DOLAŞIM SİSTEMİ Prof.Dr. Yalçın KIRICI 1

Dolaşımın tanımlanması ve tipleri; Kalp boşluklarının sağda kalanları venöz kanla, soldakileri ise arteryel kanla ilgilidir. Bu nedenle; sağ atrium ile sağ ventriküle sağ kalp, sol atrium ile sol ventrikülede sol kalp denilir. 2

Dolaşımın tipleri; Küçük Dolaşım (Akciğer Dolaşımı) Büyük Dolaşım (Sistemik Dolaşım) Fötal Dolaşım Neonatal Dolaşım 3

ARTERYAL & VENÖZ DOLAŞIM 4

İnsan Vücudunun Vasküler Ağacı Thymus Liver Tonsils Spleen Kan Damarları Lenfatik Damarlar 5 5

DOLAŞIM SİSTEMİ Systema Circulatorium Systema Cardiovasculare Kan – Lenfa sıvıları dolaşır. Kanallar = damarlar (vasa) Pompa = Kalp Systema Cardiovasculare Kalp-damar sistemi Systema Lymphoidea Lenfatik sistem

KARDİOVASKÜLER SİSTEM Kalp Arterler (atardamarlar) Venler (toplardamarlar) Kapillerler

KALP Kardia, Cor... Muskuler yapıdadır.. Kanın hareketini sağlar. Mediastinum medius’da, perikardium içinde bulunur. 2/3’ü solda, 1/3’ü sağda.

KALP Dış Görünüm Apex cordis (tepe) Basis cordis (taban)

KALP Dış Görünüm

KALP BOŞLUKLARI 4 odacık Üsttekiler ATRİUM (Kulakcık) Alttakiler VENTRİKÜL (Karıncık) SAĞ KALP Sağ atrium Ostium atrioventriculare dextrum Valva tricuspidalis (valva atrioventricularis dexter) Sağ ventrikül SOL KALP Sol atrium Ostium atrioventriculare sinistrum Valva mitralis (bicuspid) (valva atrioventricularis sinister) Sol ventrikül Sağ – Sol kalpler arasında direk bağlantı YOKTUR.... Septum interatriale Septum interventriculare

SOL KALP Sol Ventrikül (Ventriculus Sinister) Duvarı sağ ventrikülden 3 kat daha kalındır. Ostium atrioventriculare sinistrum Valva mitralis Trabeculae carneae M.papillaris (2 tane) Chordae tendinea Ostium aortae Valva aortae (semilunar -3-) Vestibulum aortae Septum interventriculare Pars muscularis Pars membranacea VSD

Kalp Duvarının Yapısı Epicardium Pericardium serosum’un lamina visceralis’idir. En dışta bulunur. Myocardium İstem dışı çalışır ve, İmpuls üretme, iletme ve ritmik kasılma özelliği vardır. Endocardium İç tabakadır. Kalp boşluklarının içini ve tüm kapakcıkları sarar.

Kalbe Gelen ve Giden Büyük Damarlar Sağ ventrikülden Truncus pulmonalis Sol ventrikülden Aorta Sağ atriuma V.cava superior V.cava inferior Sol atriuma Vv.pulmonales (4)

KALBİ BESLEYEN DAMARLAR Koroner Arterler – aorta’dan çıkarlar A.coronaria dextra R.marginalis dexter R.interventricularis posterior A.coronaria sinistra R.interventricularis anterior R.circumflexus

KALBİ BESLEYEN DAMARLAR

KALBİ BESLEYEN DAMARLAR

KALBİN İLETİ SİSTEMİ Kalp kası, MSS’ne bağımlı olmaksızın kendiliğinden ritmik uyarılar üretebilme ve bunları ileterek kasılabilme özelliğine sahiptir.

KALBİN İLETİ SİSTEMİ Sinoatrial Düğüm (SA) (Keith Flack Düğümü) Kalbin pacemaker’ıdır. Sağ atrium üst duvarında, v.cava sup. giriş deliğine yakın olarak yerleşmiştir. Dakikada 70-80 uyarı üretir. İnternodal yollar Ön - Orta - Arka Atrioventriculer Düğüm (AV) (Ascoff Tawara Düğümü) Atrioventriculer demet (His demeti) Purkinje lifleri Ventrikül kası

PERICARD Seröfibroz bir torbadır. Mediastinum medius’da bulunur. Pericardium fibrosum Damarlara tutunur Pericardium serosum Lamina parietalis CAVITAS PERICARDIALIS 20-30 cm3 sıvı Lamina visceralis (epicardium)

ATARDAMARLAR AORTA Sol ventrikülden tüm vücuda Aorta ascendens A.coronaria dextra A.coronaria sinistra Arcus aortae Truncus brachiocephalicus A.carotis communis sinistra A.subclavia sinistra Aorta descendens (T4-L4) Pars thoracica Pars abdominalis Bifurcatio aortae A.iliaca communis dextra ve sinistra

Aorta

Aorta Ascendens A.coronaria dextra A.coronaria sinistra Kalbi besleyen damarlardır.

Arcus Aortae Tümü mediastinum superius’da yer alır. Baş, boyun ve üst tarafı kanlandırır. Truncus brachiocephalicus A.carotis communis dextra A.subclavia dextra A.carotis communis sinistra A.subclavia sinistra

Baş ve Boynun Arterleri A.carotis communis A.carotis externa Başın dış kısmı, yüzü ve boynun büyük bölümünü besler. A.carotis interna Cavitas cranii ve orbita içindeki yapıların büyük bölümünü besler.

WILLIS POLİGONU circulus arteriosus cerebri A.cerebri anterior A.communicans anterior A.cerebri posterior A.communicans posterior

Üst Tarafın Arterleri A.subclavia Sağda truncus brachiocephalicus, Solda arcus aortae’dan çıkar. Clavicula ortalarından (dışkenarından) itibaren a.axillaris adını alarak devam eder.

A.axillaris A.subclavia, 1.costa veya clavicula dışyan kenarını geçtikten sonra a.axillaris adını alarak devam eder. M.teres major’un alt kenarı hizasında a.brachialis adını alır.

A.brachialis A.axillaris, m.teres major dış kenarını geçince a.brachialis olarak adlandırılır. Art.cubiti 1 cm aşağısında veya collum radii hizasında 2 uç dalına ayrılarak sonlanır. Üst ekstremiteyi besleyen tek arter budur. TANSİYON ARTERİ

A.brachialis Dalları A.profunda brachii A.collateralis ulnaris superior A.collateralis ulnaris inferior Uç dalları A.radialis A.ulnaris

A.radialis Önkolun dış yanında uzanır. NABIZ !!*** Avuç içinde arcus palmaris profundus’u oluşturur.

A.ulnaris Önkolun içyanında uzanır, Avuç içinde arcus palmaris superficialis’i oluşturur.

Üst Taraf Arterleri

Gövdenin Arterleri Aortae descendens Pars thoracica T4-T12 vertebra alt kenarları arası Arka mediastinum’da bulunur. Göğüsün kanlanmasında a.subclavia ve a.axillaris’den gelen bazı dallarla beraber önemli rol alır. Pars abdominalis T12 vertebra alt kenarı ile L4 vertebra cismi arası Karın organları ve karın duvarının büyük bir bölümünün kanlanmasında rol alır.

Pelvisin Arterleri A.iliaca communis dextra-sinistra A.iliaca interna (pelvise) A.iliaca externa (alt tarafa)

A.iliaca interna Visseral dalları A.umbilicalis A.vesicalis inferior A.ductus deferentis Aa.vesicales superiores A.vesicalis inferior A.pudenda interna A.rectalis inferior A.perinealis A.bulbi penis A.profunda penis A.dorsalis penis A.uterina A.vaginalis

A.iliaca interna Parietal dalları A.glutea superior A.obturatoria A.glutea inferior A.iliolumbalis Aa.sacrales laterales

Alt Tarafın Arterleri A.iliaca externa Art.sacroiliaca hizasında a.iliaca communis’den ayrılır. Lig.inguinale hizasından sonra a.femoralis olarak devam eder. Dalları A.epigastrica inferior A.circumflexa ilium profunda

A.femoralis Canalis adductorius’dan fossa poplitea’ya geçtiğinde adı a.poplitea olur. Nabız alınabilir*** Yüzeyel dalları A.epigastrica superficialis A.circumflexa ilium superficialis Aa.pudendae externae Derin dalları A.profunda femoris A.circumflexa femoris medialis- lateralis Aa.perforantes (4) A.descendens genus

A.femoralis

A.poplitea Fossa poplitea’da bulunur. Nabız alınabilir*** Diz eklemi çevresinde dağılan dalları vardır. Uç dalları A.tibialis anterior A.tibialis posterior

A.poplitea A.tibialis anterior A.tibialis posterior

A.tibialis anterior Tibia ön bölgesinden geçer, ayak sırtında a.dorsalis pedis olarak devam eder. Nabız alınabilir***

A.tibialis posterior Yandalları Uç dalları A.fibularis Uç dalları A.plantaris medialis A.plantaris lateralis A.dorsalis pedis’den gelen bir dal ile birleşerek arcus plantaris profundus’u yapar.

Arcus Plantaris Profundus a.dorsalis pedis’den bir dal a.plantaris lateralis a.dorsalis pedis’den bir dal

KLİNİKTE NABIZ ALMAK İÇİN KULLANILABİLEN ARTERLER A.radialis A.carotis communis A.temporalis superficialis A.femoralis A.poplitea A.dorsalis pedis

BÜYÜK VENLER V.cava superior V.cava inferior V.portae hepatis Baş-boyun, göğüs ve üst taraf V.cava inferior Karın, pelvis ve alt taraf V.portae hepatis Sindirim organlarının venöz kanı Vv.pulmonales Akciğerlerden sol atrium’a

Üst Taraf Venleri Derin V.radialis V.ulnaris V.brachialis (v.basilica’ya da dökülebilir) V.axillaris V.subclavia

Üst Taraf Venleri Yüzeyel Rete venosum dorsale manus V.cephalica V.basilica V.mediana antebrachii VEN M’si V.mediana cubiti VEN N’si

Alt Tarafın Venleri V.iliaca externa Yüzeyel Venleri Arcus venosus dorsalis pedis V.saphena magna (içyandan) V.femoralis’e dökülür. V.saphena parva (dışyandan) V.poplitea’ya dökülür.

Alt taraf yüzeyel venleri

Alt Tarafın Venleri V.iliaca externa Derin venler Vv.tibiales (anterior- posterior) V.poplitea V.femoralis V.iliaca externa

LENFATİK SİSTEM Lenf Lenf kapillerleri Lenf damarları (lenfatikler) Lenf düğümleri 55

Lenf sistemi Genel olarak bir organ veya dokunun lenf drenajı, o organ veya dokuyu besleyen arterin geldiği ana arterin çevresindeki lenf düğümlerine olur 56

LENFATİK SİSTEM Vücuttaki toplam lenf miktarı 1-2 litredir 57

LENFATİK SİSTEM Lenf kapillerleri bir çok dokuda vardır Ancak avasküler dokular (epidermis, kıl, tırnak, kıkırdaklar, cornea), kemik iliği, merkezi sinir sistemi, bulbus oculi, orbita, pankreas adacıkları, alveollerde ve iç kulakta bulunmaz. 58

arterial venous lymphatic % 85 % 15 59

Lenf sistemi Lymphatic valve Lymphatic capiller Lymphatic sinus Lenfatik sistemde dolaşım, lenfatik kapillerlerle sağlanır, Lenf, sadece bir yönde (iki taraf v. subclavia’ya doğru) hareket eder. Lenf damarları içindeki kapaklar, lenfin ters yönde akmasına izin vermez. 60

Lenfatik sistem Yetişkin bir insanda toplam 400-450 tane lenf düğümü vardır Bir lenf düğümünün birden fazla afferent lenf damarı, sadece bir tane efferent lenf damarı vardır 61

Lenfatik sistemin fonksiyonları nelerdir? İnterstisyel sıvıdan fazla miktardaki su ve proteini toplamak ve tekrar kana vermek, İnce bağırsaktan yağı venöz sisteme taşımak, Lenf nodları, bakteriler, viruslar ve kanser hücrelerini süzme görevi yaparlar, Mikroorganizmalara ve yabancı maddelere karşı uzun süreli koruma sağlamak (antikor üretmek), Lenf nodları, lenfosit deposu olup lenfokin üretiminde temel bir role sahiptir, 62

Lenf trunkusları Lenf damarlarının büyük olanlarıdır, Boyun bölgesinde; üçer tane, Abdominal bölgede cisterna chyli’ye açılan üç tane lenf trunkusu , 63

Lenfatik Sistem Baş ve boynun sağ yarısı, sağ üst ekstremite, sağ toraks duvarı ve sağ meme, diyafragmanın sağ kubbesi ve buraya komşu karaciğer bölümü ile sağ kalbin büyük bölümünün lenfi, ductus lymphaticus dexter ile sağ angulus venosus’a gelir Bu bölgelerin dışında kalan bölgelerin lenfi, ductus thoracicus’la sol angulus venosus’a gelir 64

LENFATİK SİSTEM Yetişkin bir insanda toplam 400-450 tane lenf düğümü vardır 65

Nodi apicales Nodi centrales Nodi humerales Nodi subscapulares Nodi pectorales 66

67

LENFATİK SİSTEM Ayak sırtı, ayak sırtının medial bölümü ve ayak tabanının lenfini taşıyan yüzeyel lenf damarları v. saphena magna ile birlikte seyrederek yüzeyel inguinal lenf düğümlerinin distal grubuna drene olur 68

LENFATİK SİSTEM Ayağın ve topuğun lateral bölümünün lenfini taşıyan yüzeyel lenf damarları, v. saphena parva’ya eşlik ederek popliteal lenf düğümlerine drene olur Popliteal lenf düğümlerine diz ekleminin de lenfi gelir 69

PORTAL DOLAŞIM 70

PORTAL SİSTEM V. portae hepatis; V. mesenterica superior ve v. splenica’dan oluşur. V.splenica’ya v.mesenterica inferior açılır. 71

72

V. pancreaticoduodenalis posterior superior V. gastrica sinistra V. pancreaticoduodenalis posterior superior Vv. cysticae V. gastrica dextra V. mesenterica superior V. splenica V. mesenterica inferior V. pancreaticoduodenalis anterior superior 73

PORTO-CAVA ANASTOMOZLAR Özofagus alt ucu; V. gastrica sinistra/v. azygos ve v. hemiazygos Rektum; V. rectalis superior/v. rectalis media ve v. rectalis inferior Umbilikal bölge; Vv. paraumbilicales/v. epigastrica superior ve v. epigastrica inferior Retroperitoneal; Area nuda ve colon venleri/v. renalis, vv. lumbales ve frenik venler Ductus venosus açıklığı (PDV) 74

PORTAL DOLAŞIM 75

Fötal Dolaşım 76

NEONATAL DOLAŞIM Neonatal dolaşım; Doğumdan sonra; umbilikal ven oblitere olarak lig.teres hepatis ductus venosus oblitere olarak lig.venosum (Arantius ligamenti) ductus arteriosus, lig.arteriosum (Botallo ligamenti) umbilikal arterler lig.umbilicalis medialis denilen fibröz artıklar olur 77

78