KURUMSAL S İ STEM MÜHEND İ SL İĞİ Yrd.Doç.Dr.Tuba CANVAR KAHVEC İ

KURUMSAL YÖNETİM: Risk Yönetimi

İ ÇER İ K  Risk Tanımı,  RiskYönetimi,  Kurumsal Risk Yönetimi,

R İ SK KAVRAMI R İ SK,  Amaçlara ulaşmayı kolaylaştırabilecek fırsatlar olarak tanımlayabiliriz.  Hedeflerin gerçekleştirilmesine etki edecek herhangi bir olayın/durumun meydana gelme olasılı ğ ıdır.  Risk, bir şirketin hedeflerine ulaşmasını olumsuz etkileyebilen bir olayın veya olaylar dizisinin neden oldu ğ u olası kayıplardır.  Risk, hedeflerimize ulaşmamızı etkileyen iç ve dış kaynaklı tüm olaylardır.

R İ SK KAVRAMI R İ SK,  Ortalama Sonuç Olarak Risk  Sonuçlar Arasındaki Farklılıklar Olarak Risk  Kayıp Olarak Risk  Potansiyel Kazanç Faktörü Olarak Risk  İ lgili Oldukları Alanlara Göre Risk  Kurum ile İ lgili Taraflar Açısından

R İ SK KAVRAMI R İ SK İ N ÖZELL İ KLER İ,  Beklenenden sapmalar olabilir.  Negatif veya pozitif etkileri olabilir.  Farklı birçok konuda etkileri olabilir (finansal, çevresel, sa ğ lık ve güvenlik, …).  Farklı düzeylerde etkileri olabilir (stratejik, organizasyonel, fabrikaya özel, ürün, proses, …).  Yönetilebilir.

R İ SK KAVRAMI Geleneksel BakışYeni Bakış Risk kontrol edilmesi gereken olumsuz bir faktördür Risk bir fırsattır Risk organizasyonel silolarda yönetilir Risk bir bütün olarak kurum çapında yönetilir Risk yönetiminin sorumluluğu alt seviyelere delege edilir Risk yönetiminin sorumluluğu üst yönetim ve kısım yönetimleri tarafından kabul edilir Risk ölçümü sübjektiftirRisk ölçülebilir Yapılanmamış ve tutarsız risk yönetim fonksiyonları bulunur Risk yönetimi bütün kurum yönetim sistemlerine kurulur Yönetim kurulunun iç kontrolünü sağlayan iç denetim birimleri vardır Yönetim kurulunun, etkili risk yönetimi yapısını sağlayan bir risk komitesi vardır

R İ SK KAVRAMI

 Finansal Riskler: Finansal riskler kurumun finansal pozisyonunun ve tercihlerinin sonucunda ortaya çıkan riskleri ifade eder.  Operasyonel Riskler: Operasyonel riskler bir kurumun temel iş faaliyetlerini yerine getirmesini engelleyebilecek riskleri ifade eder.  Stratejik Riskler: Bir kurumun kısa, orta veya uzun vadelerde belirlemiş oldu ğ u hedeflerine ulaşılmasını engelleyebilecek yapısal riskler bu başlık altında sınıflandırılabilir.  Dış Çevre Riskleri: Bu kategoride yer alan riskler kurumun faaliyetlerinden ba ğ ımsız olarak ortaya çıkan, ancak kurumun tercihlerine ba ğ lı olarak şirketi etkileyen risklerdir.

R İ SK YÖNET İ M İ  Potansiyel risklerin sistematik olarak de ğ erlendirilerek, olası zararların etkisini azaltıcı yönde, verilere dayalı karar vermeyi sa ğ layan yönetimi ifade eder.  Hedeflerimize etki yapan riskleri ortaya çıkarmak ve onlarla baş edebilmek için atılan tüm mantıklı adımları kapsayan dinamik bir süreçtir.  Proaktif karar ve eylemlerle, sürekli olarak, sonuca olumsuz etkisi olan risklerin belirlendi ğ i, hangi risklerin önemli oldu ğ unun, öncelikle çözümlenmesi gerekti ğ inin de ğ erlendirildi ğ i ve risklerle başa çıkmak için stratejilerin ve planların geliştirilerek uygulandı ğ ı bir sistematiktir.

R İ SK YÖNET İ M SÜREC İ

KURUMSAL R İ SK YÖNET İ M İ  Bir kurumun yönetim kurulu, yöneticileri ve di ğ er çalışanları tarafından şekillendirilen, kurum genelinde ve stratejiler do ğ rultusunda uygulanan, kurumu etkileyebilecek olayların tespit edilmesi ve risklerin, kurumu risk alma iste ğ i kapsamında yönetilmesi için tasarlanan, kurumun hedeflerine ulaşmasını destekleyecek bir süreçtir.  Şirketi etkileyebilecek potansiyel olayları tanımlamak, riskleri şirketin kurumsal risk alma profiline uygun olarak yönetmek ve şirketin hedeflerine ulaşması ile ilgili olarak makul bir derecede güvence sa ğ lamak amacı ile oluşturulmuş; şirketin yönetim kurulu, üst yönetimi ve tüm di ğ er çalışanları tarafından etkilenen ve stratejilerin belirlenmesinde kullanılan, kurumun tümünde uygulanan sistematik bir süreçtir.

KURUMSAL R İ SK YÖNET İ M İ  Risk yönetimi bir yönetim aracıdır. Kurumun arzu etti risk/kazanç dengesine ulaşılması amacında kullanılan bir araçtır. Risk yönetimi bir ürünün düşünce aşlamasından başlayarak müşteriye sunulmasından sonraki müşteri ilişkileri yönetimi aşamasına kadar tüm aşamaları ve bu aşamalar ile ilgili tüm fonksiyonları kapsar.  KRY bütün kurumda süregelen ve devam eden bir işlemdir.  Kurumun her seviyesindeki insanlar tarafından etkilenir.  Strateji belirlemede kullanılır.  Kurumun tamamında uygulanır.  Riskleri risk alma iste ğ i do ğ rultusunda yönetmek için tasarlanmıştır.  Makul bir oranda güvence sa ğ lar.  Sonuç de ğ il, sonuca ulaşmak için bir araçtır.

KURUMSAL R İ SK YÖNET İ M İ  Kurumda risk yönetimine şu nedenlerden ihtiyaç duyulur:  Kurumun varlı ğ ının ve/veya operasyonlarının kesintisiz devam etmesi,  Sürprizlerin en aza indirgenmesi,  Kayıpların maliyetlerinin azaltılması,  Gelir istikrarı,  Sürdürülebilir büyüme,  Sosyal sorumluluk,  Yasal düzenlemelere uyum.

Risk Yönetimi&Kurumsal Risk Yönetimi Risk Yönetimi Kurumsal Risk Yönetimi Odak Finansal ve tehlike riskler ve iç kontrol İ şletme riski ve iç kontroller, kurum genelinde risklerin tanımlanması yaklaşımı Objektif İ şletme de ğ erini korumak İ şletme de ğ erini korumak ve güçlendirmek Ölçek Hazine, sigorta ve ilgili faaliyetler Her seviye ve birimi kapsayacak şekilde kurum genelinde uygulama Vurgu Finans ve faaliyetStrateji yerleştirme Uygulama Seçilen riskli alanlar, birimler ve süreç İ şletme genelinde tüm de ğ er kaynakları

KURUMSAL R İ SK YÖNET İ M İ  Karşılaşabilecek bazı güçlükler şunlardır;  Kurumsal Risk Yönetiminin muhtemel faydalarının ölçülmesi ve ifade edilmesi  Risk yönetiminin stratejik planlama sürecine entegre edilmesi  Risk yönetimini iş süreçleri yanında kültür ve davranışların içine yerleştirilmesi  Risk yönetimi programlarının güncellenmesi ve yeni risklerin tespit edilerek çerçeveye dâhil edilmesi  Tanımlı risk alma iste ğ i ve risk toleransı kullanarak risklerin yönetilmesi (birimler arasında farklı algılanması)  Risk ile ilgili bilgilerin tam, do ğ ru ve zamanında edinilmesi–gerekli alt yapının kurulması  Etkili olması için Kurumsal Risk Yönetiminin devam etmekte olan bir süreç olarak görülmesi gerekmektedir.

KURUMSAL R İ SK YÖNET İ M İ  Kurumsal Risk Yönetim uygulamaları ile başarıyı yakalamak için önemli görülen kritik başarı faktörleri:  KRY uygulamalarının kurum içi ba ğ ımsız bir sahipli ğ inin belirlenmiş olması,  Görev ve sorumlulukların açık bir şekilde tanımlanması ve ayrıştırılması,  Net ve anlaşılır bir yaklaşımın oluşturulması,  Teorik yaklaşımlardan kaçınılması ve işlerin gerçeklerine uygun çözümler üretilmesi,  Risk yönetim önerilerinin hayata geçirilmesinde iş birimleri yöneticilerine yardımcı olunması,  KRY’nin tehditler kadar fırsatlara da odaklanması,

KURUMSAL R İ SK YÖNET İ M İ  Hedef ve stratejilerin net olarak belirlenmesi,  Kurumsal Risk Profilinin hiçbir soruya neden olmaksızın net bir şekilde biliniyor olması,  Üst yönetimin konuya gösterece ğ i ba ğ lılık ve bunu tüm kurum ile paylaşması,  Uygulamaların sistematik ve sürekli olmasının sa ğ lanması,  Kaynakların yeterli olması,  Orta düzey yöneticiler tarafından anlaşılması ve desteklenmesi,  Kurumların risk yönetimlerindeki performanslarının genel performanslarının de ğ erlenmesinde önemli bir unsur olması,  Yeterli düzeyde e ğ itim ve iletişim faaliyetlerinde bulunulması,

KURUMSAL R İ SK YÖNET İ M İ  Üst yönetimin kurumsal kültürü de ğ iştirme iste ğ i ve gücü,  Risk yönetim tekniklerini ve iş süreçlerini anlayarak risk yönetim çabalarına liderlik edebilecek kalitede insan kaynaklarına sahip olunması,  Risk yönetim sürecinin etkinli ğ inin izlenmesi amacıyla denetim mekanizmasının kurulması,  Başarılı uygulamaların uygun iletişim kanalları ile duyurulması ve kutlanması. Çalışanların risk de ğ erleme sürecinin başarısına katkı yapmalarının özendirilmesi, risk yönetim sürecinden kaynaklanan tasarrufların başarı hikayeleri olarak duyurulması,  Kısa vadede çok büyük beklentilerin oluşturulmaması.

KURUMSAL R İ SK YÖNET İ M SÜREC İ Risklerin Belirlenmesi Risklerin Analiz Edilmesi ve Ölçülmesi Risklerin Önceliklendirilmesi Risk Değerlendirmesi Risklerin Yönetim Stratejileri İletişim ve Danışma KRY Sürecinin Sürekli İzlenmesi ve Gözden Geçirilmesi

Risklerin Tanımlanması  İ lk olarak risk unsurlarının belirlenmesi sırasında tanımlanan hedeflerin gerçekleştirilmesi üzerinde etkisi olabilecek sebeplerin ve olayların kapsamlı bir listesinin oluşturulması gerekmektedir. Bu olaylar hedeflerin gerçekleştirilmesini engelleyebilecek, sonuçları azaltabilecek veya geciktirebilecek etkilere sebep olabilir. Belirlenen olaylar daha sonra olası sonuçları açısından detaylı analize tabi tutulmalıdır.  Olaylar birçok sebeplerden ortaya çıkabilir. Öneli olan kritik ve temel sebeplerin ortaya çıkartılmasıdır.  Kurumdaki tüm olası risklerin belirlenememesi, risk yöneticilerinin bu riskler ile başa çıkmasını engelleyecek ve bu risklerin potansiyel zararlarını ortadan kaldırma ihtimalini de azaltacaktır.

Risklerin Analiz Edilmesi ve Ölçülmesi  Risk analizi bir önceki aşamada belirlenmiş olan risklerin daha detaylı anlaşılması ile ilgilidir. Risk analizi, belirlenmiş riskler hakkında aksiyon alınıp alınmayaca ğ ına ve alınacak ise fayda/maliyet dengesi açısından en uygun olan aksiyonların seçilmesine yardımcı olacaktır. Risk analizi risklerin sebeplerinin, olumlu/olumsuz etkilerinin ve bu etkilerin ortaya çıkma ihtimallerinin belirlenmesinden oluşur.  Risk analizi sırasında bir ön analiz yapılmasında fayda bulunmaktadır. Böylelikle daha detaylı analize geçmeden önce aynı tip riskler bir araya toplanabilir veya düşük önemdeki riskler kapsam dışında de ğ erlendirilebilir. Kapsam dışında olması öngörülen riskler de kayıt altına alınmalı ve gelişimleri izlenmelidir.

Risklerin Analiz Edilmesi ve Ölçülmesi  Riskler, gerçekleşme olasılı ğ ı ve risklerin gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkacak sonuçların etkileri göz önünde bulundurularak ölçülür. Bu risk etkisi ve risk olasılı ğ ı denir.  Olayların ortaya çıkmaları halinde do ğ uraca ğ ı etkilerin büyüklü ğ ü, olayların ve sonuçlarının ortaya çıkma ihtimallerinin belirlenmesi dikkate alınmalıdır.  Etki ve olasılı ğ ın tahmin edilmesinde istatistiksel analiz ve hesaplamalar kullanılabilir.  Analiz tipleri; kalitatif, yarı-kantitatif, kantitatif analizlerdir.

Risklerin Analiz Edilmesi ve Ölçülmesi Risk Etkisi Risk Olasılı ğ ı X = R İ SK ÖNEM DERECES İ Risklerin ortaya çıkmaları halinde do ğ uraca ğ ı etkilerin büyüklü ğ ü Risklerin ve sonuçlarının ortaya çıkma ihtimalleri

Risklerin Önceliklendirilmesi  Risklerin önceliklendirilmesinin amacı risk analizlerinin sonuçlarına ba ğ lı olarak hangi riskin öncelikli olarak iyileştirilmesi gerekti ğ ine karar vermektir.  Risklerin önceliklendirilmesi, risklerin analiz edilmesi ile ortaya çıkan risk önem derecesinin, önceden belirlenmiş risk kriterlerinin ve risk alma iste ğ i ile karşılaştırılmasını ve böylelikle öncelikli olarak üzerinde durulması gereken risklerin belirlenmesi sürecini içermektedir.

Risklerin Önceliklendirilmesi Düşük Frekans, Yüksek Şiddet Depremler Tusunami Büyük müşterilerin batması Yüksek Frekans, Yüksek Şiddet  Büyük danışmanlık firmalarının profesyonel sorumlulukları  Yanlış tedavi Düşük Frekans, Düşük Şiddet  Küçük hırsızlıklar  Küçük nakliyat kayıpları Yüksek Frekans, Düşük Şiddet  Araç çarpmaları  Kırılmalar Yüksek Düşük Yüksek Düşük Hasar Frekansı Hasar Şiddeti

Risklere Uygun Çözümlerin Belirlenmesi ve Uygulanması Riskin TanımlanmasıRiskin ÖlçümüAnaliz ve Çözümler Strateji Geliştirme Çalışan Gelişimi Süreçlerin İyileştirilmesi Sistemlerin İyileştirilmesi Finansal (Sermaye Piyasaları) Sigorta Karmaşık Yapılanmalar Riskten Kaçınma Riski AzaltmaRiski Azaltma ve Transfer Riskin Transferi Risk Alanından Çıkma Organizasyonel Çözümler Çözümleri Finansa Etmek Risk Yönetimi ve Risk Azaltma

Risklere Uygun Çözümlerin Belirlenmesi ve Uygulanması  Riskten Kaçınma: Riskin ortaya çıkmasına veya artmasına sebep olan faaliyetlere başlanılmaması veya son verilmesi şeklinde riskten kaçınmak mümkündür.  Riskin İ htimalinin Azaltılması: Uygun kontroller yardımı ile olayların olumsuz etkilerinin ortaya çıkma ihtimallerinin azaltılmasıdır.  Riskin Etkilerinin Azaltılması: Olayların olumsuz etkilerinin büyüklü ğ ünün azaltılarak potansiyel kayıpların azaltılması için gerekli kontrollerin belirlenmesi ve uygulanmasını gerektirir.

Risklere Uygun Çözümlerin Belirlenmesi ve Uygulanması  Riskin Transfer Edilmesi ve Paylaşılması: Riskin bir parçası veya tümünün di ğ er bir taraf veya taraflarca üstlenilmesidir. Bu paylaşım mekanizmaları arasında anlaşmaların kullanılması, sigorta uygulamaları ve ortaklık gibi organizasyonel yapılandırmalar sayılabilir.  Riskin Kabul Edilmesi: Risklerin azaltılmasından veya paylaşılmasından sonra geriye bir miktar risk kalacaktır. Bu geriye kalan risk e ğ er belirlenmez ve uygun şekilde yönetilmez ise şirkete zarar olarak yansıması söz konusu olabilir. Geriye kalan risk şirketin risk kriterleri ile karşılaştırılarak hakkında bir aksiyon alınıp alınmamasına karar verilmelidir.  En uygun risk yönetim stratejisinin seçilmesi, risk yönetim stratejisini hayata geçirebilmek için gerekli maliyetlerin ve hayata geçirilmesi sonrasında elde edilecek faydaların karşılaştırılması suretiyle yapılmalıdır. Do ğ al olarak verilecek karar ile ortaya çıkacak maliyetin faydadan düşük olması gerekmektedir.

Sürecin Sürekli İ zlenmesi ve Gözden Geçirilmesi  Risk yönetim sisteminin ihtiyaçlara ne derece etkin bir şekilde cevap verebildi ğ i ve/veya ne derece etkin olarak kullanılabildi ğ inin takip edilmesi sürekli başarı için son derece önemlidir. Bu amaçla sayısal ve sayısal olmayan performans ölçüm teknikleri belirlenerek uygulamaların performansı sürekli olarak yakından izlenmelidir.  Sürekli izleme ve gözden geçirme faaliyeti, risk yönetim uygulamalarının güncel ve amaca yönelik bir içerikte kalması ise gereklidir.

Başarı dileklerimle… Yrd.Doç.Dr.Tuba CANVAR KAHVEC İ