Yönetim Bilişim Sistemleri Bölüm 1 Doç. Dr. Aykut Hamit Turan Laudon & Laudon 2011

Günümüz İşletmelerinde Bilişim Sistemleri Günümüzde küresel ekonomisinde firmalar eskiye göre çok farklı yönetilmektedirler Bilgi teknolojilerine yatırım gittikçe artmaktadır. 2010 yılında ABD’de enformasyon sistemlerine, yazılıma ve telekomünikasyon ekipmanına 62 milyar dolardan fazla yatırım yapılmıştır Danışmanlık hizmetlerine de 800 milyar dolardan fazla yatırım yapılmıştır

Günümüz İşletmelerinde Bilişim Sistemleri Günümüz işletmelerinin yöneticileri BT yatırımlarını akıllıca yapmak zorundadırlar Doğru seçimler rakiplerden daha iyi performans getirecektir Yanlış seçimler değerleri sermayemizin olumsuz kullanımını doğuracaktır

Enformasyon Sistemleri İşletmeleri Nasıl Dönüştürüyor Günümüzde sabit hatlardan daha fazla cep telefonu hattı vardır Cep telefonları, Iphone’lar, e-posta, telekonferanslar günümüz işletmelerinde birer gereklilik haline geldi Her gün milyonlarca insan mobil ağlardan Internet’e bağlanmakta Milyonlarca işletmenin Internet sitesi var ve bu sayı her geçen gün artıyor

Enformasyon Sistemleri İşletmeleri Nasıl Dönüştürüyor Ülkemizde ve dünyada milyonlarca insan internet üzerinde alışveriş yapmaktadır ve bu sayı gittikçe artmaktadır 2009’da ABD’de FedEx şirketi 3,4 milyondan fazla paketin taşımasını gerçekleştirmiştir İşletmeler değişen talebi hissetmeli ve stoklarını etkin yönetmelidirler Internet üzerinden gazete okuyanların sayısı artmaktadır. 78 milyondan fazla kişi haberlerinin Internet üzerinden almaktadır Sosyal ağlara dünya üzerinde 500 milyondan fazla kişi üyedir Google’ın çevrim içi reklam gelirleri 25 Milyar doları aşmıştır

Yönetim Bilişim Sistemlerinde Yenilikler Teknoloji günümüz işletmelerinin en dikkat çekici konusu halini almıştır Sürekli yeni işletmeler ve sektörler ortaya çıkmakta, eskiler azalmakta ve yeni teknolojileri kullanmayı öğrenen firmalar başarılı olmaktadırlar Üç önemli alan söz konusudur: Gelişmekte olan mobil platformlar, çevrimiçi yazılımların bir hizmet olarak büyümesi, yazılımların Internet üzerinden çalıştırıldığı bulut yazılım sistemlerinin gelişmesi Iphone’lar, Ipad’lar yeni bilgisayar platformlarını temsil etmektedirler

Yönetim Bilişim Sistemlerinde Yenilikler Her gün daha fazla işletme yazılımlarını PC veya masaüstü bilgisayarlardan mobil ağlara, bu yeni platformlara taşımaktadır Bulut bilişim esnek koleksiyon işlerini geleneksel olarak kurum bilgisayarlarında gerçekleştirildiği şeklini ifade etmektedir Yazılım hizmetleri büyümektedir. Birçok işletme günümüzde yazılım paketleri veya işletmeye özgü geliştirilen sistemler yerine çevrimiçi sistemleri tercih etmektedir Mobil, dijital platform, işletmelerde kullanılan bir sistem olarak PC ile rekabet etmektedir

Yönetim Bilişim Sistemlerinde Yenilikler Yöneticiler koordinasyon, işbirliği ve bilgi paylaşımını geliştirmek için çevrimiçi işbirliği ve sosyal ağ yazılımı kullanmaktadırlar İş zekası uygulamaları hızla artmaktadır Sanal toplantılar çoğalmaktadır Web 2 uygulamaları işletmeler tarafından artan oranlarda kullanılmaktadır. Web tabanlı hizmetler çalışanların blog, wiki, e-posta ve anlık mesajlaşma hizmetlerini kullanarak çevrimiçi topluluklar ile iletişimde bulunulmasını sağlamaktadır. İş dünyasında evden çalışma artmaktadır. Internet, netbook’lar, iPad’lar, iPhone’lar her gün artan sayıda kişinin ofis ortamı dışında çalışmasına imkan vermektedir İşletme değeri yeniden oluşturulmaktadır. İşletme değerini sağlayan kaynaklar, ürünlerden, çözümlere ve deneyimlere, iç kaynaklardan tedarikçi ağlarına ve müşterilerle işbirliğine kaymaktadır

Küreselleşme ve Fırsatlar Dünya üzerinde değişik dilleri konuşan, faklı gelişmişlik düzeyinde milyarlarca insan vardır Amerika’nın keşfinden ve sanayi devriminden sonra dünya ticareti artmaya başladı ve kültürler yakınlaşmaya başladı Internet ve küresel iletişim gelişmiş ülkelerin dünya ticareti üzerindeki baskın rollerini azalttı Küreselleşme ülkelere hem fırsatlar hem de zorluklar sundu ABD ekonomisinin %33’ten fazlası ithalat ve ihracattan oluşmaktadır. ABD’de satılan oyuncakların %80’i Çin’de üretilmekte, Çin’de üretilen PC’lerin %90’ında ABD’de üretilen Intel veya AMD çipleri bulunmaktadır Küreselleşme yeni iş fırsatları ve istihdam yaratmaktadır Internet’in uluslararası iletişim sistemi olarak kullanılması küresel olarak iletişim maliyetlerini düşürmüştür.

Küreselleşme ve Fırsatlar Günümüzde 24 saat kesintisiz, güvenilir, kaliteli ve uygun fiyatlı hizmet almak mümkündür Google ve ebay gibi firmalar işletmelere pahalı bilgi teknolojisi altyapılarını çok ucuz maliyetlerle temin etmektedirler Bu firmalar işletmelere yeni ve uygun iş modelleri sunmaktadırlar

Gelişen Dijital İşletme Dijital işletme işletmenin tedarikçileri, müşterileri ve ortaklarıyla ilişkilerinin dijital ortamda sağlandığı ve sürdürüldüğü işletmelerdir İş ilişkilerinin tümü dijital ortamlarda sürdürülmektedir, çekirdek işlemler dijital ortamda sürdürülmektedir İş süreçleri dijital ortamlarda tasarlanıp, uygulanmakta ve sürdürülmektedir Önemli işletme varlıkları, entelektüel özellikler, temel nitelikler, finansal varlıklar dijital araçlarla tasarlanıp, yönetilmektedir Dijital işletmeler çalkantılı zamanlarda faaliyetlerini sürdürmeleri için esneklik sağlarlar – 7/24 faaliyetlerine devam eden işletmelerdir dijital işletmeler Cisco, 3M gibi firmalar müşterileri ve tedarikçileri ile ilişkilerini büyük oranda dijital ortamlara taşımışlardır

BT ve Stratejik İşletme Amaçları Enformasyon sistemleri ABD ve diğer birçok ülkede günlük faaliyetler dışında işletme amaçlarını gerçekleştirmek için gereklidir Milyonlarca çalışan bugün işlerini gerçekleştirmek için BT’lerine bağlıdır Hiçbir firma enformasyon teknolojilerine yatırım yapmadan faaliyetini sürdüremez – Amazon, eBay, E-Trade bilgi teknolojileri olmadan var olamazlardı Finans, hizmetler, seyahat, sağlık, eğitim sektörleri BT olmadan faaliyetlerini bir gün bile sürdüremezlerdi İşletmeler altı stratejik amaca ulaşmak için BT’lerine yatırım yaparlar

BT ve Stratejik İşletme Amaçları İşlemsel mükemmeliyet: İşletmeler karlılıklarını arttırmak için sürekli olarak verimliliği arttırma yöntemleri ararlar Walmart BT çok yoğun yatırım yapmakta ve sürekli karlılık ve verimliliğini arttırmaktadır Yeni ürünler, hizmetler ve iş modelleri: BT’leri yeni ürün ve hizmetler oluşturmak için ve yeni iş modelleri oluşturmak için önemli birer araçtır Müzik sektörü BT nedeniyle önemli değişikliğe uğramıştır – iTunes Müşteri ve Tedarikçilerle ilişkiler: Müşterileri ile işletmeler ne kadar iyi iletişim kurarlarsa ve hizmet ederlerse, o kadar geri dönüşüm olur ve satış miktarı artar İşletmeler aynı şekilde tedarikçileri ile ne kadar fazla bütünleşirlerse, tedarikçiler o miktarda işletmeye girdi sağlarlar

BT ve Stratejik İşletme Amaçları Tedarikçilerle iyi ilişkiler maliyetleri düşürür Hizmet firmaları müşterilerinin tercihlerini dijital ortamlarda tutmakta ve müşteri herhangi bir lokasyona geldiğinde önceden kayıt edilen tercihleri işleme sokmaktadır Firmalar elektronik ortamda satış rakamlarını ve miktarlarını ve türlerini anında tedarikçileri paylaşıp, stok tutma miktarları ve maliyetlerini minimuma indirmektedirler Etkinleştirilmiş karar verme: Doğru zamanda, doğru bilgiye sahip olmak verilen kararların doğruluğu ve tutarlılığını arttırmaktadır Yanlış, eksik ve zamansız bilgi, kararların doğruluğunu azaltmakta ve maliyetleri arttırmaktadır, ayrıca müşteri kaybına neden olmaktadır Virozon web tabanlı müşteri şikayetleri, bozulan ağ ve hatlar ile doğru ve tam zamanlı bilgi paylaşımı yapmaktadır. Bu kaynak ayrılmasını ve hizmetlerin etkin planlanmasını kolaylaştırmaktadır

BT ve Stratejik İşletme Amaçları Rekabetçi avantaj: İşletmeler BT kullanarak bahsedilen amaçları gerçekleştirdiklerinde rekabetçi avantaj elde etmektedirler Rakiplerimizden daha iyi bir iş yaparak, daha kaliteli ürün ve hizmetleri, daha düşük maliyetle sunarsak rekabetçi avantaj elde ederiz Apple, Walmart ve UPS gibi firmalar rakiplerinden daha iyi iş yapmakta ve faaliyetlerinde karlılık elde etmektedirler Günümüzde işletmeler BT yatırımı rekabet etmenin temel bir şartı olduğu için yapmaktadırlar. Günümüzde ATM’siz banka düşünülemez. 1977 yılında Citybank’ın ilk ATM makinasını kullanmasından sonra endüstri standardı olmuştur ve rekabetin vazgeçilmez bir aracıdır

Enformasyon Sistemleri Enformasyon Teknolojileri bir işletmenin amaçlarına ulaşmak için kullanma ihtiyacı duyduğu tüm yazılım ve donanımdır Windows, Linux gibi işletim sistemleri de enformasyon teknolojileri altında incelenebilir Enformasyon sistemi teknik olarak örgütte karar verme ve kontrolü destekleyecek şekilde enformasyonu toplayan, işleyen, depolayan ve dağıtan birbirleriyle ilişkili bileşenlerdir Karar vermeyi, koordinasyonu ve kontrolü desteklemenin yanı sıra, enformasyon sistemleri yöneticilere ve çalışanlara problemleri analiz etme, karmaşık konuları görselleştirme ve yeni ürünler yaratmada yardımcı olurlar İnsanlar için anlamlı ve kullanılabilir hale getirilen veri enformasyondur Veri insanlar için anlamlı hale getirilmeden önceki gerçekler yığınıdır

Enformasyon Sistemleri Ürünlerin üzerindeki barkodlar birçok veri içerir. Ancak satış rakamları bölgeler ve ürünler olarak düzenlendiğinde daha anlamlı sonuçlar ve bilgi oluşturur Enformasyon sistemi örgütlerde karar vermek, işlemleri kontrol etmek, problemleri analiz etmek, yeni ürün ve hizmetler yaratmak için yöneticilerin gerek duyduğu bilgiyi üretir Girdi işletme ve çevresinden ham veri toplar, işleme bunları anlamlı bir hale dönüştürür, çıktı bu bilgileri kullanacak kimselere havale eder Enformasyon sistemleri aynı zamanda işletme ilgili değerlendirme ve girdi aşamalarının düzenlenmesi için geri bildirime ihtiyaç duyar

Veri ve Bilgi

Bilgi Sisteminin Fonksiyonları

Enformasyon Sistemleri Bir bilgi sistemi örgüt ve çevresi hakkında enformasyon içerir. Üç temel faaliyeti vardır. Girdi, İşleme ve Çıktı. Bu faaliyetlerle örgütün ihtiyaç duyduğu bilgiyi üretir Geribildirim örgütte uygun kişi ve faaliyetleri değerlendirme ve girdiyi yenileme için gönderilen çıktıdır Müşteriler, rakipler, tedarikçiler, paydaşlar ve düzenleyici kurumlar gibi kurumlar gibi çevresel aktörler örgüt ve enformasyon sistemleri ile etkileşim halindedir

Enformasyon Sistemlerinin Boyutları Enformasyon sistemini tam olarak anlamak için sistemleri kapsayan örgüt, yönetim ve teknoloji boyutlarını ve işletmelerin çevresinde ortaya çıkan zorlukları ve problemleri çözme güçlerini anlamalıyız Yönetim Bilişim Sistemleri enformasyon istemleri okuryazarlığını geliştirmeye çalışır Enformasyon Sisteminin etkili kullanımını şekillendiren üç faktör söz konusudur: örgüt, yönetim ve enformasyon teknolojisi Bir enformasyon sistemi çevrede oluşan problemlere örgüte ve yönetime ilişkin çözüm sunarak değer katar

Örgüt Enformasyon sistemi örgütlerin ayrılmaz bir parçasıdır. Kredi, raporlama işletmeleri gibi işletmeler bilgi sistemleri olmadan faaliyet gösteremezler Bir örgütün anahtar bileşenleri insanlar, yapı, işletme süreçleri, politika ve kültürdür Örgüt bir piramite benzer. Hiyerarşinin üst düzeylerinde yönetsel, profesyonel ve teknik çalışanlar varken, alt düzeylerde günlük işlerle ilgili çalışanlar vardır Üst yönetim ürün ve hizmetlerle ilgili stratejik kararları verir, aynı zamanda işletme performansını kontrol eder Orta yönetim üst yönetimin belirlediği plan ve programları uygular Alt yönetim işletmenin günlük faaliyetlerini gerçekleştirir Mühendis ve bilim adamları gibi bilgi işleri ürün ve hizmetleri tasarlar ve işletme için yeni bilgi yaratır, sekreter ve memur gibi veri işçilerinin işletmenin tüm seviyelerindeki planlama ve etkileşimlerine yardımcı olur

Örgütsel Seviyeler

Örgüt Her örgütün kendine has kültürü vardır ve bu örgüt üyeleri tarafından kabul edilen varsayımlar, değerler ve iş yapış şekilleridir Örgütlerin kültürel geçmişleri enformasyon sistemlerine gömülüdür Örgütteki farklı düzenlerdeki uzmanlıklar değişik bakış açılarını oluşturmaktadır Enformasyon sistemleri değişik bakış açıları, uzmanlaşma, uzlaşma ve çatışmalardan meydana gelmektedir

Yönetim Yönetim örgütlerin karşı karşıya kaldıkları durumları hissetmek, karar vermek ve örgüt problemlerini çözmek için hareket planları hazırlar Yöneticiler çevreden gelecek zorlukları algılar ve bu zorlukları çözmek için stratejiler oluştururlar İşleri koordine etmek ve başarıya ulaşmak için insan ve fiziksel kaynakları dağıtırlar Yönetim ayrıca yeni ürünler ve hizmetler yaratmalı ve zaman zaman örgütü yeniden yaratmalıdır Bilgi ve enformasyon bu süreçte yöneticinin en önemli yardımcısıdır

Enformasyon Teknolojisi Enformasyon teknolojisi yöneticilerin değişimle baş etmek için kullandığı araçlardan biridir Bilgisayar sistemi bir enformasyon sisteminde girdi, işleme ve çıktı faaliyetleri için kullanılan fiziksel ekipmanlardır Bilgisayar yazılımı bir enformasyon sisteminde bilgisayar donanımı bileşenlerini kontrol ve koordine eden detaylı önceden programlanmış komutlardır Veri yönetim teknolojileri fiziksel depolama ortamında verilerin düzenlenmesini yöneten yazılımlardır Ağ ve telekomünikasyon teknolojileri fiziksel aygıt ve yazılımların tümünü içermekte ve donanımın farklı parçalarını bağlamakta ve veriyi fiziksel ortamdan diğer ortamlara aktarmaktadır

Enformasyon Teknolojisi Dünyanın en yaygın olarak kullanılan ağı İnternettir İnternet teknolojilerine bağlı olarak işletme içi kullanım için geliştirilen ağlar intranetlerdir. Örgütün dışındaki kullanıcıların kullanmaya yetkili oldukları özel intranetler ise extranet olarak adlandırılmaktadır World wide web İnternette enformasyonun bir sayfa düzeninde düzenlenmesi, görüntülenmesi için evrensel olarak kabul edilen standartlarla İnternet tarafından sağlanan bir hizmettir Bu teknolojileri çalıştıracak ve yönetecek kişilerle birlikte örgüt çapında paylaşılacak kaynakları temsil etmekte ve işletmelerin Bilgi Teknolojisi altyapısını oluşturmaktadır

Enformasyon Sistemleri Enformasyon sistem ve teknolojileri firma açısından değer kazandırmaktadır Enformasyon sistemlerinin getirisi bina, arazi, taşınır ve taşınmaz varlıklardan daha yüksek olacaktır Enformasyon sistemleri yöneticilere daha doğru karar vermeleri için gerekli bilgileri sağlarken işletmelerin karlılıklarını arttırmalarına ve maliyetlerini düşürmelerine neden olabilir Enformasyon sistemleri yöneticilerin karar vermelerini etkinleştirmek, örgüt performansını arttırmak ve sonuç olarak işletme karlılıklarını arttırmak için enformasyon elde eden, dönüştüren, dağıtan değer katan faaliyetler serisinin bir parçasıdır

Örgüt Sermayesi ve Doğru iş Modeli Bazı işletmeler Bilgi Teknolojisi yatırımlarından diğer işletmelere göre daha iyi sonuçlar almaktadırlar Bilgi sistemlerine sadece yatırım yapmak iyi bir geri dönüşümü garantilememektedir Enformasyon sistemi yatırımları örgütteki diğer destekleyici yapılar, değerler, örgütteki davranış yolları ve diğer tamamlayıcı varlıklar ile kullanılmadıkça beklenen değeri yaratmazlar Enformasyon teknolojilerinden beklenen geri dönüşümü alabilmek için öncelikle iş yapılarının değiştirilmesi gerekmektedir Otomobillerden değer elde etmek için öncelikle yolların, benzin istasyonlarının, şoförleri kontrol edecek yasal düzenlemelerin tamamlanmış olması gerekmektedir

Örgüt Sermayesi ve Doğru iş Modeli Önemli bir tamamlayıcı varlık olan yönetim desteği üst yönetimin verdiği destekler, bireysel yenilikçiliği gözlemleyen ödüllendiren teşvik sistemleri, takım çalışması sistemleri, eğitim programları, esneklik ve bilgiye değer veren yönetim kültürüdür Sosyal yatırımlar, internet ve destekleyici internet kültürü, eğitim sistemleri, ağ ve bilgi işlem standartları, yönetmelikler, kanunlar, teknoloji ve hizmet işletmeleri bilgi sistemlerinin başarısı için önemli birer destekleyici olabilirler Yöneticiler bilgi teknolojilerinden ortalamanın üzerinde getiri elde etmek için bu sistemlerin geniş örgüt ve yönetsel boyutlarını da dikkate almaları gerekmektedir

BT Çağdaş yaklaşımlar Bilgi sistemleri çok disiplinli bir alandır. Tek bir teori ya da bakış açısı ile incelenmez Bilişim alanı genellikle teknik ve davranışsal yaklaşımlara bölünmektedir. Enformasyon sistemleri sosyo teknik sistemlerdir Bilgi sistemleri makineler, aygıtlar ve fiziksel teknolojilerden oluşsalar da, doğru çalışmaları için önemli ölçüde sosyal, örgütsel ve entelektüel yatırımlar gerektirmektedirler

BT Çağdaş yaklaşımlar

BT Çağdaş yaklaşımlar Teknik yaklaşımlar: Enformasyon sistemlerine teknik yaklaşım enformasyon sistemleri ile ilgili çalışma yapmak için matematik tabanlı model uygulamanın yanı sıra bu sistemlerin fiziksel teknoloji ve biçimsel kapasiteleri ile de ilgilenir Teknik yaklaşıma katkı veren bilimler bilgisayar bilimi, yönetim bilimi ve yöneylem araştırmasıdır Bilgisayar bilimi bilgisayar ile işlem yapma teorilerini, hesaplama ve etkin depolama ve erişim yöntemi uygulama yaklaşımlarını incelemektedir Yönetim bilimi karar verme ve yönetim uygulamaları ile ilgili model geliştirmeyi vurgular Yöneylem araştırması örgütlerin seçilmiş parametrelerinin optimize edilmesi için matematiksel tekniklere odaklanır

BT Çağdaş yaklaşımlar Davranışsal yaklaşım: Enformasyon sistemlerinin geliştirilmesi sürecinde uzun dönemli ortaya çıkan davranışsal konular ile ilgilenir. Stratejik işletme bütünleşmesi, tasarım, uygulama, yönetim gibi konular teknik modellere yardımcı olur Sosyologlar BT’lerinin örgütü nasıl etkilediğini, sistemlerin grupları ve bireyleri nasıl etkilediğini inceler Psikologlar karar vericilerin resmi enformasyonu nasıl algıladıklarını ve kullandıklarını incelerler Ekonomistler enformasyon sistemlerinin dijital ürünlerin, dijital pazarların dinamiklerini araştırırlar Davranışsal sistem teknolojiyi göz ardı etmez. BT sorunları genellikle teknik sorunlar değildir ve tutum, yönetim ve örgüt politikasında değişiklikler gerektirir

Sosyo Teknik Sistemler Donanım ve yazılım tedarikçileri, teknolojiden değer elde etmeye çalışan yöneticiler ve çalışanlar, çağdaş, sosyal, kültürel işletme çevresi gibi aktörler bir araya gelerek yönetim bilişim sistemlerini oluştururlar YBS bilimi yönetim bilimi ve yöneylem araştırmasını bir araya getirerek gerçek problemlere ve enformasyon teknolojisi kaynaklarına yönelik uygulamaları sistem geliştirme çözümleri sunarlar Tek bir yaklaşım enformasyon sistemleri ile ilgili gerçekleri içermemektedir Enformasyon sistemleri ile ilgili başarı ve başarısızlar teknik veya davranışsaldır Bu iki yaklaşımın birleşmesine sosyo-teknik yaklaşım adı verilir

Sosyo Teknik Sistemler Sosyo-Teknik bakış açısını benimsemek enformasyon sistemlerine sadece teknik yaklaşım uygulamamızı engeller Enformasyon sistemleri kullanılması maliyetlerin düşürülmesi, karlılığın artması sonucunu doğurmaz her zaman Bir işletmenin yeni prosedürler ve süreçler uygulamaya başlaması, bu süreçleri destekleyecek enformasyon sistemlerine yatırım yapılmadığı sürece çalışanların verimliliğini arttırmayabilir Bir bütün olarak işletme performansının optimize edilmesine ihtiyaç vardır Teknik ve davranışsal öğeler koordineli olarak optimize edilmeli, uyarlanmalıdır Sosyo teknik bakış açısında bir sistemin performansının optimize edilmesi tatminkar bir uyum elde edinceye kadar teknoloji ve örgütün karşılıklı olarak birbirini düzeltmesi ve düzenlemesini gerektirmektedir

Sosyo Teknik Sistemler