KONU8 yönetim organizasyon teorisinde MODERN ekol: SİSTEM, DURUMSALLIK-TEKNOLOJİ ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu bölümün sonunda Neo-klasik ekolün görüşlerinin genel değerlendirmesini; Modern ekolün hangi koşullar altında ortaya çıktığını; Modern ekolü temsil eden iki temel yaklaşımı; Sistem yaklaşımının temel kavramlarını ve sorunsallarını; Durumsallık yaklaşımının temel kavramlarını ve sorunsallarını; Durumsallık yaklaşımı çerçevesinde yer alan «teknoloji» odaklı çalışmaların bulgu ve önerilerini Öğrenmeniz hedeflenmektedir.

İçİndekİler Neo-klaisk ekolün görüşlerinin genel değerlendirmesi ve eleştiriler. Modern ekolün temel kavramları ve sorunsalları Sistem Teorisinin Ortaya Çıkışı Sistem bakış açısının katkıları (yönetici açısından) Temel Kavramlar Durumsallık- Koşul Bağımlılık John Woodward Araştırması, 1950ler, South Essex Derek Pugh, Aston Grubu Araştırması, Birmingham Tavistock Enstitüsü (Trist-Bamfort) İngiliz Kömür Madeni Çalışması James Thompson, Temel Teknolojiler (Teorik) C. Perrow, Rutin-Rutin Olmayan İş (Teorik)

Neoklasiklerin görüşleri Örgütler karşılıklı bağımlılık içeren bölümlerden oluşan sosyal sistemlerdir Örgütlerin iki önemli işlevi vardır: mal ve hizmet üretimi ve mensuplarının tatmini Örgütün teknik ve insani olmak üzere iki yönü vardır ve bunlar birbirlerini etkiler Kişilerin verimliliği fiziksel yeteneklerinden çok sosyal yeteneklerine bağlıdır. Kişilerin motivasyonunda maddi olmayan ödüllerin önemli rolü vardır Kişiler kural ve düzenlemelere grup üyesi olarak tepki gösterirler

Neoklasiklerin Değerlendirilmesi ve Eleştiriler Değerlendirme Klasiklerden farklı olarak araştırmalara dayanması İnsanın veri olarak değil değişken olarak alınması Katkılar Davranış bilimlerinin yönetim-örgüt sorunlarına odaklanması İnformal örgütün analizi Verimlilik amacına, tatminin eklenmesi Kavramlar: kararlara katılım, iş genişletilmesi, merkezkaç yönetim, aşağıdan yukarı haberleşme, Eleştiriler Mayo’nun araştırmalarının yönetim yanlısı olması Araştırmaların bilimsel geçerliliği, istatistiki olarak anlamlılığı Kapalı sistem varsayımı Ekonomik ve toplumsal koşulların etkisi Sendikaların etkisinin dikkate alınmaması

Modern yaklaşım Bir sentez yaklaşımı: iş (klasik), insan (neoklasik), iç ve dış çevrenin etkileşimi (modern) Öncekilerden farklı olarak bir örgüt olarak işletmenin çevresindeki değişimlere uyum sağlaması gereken, birimleriyle ve dış çevresiyle etkileşim halinde bir yapı olarak alınması Modern yönetim- örgüt teorisi Sistem yaklaşımı Durumsallık yaklaşımı

Sistem Teorisinin Ortaya Çıkışı Von Bertalanffy, «Genel Sistem Teorisi» Olayları tek bir açıdan ve başka olay ve çevre şartlarından kopuk incelemek yerine, her olayı belirli bir çerçeve içinde, başka olaylar ile ilişkili olarak inceleme Tanım: aralarında belirli ilişkiler bulunan ve dış çevre ile de ilişkili olan, belirli parçalardan (alt birim- alt sistem) oluşan bütün Alt birimlerin her birinin kendilerine has işleyiş özellikleri var ancak etkinlikleri birbirlerine bağlı Sistem bu her iki alana aynı anda bakıyor

Bakış açısını ifade eden üç temel soru: Sistemin önemli parçaları nelerdir? Parçaları birbirlerine bağlayan başlıca süreçler nelerdir? Sistemin amaçları nelerdir? (asıl soru) Parçalar bütünün amacına hizmet ettikleri ölçüde önemlidir. Örn. İnsan Vücudu Örn. Sistem olarak örgüt Parçalar: çalışanlar, makineler, maddi kaynaklar, görevler, yetki ilişkileri, informal gruplar vb. Süreçler: haberleşme, karar alma Sistem bakış açısının katkıları (yönetici açısından) Bütüncüllük: alt sistemler ve çevre ile birlikte sistem Amaçların büyük sistemin amaçları ile ilişkilendirilmesi Alt sistemlerin amaçlarına göre örgütlenme olanağı Birimlerin asıl sisteme katkısının belirlenebilmesi

Temel Kavramlar Sistem- alt sistem Analiz düzeyleri açısından Alt sistemin önemi: bir sistemin işleyişi, alt sistemler arasındaki işlevsel bağlılığın bir sonucu olarak ort. çıkar. Kapalı-açık sistem Çevre: sistemin faaliyette bulunduğu ortam Sistem çevre ile alış veriş halindeyse açık, değil ise kapalıdır. (aslında kategorik bir ayrım değil az ya da çok bulunan bir özellik) Biyolojik ve sosyal sistemler açık; mekanik sistemler açık ya da kapalı olabilir. Girdi-süreç-çıktı Girdi-çıktının diğer sistemler ile ilişkisi Sistemin sınırları ve girdilerin kısmi kontrolü Klasikler, kapalı sistem? Sadece kontrol edilebilen faktörlere odaklanma Dinamik denge: çevredeki değişimlere göre değişiklikler yaparak varlığını sürdürme

Çevre Her sistem bir çevrede faaliyet gösterir. Özellikle açık sistemler için çevre çok önemli. İlgili çevre koşulları Sistemin sınırları Sınır: incelemenin amacına göre belirli değişkenleri içine alacak şekilde çizilebilecek hayali bir çizgi İç bünyeye ilişkin «değişkenleri» çevreye ilişkin «faktörler (parametreler) »den ayırır Kapalı sistemlerde sınırlar katı (örn. Üretim birimleri bu eğilimdedir), açık sistemlerde (örn. Pazarlama birimleri bu eğilimdedir) sınırlar geçirgen Sınırsal birimler (örnek?)

Entropi- negatif entropi Termodinamikten gelir; her şeyin yıprandığını söyleyen yasa Faaliyetlerin bozulması, dengenin kaybolması, belirsizliklerin artması, sonunda sistemin faaliyetlerinin durması yönündeki eğilim Kapalı sistemlerde entropi kuvvetli Negatif entropi: açık sistemlerde çevre ile etkileşim yoluyla entropi durdurulabilir; bu eğilim zayıflarsa faaliyet belirli bir süre sonra durur.

Değişkenler ve parametreler Sistemin yapı ve işleyişini etkileyen faktörlerden sistemin sınırları içinde olanlar «değişken» (kapalı sistemler değişkenler tarafından etkilenir) Sistemin sınırları dışında olanlar «parametre» (açık sistemler hem değişkenler hem parametreler tar. Etkilenir) Dengeli Durum ve Dinamik Denge, Çevreden alınan her türlü girdi sayesinde koşullarda bir değişimin yaşanması durumunda da dengeye gelebiliyor Input, Output ve Geri Besleme Açık sistemlerde Değişik Input-Output İlişkisi Kapalı sistemlerde aynı girdilerden aynı çıktılar elde edilirken, açık sistemlerde çok çeşitlik girdilerden çok çeşitli çıktılar elde edilebilir.

Durumsallık- Koşul Bağımlılık Her yerde geçerli bir en iyi org yapısı yoktur; örgütler ile ilgili her şey koşullara bağlıdır. Örgüt bir sistemdir; yapısı bağımlı değişken; içsel ve dışsal koşullara göre değişir; bazen klasik bazen sistem 4 uygun olabilir (arada çok değişik kombinasyonlar olabilir) Etkinlik: ilkelerin uyg değil, ilkeler ile içsel ve dışsal koşulların uyumunda yatar Yapı nedir? Parçalar ve süreçler Ana soru: Parçalar ve süreçler koşullardan nasıl etkilenir? Özellikle odaklanılanlar: teknoloji ve çevre Teknoloji: girdileri çıktılara dönüştürmede kullanılan tüm araç gereçler Teknoloji- yapı ilişkisi ile ilgili yapılan araştırmalar Woodward Aston Grubu Tavistock Enstitüsü Thompson C. Perrow

John Woodward Araştırması, 1950ler, South Essex 100 imalat işletmesinin yapısal farklılıkları (yönetim kademesi sayısı, tepe yöneticilerin kontrol alanı, ilk kademe yöneticilerin kontrol alanı, imalat işçisinin kurmaya oranı) Şirket başarısı, imalat türleri, büyüklükleri ile açıklanamamış Teknolojiye odaklanılmış, en başarılı ve başarısız örnekler tespit edilmiş Birim/küçük parti üretimi: standartlaşma yok; müşteri özelliklerine göre üretim, teçhizat kullanımı değişken Uygun yapı: organik (gruplar, katılım, haberleşme) Kitle üretimi: çıktılar büyük ölçüde standart, faaliyetler ve ekipman az çok belirli ve tekrar eden cinsten Uygun yapı: mekanik Süreç üretimi: çıktı tamamen standart, ilişkiler ve teçhizat tamamen belirli ve tekrar eden cinsten Uygun yapı: organik

Yapı ile ilgili üç değişkene odaklanılıyor, Woodward destekleniyor Derek Pugh, Aston Grubu Araştırması, Birmingham Yapı ile ilgili üç değişkene odaklanılıyor, Woodward destekleniyor Faaliyetlerin yapılandırılması: Otorite yoğunlaşması İş akışının kontrolü Organizasyon büyüklüğü ile yapısı arasındaki ilişki de bulg. Büyüklük (çalışan sayısı) arttıkça, uzmanlaşma ve formalleşme artıyor Büyüklük arttıkça bütün örgütü karakterize eden teknoloji yerine birimler arası teknolojik farklılıklar önem kazanır

Tavistock Enstitüsü (Trist-Bamfort) İngiliz Kömür Madeni Çalışması 2. DS sonrası kömür madenlerindeki teknoloji değişimi ile yapı arasındaki ilişki ve sosyo- teknik sistem İptidai yöntemlerin geçerli olduğu dönemde yüz yüze ilişkiler, iş ile ilgili kararların çalışanlarca alınması, grup normlarının geçerli olması, yeteneklerin önemi Rasyonelleşme, makineleşme ile birlikte yeteneklerin önemsizleşmesi, yönetimin kararları üstlenmesi, grupların parçalanması, dayanışmanın ortadan kalkması sorunlara neden oluyor ve teknolojiye göre sosyo-teknik sistem revize ediliyor.

James Thompson, Temel Teknolojiler (Teorik) İki odak noktası: teknolojinin öngördüğü karşılıklı bağımlılık ve faaliyetlerin koordinasyonu Çözümleyici teknoloji: belirli grup veya kişileri birbirine bağlıyor Bağımlılık: karşılıklı bütünleyicilik Gerekli koordinasyon türü: standartlaşma (örn Banka) Bağlı teknoloji: faaliyetleri birbirine bağlıyor Bağımlılık: sıralı karşılıklı bağımlılık Gerekli koordinasyon türü: plan (örn Montaj Hattı) Yoğun teknoloji: faaliyetlerin hepsi karşılıklı ol. Birbirine bağlı Bağımlılık: çok yönlü karşılıklı bağımlılık Gerekli koordinasyon türü: Karşılıklı ayarlama (örn Hastane)

C. Perrow, Rutin-Rutin Olmayan İş (Teorik) İşin çeşitliliği fazla, araştırma ihtiyacı çok: rutin olmayan teknolojiler – organik yapı İşin çeşitliliği az, araştırma ihtiyacı az: rutin teknolojiler- mekanik yapı Çevre: örgütün sınırları dışında kalan her şey. Burns- Stalker Lawrence- Lorsch Thompson Robert Duncan

DEĞERLENDİRME SORULARI Neo-klasik ekolün hangi konularda eleştirilmesi modern yaklaşımların ortaya çıkışını öncelemiştir? Modern ekolün içerdiği iki ana yaklaşım nelerdir? Sistem yaklaşımının temel kavramları nelerdir? Sistem yaklaşımının sorunsalı nedir? Sistem yaklaşımının yönetim-organizasyon teorisine katkıları nelerdir? Durumsallık yaklaşımının temel kavramları nelerdir? Durumsallık yaklaşımının ilgilendiği sorunsallar nelerdir? Durumsallık yaklaşımı çerçevesinde yapılan «teknoloji» değişkeni ile ilgili çalışmaların önerileri nelerdir?