KİŞİLERARASI İLETİŞİM Yrd. Doç. Dr. Doğan AYDOĞAN

ÇATIŞMA ETKİLEŞİMİ Bir çatışma karşılıklı olarak üretilen bir etki-tepki sürecidir. Bu etki ve tepkiler çatışılan konunun dışında çatışmaya farklı boyutlar katabilir Bu nedenle çatışma etkileşimini oluşturan altı dinamiği incelemek gerekir. Çatışmanın Aşamaları Karşılıklı Olarak Bağlı Olma Durumu Karşılıklılık, Telafi Etme ve Ödünleme Çatışma Etkileşimlerinde Çerçeve Sosyal Bağlam ve Anlamı Koordine Etme Sosyal Kimlik ve Gruplar Arası Çatışma

1- Çatışmanın Aşamaları Rummel’in Beş Aşamalı Modeli Pondy Modeli Müzakerelerde Aşama Modeli Çatışmanın Çoklu Aşamaları Modeli

Rummel’in Beş Aşamalı Modeli Bu modele göre çatışma ardışık bir sıra izler (Bu çatışma modeli siyasal konular için kullanılsa da kişiler arası çatışmalara da uyarlanabilir. ) 1 Çatışma başlangıçta örtük olarak yaşanır 2 Çatışmanın başlangıcında bir tetikleyici rol oynar 3 Çatışma başladığında açık çatışma yaşanır 4 Bir anlaşma oluşur ve yeni bir güç dengesi oluşur. Tarafların tutum ya da inançlarında bir değişim olmadığı sürece gerilim sürer. 5 Patlak verme aşaması, Yeni gelişmeler ve yeni bir tetikleyicinin ardından taraflar tekrar karşı karşıya gelir.

Pondy Modeli Daha çok örgütleri inceleyen Pondy beş aşamadan söz eder. 1 Kaynakların azlığı yada hedeflerin farkı grup üyelerini örtülü bir çatışmaya sokar. 2 Örtük çatışmayı taraflardan biri farkettiğinde, algılanan çatışma başlar. 3 Hissedilerek yaşanan çatışma, bu aşamada taraflarda kaygı, güvensizlik ve düşmanlık hissini yaşarlar. 4 Taraflar algı ve amaçlarına göre farklılıklarına göre hareket etmeye başladığında görünür çatışma yaşanır. 5 Çatışma sonucunda yaşananlara göre yeni ilişki ve yeni düzenlemeler yaşanır.

Müzakerelerde Aşama Modeli İşçi-iş veren çatışmaları gibi durumlarda gözlenen durumdur. 1 Dağıtım pazarlığının yapılması; Taleplerin gerçekçiliği, tarafların gücü, Tartışma ölçeği gibi konuların ön planda olduğu aşamadır. 2 Problem Çözme; Tarafların taleplerin nasıl ve ne ölçüde gerçekleşeceğine karar verdiği aşamadır. 3 Karar Verme; Alınan kararların gerçekliğini, olası sonuçlarını takip ederler.

Bu modellere göre; Çatışmaların belirli bir ritmi ve döngüsü vardır. Kişilerin ya da grupların içindeyken farketmediği ya da çıkılamaz olarak gördüğü olaylar çatışmanın belirli bir aşamasıdır. Çatışmalar genel olarak bu ardışık sırayı izler ve bize yönetme kabiliyeti verirler. Hareketlerin ve yorumların anlamı, içinde bulunulan aşamanın yarattığı bağlama göre değişir. Her üç modelde de çatışma çözüme ulaşmadan önce tarafların birbirini test ettiği, güçlerini sınadıkları görülmektedir. Bu sınama çözümün rengini belirleyecektir.

2 – Karşılıklı Olarak Bağlı Olma Durumu Çatışmayı yapıcı ya da yıkıcı olmaya dönüştüren şey tarafların birbirine bağlılık durumudur. Karşılıklı olarak bağlılıktan kastedilen; ihtiyaçları karşılayabilme ve amaca ulaşabilmenin karşı tarafa bağlı olmasıdır. Yarar Sağlayıcı Bağlılık; İlişkinin sürmesinin iki tarafında kazancına yol açacağı durumdur. Bu durumda uzlaşma ve telafi eğilimi artar. Çıkarcı Bağlılık; Bir tarafın kazancının diğer tarafın kaybına yol açacağı bağlılık. Bu ilişkide çatışma daha çok artma eğilimindedir. Bireyselcilik; Burada kişiler ilişkiden elde ettikleri kazancın farkında değildirler. Birbirlerine karşı umursamazlık ve özerk davranışlar hakimdir. Taraflar çatışma esnasında iklime bağlı olarak pozisyonlarını gözden geçirir ve iklim bağlılık türünün algısını belirleyebilir. Her iki tarafta bağlılığı aynı şekilde algılamayabilir, Biri Yarar Sağlayıcı bakış açısına diğeri Çıkarcı bakış açısına sahip olabilir.

3 – Karşılıklılık ve Telafi Etme/Ödünleme Her etki-tepki süreci bir ihtimaller dizisidir. Sosyal ilişkilerin tamamında bir karşılıklılık ilişkisi vardır. Ve etkiler, kendilerine benzer tepkileri doğurur. İyilik iyiliği, kötülük kötülüğü doğurur. Davranışsal Karşılıklılık; Kişilerin gördüğü davranışa uygun bir davranış üretmesidir. Telafi Etme/Ödünleme; Kişinin karşıdan gelen saldırıya karşı boyun eğmesi Ödünleme, Saldırıyı karşı saldırı ya da eşitler arası bir ilişkiye dönüştürmesi telafi etmedir. Olumsuz davranışlar genel olarak olumsuz davranışları üretmekte ve çatışmayı tırmandırmaktadır. Taraflar ödünlemenin karşı taraftan gelmesini beklemekte ve bu gerçekleşmeyince çatışmayı büyütmektedir. Doğru zamanda çatışmayı olumlu yönde geliştirebilmek, çatışmayı yönetme kabiliyeti ister. Aynı şekilde olumlu davranışlarda, olumlu davranış üretme eğilimindedir.

4- Çatışma Etkileşimlerinde Çerçeve Kişiler, çatışmayı bir çerçeveye sokarak algılar ve bu durum, çatışmanın o çerçevede ilerlemesini sağlar. Çatışma ilerlerken çerçeve değişebilir. Bazen insanlar aralarındaki gerçek çatışmayı örtülü olarak yaşarken, içlerindeki çatışmayı farklı bir çerçevede dışarı vururlar. Kocasından istediği ilgiyi görmediğini düşünen kadın bu konuda şikayet etmeyi gururuna yediremez. Bunun yerine, farklı bir çerçeveden çatışma yaratarak, ruh halini dışa vurur.

5- Çatışmalarda Sosyal Bağlam Bu kazak sana çok yakışmış, sözü bağlama göre farklı anlamlar içerebilir. Burada kişinin bu sözü söyleyenle ilgili algısı (örn:dostça, alaycı ya da flört etmeye) ve geçmişinden getirdiği anlam koordinasyonu (örn:benden bir şey isteyecek) anlamın oluşmasını sağlar. Kültür Örüntüleri Yaşam Kurgusu Kontratlar Olaylar Ne Söylenmek isteniyor Ne söyleniyor Ham Veriler Kişinin kendisini oluşturan dinamikler İlişkiyi oluşturan dinamikler ve geçmiş Mesajın Kendisi Anlam Eylemi Doğurur

Sosyal Kimlik ve Gruplar Arası Çatışma Ülkeler, dinler, ırklar, etnik gruplar ve cinsiyetler arası çatışmalar tarih boyunca görülmüştür. Bu çatışmalarda bir tarafın kaybı diğerinin çıkarına görülür. Düşmanlık doğal görülür. Önyargılar çoktur. Şiddete yatkındır. Sosyal kimlik ve sosyal sınıflandırma, çocukluktan başlayarak inşa edilir. Çocuk büyürken hayatın soyut kategorilerini öğrenir. Benlik inşası, doğal olarak ÖTEKİ kavramını üretir. Kimlik ya da gruplaşma BİZ grubunu bir araya getirip kenetlerken, ÖTEKİ grubuna yönelik olumsuz bakış açısını doğal olarak üretir.

Bir Çatışmayı Ele Alırken Çatışma Hangi Aşamada ? Çatışmada Döngüsellik Var mı ? Taraflar ne tür bir karşılıklılık bağı içinde ? Taraflar ne tür tepkiler veriyor ya da tepki veriyor mu ? Verilen tepkiler yapıcı mı, yıkıcı mı ? Çatışma, telafi ya da ödünleme ile yatıştırılabilir mi ? Olumlu karşılık sağlama davranışından faydalanılabilir mi ? Konu nasıl ele alınmaktadır, genişleyerek, daralarak, sabit? Sosyal kategorilerin çatışmaya etkisi var mı ? Varsa önyargıları aşabilir miyiz ? Karşı tarafı ürettikleri önyargıları tartışmaya davet edebilir miyiz?