İLK OKUMA VE YAZMA ÖĞRETİMİ 2015 Eğitim Fakültesi

Kelime Öğrenme ve Kelime Dağarcığını Geliştirme

Kelime Tanıma ve Ayırt Etme Kelime tanıma: Doğru Seslendirme Kelime Ayırt Etme: Doğru Seslendirme+Anlamını Bilme 1=>4 ….. 3000 kelimeyi yazılı dilde tanır 9 yaş ….. 10.000 dinleme ve konuşma dilinde tanır. (kelimeyi doğru telaffuz eder ve anlamını bilir) İlk 3 sınıfta kelime tanıma Sonraki sınıflarda kelime ayırt etme “Arşın” Kelime Ayırt Etme Kelime tanıma

Kelime Öğrenme Dale ve O’Rourke’e göre kelime öğrenme aşamaları Çocuk kelimeyi hiç görmemiştir. Kelimeyi duymuş fakat ne anlama geldiğiyle ilgili hiçbir bilgisi yoktur. Metin ortamı içerisinde karşılaşınca tanır, anlamı ile ilgili açıklama yapar. Kelimeyi tam ve doğru olarak bilir.

Kelime Öğrenme Çocuklar kelimeleri; Tanımıyla İlişkilendirme Kavramsal ve ortamsal ilişkileri dikkate alma Seçici düzeyde kullanma

Kelime Tanıma ve Anlama İlişkisi Kelimeler dört faklı şekilde okunabilir (Ehri ve Snowling, 2004) Seslendirme (o-k-u; o-ku) Kıyaslama (kafiyeli sözcükler) Tahmin (içerik, cümle yapısı) Hafızadan tanıma (daha önce karşılaşmıştır)

Kelime Öğrenme Çocuğun Kelime Bilgi Durumu Öğretmenin Yapacağı İşler Çocuk kelimeyi işitince bilir ancak yazılı formu tanımaz. Yazılışını öğret. Yazılı ve sözlü olarak kelimeyi bilir ancak kullanamaz. Kullanımı örneklendir, cesaretlendir, teşvik et. Kavramı bilir ancak o kavramı karşılayan kelimeyi bilmez. Kavramın etiketini bilmez. Etiketi öğret. Kavramla ilişkilendir. Tanımı bilir, farklı kullanımlarını bilmez. Farklı ortamlardaki kullanılışını öğret. Etiketi bilir, kavramsal bilgiye sahip değildir. Günlük kullanımı bilir, teknik anlamını bilmez. Kavram olarak öğret. Ne etiket ne de kavramsal olarak bilir. Etiketi ve kavrsamsal açılımını öğret.

Kelime Tanıma ve Anlama İlişkisi Bu ilişkiyi açıklayan teoriler: Anlamlandırmaya dayalı bütüncül yaklaşım: Okuma denetimli ve sık sık tekrar edilen kelimelerden oluşan metinlerle yapılmaktadır. Alfabe yaklaşımı: Kelime tanıma ile anlamlandırma arasında bir mesafe vardır. Bu mesafenin giderilmesi için ilk yıllarda mutlaka seslerin kazandırılmasından yola çıkılmalı harfler ile sesler arasındaki ilişki kavratılmalıdır.

Kelime Tanıma ve Anlama İlişkisi Bu ilişkiyi açıklayan teoriler: Okuma ve yazma becerilerinin kazanılmasında alfabetik yaklaşım, geliştirilmesinde ise bütüncül yaklaşım etkili olmaktadır.

Kelime Tanıma ve Anlama İlişkisi Kelime bilgisi ile anlama arasında yüksek düzeyde doğrusal bir korelasyon vardır. Kelime bilgisi anlama düzeyinin %50’sini oluşturmaktadır (May, 1986). Anlama %100’lük bir hedefe ulaşmak için cümle bilgisi (sentaks), anlam bilgisi (semantik), şekil bilgisi (graphophonic), ve şema bilgisi unsurlarının da kullanılması gerekmektedir.

Kelime Tanıma ve Anlama İlişkisi Kelimeyi doğru tanımada kelime yapısı da etkilidir. Konu kelimeleri: Kendi başlarına anlamları olan kelimelerdir. Fonksiyonel kelimeler: Kendi başlarına anlamları olmayan kelimelerdir. Bu nedenle kelime tanıma çalışmalarında hangi tür kelimelerin nasıl verileceğine dikkat edilmelidir.

Kelime Tanıma ve Anlama İlişkisi Eğer öğrenci sınırlı şekilde ön bilgi ve kelime bilgisine sahipse kelime tek başına değil, ilişkili olduğu bir grup kelime ile öğretilmelidir. Balina (diğer balık türleri, beslenme şekilleri, yaşam koşulları) Kelimenin tanımı ve kullanımı ortam içinde verilmelidir. (çay) Birden fazla yolla kelimeler öğretilmelidir.

Kelime Tanıma ve Anlama İlişkisi Kelime tanıma ve anlama arasındaki ilişki hız ve doğruluk açısından da ele alınmaktadır. Okuma sırasında kelime tanımaya fazla zaman harcanırsa anlam bölünebilir. Kelime tanıma çok yavaşsa cümle çöker ve anlam kaybolur. Tanınmayan kelimeler olursa da yine anlamayı kesintiye uğratır.

Kelime Tanıma ve Anlama İlişkisi Kelime bilgisi gelişimi üç döneme ayrılmaktadır. Alfabe öncesi dönem: Kelimelerin görsel özelliklerini anlamıyla ilişkilendirir. Harf ses ilişkilendirmesi yoktur. (markaların sembollerini görüp adını söylemek) Alfabe dönemi: Harf ses ilişkisi kurulur. Alfabeyi pekiştirme dönemi: Harf yerine heceleri rahatlıkla tanır. Telaffuzları doğru şekilde yapar.

Kelime Tanıma İpuçları Bu ipuçları 4’e ayrılır. Görsel yazılım düzeni, kelime uzunluğu, görsel şekil, harf bilgisi, diziliş bilgisi

Kelime Tanıma İpuçları Bu ipuçları 4’e ayrılır. Şekil-ses: Harfler kelimenin başında, sonunda, ortasında gerek ses gerek şekil olarak değişmediği öğretilmelidir. Sentaks: Özne + nesne + yüklem Semantik: Ayaksız hayvanlar çok hızlı koşarlar.

Kelime Tanımada Karşılaşılan Sorunlar Tanınmayan kelimelerin okunmaması Sembol ile ses arasındaki ilişkiyi kavrayamama Kelime veya harf karıştırma Heceleme güçlüğü kelimedeki harflerin değiştirilmesi tahmin ederek okuma yanlış okuma ve kelimeleri değiştirme ekleme ve bırakmalar tersine çevirmeler Tekrarlamalar

Kelimenin Anlamını Bilme Genellemeler Kelime Derinliği Esneklik

Kelime Öğretimin İlkeleri Hedef belirleme Ön bilgilerin üzerine yapılandırma Farklı anlamları farklı etkinliklerle tanıtma Kelimelere ilgi duyurma Hayatla ilişkilendirme Bağımsız öğrenme

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları  İlişkilendirici yöntem Parmak yöntemi Gruplama yöntemi Doğrudan öğretim Kavram geliştirme Cümle ve Metin Ortamındaki İpuçlarını kullanma Kelime haritası Anlam analizi Kelime gruplandırma sözlük yöntemi 

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları İlişkilendirici yöntem Ön bilgilerden hareket edilmelidir. (kara iklimi) Parmak Yöntemi Her parmak bir şeye karşılık gelmektedir. (haftanın günleri) Gruplama Yöntemi Grup halinde öğrenilenler daha kolay hatırlanır. (

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Doğrudan Kelime Öğretimi Tanıtma: Yeni kelimeleri içeren cümleler tahtaya yazılır. Yeni kelimelerin altı çizilir. Önce hikayeyi öğretmen okur. Sonra çocuklara okutulur. Her bir kelime tahtaya yazılır. Bir kelime seçilir, öğrencilere okutulur.

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Doğrudan Kelime Öğretimi 2. Görsel ve işitsel hafızayı geliştirme: Çocuklara kelime gösterilir ve okutulur. Gözleri kapatılır ve zihinden hayal ederek kelimeyi yazması istenir. Yazdığını tahtadaki ile karşılaştırır. 3. Zihinden yazma: Tahtadaki kapatılır ve kelime deftere yazdırılıp tahtadaki ile karşılaştırılır. 2. ve 3. basamak her kelime için tekrar edilir.

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Kavram Geliştirme Öncelikle kavram belirlenmeli Özellikleri üzerinde konuşulmalı Başka kavramlardan ayıran özellikler konuşulmalı (kıyaslama) Kullanım yerleri örneklenmeli Kavram kullanımı için fırsatlar verilmeli

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Kavram Geliştirme Yararları Kıyaslama becerisi Etkin katılım Grupla bireysel Diğer kavramların öğretimi

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Cümle ve Metin Ortamındaki İpuçlarını kullanma Çocuklar için hazırlanan materyaller bünyesinde ipuçları barındırmalıdır. Bilinmeyen kelimenin benzerini bulma Parantez içinde Peş peşe Cümle içinde karışık halde

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Cümle ve Metin Ortamındaki İpuçlarını kullanma Çocuklar için hazırlanan materyaller bünyesinde ipuçları barındırmalıdır. Olumsuzlukları anlama Çok çalıştı ama başaramadı. Tanımlar Parantez içinde Cümlenin devamında Cümlenin İçinde Örnekler vererek Dipnotlar vererek

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Cümle ve Metin Ortamındaki İpuçlarını kullanma Çocuklar için hazırlanan materyaller bünyesinde ipuçları barındırmalıdır. Ön yaşantılar Zebra ata benzeyen bir hayvandır. Özetleme Temel kavramlar not alınmalı

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Kelime haritası 4.Sınıftan itibaren kullanılabilir. Tanımı Özellikleri Örnekleri

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Anlam Analizi Farklı kelimelerin özelliklerini karşılaştırma Ön bilgilerin kullanılmasına olanak sağlar Birden fazla öğrencinin etkin katılımını sağlar

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Kelime Gruplama Genel başlık verilir kelimeler istenir. Kelimeler verilir genel başlık istenir.

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Sözlük kullanma Sözlükte verilen tanımlar çocuklara analiz ettirilip kendi tanımları istenebilir. Eş ve benzer anlamlı kelimeler de verilebilir. Sözlük kullanımı becerileri Kelimelerin yerini bulma Kelimelerin telaffuz edilişini belirleyebilme Kelimelerin anlamını ve kullanılışını belirleyebilme

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Beyin Fırtınası Tekniği Listeleme, gruplama ve etiketleme üç aşamalı olarak yapılabilir. Önce konu tahtaya yazılır, öğrenciler konuşturulur, söylenenler tahtaya yazılır. Cevaplar listelendikten sonra sınıfça gruplandırılır. En sonunda da grupların etiketleri belirlenir.

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Muhtemel (olası) cümleler Önce üzerinde çalışılacak temel kavram belirlenir Kavramla ilgili kelimeler listelenir Tahtaya yazılır. Öğrencilere okutulur. Kelimeler üzerine konuşmaya teşvik edilmeli (kelimenin okunan metinden seçildiği hatırlatılabilir.)

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Muhtemel (olası) cümleler Kelimelerden hareketle metnin içeriği hakkında tahmin etmeleri istenir. Kelimelerden en az ikisini kullanarak cümle kurmaları istenir. (öğrt örn ver.) Cümleler tahtaya yazılır. Çocuklara cümleler okutulur. Sonra metinde anlatılanlarla tahtada yazılanlar karşılaştırılır. Yanlışlar düzeltilir, eksiklikler giderilir. Temel kavramlar deftere yazdırılır.

Kelime Dağarcığını Geliştirme Yolları Ven Şeması Karşılaştırma ve kıyaslama türü metinlerde çok daha rahat kullanılır. Kendisine ait özellikler Kendisine ait özellikler Ortak özellikler

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME DÖNÜT VERME Ölçme: Karar vermede kullanılan anlamlı bilgilerin toplanmasıdır. Tek türle öğretim olmadığı gibi ölçme ve değerlendirme de olmaz. Testler, ev ödevleri, gözlem formları… Objektif-sübjektif Doğrudan-dolaylı

Ölçme ve değerlendirme İyi bir değerlendirme Becerileri, konuyla ilişkili olarak ele alır Özellikle öğretmen gözlemlerine yer verilmeli Öğrenmeyi kolaylaştıran davranışlar dikkate alınmalı Öz değerlendirmeye yer verilmeli Stratejileri farklı olmalı

Okumada ölçme ve değerlendirme Testler Değerlendirmeler birkaç metin işlendikten sonra, yalnızca test sorularıyla yapılmamalıdır. Bu sorular okuma işleminin gerektirdiği becerileri tam olarak ölçemez. (Anlam kurma seçeneklerde var) Öğretmen Görüşlerinden Yararlanma Önceki öğretmenin değerlendirmeleri yardımcı bilgiler olarak kullanılabilir.

Anlamayı değerlendirme Ürüne ve sürece dayalı ölçümler yapılır. Ürüne dayalı ölçümler: Okunanı anlatmak Soru cevap sistemi İpuçlarıyla desteklenmiş sorular (çoktan seçmeli) İpuçlarıyla desteklenmemiş sorular (klasik seçmeli) Yanlış-doğru türü sorular

Anlamayı değerlendirme Sürece dayalı ölçümler: Anlatma Boşluk Doldurma Yanlış analiz envanteri ….

Anlamayı değerlendirme Anlatma: Sorulan sorularla metnin içeriği arasında ilişki kurmaya çalışılır. Öğrenciye kendi kelimeleriyle içeriği yeniden yapılandırması istenir. Düşündürmeye yönelik sorularla eksiklikler giderilmeye çalışılır. Anlatımlar yeterli orta ve yetersiz olarak değerlendirilebilir. Diğer değerlendirme türlerine bakıldığında hatırlama ve organize etme bakımından zihne daha çok yüklenilmektedir.

Anlamayı değerlendirme Boşluk Doldurma Hep bireysel hem de grupla uygulanabilen sessiz okumaya dayalı bir tekniktir. 3. sınıftan itibaren uygulanmalıdır. Serbest okuma: %50 ve fazlası orijinal Öğretim Düzeyi: %40-50 arası orijinal Endişe düzeyi: %40’dan az orijinal

Anlamayı değerlendirme Boşluk Doldurma Seslendirmeyi ihmal eden bir tekniktir. Yazma sorunu ile karşılaşılabilir. Maze tekniği kullanılabilir. Tahmin ve muhakeme gücünü sınırlamaktadır.

Anlamayı değerlendirme Yanlış Analizi Envanteri Bireysel olarak okuma ve okuduğunu anlama düzeyini belirlemektedir. Kelime ve ses bilgisi: Sesli okuma sırasında yapılan hatalarla ölçülür. Anlama Becerisi: Sessiz okumadan sonra sorulan sorularla ölçülür.

Anlamayı değerlendirme Yanlış Analizi Envanteri Serbest düzey: Yardıma ihtiyaç duymadan okuması ve anlaması Öğretim düzeyi: Destek sayesinde okuma ve anlama Endişe düzeyi: Pek çok okuma yanlışı yaptığı ve okuduğunu çok az anladığı düzeydir.

Anlamayı değerlendirme Yanlış Analizi Envanteri Sesli okuma %91’in altı endişe düzeyi Anlama: %50’nin altı endişe düzeyi Basit anlama, 2 1 0 Derin anlam 3 2 1 0