BÖLÜŞÜM TEORİSİ   (Distribution Theory) Emek, sermaye, doğal kaynaklar ve girişim gibi üretim faktörlerinin milli gelirden aldıkları payları açıklamaya çalışan ekonomi Teorisi. Genel yaklaşım, Bölüşüm Teorisinin piyasa mekanizması ile açıklanmasına dayanır. Buna göre, faktör fiyatları (ücret, faiz ve rant gibi), piyasa arz ve talebine bağlıdır

Adam Smıth’in Görüşleri Fiyat Teorisi: Adam Smith'e göre bir real fiyat bir de nominal fiyat vardır.Real fiyat malın elde edilmesinde yapılan masraflardır;emeğe bağlıdır;uzun dönemde tüm mallarda real fiyat geçerlidir yani emeğe bağlıdır.Nominal fiyat ise kısa dönem içerisinde arz ile talep dengesinin değişmesinden veya piyasa koşullarının değişmesinden kaynalanan fiyattır. Piyasa fiyatı;malın miktarı ve bu malı alabileceklerin talebi ile oluşur.Burada iki terimin ayrımı yapılmalıdır:efektif talep,malı veya hizmeti ödeme durumunda olanların talebidir. Mutlak talepten ayrılır;mutlak talep,mala veya hizmete sahip olma arzusudur

Davıd Ricardo’nun Görüşleri Ricardo’ya göre;emek,sermaye,makine ve topragın kullanımıyla yapılan üretimi üç sınıf bölüşür.İşçiler kapitalistler ve toprak sahipleri.Toplumsal gelişmenin farklı aşamalarında;rant,ücret ve kar düzeyleri de farklı olur.Üretimin de bu faktörler arasındaki dağılımı düzenleyen kanunların iktisadın en temel sorunudur.

Karl Marx’ın Görüşleri Bilimsel sosyalizmin kurucusu Karl Marx yazılarında bölüşüm konusunda çok önemli bir yer ayırmıştır.Sosyalizm bir iktisadı doktrin olarak adaleti şiddetli savunmasına karşılık,kapitalizm daha çok etkinlik üzerinde durur.XIX (19.) yy’ın ortalarında yazan Marx,bölüşümü açıklarken üç kavrama dayanır:Emek-değer teorisi,artık değer(sömürü) teorisi ve kar hadleri teorisi.

1.Marxist Analizin Unsurları a.Emek-Değer Teorisi:Karl Marx’ın fikir sistemi emek-değer teorisini temel alır.Davıd Ricardo’nun değer teorisinin hemen hemen tamamen benimseyen Marx’a göre;mallarda müşterek olan unsur üretimde kullanılan emek miktarıdır.Bu nedenle mallar ve sermaye kristalleşmiş emekten başka bir şey değildir.

b.Artık-Değer Teorisi: Kapitalist bir ekonomide emek piyasada satılan bir mal durumundadır.Emeğin değeri genel kurallara göre belirlenir.İşçilere verilen ücret,uzun dönemde gerekli maddi geçim maliyetine göre minumum bir yaşam düzeyi sağlayacak ücrettir.

Örneğin bir işçi günde 10 saat çalıştığında,kapitalist ona 6 saatlik emeğinin karşılığını vermekte ve geriye kalan 4 saatin karşılığını artık-değer olarak kendisi almaktadır.Bu nedenle kapitalist sürekli olarak işçileri sömürür.

c.Kar Haddi Teorisi: Bu şekilde elde edilen artık-değerin nedeni çalışanlar grubu(proleterler) ile kapitalist grup arasındaki bölüşümden kaynaklanır.Ama artık-değerin tamamı kapitaliste kalmaz.Müteşebbisler,sermaye ödünç verenler,doğal kaynaklar sahipleri ve tüccarlar artık-değeri paylaşırlar.

Marjinalist Bölüşüm Teorisi Carl Menger Stanley Jevons Leon Walras

Bu Teoriye göre; Değerin emekle değil, marjinal fayda ile açıklanmasını öngören yazarların oluşturduğu düşünce eğilimine verilen addır. "marjinalist devrim" olarak da adlandırılan bu oluşum, Menger'in Grudstze (1871), Jevons'un Theory (1871) ve üç yıl sonra Walras'ın elçments adlı kitaplarıyla gerçekleşmiştir. Bu üç ekonomist, birbirlerinden habersiz olarak yazdıkları kitaplarda, sübjektif zevki, nispi fiyatların açıklanmasında temel nokta olarak kabul etmişler ve emekdeğer teorisinin yerine marjinal fayda değer teorisini benimsemişlerdir.  

Marjinalist Analiz   Marjinalistler üretimi incelerken,üretim faktörünün marjinal verimliliğinden yola çıkarlar.Bir faktörün verimliliği üretim miktarının girdi faktör miktarına bölünmesiyle bulunur. Faktörün marjinal verimliliği ise,üretime katılan son birimin üretime yaptığı katkıdır.Marjinal faktörün verimi yani marjinal verim üç etkene bağlıdır. Faktörün üretime fiziki katkısı,yani fiziki verim. Üretilen birimin fiyatı.Fiziki verim ile fiyat çarpımı bize marjinal ürün değişimi verir. Faktör arzı.Faktör arzı ile ilgili faktörün bol veya kıt olmasıyla ilişkilidir.

Faktör talebi bakımından,marjinal verim ve marjinal ürün değer(MÜD) önemlidir. Marjinalist Analizin Uygulaması Statik tam rekabet koşullarında,firma bir faktöre olan talebini saptarken üç unsuru dikkate alır: Faktörün marjinal verimliliği Üretilen malın satış fiyatı, Faktörün fiyatı.  

FAKTÖR TALEBİ Bir mal veya hizmete olan talep, ekonomik birimlerin o mal veya hizmetten elde etmeyi umdukları faydaya bağlıdır. Herhangi bir faktöre olan talep ise bir türev ta­leptir. Daha önce de değindiğimiz gibi, üretim faktörleri, insan ihtiyaçlarını doğ­rudan tatmin etmezler. Onun yerine insan ihtiyaçlarının tatmininde kullanılan mal ve hizmetlerin üretilmelerinde ve sunulmalarında kullanılırlar. Dolayısıyla faktör­lere olan talep, üretimlerinde kullanıldıkları mallara olan talep ile doğrudan ilişki­lidir. Bir başka deyişle, faktörlere olan talep, faktörlerin üretimlerinde kullanıldık­ları mallara olan talebin bir sonucudur. Faktör talebini, faktörün kendi fiyatı dışında, talep edilen mal miktarı, etkiler.

A.Faktör Talebinin Özellikleri Bir tüketim malını satın alan kimse,onunla bir ihtiyacını giderir ve fayda sağlar.Oysa bir firma makine,emek ve diğer faktörleri üretim yapmak için talep eder.Faktör talebinin bazı özellikleri vardır. Faktör talebi türev bir taleptir. Faktörler arası ikame vardır. Faktör talepleri birbirine bağlıdır.

B.Tek Faktörün Talebi Bir faktörün talebi,faktörün fiyatıyla faktörün sağladığı marjinal ürün değerine bağlıdır.Marjinal faktörün sağladığı marjinal fiziki ürün(MFÜ),satılan mal fiyatıyla çarpılırsa marjinal ürün değeri(MÜD)bulunur. MÜD(L)=MFÜ(L).P

SORU:Marjinal ürün değeri nasıl bulunur ?

FAKTÖR ARZI Faktör fiyatlarının belirlenmesinde, genel bir kural geliştirmek için faktörleri etkileyen etmenlerdeki farklılıklar nedeniyle, faktör arzı konusunda bazı genellemelere gereksinim vardır. Ancak, yapılacak bu genellemelerin çok geniş kapsamlı olması gerekir. Bu nedenle, üretim faktörleri ile ilgili özel durumlan tek tek ortaya koymak gerekir. Bunun için önce açıklamalara sermaye ile başlayalım. Sermaye malları, firmalar tarafından üretildiğinden, sermaye mallarının arz ve talebi tüketim malları arz ve talebi gibidir. Bu nedenle, sermaye mallarında üretim maliyetleri oldukça önemlidir.

Faktörlerin arzı ile ilgili kararlar, bu faktörlerin sahiplerince verilir

SORU:Geriye dönük faktör arz eğrisinin geçerli olma olasılığını arttırıcı bir örnek veriniz..

ÜRETİM FAKTÖRLERİNDE FİYAT OLUŞUMU 1.ÜCRET Ücret veya ücret oranı, işgücünün kullanımı karşılığında ödenen bedeldir. Gerçek yaşamda, yapılan birçok ödeme, ücret olarak adlandırılır. Örneğin, alınan pirimler, komisyonlar ve aylık maaşlar hep ücret olarak nitelendirilirler

EMEK TALEBİ  Emek talebini üretim fonksiyonundan türetiyoruz. İlave emeğin hâsılaya katkısınaemeğin marjinal verimi denir. Negatif eğimli MPL eğrisi (emeğin marjinal verimliliği eğrisi) aynı zamanda emek talep eğrisidir.

EMEK ARZI İşgücü piyasasında arz edilen toplam emek miktan, her bir bireyin arz ettiği emek miktarının toplamıdır. Bu durumda toplam emek arzı eğrisi yine reel ücret düzeyinin artan bir fonksiyonu olup, pozitif eğimli bir eğri ile temsil edilir.

Emek arz eğrisi, (Ls), ile emek talep eğrisinin, (MPL), kesiştiği nokta E'dir. Denge reel ücreti (W/P)» ve denge istihdam düzeyi L* dır. 

Örgütlenmiş emek piyasasında ücretler Günümüzün gelişmiş ekonomilerinde emek piyasası örgütlenmiş ve kurumlar piyasaya tamamen yada kısmen egemen olmuştur.Bu nedenle emek piyasasında tam rekabet istisnai durumlarda mevcut olmaktadır.

ÜCRET FARKLILAŞMASININ NEDENLERİ Emek homojen bir üretim faktörü değildir.Emek,insanın yaşına,eğitimine ve gücüne göre farklılık arz eder.Emek yönetim,örgütlenme,uygulama ve denetim aşamalarında üretime katılır.Bu nedenlerle ücret farklıdır. Ücretler iki nedenle farklılık gösterir.Birincisi,genel nedenlerdir.İkincisi ise emek piyasalarının özelliklerinden kaynaklanır.

RANT Dayanıklı bir malın, özellikle toprak, bina ve daire gibi taşınmazlann hizmetlerinden yararlanma karşılığı, belirli süreler sonunda ödenen bedel, fiyat. Böylece bir daire veya toprak kirasından söz edilir. Fakat bunun yanında örneğin, bir araba, televizyon veya bilgisayan doğrudan satın almak yerine kiralamak yoluna da gidilebilir. iktisat’ta rant kavramına daha özel bir anlam verilir. Buna, Rant - Benzeri denir (Bkz. Rant, Differansiyel).

EKONOMİK RANT Ekonomik rant, bir kaynağa fonksiyonunu yerine getirmesi için gerekli olan bedelin ötesinde yapılan ya da atfedilen ödemedir. Daha genel bir ifadeyle, rant, toprağın orijinal ve imha edilmeyen kudretinin kullanılması karşılığında verilen tazminattır.Rant çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz.

Kıtlık Rantı Toprak sunumunun sabit olması nedeniyle, tarımsal ürünlere yönelik toplam istemin artmasına bağlı olarak en verimsiz toprakların da üretime açılması sonucu tüm toprak sahiplerinin elde ettiği kazanç. krş. farklılık rantı 

Differansiyel Rantı Bir diğer adıyla kalite rantı; Verimlilikleri, tüketim merkezlerine uzaklıkları gibi özellikleri aynı olan topraklardan elde edilen belirli bir ürünün kalitesinin farklı olmasından kaynaklanan kazanç fazlası. 

Kabiliyet Rantı Yetenek (veya kabiliyet) rantı, toplumda bazı kişilerin özel yetenekleri sebebile elde ettikleri gelir kısmı için kullanılan bir kavramdır.

Rant-Benzeri Kısa dönemde toprak dışındaki üretim faktörlerinin ya da malların sunumlarının artırılamamasından ortaya çıkan kazanç fazlası. 

Tüketici-Üretici Rantı Üreticilerin bir malı satmaya razı oldukları fiyatla gerçekte sattıkları fiyat arasındaki pozitif farkların toplamı, diğer bir deyişle geometrik olarak piyasa sunum eğrisinin üzerinde piyasa fiyatının altında kalan alana üretici rantı denir. Tüketicilerin bir malı satın almaya razı oldukları fiyatla gerçekte satın aldıkları fiyat arasındaki pozitif farkların toplamı, diğer bir deyişle geometrik olarak piyasa istem eğrisinin altında piyasa fiyatının üstünde kalan alana tüketici rantı denir

Mevki Rantı Arsa veya bina gibi taşınmazların, bulundukları yerleşim biriminin göreli üstünlüğünden dolayı kentteki diğer yerleşim birimlerine göre daha yüksek kira geliri sağlaması sonucu ortaya çıkan pozitif kira geliri farkına denir.

Kredi ve Faiz Kredi:Belirli miktardaki satın alma gücünün, belirli bir süre için ve geri verilmek üzere bir bedel (genellikle faiz) karşılığı gerçek ya da tüzelkişilere verilmesidir. 

2.Faiz:İnsanlar borç aldıklarında borçlanma­nın karşılığı olarak ek bir ödemede bulunur­lar. Bu ek ödemeye faiz denir.

Finansal Piyasalar Bankalar ve diğer kredi kurumları finansal piyasasının temel unsurlarıdır.Kısa vadeli işlemlerin yapıldığı piyasaya para piyasası,uzun vadeli işlemlerin yapıldığı piyasaya ise sermaye piyasası denir.Bunları şöyle açıklayabiliriz.

A.Para Piyasası Para piyasası, mali piyasanın bir alt piyasası olarak nitelendirilmektedir. Kısa vadeli olması nedeniyle sermaye piyasasından ayrılır. Para piyasalarının işleyişi aynı sermaye piyasası gibidir. En belirgin farkı ise; sermaye piyasasında aracı ihraç eden bir ihracatçı olması ve ihracatçı ile doğrudan karşılaşılan birinci piyasayı takip eden piyasanın Borsa ya da Forex piyasası olmasıdır. Para piyasasında ihracatçının önemi yoktur, fiili piyasa önem kazanmıştır.

B.Sermaye Piyasası Basit ve geniş bir tanımla sermaye piyasası sermaye arz ve talebinin karşılaştığı bir piyasadır. O halde önce “sermaye”’nin tarifiyle söze başlayalım: Orta, uzun ve sonsuz vadeli fonlardır.”

Menkul Kıymetler Borsası Kamu ve özel sektöre ait hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, v.s. gibi Menkul Kıymetlerin alınıp satıldığı yerlerdir.

Kâr Kar, bir faaliyetin gerçekleşmesi sonucunda elde edilen gelir ile faaliyet için yapılan giderler arasındaki fark olarak tanımlanabilir. 

Kişisel Gelir Dağılımı  Gelirin kişiler, aileler, ya da gruplar arasın­da dağılımını ifade eder. Kişisel gelir dağılımı ekonomik eşitsizliklerin oldukça iyi bir göstergesidir.

SORU:Bir kişinin parasal ücreti sabit iken,parasal geliri ile satın alabileceği mal ve hizmet fiyatları düşerse;reel ücretinde nasıl bir değişme olur ?

Bizi dinlediğiniz için TEŞEKÜRLERR.. 