TEMEL KAVRAMLAR Yanıcı maddelerin oksijenle reaksiyona girmesi olayına yanma denir. Yavaş yanma; alevsiz olarak, yavaş oksitlenmeye, hızlı yanma; alevle birlikte, hızlı oksitlenmeye denir. Yavaş yanmada az ısı olur ve hiç ışık görülmeyebilir. Hem ısı hem de ışık veren hızlı oksidasyonun (yanmanın) kontrol dışı sürmesi olayına ise yangın denir.

TEMEL KAVRAMLAR Her maddenin bir tutuşma sıcaklığı vardır. Örneğin ağaç cinsinden olan maddeler alev almaksızın 200- 250°C’ye kadar ısıtılırsa yanıcı gazlar çıkarmaya başlar ve tutuşur. Bir madde kendi tutuşma sıcaklığına kadar ısınır ya da ısıtılırsa yanar.

TEMEL KAVRAMLAR Yanıcı maddelerin tutuşma sıcaklığına kadar ısıtılmamasına dikkat edilmelidir. Bu nedenle ateşleme kaynaklarının sürekli denetim altında tutulması ile yanma olayı, dolayısıyla yangınlarda önlenmiş olur. Buharlaşma derecesi düşük olan maddeler en tehlikeli maddelerdir. Çünkü ayrıca ısıtılmalarına gerek olmadan normal iklim koşullarında parlamaya hazır bir karışım oluşturabilirler.

TEMEL KAVRAMLAR  Maddenin Cinsi: Maddenin Tutuşma olayı şu etmenlere bağlıdır:  Maddenin Cinsi: Maddenin kimyasal yapısı, saflık derecesi  Maddenin Özellikleri: Tutuşma sıcaklığı, alt ve üst alevlenme ve patlama sınırları, yanma noktası, ısıtıldığı zaman buhar çıkarabilme yeteneği

TEMEL KAVRAMLAR  Maddenin Durumu: Maddenin hali (katı, sıvı, veya gaz), spesifik yüzeyi, nem oranı, basıncı ve harareti  Oksijenle Karışımı: Oksijenle konsantrasyonu ve reaksiyon çiftlerinin karışımı  Tutuşma Kaynağı Özelliği: Tutuşma kaynağının cinsi ve tesir süresi

TEMEL KAVRAMLAR Isı Kaynakları: Bir maddenin yanmaya başlaması için yeterli miktarda ısıya ihtiyaç vardır. İhtiyaç duyulan bu ısı bir çok kaynaktan meydana gelmektedir. Isı kaynakları iki kısımda incelenir: 1. Doğal Isı Kaynakları 2. Suni (Yapay) Isı Kaynakları

TEMEL KAVRAMLAR Yangın Üçgeni: Yangının oluşması için üç temel unsura ihtiyaç vardır: 1. Yanıcı Madde 2. Yakıcı Madde (Oksijen) 3. Ateşleme Kaynağı (Isı)

TEMEL KAVRAMLAR Bu üç öğe yangın üçgenini oluşturur. Bunlara ilaveten dördüncü bir öğeyi yanma zinciri olarak söylenebilir. Yanma zinciri yanma üçgenini oluşturan öğelerin bir araya gelmesinden sonra oluşan ısının etkisiyle yanmanın şiddetlendiği bölümdür. Bu dört öğe bilindikten sonra ateşin söndürülmesinde kullanılan teknikler ortaya çıkar.

TEMEL KAVRAMLAR Yangın Gazları:  Hidrojen Klorür  Fosgen  Hidrojen Siyanür  Azot Oksitleri  Toluen Diizosiyanat  Formaldehid

TEMEL KAVRAMLAR Yangın Dumanı:  Karbon monoksit  Karbon dioksit  Kükürt oksitleri  Azot oksitleri

YANGIN SINIFLARI A Sınıfı Yangınlar: Katı yanıcı maddelerin yangınıdır. Örneğin; kağıt, tekstil, deri, odun, kömür, lastik ve petrokimya ürünleri vb.

YANGIN SINIFLARI B Sınıfı Yangınlar: Sıvı yanıcı maddelerin yangınıdır. Örneğin; alkol, boya, akaryakıt, vernik, tiner, petrol ve solventler vb.

YANGIN SINIFLARI C Sınıfı Yangınlar: Gaz yanıcı maddelerin yangınıdır. Örneğin; LPG, metan, hidrojen, etilen vb. parlayıcı ve patlayıcı gazlar.

YANGIN SINIFLARI D Sınıfı Yangınlar: Metal yanıcı maddelerin yangınıdır. Bu gruba özel madde yangınları da denilmektedir. Örneğin; nitrat, sodyum, potasyum, magnezyum, alüminyum, peroksit vb. kimyasal yapıdaki maddeler. Ayrıca, elektrik yangınlarını da bu sınıflandırmaya ekleyebiliriz.

YANGIN SINIFLARI E Sınıfı Yangınlar: Elektrik tehlikesi bulunan cihaz veya ekipmanlardaki yangınları kapsar. E sınıfı yangınlarda su kullanılmaz. Olay mahallindeki elektrik kesilir ve yangına uygun söndürücüler ile müdahale edilir.

YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ A sınıfı yangınları söndürebilmek için; Sprey ya da jet halinde su veya çok amaçlı kuru kimyasal yangın söndürme tozu (çok amaçlı yangın tüpleri) kullanılır.

YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ B sınıfı yangınları söndürebilmek için; Su sisi, köpük, CO2, halon veya çok amaçlı kuru kimyasal toz (çok amaçlı yangın söndürme tüpleri) kullanılır.

YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ C sınıfı yangınları söndürebilmek için ; Öncelikle gazın kaynağı kesilir ve soğutma yapılır. Bununla birlikte CO2 veya kuru kimyasal toz (çok amaçlı yangın tüpleri) kullanılır.

YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ D sınıfı yangınları söndürebilmek için ; Kum ve tuz kullanılır. Sodyum klorür, sodyum bikarbonat, magnezyum oksit gibi söndürücüler kullanılır.

YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ E sınıfı yangınları söndürebilmek için ; Öncelikle hattaki enerji ana panodan kesilmelidir. Elektrikle çalışan makine, cihaz ve panellerde kesinlikle su kullanılmaz. Bunun yerine halon veya CO2 kullanılır.

YANMA OLAYININ BİLEŞENLERİ Jet Yangını: İnce uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür. Daha çok yanıcı parlayıcı sıvıların ve gazların boru içinde belli bir basınçla nakledilmesi esnasında borunun veya eklentilerinin herhangi bir yerinde, basınçla çıkan sıvı ya da gazın tutuşması şeklinde gerçekleşir.

YANMA OLAYININ BİLEŞENLERİ Bleve (Kaynayan Sıvı Genleşen Buhar Patlaması): Bir tank yakınında meydana gelen yanma giderek tankı ısıtır ve tank içinde ısınarak kaynamaya başlayan sıvı tank basıncını yenerek tankı yırtar ve patlama gerçekleşir. (2)

YANMA OLAYININ BİLEŞENLERİ Havuz Yangınları: Ham petrolün veya petrol esaslı yanıcıların tanktan sızması ve tutuşmasında görülür. Bazen de çok büyük hacimli yüzer tankların tutuşması bu yangın tipine örnektir. Aslında olay tipik bir B sınıfı yangınıdır. Ancak burada yanıcı madde çok fazladır ve yangın devam ettikçe artan ısı yangının şiddetini arttırır.

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ  Su: Yangın söndürmede en önemli madde sudur. 1 cm3 su ısındığında 1700 cm3 buhar oluşur. Yangın anında su kullanıldığında, buharlaşarak genişler ve çevreyi kaplayarak oksijeninin oranını azaltarak yanmanın devam edebilmesi için gereken sınırın altına indirebilir.

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ Suyun; soğutma, kaplama ve boğma ve emülsiyon için kullanma (suyun damla halinde püskürtülmesi) özellikleri vardır. Su elektrik yangınlarında kullanılmaz

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ  Karbondioksit (CO2): Akaryakıt ve elektrik kaynaklı yangınlarda kullanılır. Yanıcı olmayıp, kimyasal maddelerle birleşmez. Gaz halinde püskürtüldüğü için ateş üzerine yayılarak yanıcı maddenin oksijenle irtibatını keser ve yangını boğma yöntemiyle söndürür.

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ  Kuru Kimyevi Tozlar (KKT): A-B-C sınıfı yangınlara karşı etkili, sodyum bikarbonat esaslı ve amonyum fosfat esaslı bileşiklerden meydana gelir. % 90 oranında mono amonyum fosfat içerir. Kuru kimyevi tozlar metaller üzerinde korozyona neden olmayıp zehir etkisi yoktur. Söndürme sırasında zehirli gaz çıkarmaz. Ancak bol miktarda bulunduğu yerlerde solunumu güçleştirir. Sis gibi çevreyi kapladığından görüş açısını daraltır.

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ KKT genellikle akaryakıt yangınlarda kullanılır. Hassas elektronik ve elektrikli cihazlarla telefon santrallerinde, telekomünikasyon sistemlerinde, hastanelerin yatakhane ve ameliyathanelerinde kullanılması sakıncalıdır.

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ  Köpüklü Söndürücüler Belirli oranlarda suyla karışan köpük yapıcı maddenin hava ile genleşerek meydana getirdiği köpük, yanan maddenin yüzeyini kaplayarak oksijen ile temasını keser ve yanma ısısını düşürür. Ayrıca köpükler gerek direkt gerekse radyan ısı etkisinin tahribatına karşı dayanıklı olurlar.

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ Özellikle katı ve sıvı madde yangınlarında etkili olan köpüklü söndürücüler gaz ve elektrik kaynaklı yangınlarda etkili değildirler. Köpük söndürücüler ayrıca yangın söndürüldükten sonra tekrar alev almaması ve için koruyucu bir örtü oluşturmak için uygulanabilir.

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ  KKT Yangın Söndürücüler Boğma metoduyla söndürme yeteneğine sahiptir, içinde % 90 oranında mono amonyum fosfat, % 10 oranında silikon gibi kayganlaştırmayı sağlayan kimyasal bileşenlerden oluşan kuru kimyasal toz bulunmaktadır. Söndürücü içindeki azot gazı, kuru tozun basınçlı bir şekilde püskürtülmesini sağlar.

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ Her yangın sınıfında etkili olmakla birlikte, tozun elektronik cihazlara zarar verme özelliği nedeniyle elektrikli cihaz yangınlarında yaygın olarak kullanılmazlar. Bunların dışında katı, sıvı ve gaz yangınlarında etkin olarak kullanılırlar.

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI Periyodik bakım ve kontroller TS ISO 11602-2’e göre yapılmalıdır. Firmalar Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın dolum ve servis yeterlilik belgesine sahip olmalıdır. Söndürme tüpleri dışarıya doğru, geçiş boşluklarının yakınına ve dengeli dağıtılarak görülebilecek şekilde işaretlenerek her durumda kolayca girilebilir yerlere yerleştirilmelidir.

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI Yangın söndürme cihazları;  Yerden 90 cm yüksekliğe asılmalıdır.  CO2’li cihazlar 6 ayda, tozlu cihazlar 12 ayda bir, kontrol edilmelidir.  TS 862–EN3 kalite belgeli olmalıdır.  Anlaşılır etiketi olmalıdır.  Düşük tehlike sınıfında her 500 m2, orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m² yapı inşaat alanı için 1 adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg’lık kuru kimyevi tozlu veya eşdeğeri gazlı yangın söndürme cihazları bulundurulması gerekir.

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI Otopark, depo, tesisat daireleri ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulur. TS 11749-EN 1866

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI Cihazlar 5 yılda bir yetkili kuruluşlarca hidrostatik basınç testine tabii tutulmalıdır. İçten basınçlı, manometreli ve tetik mekanizmalı cihazların tercihi tavsiye edilir. Çekme silindir çelik gövdeli olmalıdır.

YANGIN HORTUM DOLAPLARI Yangın dolapları TS EN 671-1’e, yuvarlak yarı sert hortumlar TS EN 694 normuna uygun olmalıdır. Hortum çapı 25 mm olmalı ve 30 m’yi aşmamalıdır. Lanslar kapama, püskürtme ve/veya fıskiye yapabilmelidir.

YANGIN HORTUM DOLAPLARI Yuvarlak hortumlu yangın dolap dizayn debisi 100 lt/dk ve lans girişindeki basınç 400 kPa olmalıdır. Yangın söndürme bulunan binalarda yassı hortumlu yangın Dolapları TS EN 671-2 standardına uygun olmalıdır. Yassı hortum çapı 50 mm’yi ve hortum uzunluğu 20 m’yi geçmemelidir.

ERKEN ALGILAMA DETEKTÖRLERİ Erken algılama detektörlerinin çeşitleri aşağıdaki gibidir.  Optik  İyonize  Sıcaklık Artış Hızlı  Işın  Sabit Sıcaklık  Alev

KAÇIŞ YOLLARI VE AYDINLATMALARI Kaçış yolları her zaman aydınlatılmış durumda olmalıdır. Armatürler, normal aydınlatma varken aydınlatma yapmayan tipte seçildikleri takdirde, enerji kesintisinde otomatik olarak devreye girmelidir.

KAÇIŞ YOLLARI VE AYDINLATMALARI Kaçış yollarında tabanlarda, döşemelerde ve yürüme yüzeylerinde ölçülen aydınlatma seviyesi en az 10 lux olmalıdır. Armatürlerden birinin çalışamaz duruma gelmesi durumunda, en az 2 lux aydınlatma şiddeti olmalıdır.

ACİL DURUM AYDINLATMALARI Sistem her türlü enerji kesintisinde aydınlatma yapabilmelidir. Normal aydınlatmanın kesilmesi halinde en az 1 saat süreyle acil aydınlatma sağlanmalıdır. Kaçış yolları üzerindeki, acil durum aydınlatma seviyesi merkez hattı üzerindeki herhangi bir noktada en az 1 lux olmalıdır.

ACİL DURUM YÖNLENDİRMESİ Acil durum yönlendirmesi, normal aydınlatmanın kesilmesi halinde en az 1 saat süreyle sağlanacaktır. Yönlendirme işaretleri yeşil zemin üzerine beyaz olacak, TSE Standartları ve Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olacaktır.

ACİL DURUM YÖNLENDİRMESİ Bir yönlendirme işaretinin azami görülebilirlik uzaklığı, işaret boyut yüksekliğinin 200 katına eşit olan uzaklık olacak, bu uzaklıktan daha uzak noktalardan erişim için gerektiği kadar işaret ilave edilecektir.

ACİL DURUM YÖNLENDİRMESİ Bir binada;  Yangını ihbar eden sistemler,  Büyümemesini sağlayan tasarım,  Taşıyıcı sistem güvenliği,  Kaçış olanakları,  Söndürme olanakları olmalıdır.

YANGIN YERİ TEHLİKELERİ  Çökme tehlikesi,  Patlama tehlikesi,  Kimyasal sızıntı ve zehirli dumanlar,  Elektrik tehlikesi,  Yangının büyüme hızı,  Yüksek sıcaklık tehlikesi,  Radyasyon tehlikesi.

YANGIN ANINDA YAPILACAKLAR  Panik yapmayın.  İtfaiyeye (110) haber verin.  Yangını söndürmeye çalışın.  Yangın sönmüyorsa o mekanı terk edin.  Mekanı terk ederken kapıları kapatın.  Yangın dumanlarını solumamaya çalışın.