Araştırma Yöntemleri – 9 Nitel Alan Araştırması

Giriş Aslında tüm hayatımız boyunca sosyal araştırma yaptığımızı söyleyebiliriz. Bu yorum özellikle bir tarz gözlem yaptığımızda daha da açıklık kazanır: nitel alan araştırması Bir yanıyla aslında her gözlem yaptığımızda veya bir sosyal davranışa katıldığımızda ve onu anlamaya çalıştığımızda alan araştırması yapmış oluruz. Nitel alan araştırması toplanan nitel verilerin kolayca rakamlara dönüştürülememesi ile surveyden ayrılır.

Alan araştırmasına uygun konular Alan araştırmasının bir güçlü yanı araştırmacılara kapsayıcı bir perspektif sunmasındadır. Araştırmacılar doğrudan bir sosyal olguyu gözlemleyerek daha derinlikli bir kavrayış elde ederler. Dolayısıyla alan araştırması davranışları, en iyi kendi doğal ortamlarında gözlenen kişilerin incelenmesi için uygundur.

Alan araştırmasına uygun konular (2) Lofland ve arkadaşları (aktaran Babbie 2010: 297) alan araştırmasına uygun sosyal hayatın bazı bileşenlerini sıralamışlardır: Pratikler: konuşmak veya kitap okumak gibi çeşitli davranışlar Olaylar: boşanma, suç ve hastalık gibi çeşitli olaylar Karşılaşmalar: iki ya da daha fazla kişinin karşılaşması ve etkileşimde bulunması Roller ve sosyal tipler Sosyal ve kişisel ilişkiler Gruplar ve klikler Örgütler Bir yerde oturan sakinler Sosyal dünyalar (ör. Spor dünyası, finans dünyası) Alt kültürler Tüm bu sosyal düzeylerde, alan araştırması başka araştırmaların ortaya çıkaramayacağı bilgiler ortaya çıkartır

Alan araştırmasında bazı meseleler Her araştırmada hesaba katılması gereken bazı durumlar vardır ve alan araştırması da bu noktada istisna değildir. Alan araştırması yapmaya karar verdiğinizde, gözlemci rolünüzle gözlediklerinizle olan ilişkilerinize dair kararlarınızla karşılaşırsınız. Bu kararlarınıza bazı durumlar etki edebilir Gözlemcinin çeşitli rolleri Gözlenenlerle ilişkiler

Bazı Nitel Alan Araştırması Paradigmaları Bu bölümde birkaç alan araştırması paragiması incelenecektir.

Naturalizm Naturalizm nitel araştırmada eski bir geleneği temsil etmektedir. Erken dönem alan araştırmaları pozitivist bir varsayıma dayalıydı: sosyal gerçeklik bizim dışımızdaydı ve araştırmacı tarafından doğal bir biçimde gözlenmeye ve gerçekte nasıl ise o şekilde sunulmaya hazırdı Bu gelenek 1930’lu ve 1940’lı yıllarda Chicago Üniversitesi sosyoloji bölümünde başladı: Sokakların, şehrin gözlenmesi (bu dönem araştırmacılar Chicago Okulu olarak bilinir)

Naturalizm (2) Naturalistler, sokaklardaki sosyal hayatı tam anlamıyla öğrenebilmek için onun içinde yer almak gerektiğini düşünmüşlerdir. Etnografi, açıklamadan ziyade detaylı ve açık tanımlamalara odaklı bir araştırmadır. Bu tarz bir araştırma bir surveyin sunamayacağı kadar detaylı bir resim sunar.

Etnometodoloji Etnometodolojinin temelleri felsefi bir gelenek olan fenomenolojiye dayanır. Fenomenolojinin temsilcilerinden Alfred Schutz’a göre gerçeklik gözlenmek üzere ‘dışımızda’ bulunan bir şey değil, inşa edilen bir şeydir. İnsanlar kendi dünyalarını ‘olduğu gibi’ değil, ‘anladıkları’ şekilde tanımlarlar. Bundan dolayı da etnometodoloji takipçilerine göre araştırmacı, sosyal gerçekliği tanımlayabilmek için inceledikleri öznelerin hikayelerine güvenemez (realistler tam da bunu iddia etmişlerdi).

Etnometodoloji (2) Bu metotta araştırmacı gerektiğinde (sosyal) ‘kural ihlal edicidir’ böylece insanların bir şeye yönelik beklentileri ifşa edilmiş olunur. Bir tanım: Etnometoloji, genellikle konuşulmayan varsayım veya anlaşmalar gibi kapalı imaların ortaya çıkartılmasına odaklanan bir sosyal hayat araştırma yaklaşımıdır. Bu metot genellikle bu ortak varsayım veya anlaşmaların ortaya çıkartılması için onların bilinçli olarak ihlalini içerir.

Etnometodoloji (3): bir örnek Garfinkel, bir grup öğrencisinden evlerine döndükleri zaman her zaman olduğu gibi değil, günlük bilgilerinden, yaşadıkları hadiselerden ve duygusal hallerinden kopmuş biri gibi davranmalarını ister. Öğrenciler aile fertlerinin yanında bir “yabancı”yı oynayacaklar; neler yaşadıklarını ertesi gün tasvir edeceklerdir. Garfinkel bu durumu “davranışlandırılmış tasvirler” (behavionzed descriptions) olarak isimlendirir. Böyle bir durumda öğrencilerin yapacakları tasvirler bir sosyal amnezi (toplum hayatıyla ilgili günlük sıradan bilgilerin bütününün unutulmuş olması) durumunu yansıtacaktır. Bu sosyal amnezi durumunu, ev halkı çok büyük bir ihtimalle bir hastalık olarak değerlendirecektir. Nitekim tasvirlerde, ev halkının öğrencilere “hasta mısın?”, “dün gece çok mu çalıştın?” gibi sorular yönelttikleri görülür. Öğrencilerin aşırı nezaketinden diğer aile fertleri rahatsız olmuş ve sinirlenmişlerdir. Garfinkel buradan sosyologun rolüyle ilgili bir değerlendirmeye gider. Sosyolog, içine girdiği ortamda nezaketi, heyecan yokluğu, sosyal amnezisi ve objektiflik taslamasıyla yukarıdaki öğrenciyi andırmaktadır. Sosyal realitenin böyle bir ilişkiyle anlaşılması mümkün değildir. Bilim adamının objektif olma çabası, kendisi ile olgu arasında sun’i bir mesafe oluşturmakta; bu mesafe “sosyal eylemi örten bir objektiflik peçesi” meydana getirmektedir. Garfinkel bu olumsuzluğun, “duygusal hayatın sosyolojisi”nin geliştirilerek aşılabileceğini söyler (kaynak: http://www.toplumdusmani.net/v2/sosyoloji/3924-etnometodoloji.html).

Gömülü teori (grounded theory) Sosyal hayatın araştırılmasında tümevarımcı bir yaklaşımı ima eder. Sürekli yapılan gözlemlerden bir teori geliştirme çabasıdır. Gözlenen verilerden toplanan verilerden teoriler çıkarmadır. Burada bir hipotezden yola çıkılmaz, ilk adım çeşitli metotlarla veri toplamaktır.

Örnek olay incelemesi Bir köy, aile veya çete gibi tek bir sosyal olgunun derinlemesine incelenmesidir. Örnek olay incelemesinin temel amacı tanımlayıcı (bir antropoloğun bir kabile kültürünü incelemesinde olduğu gibi) olabileceği gibi küçük bir kasabadaki sosyal yapı ve tabakalaşmayı inceleyen bir çalışma örneğinde olduğu gibi açıklayıcı da olabilir. Öte yandan örnek olay incelemesi tek bir olaya odaklanarak idiografik bir açıklama peşinde olabileceği gibi daha genel, nomotetik teorilerin zeminini de oluşturabilirler.

Kurumsal etnografya Deneyimleri şekillendiren güç ilişkilerinin ortaya çıkartılması yoluyla kadınların gündelik deneyimlerini daha iyi anlayabilmek için Dorothy Smith tarafından 1978 yılında geliştirilmiştir. Günümüzde bu metot, bastırılan her öznenin deneyimlerini şekillendiren ideolojiye kadar genişletilmiştir. Eğer araştırmacı kadınlara veya diğer alt gruplara işlerin nasıl gittiğini sorarsa, onların sosyal gerçekliğini şekillendiren kurumsal pratikleri keşfedebilir.

Kurumsal etnografya (2) Bu yaklaşımın amacı, geleneksel araştırma yöntemlerinin yüzeysel olarak baktıkları baskı biçimlerinin ortaya çıkartılmasıdır. Bu süreçte araştırmacı, kurumların resmi amaçları ile başlayan araştırmaların kaçırdıkları (ıskaladıkları) toplumsal yönleri ortaya çıkarabilirler.

eylem araştırması (action research) Eylem araştırmasında bir grup insanla yakın işbirliği içindedir. Araştırmacı insanlar üzerinde araştırma yapmaz, onlarla birlikte araştırma yapar ve rolü ise moderatör gibidir. Öte yandan iyi bir grup yönetme becerisi ve grup dinamiklerini anlama kabiliyeti önemli noktalardır. İşletme yönetimi ve eğitim alanlarında oldukça popüler bir araştırma tarzıdır.

eylem araştırması (2) Eylem araştırması, birşeyler paylaşmak isteyen insanlar arasındaki bir anlaşmayla başlar. Bir örgütteki tüm insanların araştırmaya dahil olması beklenemez, dolayısıyla bu araştırmada yeni fikirlere açık ve bu fikirleri uygulamaya istekli küçük gruplar arasındaki uygulamalar söz konusudur. Eylem araştırmasında birkaç araştırma yöntemi karşımız çıkabilir: örneğin mülakat, odak grup görüşmesi

Nitel alan araştırmasının yapılması Sunumun buraya kadar olan kısmında alan araştırmasına uygun konulardan ve bazı paradigmalardan bahsedildi. Peki alan araştırması yapılırken nasıl yapılır, hangi hazırlıklar yapılır? Sunumun bundan sonraki kısmı bu sorulara yönelik olacak.

Alan için hazırlık Örneğin kampüsteki politik örgütlenmeler ile ilgili bir alan araştırma yapmak istiyorsunuz. İlk adım tüm araştırmalarda olduğu gibi bir arka alan oluşturma faaliyetinden oluşur (literatür taraması). Görüşme yapmak istediğiniz kişileri belirlemek ve kontağa geçmek. Bir gösteri izleyecekseniz orda bulunmanız yeterlidir Formel bir görüşme yapacaksanız, kimliğinizi açık ediniz

Görüşme Görüşme konusu ‘derinlemesine mülakat’ başlığı ile başka bir derste daha detaylı incelenecektir.

Odak grup Odak grup görüşmesi başka bir derste detaylı bir biçimde incelenecektir.

Kayıt Not tutma Ses kaydetme Görüntü kaydetme …..

Nitel alan araştırmasının güçlü ve zayıf yanları Diğer metotlar gibi alan araştırmasının da güçlü ve zayıf yanları bulunmaktadır Güçlü yanlar: Alan araştırması özellikle tutum ve davranışlardaki ince ayrıntıların incelenmesinde ve bir zaman serisi boyunca sosyal süreçlerin incelenmesinde yararlıdır. Yöntemin bir başka avantajı esnek olmasındadır. Her zaman alan araştırmanızı yeniden ayarlamanız mümkündür. Bu yöntemin görece daha ekonomik olduğu söylenebilir. Burada pahalı ekipmanlar veya araştırma elemanları yerine bir araştırmacı ve kağıt-kalem yeterli olabilir (bu nokta alan araştırması her zaman mutlaka ucuzdur anlamına gelmez).

Nitel alan araştırmasının güçlü ve zayıf yanları (2) Büyük popülasyonlar için istatistiki tanımlamalara uygun değildir (çünkü nicel değil). Güvenilirlik (aynı ölçümü yaptığımızda aynı sonucu alabiliyor muyuz?) ve geçerlilik (ölçümler gerçekten ölçmek istediklerimizi ölçüyor mu?) noktalarında son derece dikkatli olmak gerekiyor.

Kaynaklar Babbie, Earl (2010). The Practice of Social Research, WADSWORTH Dawson, Catherine (2002). Practical Research Method, Oxford: How to books