DİNÎ DÖNÜŞÜM DİN DEĞİŞTİRME HİDAYET Hakan ZAFER Din Psikolojisi 10 DİNÎ DÖNÜŞÜM DİN DEĞİŞTİRME HİDAYET NOT: Bu slayttabaşka bir resim ister misiniz? Resmi seçin ve silin. Şimdi yer tutucuda Resimler simgesini tıklatarak kendi resminizi ekleyin.

Nedir? Hidayet / Dinî değişim: Din dışı, günahkar, samimiyetsiz ve yüzeysel bir dinî hayat tarzının terk edilerek, tamamıyla dinî bir yola girilmesi durumudur İrtidat / Din değiştirme: bağlı bulunduğu dini reddetme, dinsiz ya da başka bir dinin mensubu olma durumudur. İhtida: Bir başka dine mensup birinin Müslüman olaması. Tevbe: Dönme. Gazali: 1) Bilme, 2) Pişmanlık 3) Gereğini yerine getirme Conversion: Tam ve bütün olarak değişmeyi, bir halden başka bir hale geçişi, bir olayın başka bir olaya dönüşümünü anlatır. psikolojide, politik, estetik, sosyal fikirlerde ve dinî inançlarda fikir değiştirme, dönme ve dönüş gibi çok geniş anlamlara sahiptir. Moratoryum: Dinî değişimi geciktiren ergenlerin yaşadığı boşluk süreci.

İNSAN NEDEN DİN DEĞİŞTİRİR? ZİHİNSEL / ENTELEKTÜEL MOTİVASYON Entelektüel Arayış-Anlam Boşluğu. Amaçsızlık ve Anlam Arayışı Dinini ve İnançlarını Gözden Geçirme Farklı İnanç Sahipleriyle Tartışma Diğer Dinleri Araştırma Sosyal Adalet ve Hürriyet Arayışı Dinî Telkin (Tebliğe Muhatap Olma) William Henry (Abdullah) Quilliam  (1856 - 1932)  

İNSAN NEDEN DİN DEĞİŞTİRİR? DUYGUSAL MOTİVASYON Travmatik Yaşam Olayları Günahkârlık ve Pişmanlık Duygusu SOSYO-KÜLTÜREL MOTİVASYON Kişiler Arası Olumlu/Olumsuz İletişim Evlenme Başka Dinden Toplumun Kültürünü Benimseme Etraf Saygısı ve Takdir edilme Beklentisi Ekonomik Mahrumiyet Yanlış Dinî Eğitim ve “Din Adamlarından” Nefret

Zuizm

DİN DEĞİŞTİRME TİPLERİ Lofland ve Skonovd’ın: Entellektüel Mistik Deneysel (experimental) Duygusal Yeniden Uyanış Cebrî (Zorla)

DİN DEĞİŞTİRME SÜRECİ Her din değiştirme kendine özel süreçlere sahip olsa da genelde şu sıralamadadır: 1. Gerginlik hissetme: 2. Dinî bir problemi çözme çabası: Çözüm bulursa süreç durur. 3. Arayış içinde olma: Bir önceki aşamada çözemeyince diğer inançlara yönelir. 4. Kritik eşik: 5. Etkin bağ oluşturma: Yeni dinin müntesipleriyle bağını kuvvetlendirir. 6. Yeni dinî grup dışındaki kişilerle iletişimi azaltma: 7. Yeni dinî grup üyeleri ile yoğun iletişime geçme:

İNSAN NEDEN BAŞKA DİNE İLGİ DUYAR? Farklılaşma (Differentiation): Kişi toplumdan soyutlanır ve toplumla bir bağ kuramaz. Kişisel tatmin ve sosyal yapıda bir anlam ifade etme duyguları körelir. Anlam parçalanması yaşanır. Kişi kendisini ve toplumu anlamlı bir bütün olarak görmede zorluk çeker, entelektüel karmaşa yaşar. Soğuma (Disenchantment): Sosyal rollerde bireysel tatmin en aza indirgenir. Sosyal sistem his ve heyecanlar açısından renksiz ve tatsız hale gelir. Yabancılaşma (Alienation): Bireyle toplum arasındaki bağ tamamen kopar. Birey artık sosyal bir aktör olarak kendisini yabancı hisseder. Kendi sosyal sistemi dışında yeni bir kimlik aramaya başlar.

YA SONRA? Yeni Bir Kimlik Kazanma Yeni Dinin Tamamen Benimsenmesi ve Sosyalleşme: İbadet vs Sünnet Günah terketmede zorlanma Kültürel Değişim: Aile, çevre İlişkileri, aileden gizleme, çevre tepkisinden ötürü yeni dine göre davranamama. Toplumun geneli bireyin tercih ettiği dine bağlı kişilerden oluşuyorsa birey daha çok saygınlık kazanır.

INTRA-RELIGIOUS CONVERSION AS A RELİGİOUS COPİNG METHOD ON THE CASE OF TURKISH MUSLIMS Hidayet öncesi döneme ait yaşantıya dair örneklemin büyük çoğunluğu bir şey paylaşmamıştır. Dinin kendisiyle alâkalı bir memnuniyetsizliğin yaşanmadığı, ancak arkadaş çevresi ve yapılan iş nedeniyle bir takım kopmaların olduğu, bu dönemlerde de Allah’ın varlığı, kader, ölüm, dini yasaklar gibi konularda sorgulamalar yaşandığı ifade edilmektedir. Mülâkata katılanların tamamına yakını açık bir şekilde hidayet öncesi çözümsüzlük hissine kapıldıklarını ifade etmiştir. Katılımcılara hidayet öncesi olumlu sosyal yaşantılarının olup olmadığı sorulmuştur. Yarıya yakını hiçbir olumlu yaşantıya sahip olmadıklarını ifade etmiştir. Diğerleri ise zaten hidayetlerine de sebep olarak belirttikleri çocuk sahibi olma, evlilik, ekonomik sıkıntıdan kurtulma gibi sebepleri saymışlardır. Katılımcıların sadece %30’u kendi çabasıyla dini yeniden keşfettiğini söylerken geri kalan büyük kısım ise ya dindar bir birey ya da dini bir toplulukla karşılaşmayı sebep olarak ifade etmiştir.

INTRA-RELIGIOUS CONVERSION AS A RELİGİOUS COPİNG METHOD ON THE CASE OF TURKISH MUSLIMS Araştırmaya katılanlardan büyük çoğunluğu deneyim öncesinde “rüya” gördüğünü ifade etmektedir. Örneklemin değişim kararı beklenenden uzun sürmüştür. Katılımcıların yarısı 9 yıla kadar sürdüğünü ifade etmiştir. En erken 1 yıl olarak Bu, Erikson’un ortaya koyduğu “Moratoryum” kavramını akla getirir. Katılımcıların % 15’lik bir dilimde korku hislerinin görüldüğünü, kalanının değişim sonrası huzur, güven ve farkındalık duygularını yaşadığını ifade etmiştir. Katılımcıların % 60’ı eski hayatını “kayıp ve günahkârlık” olarak nitelendirmektedir. Hidayet süreci yaşayan katılımcıların neredeyse tamamının hayatını yeniden dizayn etme yoluna gittikleri görülmektedir. Kimi yeni hayatına uymayan işini değiştirirken önemli bir kısmı arkadaş çevresine çeki düzen vermiştir. Büyük bir kısmının da ibadet hayatına başlamış olduğu görülmektedir. Katılımcıların %75’i hayatlarına yön verirken yeni düşünceleri doğrultuda hareket ettiğini belirtmektedir. Bu bağlamda örneklemin neredeyse tamamı “pişmanlık duydunuz mu” sorusuna ortak bir şekilde “asla” yanıtını vermektedir. Yaşadığı değişimle hayata bakışının değiştiğini vurgulayan bütün katılımcılardan kendilerini tarif etmeleri istendiğinde tamamı pozitif erdemler kazandığından bahsetmiştir. Huzur, sorumluluk, bilinç, sabır, cesaret, öz güven bunlardan bazılarıdır.

ETKENLERE GÖRE DİN DEĞİŞTİRME Eğitim seviyesine göre farklılık oluşabilir: İlkokul mezunlarında; “başka dine bağlı bir kimseyi sevme/evlenme” ve “topluma uyma” motiflerinin; Lise mezunlarında, “inandığı dinden tatmin olmama”, “başka dine bağlı bir kimseyi sevme”, “akıl ve mantığa uygun bir dinle karşılaşma” ve “topluma uyma” motiflerinin; Üniversite mezunlarında ise “inandığı dinden tatmin olmama” ve “akıl ve mantığa uygun bir dinle karşılaşma” motiflerinin daha etkili olduğu görülmüştür.

ETKENLERE GÖRE DİN DEĞİŞTİRME Cinsiyete göre din değiştirme farklılık oluşabilir: Kadınlarda sosyal motivasyonlardan “topluma uyma” ve “evlenme” motivasyonları etkilidir. Erkeklerde entelektüel motivasyonlardan “inandığı dinden tatmin olmama” ve “akıl ve mantığa uygun bir dinle karşılaşma” motivasyonları etkilidir.

ETKENLERE GÖRE DİN DEĞİŞTİRME Yaşa göre farklılık oluşabilir: Din psikolojisi literatüründe dinî değişimin genellikle bir ergenlik hadisesi olduğu şeklinde yaygın bir kanaat vardır. Din değiştirme olaylarının yarıdan fazlasının 21-40 yaş arası olan yetişkinlik döneminde olduğu görülmektedir. Buna karşılık İslam’a geçenlerin ortalama ihtida yaşı 29,7’dir ve çoğunluğu (% 61) 23-45 yaş grubuna dahildir.

SONUÇ Kolay değil! Ani veya kademeli, kısmen veya tamamen, samimi veya dış çevrenin etkisiyle olması gibi çok çeşitlidir. Her din değiştirenin aynı tecrübeyi yaşadığını söylemek imkansızdır.