SORGULAYICI SORGULAMAYA DAYALI ARAŞTIRMA-İNCELEMEYE DAYALI

Sorgulama, gözlemler yapmayı, sorular oluşturmayı ve oluşturulan soruların çözümü için araştırmalar yapılıp belgelerin toplandığı, araştırmalar planlamayı; deneysel bilgiler ışığında önceden bilinen bilgileri incelemeyi, analizleri toplamak ve bilgileri yorumlamak için araç-gereç kullanmayı, cevaplar, açıklamalar ve tahminler önermeyi, sonuçlarla ilişki kurmayı ve bulunan cevaplar hakkında farklı bakış açıları geliştirmeyi içeren karmaşık süreçlerdir

Bu tanımdan yola çıkılarak sorgulayıcı için, herhangi bir olayı gözlemleyerek, o olay hakkında bir takım sorular oluşturarak, bu sorular ışığında olayın özünü araştırıp, önceden var olan bilgilerle, yeni araştırılıp bulunan bilgileri birleştiren; bulunan bulgular hakkında analiz yaparak, bilgileri anlamlandıran; yeni bulunan bilgileri önceki teori ya da kanunlara dayandırarak tahminlerde bulunulmasını sağlayan; çeşitli ve çok yönlü düşünmeyi gerektiren aktivitelerden oluştuğu söylenebilir.

Lawson (1995) öğrencilerin aradıkları soruların kendi içsel-odak noktalarının kontrol altında tutulmasını sağlayan, cevapların yine kendi sorularının içersinde olduğunu belirtmiştir (So ve Kong, 2007). Bu durumda sorgulayıcı öğrenme de öğrenciler sorularını kendileri oluşturup cevapları yine kendi sorularının içerisinde bulmaktadırlar.

Sokrat ve sokratik sorgulama Önceden özenle düzenlenmiş sorularla karşısındakinin zihninde saklı olan doğruları açığa çıkarma, böylelikle ona gerçeği buldurtma temeline dayanan bir yöntem “Menon diyaloğu”-köle&geometri

Temeli soru-cevap tekniğine dayalı Soru- cevap tekniğinde soruların bir sıra izlemediğini, sadece öğrencideki bilgiyi açığa çıkarmak için sorulurken, buldurtma yönteminde ise sorular önceden mantık sırasına dizilerek, öğrenciyi bilinenden bilmeyene ulaştıran bir yöntemdir.

1. Alay (ironie) bölümü: Sokratesin, karşılıklı konuşma yoluyla, kendisinin hiçbir şey bilmediğini göstererek, karşısındakinin konu hakkındaki fikirlerini öğrenip daha sonra karşısındaki kişinin söylediklerinden onun yanlışlarını çıkardığı bölümdür. 2.Doğurtma (Maieutique): Bu bölümde de karşısındakinin iyi bildiği bilgilerinden dolayı çelişkiye düştüğünü görünce bir takım sıralanmış sorularla konuşmaya devam ederek doğruları karşısındakine buldurtur.

John Dewey

J. Richard Suchman Aktif öğrenme ve sorgulayarak düşünme süreci öğrenilen nesne hakkında bilgi edinmekle başlar. Biz yabancı bir nesne gördüğümüz zaman onun ne olduğu, neden yapıldığı, ne için kullanıldığı ve daha fazlası hakkında merak duyarız. Bu tür soruların cevaplarını bulabilmek için nesneyi tanımaya çalışır, test eder, yakından inceler ve benzeri nesnelerle karşılaştırarak hakkında bilgi toplamaya çalışırız. Veya ne olduğu hakkında yeni tezler ortaya atarız. Gözlemleme, hipotez oluşturma, deney yapma, ve sonuçlandırma gibi bütün bu süreçler sorgulamanın bir parçasıdır. Bu aktivitelerin amaçları ise; beynimizde oluşan biçimin anlamlandırılması ve bir kalıba sokulmasıdır

Sorgulama sürecinde gelişen yetenekler Gözlem yapma Soru sorma Hipotez oluşturma Varsayım bulunma Araştırma yapma Yorumlama İletişim !!!

Devam … Bilgiler toplamak ve problemi tanımlamak, - Tahminler yapmak, - Bilginin temelini bulmak ve gözlemlerine anlamlandırmak, - Olguları canlandırmak için fiziksel önsezileri ve benzerlikleri kullanmak, - Bilgileri çözümlemek ve açıklamak - Açıklamaları düzeltmek ve geliştirmek için bulgular üzerinde çalışmak, - Değişkenler arasında düşünsel ilişkiler üretmek, - Bilginin tutarlılığını deneysel olarak değerlendirmek, - Zihnen veya somut modelleri beceri ile yapmak ve formülleştirmek, - Bilgileri teorik modelleriyle düzenlemek, - Diğerleriyle sorgulamadan ne öğrendiğini paylaşmak.

Sorgulayıcı Öğrenme Yönteminde Öğretmen ve Öğrenci Rolleri Öğretmenin Rolü Öğrencinin Rolü Öğrenciler için onların doğrudan kullanabilecekleri materyalleri, bilgi kaynaklarını ve deney malzemelerini sağlamak Öğrencilerin araştırmalarında yardımı olabileceği materyal ya da araç-gereçlerin kullanımını göstermek. Materyal, olay ve nesnelerin keşfi için onları bir araya getirmek. İş birliği içinde çalışmak, fikirleri paylaşmak ve bilgileri birlikte yapılandırmak.

Gözlemlerinin olası açıklamalarını sunmak Öğretmenin Rolü Öğrencinin Rolü Öğrencilerin mevcut bilgilerini ve ne bulduklarını nasıl açıklayacaklarını ortaya çıkarmak için açık uçlu sorular sormak. Gerekli yerlerde, fikirleri düzgün bir şekilde test etmek için öğrencilere yardım etmek. Öğrencileri ciddiye alarak onların fikirlerini dinlemek. Buldukları şeyin nasıl açıklayacakları hakkında düşünmeleri için öğrencileri teşvik edecek sorular sormak. Araştırmaları boyunca cevapları nasıl bulacağını düşünmek ve sorular oluşturmak Araştırmaları planlamak ve yürütmek, gözlem ve gerekli olan ölçümleri yapmak, fikirleri test etmek için bulguları toplamanın başka yollarını kullanmak. Gözlemlerinin olası açıklamalarını sunmak Notlar tutmak ve sonuçları uygun bir yolla kaydetmek.

Öğretmenin Rolü Öğrencinin Rolü Karşılıklı tartışma ve işbirlikli öğrenme için fırsatlar yaratmak. Öğrencilerin araştırmalarından elde ettikleri bulguları açıklayabilen alternatif fikirlere yardımcı Öğrencilerin gelişimsel yetenek ve fikirleri hakkında gözlem, soru ve etkileşim yoluyla bilgi toplamak. olmak. Sonuçları açıklamak için girişimde bulunmak, test edilen fikirler veya hitap eden sorularla ilgili sonuçlar arasında ilişki kurmak. Ne yaptığını iletmek; diğerleriyle fikirleri paylaşmak ve dinlemek. Fikirlerdeki herhangi bir değişimi ve sorgulamanın süreçlerini yansıtmak.

Sorgulamaya dayalı öğrenmede değerlendirme Özgün değerlendirme Öğrenci ürün dosyaları Dereceli puanlama anahtarları Kavram haritaları Kontrol çizelgeleri Öz- değerlendirme

Öğrenme-öğretme süreci 5E öğrenme halkası modeli 1E GİRİŞ Öğretmenin soru ve problemlerle önceki bilgilere ulaşması Merak ve ilgi uyandırma(gösteri,tartışma,etkinlik) Öğretmenin konu ile ilgili deneyimlerini paylaşması Öğrencilerin geçmiş-şuandaki bilgileri bağlama güdülenme

Kazanımlar Isının madde üzerindeki etkileri ile ilgili olarak öğrenciler; Isı-sıcaklık ilişkisi deneyimlerinden, ısının maddeler üzerindeki en belirgin etkisinin ısınma-soğuma olduğu çıkarımını yapar (BSB-1, 5, 7). Isı etkisiyle maddelerin hacimlerinin arttığını, gündelik hayattan örneklerle doğrular (BSB-1, 5, 7; FTTÇ-5). Isı alma-verme ile genleşme-büzülme arasında ilişki kurar (BSB-5; FTTÇ-7). Genleşmenin çevremizdeki olumlu ve olumsuz etkilerinin farkına varır (BSB-1, 2, 7; FTTÇ-4, 5, 6, 7). 4. Buharlaşma-yoğuşma ve kaynama ile ilgili olarak öğrenciler; 4.1. Bir sıvı kaynarken gözlemlerini ifade eder (BSB-1, 19, 22, 24). 4.2. Kaynayan sudan çıkan kabarcıkların su buharı olduğunu gösteren deney tasarlar (BSB-14, 15, 19). 4.3. Kaynama ve buharlaşma arasındaki farkı açıklar (BSB-5, 19, 22). 5. Saf maddelerin kaynama sıcaklıkları ile ilgili olarak öğrenciler; 5.1. Saf maddelerin kaynama sıcaklıklarının sabit olduğunu gösteren deney tasarlar (BSB-14, 15, 16, 19). 5.2. Kaynama sıcaklıklarına bakılarak sıvıların tanınabileceğini fark eder (BSB-5; FTTÇ-5, 13). 5.3. Bilimsel ölçme sonuçlarının yer ve zaman değişse de birbirine yakın çıkacağını doğrular (BSB- 22, 23, 24; FTTÇ-2). 5.4. Ölçmenin ve akılcılığın zan ve tahminden farkını açıklar (BSB-7, 8; FTTÇ-2).

1E. GİRİŞ (Örnek) Öğrencilere ısı ve sıcaklık konusunda hazırlanmış bir CD’den genleşme ile ilgili bir bölüm sessiz sinema biçiminde izletilir. Bunun nedeni açıklamaları öğrencilerin duymaması ve kendi sahip oldukları ön bilgilere dayanarak olayı açıklamalarını sağlamaktır. Filmde, normal bir vida ile halkalı bir vida kullanılarak önce vidanın halkadan geçtiği izlettirilir. Sonra ısıtılan vida tekrar halkadan geçirilmeye çalışıldığında bunun gerçekleşmediği görülür. Öğrencilere niçin böyle bir durumla karşılaşıldığı sorulur ve onların yaptıkları tahminler dinlenir. Öğrencilere vidanın tekrar halkadan geçebilmesi için ne yapılması gerektiği sorulur. Sonra buna benzer günlük yaşamlarında örnekler olup olmadığı sorulur. Burada yaşanan olaya ne isim verildiğini bilip bilmedikleri sorularak kavram bilgileri yoklanır. Katı madde örneği olan bu durumun sıvı ve gazlar için de geçerli olup olamayacağı konusu tartışmaya açılır. Deodorantların üzerinde “Ateşe yaklaştırmayın” yazısının niçin yazıldığı konusunda tartışma yapılır. Öğrenciler, ön bilgilerinin ortaya konması ve denence oluşturma konularında cesaretlendirilirler.

2E: KEŞFETME Konuya ilişkin deneyim(yaparak öğrenme deneyimi) Önceki aşamada sorulan sorular araştırılır Lab.da deneyler, Doğal ortamda gözlemler ya da internet ile veri toplama Deney tasarlar-hipotezler geliştirir- gözlem yapar- verileri kaydeder Öğretmen araştırma alanındaki soruları tekrar sorar ve düşünmeleri için yeterli zaman tanır

2E: KEŞFETME (Örnek) Bu aşamada öğrenciler laboratuvara götürülerek yaparak öğrenme deneyimi yaşamaları sağlanır. Katı sıvı ve gazların genleşmesi konusunda birtakım deneyler yapılır. Laboratuvardaki gravzent halkası kullanılarak katıların genleşmesi deneyi yaptırılır. Gravzent halkasında küre önce delikten geçirtilir, tüm öğrencilerin bunu görmesi sağlanır. Daha sonra küre ispirto ocağında ısıtıldıktan sonra tekrar delikten geçirilmeye çalışılır ve öğrencilere gördüklerine dayalı olarak bunun neden gerçekleştiği konusunda yorumlar yaptırılır. Deney öncesi, işlemler sırasında ve deney sonrasında Araştırma Planı Yaprağının ilgili bölümleri doldurtulur. Sıvıların genleşmesi konusunda her masaya içinden cam boru geçirilmiş delikli mantar tıpalar, erlanmayer ve ve içi sıcak su dolu cam kap verilir. Bu malzemeleri kullanarak sıvıların genleşmesinin nasıl görülebileceği tartıştırılır. Sonra gerekli rehberlik yapılarak erlenmayere doldurulmuş suyun borudaki seviyesinin, erlenmayerin sıcak su dolu kaba konduğunda nasıl yükseldiği izlenir. Gazların genleşmesi konusunda da yine boş bir şişe, şişe kapağını tam olarak kapatacak genişlikte madeni para ve sıcak su dolu cam kap kullanılır. Bu malzemeleri kullanarak gazların genleşmesinin nasıl görülebileceği tartıştırılır. Sonra boş şişenin ağzına madeni para konur sonra bu şişe sıcak su dolu kaba oturtulur. Madeni paranın hareketi gözlenir. Gözlemlerin sonucu Araştırma Planı Yaprağındaki ilgili bölümlere yazılır.

3. AÇIKLAMA Öğrenciler öğretmen rehberliğinde daha önce keşfetmiş oldukları kavramları açıklarlar Çalışmalar paylaşılır. Öğrenciler düşüncelerini doğrular, gerekçelendirir, netleştirir Birbirlerinin açıklamalarını eleştirel biçimde dinleyip, gerektiğinde sorgular Öğretmen öğrencilerden söylemlerine ilişkin kanıt ve açıklamalar ister.

3. AÇIKLAMA (örnek) Bu aşamada önce çocuklara 2E aşamasında yaptıkları deneylere ve bu deneylerden ulaştıkları sonuçlara ilişkin açıklamalar yaptırılır. Daha sonra 1E aşamasında belirledikleri araştırma sorularına ilişkin yaptıkları çalışmaları anlatmaları istenir. Çocuklar okul dışında yaptıkları araştırmalar sonunda daha önce belirledikleri soruları yanıtlayan açıklamalar yapar. Bu açıklamalar tepegöz kullanarak, bilgisayarda Powerpoint gösterisi yaparak vb. biçimlerde farklı sunumlar olarak gerçekleştirilir.

4E. DERİNLEŞTİRME Bilgilerini genişletirler Öğrendiklerini yeni durumlara transfer ederler Öğrenciler daha fazla anlam, bilgi beceri geliştirir. (Ek soru, deney, gözlem görevleri vs.)

4E. DERİNLEŞTİRME (örnek) 2E aşamasına dönülerek etkinlik kapsamında yer alan kaynama ile ilgili kazanımların gerçekleşmesi noktasında öğrencilerden akşam evde ebeveynlerinin yardımıyla su kaynatmaları ve bu sırada sürekli gözlem yapmaları istenir. Gözlem bittiğinde bunları bir kağıda yazarak “Gözlem raporu” oluşturmaları istenir. Öğrenciler bu aşamada, daha önceki aşamalarda edindiği bilgilerden yola çıkarak bir performans ödevi hazırlar. Bu çalışma kapsamında öğrencilerden termometre yapmaları istenir. Çalışmada yol göstermesi için öğrenci çalışma kitabından yararlanabilecekleri öğrencilere hatırlatılır. Termometre yapma işine girişen öğrenciler Böylece gerek genleşme-büzülme olayını gerekse sıcaklık konusundaki birçok kazanımı tekrar etme olanağına kavuşmuş olurlar.

5E. DEĞERLENDİRME Öğrenciler kendi öğrenmelerini ve ortaya koydukları öğrenme ürünlerini değerlendirirler. Belirli ölçütler temelinde yapılan etkinlikler değerlendirilir (öğrenciler grupça ya da sınıfça) öğretmen kimi zaman açık uçlu sorularla öğrencilerini değerlendirir Alternatif ölçme ve değerlendirme teknikleri sıkça kullanılır.

5E. DEĞERLENDİRME (Özet) Bu aşamada öz-değerlendirme formu kullanılır. Öğrenciler tüm aşamalar süresince yaptıkları çalışmaları göz önünde bulundurarak kendilerini değerlendirirler. Ayrıca öğrencilerin grupça kavram haritası oluşturarak konunun temel kavramlarını özetlemeleri istenir.

NOT Problem çözme ve ürün oluşturmadan çok üst bilişsel öğrenmeleri ve bilim insanı gibi araştırma süreçlerini öğrenmeleri esastır.