000 aktif patent 2000 – CEO A.G. Lafley “CEO = Chief Innovation Officer olmalı” Yeniden Yapılanma: Bürokrasi azaltıldı Coğrafi yapıdan ürün-odaklı yapıya geçiş

Connect and Develop - Bağlan ve Geliştir Açık İnovasyon Stratejisi “Dünyanın tüm beyinlerini kucaklamak istiyoruz” Hedef: yeni ürünlerin %50’sinin P&G dışından gelmesi (eraser) Yeni pozisyonlar: Inovasyon Direktörü 70 "teknoloji girişimcisi" : dışarıdaki yeni teknoloji ve bilgiyi takip edenler-gatekeepers Temizleme Silgisi: P&G Japonya’da geliştirildi, Almanya’da bir kimya firmasından fikir alındı, orjinal olarak otomotiv sektöründe kullanılan bir üründü.

Submit Your Innovation Do you have a game-changing product, technology, business model, method, trademark, package or design that can help deliver new products and/or services that improve the lives of the world's consumers? Do you have commercial opportunities for existing P&G products/brands? If so, we'd like to consider a partnership. Browse P&G's Needs Submit Your Innovation

AMAZON “Yeryüzünün En Müşteri-Odaklı Şirketi” 1994 -Jeff Bezos Sermaye: 40,000 $ Pazar Değeri: 35 milyar $ 1997: müzik CD’leri ve filmler 1998: oyuncak, elektronik, video, oyunlar, vs. 2000: finansal zorluklar 2002: ilk kar

Dünyanın en büyük kolleksiyonu On-line kitap satışı: Devrimsel fikir: Kitap yorumları “Search Inside the Book”, 120,000 kitap Müşterilerin satın alma davranışlarını ve tercihlerini inceleyen yazılım programı..tercihlere göre öneriler Süreç inovasyonu: siparişler direkt depolara gidiyor Bayiiler siparişler için sorumlu Yeni kablosuz okuma cihazı: The Kindle (el kütüphanesi, gerçek kitap büyüklüğünde, Cihaz üstünden sipariş verme -1 dk, 140,000 den fazla kitap hafızası, tüm gazeteler, vs.)

İki pizza takımları: 5-7 kişilik takımlar Değişik alanlardan yöneticiler: sanat dalı mezunları, dergi editörleri, Wall Street danışmanları “Müşterinizi dinlemezseniz kaybedersiniz. Sadece müşterinizi dinlerseniz yine kaybedersiniz”. Amazon - Barnes & Noble... Satışların iki katı - 1/3 çalışan

SHELL Radikal Inovasyon Stratejisi - Yeni uygulamalar: Yaratıcılık için %10 mesai Şirket girişim sermayesi: 20 milyon $ Değişim Programı: Innovation Lab – Danışmanlar – İş Planı yazımı Projeler için ortalama 100.000$ - 600.000$ kaynak Database: başarısız olmuş projeler 4 İş Planı – şirketin en önemli ürünlerini gerçekleştirdi AR-GE bütçesinin % 30’u yeni girişimlere ayrılıyor

OTICON 1990 --CEO Lars Kolind Şirketin yapısında ve kültüründe köklü değişiklikler Parola: “Düşünülmeyeni düşün” “Spaghetti Organization” Hiyerarşi – sınırları yıktı Ofislerin duvarları ve departmanlar arası duvarlar yıkıldı Ofissiz çalışanlar – ofissiz şirket Tekerlekli kabin şeklinde mobil ofisler Toplantı odaları ..sabit olmayan mobilya

OTICON İnsan Kaynakları Çalışmaları İnovatif proje takımları Otorite delegasyonu Doktora ögrencileriyle akademik çalışmalar İş tanımlarının çalışanlar tarafından yazılması Beceri çeşitliliği - 2 farklı alanda çalışma

OTICON-Sonuçlar Danimarka’nın en inovatif firması (2006) Yeni ürün geliştirme: 4 yılken 2 yıl Üretim: 3 kat hızlandı radikal bir ürün (2007): duyma sorununa çözüm MP3 çalar, mobil telefon, USB, stereo kulaklık Pazar payı %8 den %20 ye çıktı en büyük rakip Siemens’in payından fazla

WHIRLPOOL CORPORATION 1998- Dave Whitwam “İnovasyon herkesten, heryerden...” Strategos İnovasyon Sistemi: İnovasyon: Lider geliştirme programlarının merkezi Bölgesel/yıllık inovasyon harcaması: 10 milyon $ Ürün Geliştirme portföyleri: pazara yeni ürünler Şirket-içi 600 çalışan: inovasyon danışmanı

İnovasyon Sistemi: Tüm çalışanlar: online inovasyon eğitimleri Üst-düzey yönetici primleri: %30’u inovasyon hedeflerinin gerçekleştirilmesi İnovasyon portalı – I-pipe yazılımı: Süreçteki projelerin takibi İnovasyon girdi ve çıktıları için metrikler

Global VP of Innovation Global Director of Knowledge Management İnovasyon Sistemi: Global VP of Innovation Global Director of Knowledge Management Regional VPs of Innovation Regional Managers for Knowledge Management I-Board I-Teams

Sonuçlar 2004: 260 inovasyon projesi (I-Pipe) Tüm projeler: beklenen ciro 2 milyar $ 300 proje – dosyalandı 2007 inovasyon programı getirisi 500 milyon $

ARÇELİK Süreç inovasyonu - 6 Sigma uygumaları Mühendislik gücü ve laboratuvar kapasitesini arttırdı Proje Yönetiminde Stage-gate modelleri Yenilikçi fikir geliştirme ekipleri Intranet – öneri sistemi Türk Kahve makinası Telve – tasarım ödülü 200 fikir – 10 patent başvurusu

İnovasyon sistemi: Danışmanlar, Üniversiteler, Çalışanlar, Müşteri ve Bayiler Ortaklıklar: Yeni Zelandalı firma.. teknoloji ve dağıtım işbirliği Changzhou Casa-Shinco .. bulaşık makinesi üretimi Dünyanın en hızlı bulaşık makinası, Artcool Klimalar, Divide & Cool sistemleri 5 yılda: uluslararası satışlar %14/yıl arttı 2008 hedefi: Senede % 25 artış “Patent Şampiyonu” - 300 patent 40 global ödül

Garanti Bankası Sıralamada 17. banka Yapısal ve işleyişe ilişkin sorunlar Akın Öngör ve değişim (1991-2000) yeni bankacılık konsepti: müşteri odaklı finansal hizmetler anlayışı

Garanti Bankası Ortak bir Vizyon Şirket sahiplerinin ikna edilmesi Yöneticilerin ve çalışanların ikna edilmesi Farklı departman yöneticileri: ortak terminoloji eğitimleri Üst-düzey yöneticilere değişim eğitimleri (HBS) Personele motivasyon eğitimleri Yeniden Yapılanma Adem-i Merkeziyetçi bir yapı Şube ve personel sayısının yarıya indirilmesi Medya ile iletişim-değişimin gerekliliği Fiziki yapıda değişiklikler

Garanti Bankası Şirket Kültürü ve İnsan Kaynakları Uygulamaları Üst-düzey yöneticilere: “değişimi yönetmek”, “güçlendirme (empowerment)”, “açıklık”, “öğrenen örgüt” konularında eğitimler 300 orta-düzey yöneticiye: “değişimi yönetmek” üzerine eğitimler Değişim video’su Üniversiteliler %30’dan-%70’e, Bayan çalışanlar:%50 Katılımcı kültür “Garantili olma” kimliği Kısa-vadeli başarı karşılığı herkese diploma

Garanti Bankası Müşteri Odaklı Bankacılık Anlayışı Bireysel ve kurumsal bankacılık için yeni pazarlama stratejileri Yeni hedef pazarlar Yeni satış teknikleri Rakiplerden farklılaşma stratejisi: İnovasyon Teknolojik Bankacılık Internet Bankacılığı Katılımcılık ortamı: 9 telekomünikasyon merkezi, teleconferencing

Garanti Bankası İnovatif ürün ve hizmetler ELMA Hesabı (ilk nakit yönetim hesabı) Bonus Card (ilk çok-markalı kredi kartı) Shop & Miles (ilk uçuş planına bağlı kredi kartı) Minibank (çocuklar için inovatif ürün ve hizmetler) FlexiCard Kredi kartı özellikli kol saati

Garanti Bankası - Sonuçlar Türkiye’nin 2. büyük özel bankası En sağlam finansal kuruluşlar listesinde Internet bankacılığında kullanım oranı: % 52 Bonus Kart “Avrupa’nın en başarılı Kartı” “Müşteri odaklı teknoloji kullanımında” büyük ödül Financial Times: “Most respected company in Turkey” Euromoney’s “Best Turkish Bank” Global Finance’s “Best Emerging Market Bank”

Farklar İnovasyon Modelleri (teknolojik itme, pazar çekimi, network modeli) İnovasyon Boyutları (ürün/hizmet/süreç, teknolojik olmayan – yönetsel, pazarlama) İnovasyon Dereceleri (radikal, artımsal) İnovasyon Kaynakları (demografik değişimler, yeni bilgi) İnovatif Firma: sektör, firma büyüklüğü, firma yaşı

Rekabet Avantajı ....Lider konumu Ortak Noktalar Liderlik İnovasyon Yönetim Sistemi İnovasyon Stratejisi İnovasyon Araç ve Teknikleri İnovasyon Metrikleri – Ödül Sistem İnovasyonu destekleyen örgüt kültür ve yapısı Rekabet Avantajı ....Lider konumu

1. Nesil İnovasyon Doğrusal Modeller AR-GE .....Teknolojik ürün/süreç AR-GE Politikaları

2. Nesil İnovasyon Etkileşimli Modeller Diğer fonksiyonel alanlar AR-GE ye destek .....Teknolojik ürün/süreç/hizmetler İnovasyon Sistemleri Ulusal, Bölgesel ve Sektörel Politikalar Diğer alanlar sistemi destekliyor

3. Nesil İnovasyon Network Modelleri.....Açık İnovasyon Teknolojik ve Teknolojik olmayan inovasyonlar Tüm fonksiyonel alanlar kendi inovasyon stratejilerini belirliyor Tüm kurumlar kendi inovasyon strateji ve politikalarını belirliyorlar (Araştırma, Eğitim, Rekabet, Fikri Haklar, vb.)

Özel Sektörde İnovasyon (rekabet avantajı) + Kamuda İnovasyon (etkin ve yüksek performansla çalışan kamu kurumları) Ulusal Rekabet Avantajı, Kalkınma ve Gelişme

Teşekkür ederim.... tomruk@bilkent.edu.tr