Bölümün Amacı Bu bölümün amacı, örgütlerin çevrelerindeki değişimleri nasıl değerlendirmeleri gerektiği ve bu değişimlere nasıl yanıt verebilecekleri ile ilgili bir çerçeve geliştirmektir. Bu kapsamda öncelikle, örgütsel alan ve örgütleri etkileyen unsurlar (sektörler) tanımlanacaktır. Daha sonra, örgüt üzerindeki etkili iki temel çevresel faktör incelenecektir: bilgi ihtiyacı ve kaynak ihtiyacı.

ÖRGÜTÜN ÇEVRESİ Çevre, benzer ögeler içeren birkaç sektörden ya da sektörün alt bölümlerinden oluşur. Her bir örgüt için; endüstri, ham madde, insan kaynakları, mali kaynaklar, piyasa, teknoloji, ekonomik koşullar, hükûmet, sosyokültürel ve uluslararası olmak üzere on temel unsurdan bahsedilebilir.

ŞEKİL 6.1 Bir Örgütün Çevresi

Genel Çevre Genel çevre, bir firmanın günlük operasyonları üzerinde doğrudan bir etkisi olmayan, ancak dolaylı yoldan örgütü etkileyen unsurları (faktörleri) içeren bir yapıya sahiptir. Genel çevre, genellikle hükûmet, sosyokültürel, ekonomik koşullar, teknoloji ve finansal kaynaklar gibi unsurları içerir.

Uluslararası Çevre Uluslararası piyasalarda yaşanan olaylar birçok örgütü doğrudan etkileyebilme gücüne sahiptir ancak uluslararası çevre, son birkaç yılda örgütler için önemini daha da artırmıştır.

DEĞİŞEN ÇEVRE Çevresel karmaşıklıklara ve değişimlere bağlı olarak örgütlerin söz konusu unsurlara ilişkin bilgi toplaması ve bu bilgiyi baz alarak çevresel değişimlere yanıt vermesinin gerekliliği kurumların bilgiye olan büyük ihtiyacının temel nedenidir. Örgüt, ayrıca kıt olan fiziksel malzeme ve finansal kaynaklara ve bu kaynaklara nasıl ulaşılacağına ilişkin olarak da bilgilere muhtaçtır.

Basitlik-Karmaşıklık Boyutu Basitlik-karmaşıklık boyutu, örgütlerin faaliyetleri ile ilişkili olan dışsal ögelerin heterojenliğine ya da bu ögelerin sayısına ve farklılığına atıfta bulunan çevresel karmaşıklık unsurunu göz önüne alır.

İstikrarlılık (Dengeli)–İstikrarsızlık (Dengesizlik) Boyutu İstikrarlılık-istikrarsızlık boyutu, çevredeki unsurların dinamik olup olmaması ile ilgilidir. Çevresel bir alan aylar ya da yıllar içinde aynı kalıyorsa bu durumda o alan istikrarlıdır. İstikrarsızlık durumunda ise çevresel ögeler ansızın değişir.

Model Çerçeve ŞEKİL 6.2 Çevresel Belirsizliği Değerlendirmek İçin Çerçeve

DEĞİŞEN ÇEVREYE UYUM SAĞLAMA Pozisyon ve Bölüm Ekleme Dış çevredeki karmaşıklık ve belirsizlik arttıkça, örgüt içindeki pozisyon ve bölümlerin sayısı artmakta ve bu da içsel karmaşıklığın artmasına yol açmaktadır. Bu ilişki, açık bir sistem olmanın bir unsurudur. Dış çevredeki her bir unsur kendisiyle ilgilenecek kurum içi bir çalışan ya da bölüme ihtiyaç duyar.

İlişkiler Kurma Çevresel belirsizlikle başa çıkmada kurumlarda benimsenen diğer bir geleneksel yaklaşım tampon (sınır) bölümler kurmaktır. Tampon (sınır) rollerinin amacı çevredeki belirsizliği kavramaktır.

Farklılaşma Derecesi ve Bütünleşme (Entegrasyon)

Mekanik-Organik Yönetim Süreçleri Çevresel belirsizliğe ilişkin olarak örgütlerin verdikleri bir diğer tepki de örgütün biçimsellik derecesi ve çalışanlar üzerindeki kontrolün miktarıdır. Hızlı değişen çevrelerde, örgüt içi yapılanma çok daha gevşek, serbest akan ve çevreye uyumlaşma eğilimindedir.

Planlama, Tahmin ve Cevap Verebilirlik Örgüt içinde birimler arası koordinasyonu sağlamanın ve daha organik süreçlere geçişi artırmanın en önemli unsuru örgütün belirsiz bir çevredeki ani değişikliklere hızlı cevap verme yeteneğini artırmaktır.

ÇEVRESEL DEĞİŞİKLİĞE TEPKİNİN KAPSAMI Örgüt, çevresel değişikliklere yüksek hızda tepki vermeyi sağlamak için sınır kapsamı, planlama uzmanlarıyla ve geleceğe ilişkin isabetli tahminler yapabilecek bireylerle çalışır.

DIŞ KAYNAKLARA BAĞIMLILIK Kaynak bağımlılığı, örgütlerin yaşamsal faaliyetleri için çevreye olan bağımlılık ve bağlılıklarını minimize etmek için kaynaklar üzerinde kontrol sahibi olma çabasını ifade eder.

DIŞ KAYNAKLARI ETKİLEME (YÖNETME) Örgütlerin dış çevredeki kaynakları etkilemek için iki tip strateji benimsedikleri gözlemlenir: Çevredeki kilit ögeler, unsurlar ile olumlu ilişkiler kurmak Kilit unsurları etkileyerek faaliyet gösterdikleri baskın çevresel alanı şekillendirmek.

Meşru (Resmî) İlişkiler Tesis Etme Örgütlerin meşru (resmî) ilişkiler geliştirmesinden kasıt; örgütün mülkiyet sahipliği kazanmak maksadıyla yaptığı ortak girişimleri (joint-venture) ve ortaklıkları, fikir liderlerini ya da çevresel tepkilerde kilit rol oynayan önemli insanlar ile kurulan bağlantıları, söz konusu bireylerin kurum içinde istihdam edilmesini ve reklamı ayrıca halkla ilişkiler faaliyetlerini yapılandırması gibi teknikleri içermektedir.

Ana Sektörleri Etkileme Olumlu bağlantılar ve ilişkiler kurmanın yanı sıra, örgütlerin dış çevreyi değiştirmek amacıyla başvurduğu dört teknik daha bulunmaktadır. İş Yaptığınız Yeri Değiştirin Siyasi Olun Diğerleri ile Birleşin Gayri Meşru Faaliyetlerden Kaçının

Örgüt-Çevre İlişkisine Bütüncül Bir Bakış ŞEKİL 6.9 Çevresel Karakteristikler ve Örgütsel Eylemler Arasındaki İlişki

KONUNUN ESASLARI Bu bölümde kitap içeriğinde yer alan tüm esaslardan sadece 1 tanesine yer verilmiştir. Örgütlerin çevresi, örgütün belirsizlik algısı ve kaynak bağımlılığı açısından farklılık gösterir. Örgütsel belirsizlik çevrenin istikrarlılık-istikrarsızlık ve basitlik- karmaşıklık boyutlarının sonucudur. Kaynak bağımlılığı ise örgütün ihtiyaç duyduğu girdilerin yani fiziksel ve finansal kaynakların kıtlığının sonucu oluşmaktadır.