HALK SAĞLIĞI ve SAĞLIK KAVRAMLARI Yrd. Doç. Dr. Aslı Aykaç YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ

Sağlık Tanımları Biyolojik bilimler açısından sağlık, bedenin her bir hücresinin en üst düzeyde işlev gördüğü ve hücrelerarası uyumun varolduğu bir durumdur. Davranış bilimlerine göre; kişinin çevresiyle uyumu ve beklemediği bir olay karşısındaki savunma potansiyelidir.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi İnsan biopsikososyal bir varlıktır. Fizyolojik Gereksinimler (Beslenme, boşaltım, solunum) Sosyal Gereksinimler: Güvenlik, barınma… Psikolojik Gereksinimler: Ait olma, sevgi, saygı, kendini gerçekleştirme

Sağlığın Tanımı Sadece hastalık veya sakatlığın bulunmayışı değil, fiziksel sosyal ve ruhsal açıdan tam bir iyilik hali DSÖ (1948) İnsanların sosyal ve ekonomik bakımdan üretken bir hayat yaşayabilmelerine olanak tanıyacak bir sağlık düzeyine ulaşması DSÖ 2000 yılı için sağlık hedefleri (1997)

Günümüzde kabul edilen sağlık tanımı Sağlık sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil; bireyin Fiziksel, Sosyal Ruhsal yönden tam iyilik halidir.

Sağlığın Bileşenleri Fiziksel sağlık (Solunum, beslenme, boşaltım, hareket, uyku, cinsellik gibi ihtiyaçlarını tam olarak yerine getirebilme) Ruhsal-duygusal sağlık: Bireyin kendisi ve çevresiyle sürekli uyum içinde olmasıdır.( Olumlu düşünme, yaşamdan zevk alma, başkalarıyla ve yalnız çalışabilme yeteneği, sorumluluk alma vb.) Sosyal sağlık: Sevilme, ait olma, ailesiyle ve arkadaşlarıyla ilişkisi, iş durumu, sosyal uğraşıların olması)

İç ve dış etmenlerin başarılı uyumu.. Sağlıklı Birey? İÇ SİSTEM DIŞ SİSTEM Genetik Beden yapısı Bağışıklık sistemi Sinir sistemi Endokrin sistem Kişisel stres Huy (mizaç) Sosyo-ekonomik durum Ekolojik çevre Eğitim düzeyi Çalışma koşulları Özel yaşam biçimi Toplumla bütünleşme SAĞLIK İç ve dış etmenlerin başarılı uyumu.. Biyolojik ve psikolojik Toplumsal, ekonomik yapı ögeleri ve kültürel ögeler

Hastalık kavramı Tıbbi modele göre hastalık, Belirtilerle kendini gösteren patolojik tablodur. İnsan bedenindeki işlevsizlikler organizmadaki biyokimyasal değişmelerle anlaşılır. Hastalık, bakteri, virüs, hatalı gen ya da kazalardan kaynaklanır. Bu görüş insanı sosyal çevresinden, ilişkilerinden ve kimliğinden soyutlanarak ele alınmasına ve bir nesne gibi algılanmasına neden olur. Sosyolojik modele göre hastalık; Hastalık kültürel ve sosyal yapıdan kaynaklanır. Bu model sağlığı geliştirmek için yaşam standardı üzerine yoğunlaşmak gerektiğini savunur. (Ekonomik, eğitim vb)

TOPLUM SAĞLIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER YER VE ZAMAN Doğal çevre (Hava, su kalitesi, iklim sıcaklık, topografi, çevresel kirleticiler, hayvan ve bitkiler vb) Yaşanılan Yer (Ev, işyeri, okul, ulaşım, haberleşme vb) Biyolojik Özellikler (Yaş, cinsiyet) Sosyal faktörler (Bağlılık, sosyal değişim, destek..) Kültürel Faktörler (Normlar, değerler, din, ırkçılık, ayrımcılık, rekabet, işbirliği) Sağlık hizmetleri (Yapısı, personel tipi ve sayısı, hizmetin kapsamı ve ulaşılabilirliği, maliyeti vb) Toplum sağlığı Ekonomik kaynaklar (Gelir, iş durumu, gelir eşitsizliği, eğitim) Topluma sunulan hizmetler (su, çöp, hava kirliliği, risk gruplarına yönelik hizmetler) Yaşam biçimi ve sağlık davranışları (beslenme, fiziksel aktivite, cinsel yaşam, madde kullanımı, sigara, şiddet, sağlık bilgisi) Politik faktörler (Sosyal, ekonomik, eğitim, çevreye yönelik yasalar, politikalar, katılım)

Halk Sağlığı nedir?

Halk Sağlığının Tanımı Halk Sağlığı, organize edilmiş toplum çalışmaları sonunda; Çevre sağlığı koşulları düzeltilerek Bireylere sağlık bilgisi vererek Bulaşıcı hastalıkları önleyerek Hastalıkların erken tanı ve koruyucu tedavisini sağlayacak sağlık örgütleri kurarak Toplumsal çalışmaları her bireyin sağlığını sürdürecek bir yaşam düzeyini sağlayacak biçimde geliştirerek hastalıklardan korunmayı, yaşamın uzatılmasını, beden ve ruh sağlığı ile çalışma gücünün arttırılmasını sağlayan bir bilim ve sanattır.

Halk Sağlığı Temel Bilimleri

Halk Sağlığı Uygulamalı Bilimleri 1- Çevre Sağlığı  2- AÇS-AP 3- Beslenme                             4- Sağlık Eğitimi ve Sağlığı Geliştirme 5- İş Sağlığı 6- Toplum Ruh Sağlığı …Diğer uygulamalı halk sağlığı bilimleri

Bir Sağlık Sorununun Halk Sağlığı Sorunu Olma Kriterleri Sık görülme, Sık öldürme, Sık sakat bırakma, Sık işgücü kaybına neden olma.

Çevremizde sağlığımızı etkileyen çok çeşitli faktörler vardır. ZARARLI ETMENLER Çevre Toplum ...... Çevremizde sağlığımızı etkileyen çok çeşitli faktörler vardır. Bu faktörleri bilmek, onların zararlı etkilerinden korunmak ve bu faktörlerin etkilerini yok etmeyi başarabilmek gerekmektedir.

Herkese görev düşüyor Toplumların sağlık düzeylerini yükseltmede pek çok kişinin rolü ve sorumluluğu vardır.

ana-babalar yöneticiler Halk Sağlığı Kavramı öğretmenler muhtarlar polisler tarımcılar din görevlileri planlamacılar,

Halk sağlığında ilkeler 1. Sağlık bir insan hakkıdır. Herkes, ihtiyacı olduğunda ve ihtiyacı olduğu kadar sağlık hizmeti alma hakkına sahiptir. Herkes, sağlık hizmetlerine erişebilme açısından eşit şansa ve imkana sahip olmalıdır. Bu ilke, T.C. Anayasası’nda, D.S.Ö. Anayasası’nda ve İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nde yer almaktadır. Herkes sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir. 

Halk sağlığında ilkeler 2. Koruma tedaviden üstündür. Sağlık hizmetlerinin ve devletin temel sorumluluğu kişilerin hasta olmamalarını sağlamaktır. O nedenle, hükümetlerin ve sağlık çalışanlarının temel sorumluluğu kişileri hastalıklardan korumaktır.

Halk sağlığında ilkeler İnsanlar fiziksel, biyolojik ve sosyal bir çevre içinde yaşarlar. Çevrelerindeki faktörlerden etkilenirler ve çevrelerini etkilerler. Kişileri hastalıklardan korurken ve hastaları tedavi ederken bu faktörlerin de göz önünde bulundurulması gerekir. Çevredeki olumsuz faktörler düzeltilmeden hastalıkların kontrol edilmeleri mümkün olamaz. 3. Kişi çevresiyle bir bütündür.

Halk sağlığında ilkeler Biyolojik: mikroplar, parazitler… Fiziksel: sıcak, soğuk, radyasyon… Sosyal/kültürel: yanlış inanışlar, eğitimsizlik, fakirlik…. Kişilerin, eğitimleri, gelir düzeyleri, yanlış inanışları ve sosyal statüleri, onların hastalanmaları, sağlık hizmetlerinden yararlanmaları, hastalıklardan korunmaları, tedaviyi uygulamalarını etkiler. Hastalıklarla mücadelede, yalnızca tıbbi müdahaleler yetersiz kalır. Sosyal kalkınma önlemleri de halkın sağlık düzeyinin yükseltilmesine katkı sağlar. 4. Hastalıkların nedenleri sosyal, biyolojik ve fizik nedenlerdir.

Halk sağlığında ilkeler 5. Sağlık hizmetleri kişilerin en yakınlarına kadar götürülmelidir. Koruyucu ve tedavi edici hizmetler bir arada sunulmalıdır. Hastalar, önce evde ve ayaktan tedavi edildikleri I.basamak sağlık kuruluşlarına başvurmalı, burada bakım göremeyecek olanlar hastanelere (II.basamak kuruluşlar) sevk edilmelidirler.

Halk sağlığında ilkeler O nedenle, hükümetlerin temel sorumluluklarından birisi Ülkedeki herkesin, her zaman ve her yerde sağlık hizmeti alabilmeleri için gereken örgütlenmeyi kurmak Sağlık hizmetlerini kişilerin yaşadıkları yerlerin en yakınına kadar ulaştırmak ve İyi bir şekilde yürümesini sağlamaktır.

Halk sağlığında ilkeler 6. Kişinin hastalığı aynı zamanda ailenin sorunudur. Bir ailedeki hasta, o ailenin düzenini ve ekonomik durumunu bozduğu gibi diğer aile bireyleri üzerinde en azından psikolojik sorunlara neden olabilir. Hasta kişiden değil, hasta ailelerden söz edilmelidir. Çünkü, ailedeki herkes hastalıktan etkilenir.

Halk sağlığında ilkeler Kişilerin hastalıkları toplumun diğer bireylerine yayılıp salgınlara yol açabilir; Hasta kişiler işgücünde azalmaya ve sağlık harcamalarında artışa neden olarak toplumun genelini etkileyebilir; Toplumdaki herkes bilinçli olarak üzerine düşeni yapmazsa hastalıklar kontrol altına alınamaz ve yok edilemezler. 7. Kişilerin sağlığı ve hastalığı aynı zamanda toplumun sorunudur.

Halk sağlığında ilkeler 8. Sağlık hizmeti bir ekip hizmetidir. Günümüzde tıp ve sağlık bilimleri o kadar gelişmiş ve genişlemiştir ki, yalnızca hekim ya da başka bir sağlık elemanı sağlık hizmetlerini vermeye yetmeyebilir. Sayıları yüzlerce olan sağlık çalışanlarının birlikte ve eşgüdüm içinde çalışmaları şarttır. Sağlık hizmetinin her kademesinde çok sayıda kişi ve uzmanın rolü ve katkısı vardır.

Halk sağlığında ilkeler 9. Sağlık hizmetleri multi-sektöryeldir. Sağlık Bakanlığı yanı sıra, eğitim, tarım, ulaştırma, mahalli idareler, diyanet işleri, maliye, turizm gibi bir çok sektörün halk sağlığının geliştirilmesinde rolleri ve sorumlulukları vardır.

Halk sağlığında ilkeler 10. Herkes kendi sağlığından sorumludur. Eğer kişiler kendi sağlıklarından sorumlu olurlarsa sağlık hizmetlerinden daha verimli olarak yararlanabilirler. Aksi durumda, sağlık hizmetlerinin sunulması ve yararlı sonuçlar elde edilmesi çok güç olur.

Halk sağlığında ilkeler Bebeklik ve çocukluk döneminde karşılaşılan bazı faktörler ve hastalıklar, yaşamın daha sonraki dönemlerinde sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilirler. O nedenle, sağlık açısından insan yaşamını kesitsel olarak (bugün için) değil bir bütün olarak düşünmek gereklidir. 11. Yaşam, doğum öncesinden ölüme kadar bir bütündür.

Halk sağlığında ilkeler Sağlık hizmetleri planlanırken, kaynaklara toplumda en çok zarar veren sorunlar dikkate alınmalıdır. Böylece, halk sağlığının gelişmesine daha anlamlı katkı sağlanabilir. Bu ilke, parası az ve insan gücü sınırlı olan gelişmekte olan ülkeler için daha da önemlidir. 12. En çok görülen, sakat bırakan ve öldüren hastalık önemli hastalıktır.

Halk sağlığında ilkeler 13. Halkın sağlık hizmetlerine katılımı esastır. Halkın kültürüne ve beklentilerine uygun olmayan hizmetler halk tarafından kullanılmazlar. O nedenle, planlama aşamasından başlayarak hizmetleri kullanacak olan halkın görüşlerinin alınması ve toplumun sağlık hizmetlerine fikren katılımı esas olmalıdır. Böylece, toplum hizmetlerin planlanmasına ve işletilmesine katkıda bulunmuş olur. Kararlara katılan kişiler, bu kararların uygulanması için daha fazla çaba gösterirler.

Halk sağlığında ilkeler Kalkınmışlık toplumun sağlık düzeyinin yükselmesine yol açacağı gibi, sağlıklı bir toplum da kalkınmaya olumlu etki yapar. Bir ülkenin sağlıklı oluşu önce halkının sağlıklı oluşuna bağlıdır. 14. Sağlık düzeyi ile ekonomik kalkınma arasında iki yönlü ilişki vardır. SAĞLIK

Halk sağlığında ilkeler 15. Sağlık evrenseldir. Ulusların sağlık sorunları farklı olabilir. Ancak sağlık, dünya üzerinde yaşayan herkesi ilgilendiren ortak bir konudur, o nedenle ülkeler arası işbirliği kaçınılmazdır.

Halk sağlığının geleceği Küresel kriz nedeniyle Kliniğimiz Çin’e taşınmıştır. Lütfen uçuş kartı için bir bilet alınız.

Halk sağlığının başarısı Uzun beklenen bir yaşam süresi ve yaşlanan toplum Geniş ve yaygın bir sağlık ve tıbbi bakım sistemi Toplumsal ve politik tartışmalarda sağlığın baskın bir konu olması Sağlığın bireyin yaşamında ana kişisel hedeflerden biri haline gelmesi Toplumların sağlık düzeylerinin yükseltilmesi halk sağlığı ilkelerinin uygulanması ile mümkün olabilir.

Sağlık Hizmetleri Kişilerin ve toplumların: -sağlıklarını korumak, -hastalandıklarında tedavilerini yapmak, -tam olarak iyileşmeyip sakat kalanların başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmelerini sağlamak, -toplumun sağlık düzeyini yükseltmek için yapılan planlı çalışmaların tümüdür. Slayt 2 Bu tanımdan da anlaşıldığı gibi sağlık hizmetleri bir bütündür ve bu hizmeti , koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetleri şeklinde gruplandırmak hatalıdır . Ama sağlık hizmetlerinin örgütlenmesini iyi bir şekilde inceleyebilmek için , koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini ayrı ayrı ele alarak her birinin ne olduğu ve nasıl örgütlendiğini temel çizgileriyle belirtmek daha yararlı olacaktır . 39 39

Sağlık Hizmetleri Koruyucu (temel amacı) Tedavi Rehabilitasyon 40

A.Koruyucu Sağlık Hizmetleri Kişiye yönelik Çevreye yönelik Slayt 4 Amacı kişiyi hastalıktan korumak ve sağlığını iyiye götürmekdir . 41 41

1-Kişiye Yönelik Hizmetler 1- Primordial Korunma 2- Birincil Korunma 3- İkincil Korunma 4- Üçüncül Korunma 42

Primordial Korunma    Risk faktörleri ortaya çıkmadan onların oluşmasını önlemek amaçlanır. Obezitenin engellenmesi, çocukların sigara kullanmalarını engelleyici okul eğitimleri.  

Birincil Korunma Risk faktörleri mevcut iken hastalığın oluşmasını ve derecesini azaltmak amaçlanır. Obez kişilerde koroner arter hastalığı veya diabet gelişimini engellemek için diyet ve egzersiz önerilmesi, bağışıklama, AP hizmetleri.   Erken tanı hizmetleri olarak bilinir. Uzmanlık alanının öncelikli sağlık sorunları için erken tanı rehberleri Risk gruplarına yönelik taramalar Tanı tekniklerinin akılcı kullanımı Kan basıncı ölçümleri, serviksten sürüntü alınması, tüberkülin testi.      

Yeterli-dengeli beslenme Erken tanı Sağlık eğitimi Aile planlaması Bağışıklama Yeterli-dengeli beslenme Erken tanı Sağlık eğitimi Aile planlaması İlaçla koruma Slayt 6 Başta hekimler olmak üzere sağlık çalışanları tarafından yapılması gereken hizmetlerdir 45 45

Bağışıklama Amaç:bulaşıcı hastalıklardan korunma Aktif bağışıklama (aşılama) Pasif bağışıklama (seroprofilaksi) Bireyler tek tek korunduğu gibi toplumun %90-95’i bir hastalığa karşı bağışık hale getirilirse hastalık kontrol altına alınabilir. Slayt 7 Bulaşıcı hastalıklardan korunmanın en etkili yollarından biridir Aktif bağışıklama aşı yolu ile Pasif bağışıklama hazır antikor içeren serumların sağlam kişilere verilmesi ile olur Bir toplumun % 85-90’ı bir hastalığa karşı bağışık duruma gelirse , o hastalık o toplumda kontrol altına alınabilir 46 46

Yeterli-Dengeli Beslenme Pek çok hastalığın altında yatan temel ve hazırlayıcı neden yetersiz ve dengesiz beslenmedir. Slayt 8 Tüberküloz yetersiz dengesiz beslenenlerde sıktır Kızamıktan ölen çocuklar genellikle malnütrisyonlu çocuklardır Tüm enfeksiyon hastalıkları kötü beslenenlerde daha sıktır 47 47

Sağlık Eğitimi Kişinin: kendi sağlıklarını nasıl koruyabilecekleri sağlık hizmetlerini uygun bir biçimde nasıl kullanabilecekleri konusunda bilgilendirilmeleri olumlu davranışlar kazandırılmaları için yapılan planlı çalışmalardır. Diğer bir amacı ise kişilere kendi sağlıklarından sorumlu oldukları bilincini kazandırmaktır 48

İlaçla Korunma Tüberküloz – INH Meningokok menenjiti – Rifampisin Sıtma – klorokin 49

Erken Tanı Hastalıkların presemptomatik dönemde teşhis etmek, onları hastalığın kötü prognozundan korumanın önemli bir yoludur. 50

Aile Planlaması Çok ve sık doğum yapan kadınların sağlık sorunlarının fazla olması, Bu annelerden doğan çocuklarının sağlık sorunlarının fazla olması, İstenmeyen gebelikte kadının düşük yapmak isterken sakat kalması yada hayatını kaybetmesi, 51

İkincil Koruma Amacı asepmtomatik kişilerin tespit edilerek istenmeyen etkilerin ortaya çıkmasını önleme, Kadınlarda periyodik sitolojik muayene (cerviks kanseri) Meme kanseri tarama programı 52

İkincil Korunma / Uygun Tedavi Akılcı ilaç kullanımı Uygun teknoloji kullanımı Kanıta dayalı uygulamalar Tedavi hakkı Hastane tedavisi

Hasta İçin İkincil Korunma Toplum İçin Birincil Korunma Olabilir Tüberküloz HIV / AIDS

Üçüncül Korunma / Rehabilitasyon Rehabilitasyon, bedence ya da ruhça sakat kalmış olanların başkalarına bağımlı olmaksızın yaşayabilmelerini sağlamak için yapılan bütün çalışmaları kapsar. En iyi tedavi ve rehabilitasyon olanaklarının kullanımıdır. Diabeti olan kişinin göz komplikasyonları varken körlüğün Diabetik nöropati varken bacak amputasyonlarının engellenmesi.

2-Çevreye yönelik hizmetler Amaç: Çevremizdeki olumsuz biyolojik,fiziksel ve kimyasal faktörleri yok ederek, düzelterek yada insanları etkilemelerini önleyerek kişilerin sağlıklarını koruyabilmektir. Atıkların yok edilmesi Besin kontrolü Vektörlerin kontrolü Çevre kirliliğinin önlenmesi, Gıda kontrolü Suların arıtılması ve kontrolü Slayt 5 Genellikle mühendislik hizmetlerini içeren , hekimlerin doğrudan görev almadıkları hizmetlerdir . Burada hekimlerin görevi çevrede neyin bulunması ya da bulunmamasının kişinin sağlığının korunması için gerektiğini mühendis , veteriner , kimyagerlere bildirmektir .Yani hekimler danışman ya da denetim hizmetlerinden sorumludur. 56 56

B:Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri 1. basamak 2. basamak 3. basamak 57

1. Basamak Sağlık Hizmetleri Toplum sağlığına yönelik hizmetler ile kişisel koruyucu, tanı koyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini kapsayan, Kişilerin sağlık sistemine ilk başvuru noktasında verilen sağlık hizmetleridir. Yataklı tedavi kuruluşlarının önünde filtre görevi gören kuruluşlardır 58

Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Mevcut Durum Planlanan Durum Sağlık Ocağı AÇSAP Merkezi Verem Savaş Dis. Sıtma Birimi Kurum Hekimliği Sağlık Merkezi 112 Acil Hizmetler İşyeri Hekimliği Özel Sektör Toplum Sağlığı Merkezi Aile Sağlığı Merkezi Aile Sağlığı Birimi 112 Acil Hizmetler İşyeri Hekimliği(?) Özel Sektör(?)

2. Basamak Sağlık Hizmetleri Hastaların tanı ve tedavisinin, birinci basamak sağlık kuruluşları tarafından sağlanamadığı durumlarda, Teşhis ve tedavi hizmetlerinin verildiği genel hastanelerdir Temel işlevi yataklı tedavi kuruluşları olmalarıdır 60

2. Basamak Sağlık Kuruluşları Devlet hastaneleri Sağlık merkezleri Özel hastaneler 61

3. Basamak Sağlık Hizmetleri İkinci basamak sağlık hizmetlerinin kapsamında yer almayıp, İleri tetkik ve tedavi yöntemlerini gerektiren, Tedavisi özellik arz eden hastaların sevk edildiği,yüksek tıp teknolojisinin uygulandıkları özel dal hastaneleridir. 62

3. Basamak Sağlık Kuruluşları Doğum ve çocuk bakımevi Çocuk hastanesi Göğüs hastalıkları hastanesi Ruh sağlığı ve hastalıkları hastanesi Kemik hastalıkları hastanesi Onkoloji hastanesi FTR merkezi Deri ve tenasül hastalıkları hastanesi Lepra hastanesi Diş hastanesi Üniversite ve eğitim hastanesi GKDC merkezi 63

C: Rehabilite Edici Sağlık Hizmetleri Rehabilitasyon ( esenlendirme ) , bedence ya da ruhça sakat kalmış olanları başkalarına bağımlı olmaksızın yaşayabilmelerini sağlayabilmek için yapılan çalışmaların tümü. 64

Rehabilite Edici Sağlık Hizmetleri - Tıbbi rehabitasyon - Sosyal (mesleki) rehabitasyon 65

Tıbbi Rehabilitasyon Bedensel sakatlıkların mümkün olduğunca düzeltilmesidir. Ekstremite protezleri Spastisitelerin yumuşatılması İşitme kusurlarının en aza indirilmesi 66

Sosyal ( Mesleki ) Rehabilitasyon Sakatlıkları nedeni ile eski işlerini yapamayanlara ya da belirli bir işte çalışamayanlara iş öğretme , iş bulma ve işe uyum sağlamalarına yönelik her türlü hizmeti kapsar. 67

Koruyucu Sağlık Hizmetleri Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri İçme ve kullanma sularının sanitasyonu Katı ve sıvı atıkların zararsızlandırılması Hava kirliliğinin önlenmesi Sağlıklı barınma koşullarının temini Besin Sanitasyonu Vektör ve kemirici kontrolü “Gürültü, radyasyon, aydınlanma havalandırma” Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek kuruluşlar Mezarlıklar Turist Sağlığı Sağlıklı Çalışma koşulları/ergonomi Bağışıklama Kemoproflaksi Beslenme Erken Tanı Aile Planlaması Kişisel Hijyen Sağlık eğitimi Kişiye Yönelik Koruyucu Sağlık Hizmetleri Çevreye Yönelik 3. basamak 2. basamak 1. basamak Koruyucu Sağlık Hizmetleri SAĞLIK HİZMETLERİ Esenlendirici (Rehabilitasyon ) Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri

SAĞLIK BAKIM SİSTEMİ

Kuzey Kıbrıs’ta;

Kuzey Kıbrıs’ta; HASTANELER 1. Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi 2. Gazimağusa Devlet Hastahanesi       3. Dr. Akçiçek Hastahanesi  4. Cengiz Topel Hastahanesi  5. Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi    6. Kronik Hastalıklar Hastahanesi (Yaşlı Bakımevi)       7. Thalassaemia Merkezi (Kan Bankası)  8. Onkoloji-Hematoloji Merkezi      9. Endokrin ve Diyabet Merkezi      Sağlık Merkezleri: 1. Lefkoşa Kentsel Sağlık Merkezi 2. Akdoğan Sağlık Merkezi  3. Güzelyurt Sağlık Merkezi  4. Maraş Sağlık Merkezi  5. Mehmetçik Sağlık Merkezi  6. İskele Sağlık Merkezi 7. Serdarlı Sağlık Merkezi  8. Yenierenköy Sağlık Merkezi  9. Geçitkale Sağlık Merkezi  10. Dipkarpaz Sağlık Merkezi  11. İnönü Sağlık Merkezi  12. Değirmenlik Sağlık Merkezi  13. Esentepe Sağlık Merkezi  14. Lapta Sağlık Merkezi  15. Tatlısu Sağlık Ocağı  16. Lefke Sağlık Merkezi  17. Akıncılar Sağlık Ocağı        

Sağlığın Geliştirilmesi Hastalık riskini arttırıcı sosyal, ekonomik ve kültürel yaşam özelliklerinin oluşmasının engellenmesi Kişilerin kendi sağlıklarını korumalarının ve geliştirmelerinin sağlanması Toplumsal risk etmenlerine yönelik mücadele Sektörler arası işbirliği ve yasal düzenlemeler

Sağlığın Geliştirilmesi Sağlığını kaybeden bundan sorumlu mu? Yaşam biçiminin geliştirilmesi sadece bireysel bir sorumluluk olabilir mi?

Gereksinimden Talebe Giden Yol Gereksinimler Hissedilen (İstek) Hissedilmeyen Talep Talebe Dönüşmeyen İstek Karşılanmış Talep (Tanı ve tedaviye erişmiş) Karşılanmamış Talep (Tanı hizmetlerine erişememiş, tanı konmuş tedavi hizmetlerine erişememiş) Gürsoy, Aksu Saçaklıoğlu, Çiçeklioğlu ve ark.tarafından Mooney 1992, Wright, Williams ve Wilkinson 1998 temel alınarak geliştirilmiştir

Talebe Dönüşmeyen İstek Gereksinimler Hissedilen (İstek) Hissedilmeyen Talep Talebe Dönüşmeyen İstek Karşılanmış Talep (Tanı ve tedaviye erişmiş) Karşılanmamış Talep (Tanı hizmetlerine erişememiş, tanı konmuş tedavi hizmetlerine erişememiş) ? Gürsoy, Saçaklıoğlu, Çiçeklioğlu ve ark.tarafından Mooney 1992, Wright, Williams ve Wilkinson 1998 temel alınarak geliştirilmiştir

Gereksinimi Nereden Bilebiliriz?

Gereksinimler Morbidite İnsidans Prevalans Mortalite Fatalite

EPİDEMİYOLOJİ Epidemiyoloji etimolojik kökenleri epidemiler(bir toplulukta görülen hastalıklar) ve logos(bunların araştırılması) sözcüklerini içerir. “Belli toplumlarda sağlıkla ilişkili durumların ve olayların saptanması ve dağılımının ve nedenlerinin incelenmesi ile bu incelemelerin sağlık problemlerinin önlenmesi ve kontrolu için uygulanmasını sağlayan bilim dalıdır”.

EPİDEMİYOLOJİK ÖLÇÜTLER İnsidans:Belirli bir “A” hastalığı olmayan “sağlam” kişilerin ne kadarının, belirli bir sürede bu “A” hastalığına yakalandıklarını gösterir.Bir başka deyişle risk altındaki sağlam bireylerin, belirli bir sürede “A” hastalığına yakalanma olasılıklarını verir. Bir toplumda belirli bir süre içinde saptanan yeni vaka sayısıdır.Şu şekilde hesap edilir: Bir toplumda belirli sürede saptanan yeni vaka sayısı İnsidans ═ ───────────────────────────────── Aynı toplumda (yıl ortası) nüfusu veya risk altındaki toplum

2 Prevelans:Belirli bir süre içinde veya o anda toplumda bulunan toplam (eski ve yeni) vaka sayısının risk altındaki kişi sayısına bölünmesi ile elde edilir.Yani belirli zamanda bir hastalığın toplumda,bir grupta ne sıklıkla görüldüğünü belirtir.İki yönü vardır: Nokta Prevelans:Toplumda belirli bir andaki, örneğin gün veya bir zaman kesitindeki toplam vaka (yeni + eski) sayısıdır. Süre Prevelans:Toplumda belirli bir süre (hafta,ay,yıl) içindeki toplam vaka sayısıdır. Süre prevelans bir hastalığın insidansı ve nokta prevelansına eşittir. Sürveyans: Bir toplulukta sürekli, sistematik ve aktif olarak bir hastalıkla ve bu hastalığın oluşma riskini arttıran veya azaltan koşullarla ilgili veri toplanmasıdır.

Türkiye’de Ölüme Neden Olan İlk 10 Hastalığın % Dağılımı UHY-ME Çalışması 2000

Türkiye’de Hastalık Yükü (DALY)’e Neden Olan Hastalıkların Yüzde Dağılımı UHY-ME Çalışması 2000

Gereksinimi Belirlemenin Yolu Nitelikli sağlık kayıtları tutulması Hastalık bildirimlerinin düzenli yapılması ?

Sürveyans Sisteminden Elde Edilen İstatistikler Gereksinimin Tamamını Yansıtır mı? Sürveyans sistemi ile hizmete erişenler ya da başvurular değerlendirilir Nüfus tabanlı prevalans çalışmaları Erken tanı çalışmaları / taramalar Risk faktörlerinin belirlenmesine yönelik çabalar

Toplumun Sağlığını Geliştirebilmek İçin Sağlık sorunlarının oluşmasını engellemek Sağlığın geliştirilmesi Birincil Korunma Oluşan sorunların hizmetten yararlanmasını sağlamak İkincil / Üçüncül Korunma

Sağlığı Geliştirme Bireylerin sağlık durumunu iyileştirmek için; Sağlığı tehdit eden faktörler üzerinde bireylerin kontrollerini arttırmayı sağlayan bir süreçtir. Yaklaşık 25 yıldır sağlık sorunlarının kontrolünde temel strateji olarak ele alınmaktadır.

Sağlığı Geliştirme Stratejisinin Ortaya Çıkmasına Neden Olan Temel Faktörler Dünyada kronik hastalıklardaki artış, Yeni enfeksiyon hastalıklarının ortaya çıkışı ve kontrol altına alınanlarda tekrar epidemilerin görülmesi, Sağlığın biyolojik faktörler yanı sıra sosyal, ekonomik ve kültürel faktörlerle ilişkisinin saptanmasıdır.

Sağlığı Geliştirme Stratejileri 1. Bireysel güçlendirme (sağlık okur-yazarlığı ve sağlık davranışı), 2-Toplumu güçlendirme, 3-Sağlık sistemini güçlendirme, 4- Sağlıklı toplum politikaları inşa etmek için sektörler arası işbirliği, 5-Sağlığı geliştirmede kapasiteyi arttırmak.

TEŞEKKÜRLER