Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Yakın Doğu Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi’ne aittir. Bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders çeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır © 2014 Yakın Doğu Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi uzem.neu.edu.truzem.neu.edu.tr Eğitimde Teknoloji Kullanımı Uz. Şenay KOCAKOYUN Distance Learning Center Near East University Nicosia, Northern Cyprus

9. DERS Sağlık Bilimleri Eğitiminde Öğretim Teknolojileri Eğitimde Teknoloji Kullanımı

Özet Günümüzde sağlık bakımında elektronik sağlık kayıtları, tıbbi karar destek sistemleri, görüntüleme gibi sağlık bilgi sistemleri ve e-sağlık yenilikleri ile birlikte ciddi bir dönüşüm yaşanmaktadır. Bu gelişmeler bu ortamlarda sağlık bakım hizmetlerini gerçekleştirecek sağlık profesyonellerinin eğitimininde de bir dönüşümü zorunlu kılmaktadır. Sağlıkçıların eğitiminde BDÖ, öğrencinin pasif katılımcı, bilginin eğitici tarafından aktarıldığı eğitici-merkezli yalaşımlardan, öğrenen- merkezli yaklaşımları içeren uygulamaları kapsayan bir aralıktaki uygulamaları içermektedir.

Sağlık bakımında ihtiyaçlar ve yönelimler, günümüz ve geleceğin sağlk profesyonellerinin ihtiyaçlarına cevap verebilmek için eğitim stratejilerimizi bu yönde uyarlamamızı zorunlu kılmaktadır. Peki yapılması gereke ne? Sağlık bilimleri eğitiminde öğretim teknolojilerinin yaygınlaşması ce etki kullanımı, eğitim kurumlarının nitelikli öğrenme ortamo ve materyallerinin geliştirilmesini destekleyecek, öğretim üyelerini ve öğrencileri bu ortamlara hazırlayacak planlarını oluşturmaları ve hayata geçirmeleriyle gerçekleşecektir.

Sağlık eğitimi, mezuniyet öncesi sürekli meleki eğitim kapsamında sağlık profesyonellerinin eğitimini ve birey olarak toplumun sağlık eğitimini de içine alan geniş alanı kapsamaktadır. Sağlık bakımından elektronik sağlık kayıtları gibi yeniliklerde ciddi bir dönüşüm yaşanmaktadır. Ülkelerin çoğunluğu bu teknolojileri yaygınlaştırarak sağlık bakım sistemlerini geliştirmek için büyük yatırımlar gerçekleştirmektedirler.

Sağlık bakımında ortaya çıkan ihtiyaçlarla ve yönelimlerle birlikte, yaşadığımız çağdaki bilgi ve bilgi teknolojilerindeki yönelimlerde de sağlık profesyonelleri eğitiminde bir dönüşümü zorunlu kılmaktadır. Bu yönelimler; 1.Bilgi Patlaması: dünyadai bilgi birikiminin büyüme hızı inanılmaz bir şekilde artmaktadır. Bu dönemde yaşam boyu öğrenme önem kazanmaktadır. Geleneksel öğrenme ve öğretim yöntemleriyle bu bilgi tabanı ile baş etmek imkansız hale gelmektei sağlık profesyonellerinin yaşam boy öğrenme için yeni eğitimlere ve olanaklarla desteklenmesi gerekmektedir.

2.Bilginin Sayısallaşması: Kullanıcılar kendi kişisel sağlık kayıtlarını yaratmakta ve bunları paylaşmaktadır. Sağlık verisinin yanı sıra yeni nesil web teknolojileri ile birlikte birçok medikal içerik de artık kullanıcılar tarafından üretilmektedir. Bu ortamda, sağlık eğimi veren kuruluşların da bilginin oluşturulması yayılması, tüketilmesi ile ilgili yeni yaklaşımlar geliştirilmesi gerekmektedir.

3. Yeni Kuşak Öğreneneler: günümüzde sağlık eğitimi veren kurumlardaki öğrenciler dijital teknoloji ortamında doğan ve bu ortamlardan etkilenerek büyüyen öğrencilerdir. Buna karşın eğitimcilerin çoğunluğu bu ortamlarda doğmamış ama dijital ortamlarda yaşayan nesillerdir. Bu yeni nesil öğrencilerin teknoloji bilgi, beceri ve tutumları eğitimcilerinkinden farklıdır. Bu öğrenciler teknolojinin eğitim süreçlerinde kullanılmasını beklemektedirler. Eğitimcilerin de bu beklentilerle baş etmesi gerekmektedir.

4.Yeni Teknolojiler: Sosyal ağlar, sanal ortamlar, vikiler, bloglar içeren yeni çevrimiçi araçları ve kaynakları tanımlayan yeni nesil web teknolojileri, bilginin yaratılmasında, erişilmesinde ve paylaşılmasında yenilikçi yaklaşımlarla, öğrenen ve eğitimcilere yeni öğrenme ve öğretim yolları sunulmaktadır.

5. Değişim Hızı: Günümüzde çalışması sürdürülen insan vücuduna yerleştirilen ya da giyilebilen teknolojilerin yakın gelecekte günlük hayatımızda yer alacağı öngörülmektedir. Bu teknolojilerin yarattığı değişimin hızının aratrak devam edeceği görülmektedir.

İletişim ce ilgi teknolojileri alanlardaki hızlı gelişmelerle birlikte, yeni teknolojilerin sağladığı nitelikli içerik iletimi, yaşam-boyu öğrenme, erişim esnekliği ve gelişmiş iletişim ağları gibi potansiyellleri tıp ve sağlık eğitiminde dönüşümü gerçekleştirme sürecinde birçok avantaj sunmaktadır. Bu avantajlar (AMMC, 2007): Öğretimin birey ve grup ihtiyaçlarına göre düzenlenebilme olanağı Gelişmiş gerçekci görselleştirme Tekrarlı pratik yapma olanağı Öğrenmede ce değerlendirmede gerçekci bağlamlar Öğretimin zamandan ve mekandan bağımsız gerçekleştirilebilmesi Öğretim ve değerlendirme sürecinin standartlaştırılması Kaynakların kullanımı ce yeni ölçe ekonomileri olarak sıralanabilir.

Bu avantajların yanı sıra iletişim ve bilgi teknolojileri sağlık alanına özel ve çok önemli bir avantaj sağlamktadır. Sağlık alanı öğrenmedeki hataların, ölüm ya da yaşam konusu olabildiği tek alandır. Öğretilen konu, beceriler, kullanılan teknik ve teknolojilerin yaşamı tehdit edecek sonuçları olabilir. Sanal hasta, simülatörler gibi öğretim teknolojileri hastalara kontrollü ortamlar sunarak, risksiz ve tekrarlı pratik yapma olanağı sağlamaktadır (Lee&Berge, 2011).

Sağlık Eğitiminde Bilgisayar Destekli Öğrenme (BDÖ) 1991 yılında Web teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte, internet ve olanaklarının sağlık eğitimi alanında da eğitim-öğretim amaçlı kullanımı farkına varılmıştır. Alanyazında web tabanlı öğrenme, internet tabanlı öğrenme, mobil öğrenme terimleri ile ifade edilen e-öğrenme, bilgi ve performans artıran bir dizi çözüme ulaşmada internet teknolojilerinin kullanılmasını içerir.

İnternet tabanlı eğitim ve öğretimin öğrenenlere sağladığı zaman ve mekan esnekliği, başka ortamlarda zor gerçekleşen öğretim metotlarını sunması ve öğretimin bireysel ihtiyaçlara göre düzenlenebilmesi gibi sağladığı birçok olanaklarla birlitke diğer alanlarda olduğu gibi sağlık eğitimi alanında da popülaritesin gittikçe artmaktadır.

Son on yıldır popülerlik kazanan e-öğrenmenin, sağlık eğitiminde kullanımı değişkenlik göstermekte ve ilk uygulamaların daha çok temel bilimler eğitiminde kullanıldığu görülmektedir(Ruiz, Mintzer & Leipzig, 2006). Başlangıçta temel bilimler için geliştirilen uygulamalar, günümüzde klinik bilimlerin kapsadığı birçok konuda yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Bunlar arasında anatomi, dermatoloji, acil, genetik, histoloji, enfeksiyon hastalıkları, mikrobiyoloji, farmakoloji, psikoloji, patoloji, cerrahi ve üroloji gibi alt disiplinlerdeki konular da yer almaktadır.

Sağlık alanında bilgisayar destekli öğretim ortamları konfigürasyondaki çeşitlilikler (öğreticiler, tartışma grupları, sanal hasta vb.), öğretim yöntemi (sorular, vakalar, simülasyonlar, grup tartışmaları ve aktiviteler) geribildirim gibi öğrenme sürecini destekleyen teknikler ve sunum (font, multimedya, simülasyon gerçekliğe yakınlığı) açısından çeşitlilik göstermektedir (Cook vd.,2010a)

Sağlık profesyonellerinin eğitiminde BDÖ, öğrencinin pasif katılımcı bilginin eğitici tarafından aktarıldığı eğitici-merkezli yaklaşımlardan, öğrenen-merkezli yaklaşımları içeren uygulamaları kapsayan bir aralıktaki uygulamaları içermektedir.

E- öğrenme merdiveni (Moule, Word, Lockyer, 2010)

Yeni nesil teknolojileri, tartışma panelleri, sosyal ağ siteleri gibi bilginin oluşturulmasında ve anlaşılmasında öğrenenin aktif olduğu öğrenen-merkezli ortamlar sunmaktadır. Viki, blog ve podcast gibi yeni nesil web teknolojileri web-tabanlı tıp sağlık eğitimini tamamlayıcı ve geliştirici bilgi paylaşımın ve işbirliği yolları sunmaktadır. Sayısal video ve ses dosyalarının yayınlandıktan sonra MP3 çalar, cep telefonu gibi mobil cihazlara yüklenmesine izin veren “podcast” ve “vodcast” uygulamaları, kullanım kolaylığı ve düşük maliyet gibi avantajlarıyla sağlık eğitiminde zamandan ve mekandan bağımsız öğrenmeyi daha erişilebilir kılmakta, kullanımları hızla yaygınlaşmaktadır.

Çevrimiçi öğrenme ortamlarında uygulanan, Gerçek zamanlı etkileşim sağlayan senkron öğretim Blog, tartışma listeleri, vikiler gibi metin tabanlı etkileşim sunan asenkron öğretim Çevrimiçi küçük grup öğreticiler Probleme-dayalı çevrim içi öğrenme oturumları Görüntü kütüphaneleri gib iyeni nesil web teknolojileri Cografi olarak dağıtık öğrencilere sanal sınıf uygulamaları Akıllı telefon gibi mobil cihazlarda sunulan öğrenem ortamları Web tabanlı simülasyonlar Çevrim içi kütüphaneler E-öğrenme aktiviteleri arasında yer almaktadır.

Sağlık Eğitiminde E-öğrenmenin Etkinliği Sağlık alanında e-öğrenme uygulamalarının popülerlik kazanmasıyla birlikte, e-öğrenmenin etkinliğine dair endişeler bu alanda literatürü de zenginleştirmiştir. İnternet tabanlı öğretimin etkinliğinin nasıl geliştirebileceği sorusuna cevap bulmak amacıyla sentezlenen çalışmalarda, uygulama araştırmalarının, geri bildirimin ve öğretim aktivitelerinin belirli aralıklarla tekrarının öğrenme çıktılarını olumlu etkilediğini, çevrimiçi tartışmanın etkileşimin ve işitsel materyallerin ise mennuniyeti artırdığın belirtilmiştir.

Günümzde sağlık eğitimi veren kurumlar, öğretim üyesi ve öğrencileri etkileşim biçimlerini ve rollerini kökten değiştiren öğretim teknolojileri yeniliği ile karşı karşıyadır. Sağlık eğitiminde teknolojinin etkin kullanımı öğretim üyelerinin bu ortamlara hazır olmasına bağlıdır. Öğretim üyelerinin ve öğrencilerin teknolojik alt yapıya erişimleri, teknoloji kullanımını teşvik eden sistemlerin eksikliği, yeni teknolojiler ve kullanımı konusunda eğitim ihtiyaçları öğretim teknolojilerinin entegrasyonunda karşılaştıkları güçlüklerdir (Zayim, Yıldırım & Saka, 2010).

Sağlık bilimleri eğitimcileri kendi alan uzmanlıklarının yanı sıra teknoloji uzmanı olması beklenemez. Ne yapılabilir? Sağlık eğitimi veren kurumların yeni teknolojiler konusunda sürekli eğitim olanaklarının yanı sıra eğiticilere öğretim materyali tasarımı ve geliştirmede uzmanlardan destek ve işbirliği olanakları sağlanmalıdır.

Öğretim üyelerini destekleyecek strateji ve planların yanı sıra, eğitim-öğretim sürecinin en önemli öğrelerinden biri olan öğrencilere de 21. yüzyılın gerektiği teknolojik yeteliliklerin kazandırılması gerekmektedir. Bilgi teknolojileri bilgi ve becerilerin yanı sıra, değişen sağlık bakım ortamlarını hazırlamak için “sağlık bilişimi” programlarının eğitim programlarına entegrasyonu gerçekleştirilmelidir.

Sağlık alanında BDÖ’nün etkin kullanımını etkileyen önemli bir faktör de geliştirilen bilgisayar destekli öğrenme ortamlarının ve materyallerinin niteliğidir. Bundan sonraki çalışmaların e-öğrenmeyi “ne zaman” ve kullandığımız zaman “nasıl” etkin kullanabiliriz sorularına yönelmesi gerekmektedir.

Sonuç Teknolojideki gelişmeler, düşünme biçimimizde ve günlük hayatımızda olduğu gibi eğitim-öğretimde de birçok değişiliğe yol açtı ve açmaya da devam edecektir. Sağlık bakımındaki ihtiyaçlar ve yönelimler de, günümüz ve geleceğin sağlık profesyonellerinin ihtiyaçlarına cevap verebilmek için eğitim stratejilerimizi bu yönde uyarlamamızı zorunlu kılmaktadır.