Turizm’de Staj Sorunları

Öğrencilerin turizm sektörüne yönelik görüşleri daha çok staj dönemlerinde şekillenmeye başlamaktadır Turizm eğitiminde, sertifika programları, otelcilik ve turizm liseleri, meslek yüksekokulu turizm programları ile lisans düzeyindeki turizm işletmeciliği programlarında okuyan öğrenciler, çeşitli düzenlemeler gereği staj yapmak zorundadırlar. Her yıl binlerce öğrenci turizm işletmelerinde staj yapmaktadır. Turizm alanında eğitim veren okullardaki staj uygulamalarına bir göz atıldığında, örgün turizm eğitimi veren kurumlarda, öğrencilerin staja gönderilmesi ile ilgili günümüzde iki farklı uygulama mevcuttur. Birincisi, “3308 Sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Yasası”; ikincisi ise, “yükseköğretim kurumlarında uygulanan staj yönetmelikleri”dir. 

Staj, bir meslek veya sanat dalı ile ilgili alınan eğitimi uygulamak ve deneyim sahibi olmak amacıyla yürütülen etkinliktir.Stajyer ise, bu etkinliği bir ücret önkoşulu olmaksızın yerine getiren kimsedir. Yaz aylarının gelmesi ile birlikte özellikle turizm işletmelerinde işçilerin yanında “stajyer” adı verilen kişiler de görülmektedir. Stajyerler de işçi gibi işverene bağımlı olarak çalışırlar, ancak bilgisini artırma, uygulama yapma ve deneyim sahibi olma amaçlarına dönük olarak kısa dönemli istihdam edildiklerinden iş kanunu kapsamı dışında tutulurlar. Ancak, herhangi bir iş kazası veya meslek hastalığı halinde Borçlar Kanunu’na göre işverenin ihmali söz konusu olduğunda tazminat hakları saklıdır.

Turizm ve otelcilik eğitimi de mesleğe yönelik bir etkinliktir Turizm ve otelcilik eğitimi de mesleğe yönelik bir etkinliktir. Dolayısıyla, turizm ve otelcilik öğrencilerinin de öğrendikleri kuramsal ve uygulamalı bilgileri işbaşında uygulamak amacıyla staj yapmaları gerekmektedir. Bununla ilgili düzenlemeler genellikle her okulun eğitim-öğretim yönetmeliğinde yer alır.

Öğrencilerin stajları sırasında karşılaştıkları sorunları şu başlıklar Öğrencilerin stajları sırasında karşılaştıkları sorunları şu başlıklar altında sınıflandırmak mümkündür 1. Ucuz işgücü olarak görülme:  Son yıllarda özellikle konaklama işletmelerinde her şey dahil sisteminin yaygınlaşmasıyla birlikte stajyer öğrencilere olan talepte olağanüstü patlama olduğu gözlenmektedir. Öğrenciler, turizm işletmelerinin kendilerini ucuz işgücü olarak gördüklerini düşünmekteler. Stajyerler, işgörenlerle birlikte aynı işler yaptırılmakta ve hatta yasal çalışma saatlerini aşan sürelerde çalıştırılmaktalar. Buna karşılık stajyerlere hukuki konumları dolayısıyla, ya hiç ödeme yapılmadığı ya da düşük ücretlerin uygulandığı anlaşılmaktadır. Konuyla ilgili yapılmış çalışmalar da bu gözlemi destekler niteliktedir.

Rotasyon / Adaptasyon Dönemi İle İlgili Sorunlar Yukarıda da açıklandığı üzere stajyer; daha önce aldığı eğitimi uygulamak ve deneyim sahibi olmak amacıyla işletmelerde kısa dönemli çalışan kimsedir. Ancak gözlemler ve öğrencilerden alınan bilgiler, turizm işletmelerinde öğrencilerin bu beklentilerine uygun olmayan bir çalışma şeklinin tercih edildiğini gösteriyor. Stajyer öğrencinin uygulama yapma ve deneyim sahibi olma beklentisi dikkate alındığında, ilk olarak, stajın işletmeye adaptasyon ile başlaması ve sonrasında çeşitli departmanları kapsayan rotasyonla devam etmesi gerekirken, bunun çok az turizm işletmesinde uygulandığı anlaşılmaktadır.

3. Alanları Dışında Çalıştırılma İkinci madde ile bağlantı olmak üzere, pek çok tesiste öğrencilerin aldıkları eğitim dışında kalan alanlarda çalıştırılması bir sorun olarak gündeme getiriliyor. Son dönemde akademik turizm ve otelcilik programlarında bölümlendirmeye gidilmiş olmasına karşılık, öğrencilerin stajları sırasında ilgili oldukları alanlarda görev yapmadıkları gözlenen sorunlar arasında yer alıyor.

Her Şey Dahil Sisteminin Getirdiği Sorunlar Daha önceki yazılarda da açıklandığı üzere, her şey dahil sistemi ülkemizde turizm pazarlamasının bir aşaması olmasına karşılık, öğrencilerin staj yapma amaçlarına olumsuz rol oynayabilen bir uygulama haline de gelmiştir. Sistemin içerdiği çalışma şekli dolayısıyla öğrenciler tesislerden genellikle mesleki birikimine çok da yararlı olmayan deneyim birikimiyle ayrıldıkları bildiriliyor.

Sosyal Haklar İle İlgili Sorunlar Birinci madde ile bağıntılı olarak, ne yazık ki, öğrenciler stajları sırasında sosyal haklardan yeterince yararlanamamaktadırlar. İyi niyetli yöneticilerin uygulamaları bir yana bırakıldığında, sigorta, hafta tatili, vb. haklardan yararlanabilen öğrenci sayısının düşük oranlarda kalabildiği bize ulaşan stajyer sorunları arasındadır. 1990 yılından bu yana yapılan araştırmaların sonuçları bu konuda çok fazla bir ilerlemenin olmadığını ortaya koyuyor.

Beslenme ve barınma sorunları, personel alanlarının yetersizliği Daha önceki yazılarda da belirtildiği üzere, genel olarak pek çok konaklama işletmesinde personel alanlarına gereken ilgi gösterilmiyor. Konu mevsimlik tesisler üzerinde düşünüldüğünde, özellikle barınma ve beslenme koşullarında ciddi sorunlar ortaya çıkarabildiği anlaşılıyor.

Otelcilik ve Turizm Liseleri Mezunu Öğrencilerin Yeniden Staj Yapmaları Lise eğitimleri sırasında yaptıkları stajlar ile sektörel bilgi ve uygulama birikimlerini yeterli düzeyde elde eden öğrencilerin akademik programlarda tekrar staj yapmaya zorlanmaları, ortaya haksız bazı durumlar çıkarabilmektedir. Zira, alt kademelerde kalifiye eleman düzeyine ulaşmış mezunların akademik programlardan mezun olabilmeleri için tekrar staj yapmaları isteniyor. Bu konuya bir çözüm olarak söz konusu okulların mezunu olan öğrencilere sektörde belirli sürelerde çalışma koşulunun getirilmesi yerinde olacaktır. Böylelikle, söz konusu öğrencilerin emeklerinin ucuza gitmesi önlenmiş olacak ve ayrıca akademik programlardan mezun olabilmeleri için de gereken çalışma süresi de yerine getirilmiş olacaktır.

Turizm eğitiminin temel amacının, turizm sektöründe iş görecek elemanları temel eğitimden geçirmek, tüm eğitim alanlarına turizm bilincini ve felsefesini kazandırmak, yönetim tekniklerini öğretmek ve yeni kavram, fikir ve teknolojileri kavrayabilecek üst düzey turizm profesyonellerini yetiştirmek olduğu söylenebilir. Bu temel amaç yanında, eğitim yoluyla teorik ve pratik ilişki kurmak, turizmin ekonomik kalkınmadaki yerini ve önemini anlatmak, vatandaşta olumlu bir turizm bilinci yaratmak, turizm sektöründe çalışanlara mesleki bir formasyon kazandırmak, turistik işletmelerde çalışanların bilgi ve becerilerini artırmak, insanların turizme ilgisini çekmek ve nitelikli turizm eğitmenleri yetiştirmek gibi amaçları da mevcuttur .

Biraz önce arkadaşlarımın bahsettiği sorunlar, staj yapan öğrencilerin sektörden daha işin başlangıcında soğumasına yol açabilmektedir. Bu konuda yapılan araştırmalar öğrencilerin ilk staj deneyimleri ile turizm sektöründe çalışma düşünceleri arasında yakın bir ilişkinin varlığına işaret ediyor. Öğrencilerin turizm sektörü ile ilk tanışma dönemi olan stajların amacına hizmet eden bir şekilde gerçekleştirilmesi, ülke kaynaklarının turizm ve otelcilik eğitim-öğretiminde de boşa gitmemesi bakımından önemlidir. Yoksa, birtakım tesis yöneticilerinin stajyerleri kısa dönemli ucuz işgücü olarak görmeye devam etmelerinin sonuçlarını bütün turizm sektörünün yaşamaya devam edeceğini söylemek kehanet sayılmamalıdır.

Konuyu genel olarak toparlarsak ; Stajlarınızı hangi departmanda yaparsanız uygulamada o departmanı öğrenmiş olursunuz ve gelecekte de o bölümde, hatta o otelde devam etme olasılığınız çok yüksektir. Bu yüzden Turizm ve Otel İşletmeciliği öğrencileri stajlarını yapmadan önce iyice araştırmalı, doğru departmanda ve doğru otelde staj yapmalıdır. Hatta okula başlar başlamaz staj yeri konusunda araştırmalarınızı yapmak yararınıza olacaktır.

Çok fazla araştırma yapmadan bu mesleği seçtiyseniz çalışma şartları hayal ettiğiniz gibi olmayabilir. Örneğin günde 10-12 saat hatta daha fazla çalışabilirsiniz. Diğer elemanlar size kendi işlerini yaptırmaya çalışabilir. Eğer lojmanda kalıyorsanız lojman şartlarının kötü olması canınızı sıkabilir. Örneğin çok kalabalık lojmanlarda hırsızlık, kavga ve gürültü gibi durumlar çok sık görülür. Farklı shiftlerde çalışanların aynı odalarda kalması da ciddi bir sorundur. Otelden otele değişebilir ama genelde ilk 2 hafta izin kullanamazsınız. Şehir otellerinde genelde staj ücreti ödenmez ve kalacak yer verilmez.

Bizi Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz Bizi Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz. Derda Arı Gökhan Altınok Yağmur Akülker Şükran Biberoğlu Sefa Erdoğmuş