Halk Sağlığı (Erken Ölüm ve Hastalıkları Önleme) Prof. Dr. Zeynep ŞİMŞEK (Harran Üniversitesi Tıp. Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü)

Hastalıkları ve Erken Ölümleri Önlemede Temel Yaklaşım -1 Hastalık ve erken ölüm riskini ortadan kaldırma/ riski kontrol altına alma –Epidemiyolojik araştırmalarla / sürveyans sistemini kullanarak sağlık sorunlarını belirleme Sağlık sorunlarının /hastalıkların/ölümlerin kişi/yer/zaman özelliklerine göre dağılımını belirleme –Sürveyans sistemi kapsamında veri toplama formları doğru ve zamanında doldurulup bildiriliyor mu? –Yeterince hassas mı?, temsil gücü yeterli mi? Sağlık sorununun/hastalığın/ölümün bilinen nedenlerini ortaya koyma (Araştırmalar!!!)

Hastalık ve erken ölümlerin nedenleri Biyolojik Mikroorganizmalar Fizikojeokimyasal İklim, toprak yapısı, su, Canlıkıranlar… Sosyo-ekonomik Yoksulluk, sosyal destek…. ….. PPsikolojik Güven, Sevgi, ait olma.. RİSKLERİ ORTADAN KALDIRMAK YA DA KONTROL ETMEK İÇİN HİZMET VAR MI? YETER Lİ Mİ? Hizmetler erişilebilir ve kapsamlı mı?

Hastalıkları ve Erken Ölümleri Önlemede Temel Yaklaşım-2 Yapılacak müdahaleleri belirlemek için çalıştığımız bölgeyi/toplumu tanıma İklim, Coğrafi yapı, Üretim biçimi, Nüfus yapısı (doğurganlık, ölüm ve göçler), Sosyo-kültürel özellikler, Hizmet kurumlarının yapısı ve işleyişi, Sağlık kurumlarının nicelik ve nitelik açısından yeterliliği, Sağlık hizmetlerine erişilebilirlik düzeyi, Sağlık hizmetlerinin kapsamı, Mevsimsel takvim

Nereden başlayacağım / Ne yapacağım?-3 –Sağlık sorununun/ hastalığın/ölümün nedeni 1. Sağlık kuruluşunun yapması gereken bir uygulamanın eksikliğinden mi kaynaklanmış durumda? –Sağlık kuruluşlarına coğrafi uzaklık? –Verilen hizmetlerin kültürel uzaklığı? (engeller!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!) –Sağlık çalışanlarının sayısal yetersizliği? –Sağlık çalışanlarının bilgi, beceri ve davranışları? –Alt yapı yetersizliği (para, araç, gereç, bina vb)? –Yasal düzenleme eksikliği?

Nereden başlayacağım / Ne yapacağım?-4 –Sağlık sorununun/ hastalığın/ölümün nedeni 2. Hizmet kurumlarının (örn. Belediye, MEM, Müftülük vb) sağlığı doğrudan ya da dolaylı etkileyen görevlerini zamanında ve doğru şekilde yapmamalarıyla mı ilgili? –İlgili kurumdaki personelin sayısal ya da niteliksel eksikliği? –Yasal düzenleme eksikliği? 3. İnsanların kendi davranışlarıyla mı ilgili? –Sosyal, kültürel, finansal, yasal………? »YOKSA birlikte mi?

Hangi alana nasıl müdahale edeceğim?-5 1. Erişilebilir (coğrafi ve kültürel/dil olarak) sağlık hizmeti sunum sistemini kurma ve hizmetlerin kapsayıcılığını artırma –Yeterli sağlık personeli –İhtiyaca uygun hizmet birimleri –Eğitim-destek-denetim, değerlendirme Eğitim (Sağlık çalışanlarının önleyici sağlık hizmetlerine ilişkin tutumu) Destek (?) Denetim (?) Değerlendirme (?)

Hangi alana nasıl müdahale edeceğim?-6 2. Tüm kurumların hastalık ve erken ölümlerle ilişkili hizmetlerini doğru ve zamanında yerine getirmeleri için sistemi harekete geçirme –İl/İlçe Hıfzıssıhha Kurulu/ Sorunla ilgili komisyon, kurul ? –Hizmet sunanların eğitimi (Yaptıkları için önemini ve sonucunu gösterecek şekilde, sağlıklı davranış geliştirme mekanizmalarını harekete geçirici şekilde sağlık eğitimi) –İlgili kurumların hizmetlerinin denetimi ve hızlı yanıt oluşturma sistemlerinin işletilmesini sağlama

Hangi alana nasıl müdahale edeceğim?-7 3. İnsanların sağlıklı davranış kazanmalarını sağlama (sağlık eğitimi?) –ASM’ler yoluyla izlem protokolündeki 4. adımın yerine getirilmesi????? –TSM’ler yoluyla topluma yönelik programlar Sosyal pazarlama????? Kampanyalar???? Hedef gruplara göre toplu bulunulan alanlar?????

NASIL BİR TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ Toplumun tüm bireylerinin özellikle hassas / risk altındaki grupların sağlık hizmetine erişebildiği, Liderlik becerileri gelişmiş, Toplum katılımı mekanizmaları iyi oluşturulmuş, Yeterli insan gücü olan, İyi finanse edilen sağlık kurumU

Uzun ve sağlıklı yaşam Halkın sağlık eğitimi Beslenme durumunun iyileştirilmesi Endemik hastalıkların kontrolü Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması Temiz su sağlanması ve sanitasyon Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklama Temel ilaçların sağlanması Ortalama 25 yıl TSH 5 yıl yeni tıbbi ve cerrahi yöntemler Hastalık ve erken ölümleri önleyici hizmetler