ÇOCUKTA YARATICILIK Yard. Doç Dr. Deniz Özcan

ÇOCUKTA YARATICILIK Yaratıcı bir çocuğa sahip olmayı hangi anne-baba istemez ki? Uzmanlar çocukların yaratıcı bir yetişkin olmasının anne-babaların elinde olduğunu söylüyorlar. Pek çok kişi yaratıcılığın zekayla ilgili olduğunu düşünüyor. Ancak uzmanlar böyle olmadığını ve çocuklara uygun yaklaşımlarda bulunarak, onların yaratıcılıklarını artırmanın mümkün olduğunu düşünüyorlar.

YARATICILIK GELİŞTİRİLEBİLİR Çocuklar da kendilerini ifade edebilecekleri materyaller kullanarak, hayali oyun oynayarak, problem çözerek ve yeni düşünceler üreterek yaratıcılıklarını geliştirirler. Yaratıcılık yalnızca üstün zekalı insanların sahip olduğu bir beceri değildir. Araştırmalara göre, çocukların yaratıcı davranması için üstün yeteneklere ihtiyaçları yoktur. Yeni fikirler üretebilme becerisi birçok çocukta saklıdır. Anne-babalar ve eğitimciler uygun yaklaşımlarda bulunarak çocuğun bu davranışının gelişimini destekleyebilirler.

Her an gerekli olan yaratıcılığa karşı bazı çocuklar diğerlerinden daha yeteneklidir. Ancak şunu da unutmamak gerekir YARATICILIK GELİŞTİRİLEBİLİR veya BASTIRILABİLİR. Aynı insan vücudundaki kaslar gibi, yaratıcılık “ kasları” da esnetilmeli, çalıştırılmalıdır.

YARATICILIĞI GELİŞTİRECEK ETKİNLİKLER  Suluboya ve parmak boyaları: Stresi azaltan ve yaratıcı deneyimleri artıran bir malzemedir. Parlak renkleri ve çocuğa doğrudan duyusal deneyim yaşatması nedeniyle tercih edilir.  Kolaj: Farklı materyalleri bir araya getirerek şekil ve kompozisyonu gösterir. Çocuğun seçtiği materyalleri kesip yapıştırarak farklı temalar ortaya koymasını sağlar.

Oyun hamuru: Çocuklara üç boyutlu bir malzeme sunar Oyun hamuru: Çocuklara üç boyutlu bir malzeme sunar. Ayrıca çocuk, hamuru sıkıştırarak ve ona istediği gibi davranarak saldırganlığını zarar vermeden yaşayabilir..  Dikiş ve tamir aletleri: El-göz koordinasyonunu sağlamanın yanı sıra çocuğun yaratıcılığını artıran etkinliklerdir. Ayrıca çocuğun duygularını ortaya koymasına yardımcı olur. 

Yaratıcılık hem düşünsel, hem duygusal yaşamı ifade etmektedir. Yaratıcı bir etkinlik hemen kendiliğinden oluşmaz.

Cesaretlendirme ve yol gösterme aracılığı ile yaşam biçimi hâlini alan, sürekli bir yöntemdir. Yaratıcılıkta özgünlük, olağanüstülük, kural dışılık, değişik olma (sıradışılık), bilinenlerin dışında kullanma, şimdiye değin olduğundan başka bir biçimde birleştirme gibi özellikler bulunur

BİLİŞSEL GELİŞİM VE YARATICILIK Yaratıcılık ve zeka çocuğun doğuştan getirdiği yeteneklerdir. Uygun çevre koşulları ve eğitim ile her ikisi de keşfedilebilir ve bunların gelişmesine yardımcı olunabilir.

Yüksek düzeyde zekayla yüksek seviyedeki yaratıcılık el ele ilerleyebilir ve aralarında pozitif bir ilişki olabilir.

DİL GELİŞİMİ VE YARATICILIK Nesneleri öğrnen çocuk yavaş yavaş isimlerini de öğrenmeye başlar bu kavramların ,kelimelerle oynamaya başlar. Herşeyi merak edip sorarlar ,bu evre dil gelişiminin en önemli evresidir

Dilsel bir hayal gücüne sahip olan çocuklar,kendilerini ifade etmeleri bakımından daha fazla fikir geliştirirler. Çocuklar dil ve hayal dünyası vasıtasıyla ,kendi başlarına öyküler ,resimler ve oyunlar yaratma olanağına kavuşurlar.bu çalışmalar onların kelimeleri kanatlandırmasını sağlayacaktır.

ÇOCUKTA YARATICILIĞIN GELİŞMESİ Yaratıcılık doğuştan gelir, ancak ortaya çıkması ve gelişmesi için uygun bir ortamın bulunması gerekir. Yaratıcılık ilk olarak çocuğun oyununda görülmektedir ve bu yaratıcılık birçok yolla uyarılabilir.

Çocuğa orijinal fikirlerini ve yaratıcılığını gösterebilmesi için fırsatlar verilmelidir.

Yaratıcı çocuk yorucudur Yaratıcı çocuk yorucudur. Hayallerini işletmeyen çocuklar ise uslu çocuklardır, yeni fikirleri, süprizleri yoktur. Birçok yetişkin, hem uysal ve sessiz, hem de orjinal olmasını isterler. ’’Yaratıcılık olsun ama yaramazlık olmasın’’ derler. Ancak bugün bu şekilde bir yaratıcılığın olmadığı anlaşılmıştır

Okul Öncesi Dönemde Yaratıcılığın Gelişimi Okul öncesi dönemde kendini ifade etme yolları olan resim yapma, yaratıcı hareketler, hikaye anlatma, dramatizasyon esnasında çocuk yaratıcılığının en yüksek aşamasına ulaşır.

Ligon (1957) çocukların yaratıcılık gelişimleri üzerinde durmuş ve yaratıcılık gelişimini yaşlara göre incelemiştir. Bunlar: Doğumdan iki yaşa kadar İkiden dört yaşa kadar Dörtten altı yaşına kadar

ÇOCUĞUN HAYAL GÜCÜNÜ GELİŞTİRİP YARATICILIĞINI ARTTIRAN MATERYALLER Yapı oyuncakları, Sanat materyalleri, Bul-yap oyunları, Fen materyalleri, Kitap,kaset,tv ve videolar, Drama materyalleri, Zaman

YARATICILIĞIN GELİŞİMİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER Çocuklarla yeterince ilgilenilmemesi, tartışılıp konuşulmaması, izlenimlerinin anlatılmasına olanak tanınmaması, Çocuğun merak güdüsünün uyarılmaması ve onun düşünmeye yöneltilmemesi, Çevresinin ve kendisinin duygu ve düşüncelerinin farkına vardırılmaması, Yeniyi bulmaya yöneltilememesi,

Çocuğun soru sormasının engellenmesi ve ona soru sormaktan kaçınılması, Çeşitli malzemeleri değişik amaçlarda kullanmasına olanak verilmemesi, Yenilikçi yaklaşımlara katılmasına imkan verilmemesi, Sıkı bir disiplin altında tutulması

Çocuklara araştırma olanaklarının verilmemesi, bu konularda özgür bırakılmamaları ve ilgi alanlarının sınırlanması, Oyunlarda kızlar ve erkeklerin oynayacağı oyunlar olarak cinsiyet ayrımı yapılması, Çocukların yarış içine sokulması ve hep başarıların vurgulndığı bir çevrenin yaratılması,

YARATICILIĞIN GELİŞİMİNDE YETİŞKİN VE EĞİTİMCİLERİN ROLÜ Yaratıcı materyaller verilmelidir Çocuklar oyunlarda serbest bırakılmalı ,hayal güçleri sınırlandırılmamalıdır. Çocukları baskı altına almamalı ,aksine onlara cesaret verilmelidir Heyecani hevesi kırılmamalıdır

Sorunların çözümünde ‘hayır öyle olmaz böyle olur’ gibi kesin konuşmalar yerine’ başka türlü nasil yapabilirdin ?‘gibi açık uçlu öneriler getirilmelidir. Çocuğun özgür düşünmesine ,deneme yanılma yolu ile kendisinin çözüm bulmasına fırsat verilmelidir Ezbercilikten uzaklaşılmasına izin verilmelidir Her yerde ,her zaman’ mükemmel olmak’ duygusundan uzaklaştırılmalıdır

Cinsiyet rolünün aşırı ya da yanliş vurgulanmasının yaratıcılığı olumsuz etkilediği unutulmamalıdır Kitaplarla,sanatla ve müzikle etkileşim halinde olabiceği ortamlar hazırlanmalıdır Fikirleri dikkatle dinlenmelidir Çocuğu yaratıcılığa yöneltmede ödül kullanılmamalıdır

Eğer bunlara sahip olursanız yaratıcı bir çocuğun gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz