C-H-O atomlarından meydana gelirler. KARBONHİDRATLAR C-H-O atomlarından meydana gelirler. a)Monosakkaritler:Hidrolize uğramazlar yani sindirilmezler.Hücre zarından kolaylıkla geçerler. -Glikoz=Kan Şekeri,Üzüm Şekeri -Fruktoz=Meyve Şekeri -Galaktoz=Süt Şekeri Riboz ve deoksiriboz da bu gruba girer yönetici moleküllerin yapısına katılırlar. UYARI..! RİBOZ RNA’nın YAPISINA DEOKSİRİBOZ DNA’nın YAPISINA KATILIR!

b)Disakkaritler:İki monosakkaritin birleşmesiyle oluşur. Glikozit bağı Monosakkarit Monosakkarit Dehidrasyon H2O Hidroliz DİSAKKARİT Monosakkaritler birleşirken su açığa çıkar su açığa çıkan bu reaksiyonlara dehidrasyon reaksiyonları denir. Sakkaroz=Çay Şekeri Maltoz=Arpa Şekeri Laktoz=Süt Şekeri *Hücre zarından geçebilmeleri için sindirime(hidroliz) uğramaları gerekir. Bitkisel Kaynaklı Hayvansal Kaynaklı

c)Polisakkaritler(Çok şekerliler):Çok sayıda glikozun birleşmesiyle oluşurlar. *Hücre zarından geçebilmeleri için sindirime( hidroliz) uğramaları gerekir. *Canlılarda en önemli polisakkaritler nişasta,selüloz ve glikojendir. Dehidrasyon Glikoz Glikoz Polisakkarit n-1H2O ……..(n) *Nişasta:Bitkisel depo polisakkarittir.İyot ile mavi siyah renge boyanır. *Selüloz:Bitkisel yapı polisakkarittir.Hücre duvarının yapısında bulunur. *Glikojen:Hayvansal depo polisakkarittir.Karaciğer ve kas hücrelerinde depolanır.Yedek enerji kaynağı olarak kullanılır. (Selüloz) (Glikojen) (Nişasta)

YAĞLAR 3MOL YAĞ ASİDİ+1MOL GLİSEROL 1MOL YAĞ+3MOL H20 ÖZELLİKLERİ: *Yapılarında C-O-H bulundururlar. *Suda çözünmezler. -Alkol,eter gibi organik çözücülerde çözünebilirler. *Kapsadıkları H atomu sayısı fazla olduğundan enerji verim güçleri en çoktur. *Vücutta depolandıkları için vücudu mekanik etkilerden ve soğuktan korurlar. *Hücre zarının yapısına katılırlar.(Fosfolipit) *Karbonhidrat ve proteinlere göre daha geç sindirilirler. *Yanmaları için daha fazla oksijene ihtiyaç duyulur. *Beyaz kağıt üzerine sürüldüklerinde saydam bir leke bırakırlar. Bitkiler karbon-hidrojen ve oksijeni fotosentez ile birleştirek yağ asidi ve gliserolu oluşturduktan sonra bunları birleştirerek yağları oluştururlar. 3MOL YAĞ ASİDİ+1MOL GLİSEROL 1MOL YAĞ+3MOL H20

-------------------- ÖZELLİKLERİ: PROTEİNLER -------------------- ÖZELLİKLERİ: *Yapılarında C-H-O-N bulundururlar. *Proteinlerin yapıtaşları aminoasitleridir.Doğada proteinlerin yapısına katılan 20 çeşit aminoasit bulunur. a.a=Aminoasit a.a+a.a+…(n) Protein+(n-1)H20 *Proteinler yüksek sıcaklıkta bozulurlar. *Proteinler DNA daki şifreye göre sentezlenir. *Solunumda yıkılırsa azotlu boşaltım artıkları açığa çıkar(NH3,Üre,Ürik Asit) Dehidrasyon Hidroliz

VİTAMİNLER UYARI ..! ÖZELLİKLERİ: *Vücudun direncini artırırlar. Hücrelerin notmal metabolizması için gerekli organik bileşiklerdir. ÖZELLİKLERİ: *Vücudun direncini artırırlar. Vitaminlerin eksikliğinde çeşitli hastalıklar oluşur. Sindirime uğramazlar. Hücre zarından geçerler. Enzimlerin yapısına katılarak düzenleyici olarak iş görürler. UYARI ..! Vitaminler kesinlikle enerji verici olarak kullanılmazlar.Sadece düzenleyici görevleri vardır.

SUDA ERİYEN VİTAMİNLER YAĞDA ERİYEN VİTAMİNLER (B-C) YAĞDA ERİYEN VİTAMİNLER (A-D-E-K) *A ve D vitaminleri vücut tarafından sentezlenebilirler. *B ve K vitaminleri kalınbağırsakta bakteriler tarafından sentezlenir.

A VİTAMİNİ D VİTAMİNİ E VİTAMİNİ -Büyüme ve gelişmeyi kontrol eder. -Vücudu enfeksiyonlara karşı korur. -Balık yağı,yeşil salata,meyveler,et,süt,yumurta ve tereyağında bulunur. Eksikliğinde GECE KÖRLÜĞÜ görülür. D VİTAMİNİ -Kemiklerin sertleşmesini sağlar. -Deri altında güneşin etkisiyle oluşur. -Balık yağı,tereyağı yumurta ve sütte bulunur. Eksikliğinde RAŞİTİZM görülür. E VİTAMİNİ -Üreme organlarının gelişimini kontrol eder. Yeşil bitki,et,süt ve tahıllarda bulunur. Eksikliğinde KISIRLIK görülür.

K VİTAMİNİ B VİTAMİNİ C VİTAMİNİ -Besinlerin çoğunda bulunur.Yeşil yapraklı sebzelerde miktarı çoktur. Eksikliğinde KANIN PIHTILAŞMASI gecikir. B VİTAMİNİ -Et,süt,yumurta,yeşil sebze ve meyvelerde bulunur. Eksikliğinde BERİBERİ(Sinir sistemi bozukluğu),PELLEGRA(Deri döküntüsü),ANEMİ(Kansızlık) görülür. C VİTAMİNİ -Vücudun direncini artırır. Özellikle yeşil sebze ve meyvelerde (limon,maydonoz vs.) bulunur. Eksikliğinde SKORBİT(Diş eti kanaması) görülür.

İNORGANİK BESİNLER SU ÖZELLİKLERİ *Sindirime uğramazlar. *Doğada hazır halde bulunur. *Tüm canlılar dış ortamdan hazır halde alabilir. *Enerji verici olarak kullanılmazlar. SU Vücudumuzun büyük kısmını 2/3’ünü su oluşturur. ÖZELLİKLERİ *Enzimlerin çalışmasında etkilidir. *İyi bir çözücüdür. *Düzenleyicidir. *Vücut yapısına katılır.(Hücrenin %60’ı sudur).

SUYUN TEMİZLENMESİ -Dinlendirme. -Havalandırma -Çöktürme -Süzme -Mikroplardan arındırma(klorlama) İÇİLECEK SUYUN ÖZELLİKLERİ -Renksiz ve kokusuz olmalı -Normal sertlikte olmalı. -6 derece ile 12 derece sıcaklıkta olmalı -Mikrop ve kalıntılardan arındırılmış olmalı.

MİNERALLER -Canlının yapısına katılırlar. -Enzimlerin yapısına katılırlar. Kalsiyum ve Fosfor:Kemikleri ve dişleri sertleştirir. Demir:Alyuvarların yapısındaki hemoglobine katılır. Magnezyum:Klorofilin yapısına katılır. İyot:Hormonların(Troxin) yapısına katılır.

ASİT,BAZ,TUZ -Suda çözündüğünde H+ iyonları veren bileşiklere asidik, -Suda çözündüğünde OH- iyonlarını veren bileşiklere bazik denir. -Asidik ve bazik bileşiklerin birleşmesiyle tuz oluşur. HCl + NaOH NACl + H2O

ENZİMLER -Temel yapıları roteindir. -Reaksiyon etkilenmezler.Bu nedenle tekrar tekrar kullanılırlar. -Yüksek sıcaklıkta bozulurlar ancak,düşük sıcaklıkta bozulmazlar. -Hücre içinde ve hücre dışında görev yaparlar. -Hücre içinde sentezlenirler. -Her enzim ancak belirli bir reaksiyonu etkiler. -Genlerin kontrolünde sentezlenirler. -Enzimlerin etkilediği maddelere substrat denir. -Enzimler etkilerini substratların dış yüzeylerinden başlatırlar.Substratın yüzeyi ne kadar büyük olursa enzimin etkinliği de o kadar fazla olur. -Enzimler aktivasyon enerjisini düşürürler. AKTİVASYON ENERJİSİ:Reaksiyonların başlaması için gerekli olan minimum düzeydeki enerji miktarı.(Sıcaklık,ATP)

ENZİMLERİN ÇALIŞMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1.Sıcaklık Enzimler genellikle 0 ile 55 derece arasındaki sıcaklıklarda etkinlik gösterirler.Yüksek sıcaklık enzimlerin yapısını bozar.Düşük sıcaklık ise enzimlerin yapısını bozmaz ancak çalışmalarını engeller. Reaksiyon hızı Sıcaklık Optimum sıcaklık 55

2.Ortamın asit yada baz olması(pH) Enzimler genellikle nötr ortamlarda çalışırlar.Ancak bu kurala bütün enzimler uygunluk sağlamaz.Bazı enzimler asit,bazı enzimler bazik ortamlarda çalışırlar. Reaksiyon hızı Optimum pH pH 7 14

4.Reaksiyona Giren Madde Miktarı(Substrat) Ortamda belirli miktarda subsrat bulunması reaksiyon hızını belirli bir noktaya kadar arttırır.Daha sonra reaksiyon sabit kalır. Reaksiyon Hızı b a-Sabit substrat ortamında b-Sınırsız substrat ve enzim ortamında a Substrat

4.KİMYASAL MADDELER Bazı kimyasal maddeler enzimlerin çalışmasını yavaşlatır yada durdurur.Bu maddelereinhibitör maddeler denir.Bazı kimyasal maddeler ise enzimlerin çalışmasını hızlandırır.Bu maddelere de aktivatör maddeler denir. Reaksiyon Hızı Enzim+Aktivatör Madde Yalnız enzim Enzim+İnhibitör Madde Zaman

5.Su Miktarı Enzimler susuz ve kuru ortamlarda çalışmazlar.Enzimlerin çalışması için ortamda en az %15 civarında su bulunması gerekir. ATP MOLEKÜLÜ Canlı hücrelerde kullanılan enerji kaynağıdır.Yapısal olarak azotlu organik bir baz olan adenin,beş karbonlu şeker olan riboz ve üç molekül fosforik asitten oluşur. Yüksek enerjili fosfat bağları RİBOZ ADENİN P P P ATP

ATP ATP+H2O ADP+P+Enerji ATP ÜRETİMİNİ SAĞLAYAN OLAYLAR ŞUNLARDIR: Enzim ADP+P+Enerji Kas kasılması, Aktif taşıma, Hareket, Sinirsel iletim, Hücre bölünmesi, Sentez ATP gibi olaylarda kullanılır. ATP ÜRETİMİNİ SAĞLAYAN OLAYLAR ŞUNLARDIR: 1.Oksijensiz Solunum 2.Oksijenli Solunum UYARI..!!! ATP molekülü hücre içinde üretilir ve hücre içinde tüketilir.Bir hücreden diğerine aktarılamaz 3.Fotosentez 4.Kemosentez

FDD OKS Fen Bilgisi Konu Anlatımlı Kitap YARARLANDIĞIM KAYNAK: FDD OKS Fen Bilgisi Konu Anlatımlı Kitap _______________________________________ Uğur Bekarlar Dalyan Naciye Tınaztepe İlköğretim Okulu