Yaratıcı Drama Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık

Yaratıcı drama, rol oynama ve doğaçlama gibi tiyatro tekniklerinden yararlanılarak bir olay ya da düşüncenin oyunsu süreçlerle canlandırılması ve anlamlandırılmasıdır

Yaratıcı dramayla ilgili bilinmesi gereken terimler şunlardır: Rol oynama, bir başkasının yerini alarak yapılan canlandırmadır. Bireyler rol yapma ile bir başkasının kimliğine bürünerek onun nasıl düşündüğünü, hissettiğini ve davrandığını yaşama fırsatı elde ederler. Rol oynamanın problem çözme ve insan davranışlarını değerlendirme becerileri üzerinde olumlu etkileri vardır. Doğaçlama, belli bir metne bağlı olmaksızın aniden gelişen rol oynama anlamına gelmektedir. Pandomim, duygu ve düşünceleri söz kullanmadan aktarma sanatıdır. Dramatizasyon, bir konu ya da durumun metne dayalı olarak canlandırılması, yansıtılmasıdır.

Yaratıcı drama bilişsel, duyuşsal ve devinişsel özellikleri kazandırmada kullanılabilecek bir öğretim yöntemi olarak kabul edilmektedir. Yaratıcı drama yöntemi tüm yaşlardaki öğrenenler için uygundur.

Yaratıcı dramanın; İletişim kurma becerilerini geliştirme, Empati kurma becerilerini geliştirme, Kendiyle ilgili farkındalığı artırma, Dış dünyayla ilgili farkındalığı artırma, Hayal gücünü kullanma, Gözlem yapma becerisini geliştirme, Dinleme becerisini geliştirme gibi faydaları bulunmaktadır.

Aynı kökleri paylaşmalarına karşın yaratıcı drama ve tiyatro aynı değildir. Tiyatroda temel amaç bir gösteri ortaya koymak iken yaratıcı dramada amaç bireylerin yaşantılarını zenginleştirmeleridir.

Yaratıcı drama sürecinin aşamaları şunlardır: Isınma ve hazırlık: Yaratıcı drama sürecinde ilk olarak ısınma çalışmalarına yer verilir. Bu çalışmalar bireylerin bir grup oluşturmasına yardım eder. Isınma çalışmaları tanışmayla başlar. Güven kazanma, uyum sağlama, duyuları kullanma, gözlem yapmaya yönelik etkinliklerle devam eder. Isınma çalışmaları sırasında oyunlar oynanabilir. Bu oyunlar sözcük dağarcığını ya da dikkati geliştirmeye yönelik olabileceği gibi taklit etmeye ve yarışmaya dayalı oyunlar da olabilir.

Canlandırma: Bu aşamada verilen durumlar rol oynama ve doğaçlama ile canlandırılır. Canlandırmalar bireysel ya da grupla yapılabilmektedir. Sonraki aşamada yapılacak olan değerlendirme daha çok bu aşamanın bireylerde bıraktığı izlere göre yapılır.

Değerlendirme ve tartışma: Bu aşamada önceki süreçlerle ilgili yaşananlar paylaşılır ve tartışılır. Canlandırma sırasında düşünülüp hissedilenler dile getirilir. Yaratıcı dramanın değerlendirme aşaması sonuç değil, süreç odaklıdır. Bu aşama “neler hissettiniz, nerede güçlük çektiniz, nerede haz duydunuz?” gibi sorularla yönlendirilebilir.

Yaratıcı drama farklı adlarla anılabilmektedir Yaratıcı drama farklı adlarla anılabilmektedir. İngiltere’de daha çok “drama”, Almanya’da “oyun ve tiyatro pedagojisi”, Kanada’da “eğitsel drama” olarak adlandırılmaktadır. “Yaratıcı drama” terimi daha çok Amerika’da tercih edilmektedir. Bu terimler amaç ve kapsam açısından birbirlerinden farklı değildir. Ancak ülkemizde “yaratıcı drama” teriminin önündeki “yaratıcı” sıfatı kasıtlı olarak eklenmiştir. Bununla katılımcıların kendi özgün görüşlerini, önceden yazılmış bir metne bağlı kalmaksızın ortaya koymalarına vurgu yapılmak istenmiştir.

Yaratıcı dramanın belirgin özellikleri şunlardır: Yaratıcı drama bir grup etkinliğidir Yaratıcı drama katılımcıların deneyimlerine dayanır Yaratıcı drama canlandırma odaklıdır, yani kurguya, kendilindenliğe, doğaçlamaya ve rol yapmaya dayanır.

Yaratıcı drama sonuç değil, süreç odaklıdır. Yaratıcı drama çalışmaları, yaratıcı drama sürecini bilen bir lider ya da öğretmenin yönlendirmesiyle gerçekleşir. Eğitim ve tiyatro, yaratıcı dramanın doğrudan yararlandığı iki temel alandır.

Yaratıcı drama tiyatro yapmak değildir, ancak tiyatrodan sürekli beslenir. Yaratıcı dramada oyunların genel özelliklerinden (kurallar içinde özgürlük, mış gibi yapma, yarışma, çatışma, eğlence) yararlanılır. Yaratıcı dramada katılımcıların oyunculuk becerisine sahip olmaları gerekmez.

Yaratıcı drama yalnızca ısınma oyunlarından oluşmaz, içinde mutlaka canlandırma süreçleri olmalıdır. Psikodramanın aksine yaratıcı drama tedavi etme amaçlı değildir.

Yaratıcı dramada çeşitli doğaçlama teknikleri bulunmaktadır Yaratıcı dramada çeşitli doğaçlama teknikleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şöyledir: Bilinç koridoru: Canlandırma yapanların düz bir sırada durarak koridor oluşturmaları ve önlerinden geçen kişinin iç sesini sesli olarak canlandırmaları. Rol değiştirme: Doğaçlama sırasında rollerin değiştirilerek doğaçlamaya devam edilmesi Dedikodu halkası: Bir durumla ilgili çeşitli ortamlarda yapılan dedikoduların canlandırılması Fotoğraf karesi: Bir durumun fotoğraf karesi olarak hareketsiz biçimde canlandırılması Forum tiyatrosu: İzleyicilerin doğaçlamaya karışarak yönlendirebildikleri canlandırma

Kaynaklar Adıgüzel, H. Ö. (2006). Yaratıcı Drama Kavramı, Bileşenleri ve Aşamaları. Yaratıcı Drama Dergisi, 1 (1). Dalbudak, Z. (2006). Anaokulu Öğretmenlerinin Drama Etkinliklerini Kullanmaları Üzerine Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara. Demirel, Ö. (2004). Öğretme Sanatı. PegemA Yayıncılık, Ankara. Oruç, S. (2004). Eğitim Fakültelerinde İlköğretimde Drama Dersini Veren Öğretim Elemanlarının Karşılaştıkları Güçlükler ve Çözüm Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Yorulmaz, A. (2011). Öğretmen Adayları için KPSS Eğitim Bilimleri. Zambak Yayınları, İstanbul.