TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 1.Hafta – 2.Hafta

Dersin Amacı Temel bilgisayar becerileri ve bunların temel işlevlerinin ve kelime işlemci, hesap tablosu, sunum programlarını, internet tarayıcıları kullanmak için gerekli temel becerilerin kazandırılması.

Konular Temel Bilgiler İşletim Sistemi Kelime İşlemci Hesap, Tablolama ve Grafik İnternet Sunu Hazırlama

Konular - Temel Bilgiler Bilgisayarın tarihçesi Bilgisayar donanım birimleri Bilgisayar yazılımları (sistem, uygulama ve virüs) Bilgisayar teknolojisi ortamında karşılaşılan ve kullanılabilecek terimler Bilgisayarın donanım, yazılım ve bilgisayar sistemleri olarak bileşenleri

Konular – İşletim Sistemi Genel olarak bilgisayar sistemleri ve işletim sistemleri bilgileri Donanım ve yazılımların ayrımı İşletim sistemleri, ortak özellikleri, işletim sisteminin yapısı Dosya ve dizin kavramlarını ve dosyalama sistemi

Konular – Kelime İşlemci Belge oluşturma ve biçimlendirme Belgeye simge, resim, saat ve benzeri bilgi ekleme Metin kopyalama, taşıma Belgeye tablo ekleme Belgeyi kaydetme, çıktı alma

Konular – Hesap, Tablolama ve Grafik Programı Bir çalışma sayfası oluşturma Çalışma sayfasının unsurlarını tanıma Hücrelere veri gireme, hücrelere formül girme, hücreleri biçimleme Grafik oluşturma Çalışma sayfalarını ve/veya grafikleri bir kelime işlemcide kullanma Çalışma sayfalarında süzgeçleme yaparak kayıtları hesaplama Çalışma yapraklarından çıktı alma

Konular - İnternet Temel bilgisayar ağlarının ve iletişim araçlarının genel özellikleri Online kaynaklara ulaşma ve kullanma

Konular – Sunu Hazırlama Yeni bir sunu dosyası yaratma Slayt, ana hat, not sayfası görünümünde metin girme, metni düzeltme , metin ayarlarını ve biçimlendirmelerini yapma Simge, resim ve ses ekleme Slaytlar arasında geçişleri ayarlama, slaytlara animasyon etkileri yükleme Hazırlanan slaytları sunma, çıktı alma

Gerekli Materyaller Bilgisayar laboratuarına ders için gerekli programlar yüklenmiştir. Laboratuarın internet bağlantısı, sunum cihazı bulunmaktadır. Öğrencilerin ders için kullanmaları amacıyla flash bellek edinmeleri faydalı olur. Yardımcı ders kitabı http://enformatik.adu.edu.tr

GENEL BİLGİLER

Genel Bilgiler “Bilgi Toplumu”, “Bilgi Çağı”, “Bilgi Teknolojileri” gibi kavramları son yıllarda oldukça fazla kullanılmakta ve bir çok düşünür tarafından insanlık tarihinin en büyük dönüşümlerinden birini yasadığımız iddia edilmektedir. İnsanoğlu tarihin her döneminde bilgi edinmeye, edindiği bilgiyi isleyip saklamaya ve aktarmaya büyük çaba harcamıştır. Yazı, matbaa, tekerleğin, telefonun, radyo-televizyonun icadı vb. gelişmeler hep bu çabanın bir ürünü olmuştur.

Bilgi Dünyamızın içinde yaşadığı bu dönüşümü kavramak için bilgi terimini anlamak gerekir. Bilgi: Bir şeyin yada olayın belirli bir özelliğini tanımlar. Bilginin önemi bir yargıda bulunmak, bir karar vermek için gerekli olmasından kaynaklanır.

Bilgi İşleme Bilginin yeni bilgilere dönüşmesinde bilgi işlemenin önemi büyüktür. Geçmişten günümüze bilgi işleyen araçlarda da oldukça büyük değişmeler yaşanmıştır. Bilgi işlemekte kullanılan araçlar; maddi cihazlar ve kavramsal araçlar olarak tanımlanabilir.

Bilgi Teknolojisi Bilgi işlemekte kullanılan maddi cihazlar ile kavramsal araçların tamamına ise Bilgi Teknolojisi denilmektedir.

Bilgi - Veri Bilgi: Bilgi işlem sürecinin sonunda elde edilen üründür. Veri: Bilgi işlem sürecinde elde edilen malzemedir.

Bilgi İşlem Süreci 1. Kaydetme 2. Sınama 3. Sıralama 4. Sınıflandırma 5. Özetleme 6. Erişim 7. Hesaplama 8. Çoğaltma 9. İletme

Bilişim Bilişim: Her yönüyle insan yaşamının vazgeçilmez bir parçası olan bilginin, nasıl üretildiği, iletildiği ve kullanıldığını inceleyen bir bilim dalıdır. Bilişim; resimler, görüntüler, metinler ve istatistikler gibi çeşitli formattaki bilginin tabiatını ve fikir ile ilişkisini inceler. Bunun için bilginin elde edilmesi, sınıflandırılması, depolanması ve gerektiğinde kullanılmak üzere çağrılması ve ilgili birimlere yönlendirilmesi esastır.

Enformatik Enformatik ise bu amaçlarla bilgi sistemleri üretimini konu edinir. Öncelikle üretilecek bilgi sisteminin ne olduğu, nasıl tasarlanacağı ve daha sonra da bu tasarımın ne ile gerçekleştirileceği belirlenmek suretiyle, tam, eksiksiz ve kullanışlı bilgi sistemleri üretmeyi hedefler. Bir meslek dalı olarak ise, enformatik, bilgi ve bilgi sistemlerinin kullanımı ve geliştirilmesi için gerekli profesyonel yeteneklerin kazandırılmasını hedefler.

Bilgisayar Nedir? Bilgisayar (Computer): Kullanıcının girdiği verileri işleyerek bilgi durumuna getiren elektronik makinelere denir. Uzun ve çok karmaşık hesapları bile yapabilen, mantıksal bağlantılara dayalı karar verip işlem yürüten makinedir.

Bilgisayar Aritmetik işlemleri yapabilen, Mantıksal karşılaştırma yapabilen, Dış ortamdan aldığı bilgileri saklayabilen, Depolanmış bilgileri işleyebilen Elektronik devrelerden oluşmuş bir araçtır.

Bilgisayar Bilgisayarlardan, kendi başına bir şeyler üretmesini bekleyemezsiniz. Bir bilgisayarın en temel çalışma mantığı aslında bir fabrika üretim hattına çok benzer. Bir fabrikaya öncelikle hammadde girmelidir. Bu hammadde farklı yöntemler ile işlendikten sonra farklı ürünler olarak tüketiciye sunulabilir.

Bilgisayar Bilgisayar için de, öncelikle kullanıcı tarafından veriler bilgisayara verilmeden ve bu verilerin nasıl islenmesi gerektiği bilgisayara aktarılmadan herhangi bir sonuç alınamaz. Bu yüzden bilgisayarların her şeyi yapabildiğine inanmak saçmadır. Fakat gerekli verilere sahip olduğunda da pek çok işlemi insanlardan çok daha hızlı ve kolay yaparak hayatımızı kolaylaştırır.

İlk Bilgisayar - Abaküs İngilizcede bilgisayar (computer) kelimesi, “hesaplamak” (compute) kelimesinden türetilmiştir. Bu yüzden kaynaklar, bilgisayar tarihini insanların sayı sayma ve sayılarla işlem yapma ihtiyacına kadar dayandırmaktadır. Bu anlamda, sayıları işleyen ilk aygıt olarak kabul edilen ve milattan önce 1000’li yıllarda Doğu uygarlıklarında kullanılmış olan abaküs bilgisayarın atası sayılır. İnsanlar abaküsü aritmetik işlemler yapmak için kullanmışlardır. Aygıt, üzerinde boncuklar dizili tellerin bulunduğu tahta bir çerçeveden oluşmaktadır. Abaküs, milattan sonra 1500’lü yıllara kadar kullanılmıştır. Hatta günümüzde bazı kültürlerde hala güçlü bir hesap makinesi olarak sayılmaktadır.

Mekanik Hesap Makineleri Modern tarihte hesaplama amaçlı ilk aygıt, Blaise Pascal tarafından 1642 yılında bulunan Pascalinedir. Pascal bu aygıtı, vergi tahsildarı olan babasına yardımcı olması için yapmıştır. Mekanik olan aygıt, kadranlarla girilen sayıları toplayıp çıkarıyordu. Gottfried Wilhelm von Leibniz 1671 yılında toplama ve dört işlemi yapabilen mekanik bir aygıt bulmuştur. Ancak bu aygıtlar, çok yaygın olarak kullanılmamıştır.

Mekanik Hesap Makineleri Bunlardan yaklaşık bir asır kadar sonra Charles Xavier Thomas’ın bulduğu dört işlemi ve karekök alma işlemini yapabilen Aritmometre, 1970’lere kadar kullanılmış olan mekanik hesap makinelerinin atası olmuştur. Daha sonra üretilen bu hesap makineleri, ara sonuçları toplayan, eski sonuçları saklayıp gerektiğinde kullanmamızı sağlayan ve sonuçları yazan özelliklere sahipti.

Özel Amaçlı Kullanılan, Programlanabilir, Mekanik İlk Bilgisayar 1801 yılında Joseph Marie Jacquard, delgi kartlarına girilmiş desenleri ören bir dokuma tezgahı icat etmiştir. Tezgahta, delgi kartlarına girilmiş olan program, belli bir deseni basmak için değişik iplikleri doğru sırada indirip kaldıran çubukları kontrol ediyordu. Bu anlamda makine, ilk özel amaçlı programlanabilir mekanik bilgisayar sayılmaktadır. Bu makinenin kullandığı yöntem, günümüzde tekstil sektöründe hala kullanılmakta ve bu işi yapan aygıt Jacquard Makinesi olarak anılmaktadır.

Genel Amaçlı Kullanılan, Programlanabilir, Mekanik İlk Bilgisayar Bir matematik profesörü olan Charles Babbage 1812 yılında matematik tablolarının hazırlanması için yapılan hesaplamaların sürekli tekrarlanan belli adımlarda yapıldığını farketti ve 1823 yılında İngiliz hükümetinden yardım alarak Fark Makinesi (Differential Machine) adı verilen bir makine yapmaya başladı. Fark makinesi, o zamanların teknolojisi olan buhar gücüyle çalışan, tamamen otomatik, sonuç tablolarını basan ve sabit komut programıyla çalışan bir makineydi.

Genel Amaçlı Kullanılan, Programlanabilir, Mekanik İlk Bilgisayar 1833 yılında Babbage bu makineden daha iyi bir makine yapabileceğini düşünerek, yeni bir fikir üzerinde çalışmaya başladı. Analitik Makine olarak adlandırılan mekanik aygıt,bir kişinin kontrolünde buhar gücüyle çalışan, tamamen program kontrollü tarihteki ilk bilgisayar olarak anılır. Babbage ile birlikte çalışan ünlü şair Lord Byron’ın kızı, Lovelace kontesi Ada Augusta Byron, bu makinenin programlanması ve program tasarımı konusundaki ilk temel fikirleri vermiş; dallanma ve döngü düşüncesini geliştirmiştir. İlk bilgisayar 50 basamaklı 1000 sayı üzerinde dört işlemi önceden programlanan bir sırada yapabiliyordu. Program ve veri, bilgisayara, Jacquard makinesinde de kullanılan delgi kartları yoluyla giriliyordu. Sözkonusu bilgisayar hiç bir zaman tamamlanamadı, ama daha sonraki tasarımlara ilham kaynağı oldu.

Analitik Makine Babbage'in önerdiği bu makine, değişmez bir donanımın, bir bellekte saklanacak bilgilerle yönlendirilebileceği kavramını getirmesi açısından 1.Günümüz bilgisayarlarının temelini oluşturması 2.Günümüz yazılımının temel kavramlarını ortaya çıkarması (İşlemlerin ardışık yapılması, bir çevrim içinde çalışma gibi) açılarından önem taşımaktadır.

Otomatik Makinelerde Elektriğin İlk Kullanımı 19. yüzyılın sonlarına doğru Edison tarafından bulunan elektrik, otomatik makineler için yeni bir enerji kaynağı anlamına geliyordu. Bilginin otomatik olarak işlendiği ilk büyük proje, 1890 yılı ABD sayımlarında elektriğin ilk olarak otomatik makinelerde kullanılmaya başlanmasıdır. Bir önceki 1880 sayımları 7 yılda sonuçlandırılmıştı. Herman Hollerith ve James Powers’ın bulduğu elektrik kullanan makine, delgi kartlarının otomatik olarak okunması ve değerlendirilmesini sağlayarak sayımların 2,5 yıl gibi kısa sürede bitirilmesini sağlamıştır.

Sayım Makinesi Makine, 80 basamaklı sayıların (veya 80 harfin) bulunduğu kartları dakikada 80 kart hızında işliyordu. Bu makinenin kazandığı başarı üzerine Hollerith’in kurduğu şirket büyük bir ticari başarı sağlamış; daha sonra başka şirketlerle birleşip ad değiştirerek IBM (International Business Machine) adını almıştır. Bu tarihten itibaren yaklaşık 50 yıl boyunca ticari hesaplamalarda, delgi kartı kullanan makineler kullanılmıştır. Bu makinelerin hızı dakikada 250 kart işlemeye kadar çıkmıştır.

Elektromekanik İlk Bilgisayar 1937 yılında Howard Aiken ve arkadaşları tarafından Harvard Üniversitesinde Mark I adlı ilk yarı elektronik, yarı mekanik bilgisayar tasarlandı. Mark I, IBM şirketinin yardımlarıyla 1944 yılında tamamlandı. Bu bilgisayar, elektrik akımıyla çalışan binlerce mekanik röle kullanıyordu ve 72 tane 23 basamaklı sayı saklayabiliyordu. Mark I, bir çarpma işlemini ortalama 4 saniyede yapabiliyordu.

Özel Amaçlı Kullanılan Elektronik İlk Bilgisayar Tamamen elektronik ilk bilgisayar 1939 yılında Iowa Eyalet Üniversitesi fizik profesörü John Atanasoff ve doktora öğrencisi Clifford Berry tarafından yapılmıştır. Bilgisayar, vakum lambaları kullanarak denklem sistemleri çözmek için kullanılıyordu. Bu yüzden özel amaçlı olarak kullanılabilen bilgisayar, ABC (Atanasoff Berry Computer) olarak adlandırıldı.

Genel Amaçlı Kullanılan Elektronik İlk Bilgisayar İlk elektronik bilgisayar Pennsylvania Üniversitesi profesörlerinden John Mauchly ve doktora öğrencisi Presper Eckert tarafından 1946 yılında yapıldı. ABD Savunma Bakanlığı’nın, silahların yörünge tablolarını daha hızlı elde etmek için desteklediği proje, 2. Dünya Savaşı’nın hemen bitiminde sonuçlandığı için savaşta kullanılamadı. ENIAC (Electrical Numerical Integrator And Calculator) adı verilen bilgisayarın yapımında 18,000 vakum lambası kullanılmıştır. 1904 senesinde John Fleming’in tarafından bulunan diyot vakum tüpü,1906’da De Forest’in triyot vakum tüpü geliştirilmesiyle birden gelişmiş ve 40 sene tüp elektroniği hakim olmuştur. Vakum tüpü, içindeki hava boşaltılmış bir cam fanus olup elektron iletimine yarıyordu. Günümüzdeki transistörlerin atasıdır.

ENIAC Bilgisayar 10 basamaklı sayılar kullanarak saniyede 5 çarpma işlemi yapabiliyordu. ENIAC’ın boyutları oldukça büyüktü. Toplam 30 ton ağırlığındaydı ve 1500 metrekarelik bir alan kaplıyordu. Ancak ENIAC çok güvenilir değildi. Çalışmaya başladıktan sonra 18,000 lambadan birisi patlarsa, patlayan lamba değiştirilip bilgisayar baştan başlatılıyordu. Yani, saatlerce çalışıp sona çok yaklaşıldığı anlarda bir lamba yanarsa bütün işlem tekrar baştan başlıyordu.

ENIAC Ayrıca ENIAC’ın kullanılması da oldukça karmaşıktı. Programlar tellerin bağlanması yoluyla yapıldığı için yeni bir program girmek veya eskisini değiştirmek saatler alabiliyordu. ENIAC ancak dokuz yıl çalışma başarısı gösterdi. Günümüz bilgisayarlarının atası sayılan ENIAC 'ta sayılar onluk düzende saklanıyor ve onluk düzende işleme katılıyordu.

İlk Saklanan Program Düşüncesi ENIAC’ın programlanmasının zor olması tasarımcılarını düşündürüyordu. 1945 yılında Eckert ile bir toplantıda karşılaşan Princeton Üniversitesi matematik profesörü John Von Neuman, programlar ve verinin bilgisayarın iç belleğinde saklanabileceği düşüncesini ortaya attı. Böylelikle hazırlanan programların daha kolay değiştirilebilmesi mümkün olmuştur. Bu düşünce modern bilgisayarların mimarisini belirledi. Günümüz bilgisayarları hala aynı mimaride üretilmektedir.

EDVAC 1948 yılında transistörün bulunuşu, bilgisayar teknolojisinin gelişmesinde sıçramaya neden olmuştur. Programı bellekte saklanabilen ilk bilgisayar olan “EDVAC” ( Electronic Discrete Variable Automatic Computer ) 1952 yılında “Dr. Von Neumann” tarafından gerçeklendi. EDVAC' ın 4096 bellek gözü bulunmaktaydı ve veriler ile program aynı bellekte saklanmaktaydı.

Mikroişlemci 1971 yılında, yarı iletken teknolojisinde önemli bir sıçrama daha gözlendi.Bu gelişme, bilgisayarın temel elemanı veya beyni olarak kabul edilen Merkezi İşlem Biriminin tek bir tüm devre içine sığdırılmasıdır. Bu konudaki ilk ürün Intel firması tarafından piyasaya sürüldü. 4-bitlik olan bu İlk mikroişlemcinin adı “I-4004” dür. 1971 yılında başlayan mikroişlemci kuşağı, hızlı bir gelişme göstermekte, her geçen gün daha yetenekli ve güçlü mikroişlemciler üretilmektedir.

Birinci Nesil Bilgisayarlar (1945-1955) İlk nesil bilgisayarlar ENIAC gibi vakum lambalarını kullanıyorlardı. Bu yüzden makinenin yanında lamba yanması olasılığına karşı ellerinde birkaç vakum lambası bulunan teknisyenler beklerlerdi. Ayrıca veri ve komutlar delgi kartlarından okunuyordu. Sadece makine dili ile programlanabiliyordu. Bu yüzden programlanmaları çok zordu. Saniyede 10,000 komut işleyen ve belleği 2,000 byte olan bilgisayarlar, daha çok bilimsel ve mühendislik amaçlı kullanıldı. Bilgisayarlar boyut olarak büyüktüler, yavaştılar ve oldukça pahalıydılar. Bu yüzden seri üretim hiç bir zaman olmadı. Örneğin, 1953 yılında IBM tarafından çıkarılan ilk ticari bilgisayar IBM 701 sadece 19 tane üretildi.

İkinci Nesil Bilgisayarlar (1956-1965) 1948 yılında transistörün bulunması bilgisayarlar için çok büyük bir aşama olmuştur. İlk nesil bilgisayarlarda kullanılan vakum lambaları, bozulma olasığı yüksek, fazla enerji harcayan ve çabuk ısınan parçalardı. İkinci nesil bilgisayarlarda kullanılan transistörler, vakum lambalarına göre daha güvenilir, daha az enerji harcayan ve daha az ısınan parçalardı. Saniyede 300,000 komut işleyen ve belleği 32,000 byte olan bilgisayarlar, çok pahalı olduklarından araştırma amacıyla üniversiteler ve ticari amaçla çok büyük şirketler tarafından kullanıldı. FORTRAN ve COBOL gibi yüksek seviyeli diller bulundu ve bilgisayar programlama kolaylaştı. Popular Science, 1955.

Üçüncü Nesil Bilgisayarlar (1966-1975) Zamanla transistörlerin boyutları küçültüldü. Binlercesi bir devrenin üzerine yerleştirilmeye başlandı. Küçük silikon yongaların üzerine basılmış binlerce transistörden oluşan bu devrelere, bütünleşik devreler adı verildi. Bu yüzden bilgisayarların boyutları küçüldü, hızlandı, ve fiyatları ucuzladı. Saniyede 5 milyon komut işleyen ve belleği 2 milyon byte olan bilgisayarlar iş dünyasında daha yaygın kullanılmaya başladı. Bu dönemde manyetik diskler kullanılmaya başlandı. Bilgisayarlar çoklu programlama (birden çok programın beraber çalışması)ve zaman paylaşımı (birden çok kişinin aynı bilgisayarı aynı anda kullanması) işlevlerini desteklemeye başladılar. Pascal ve C programlama dilleri geliştirildi

Dördüncü Nesil Bilgisayarlar (1976-) Yongaların üzerinde milyonlarca transistörün bulunduğu bütünleşik devreler kullanıldı. Bilgisayarın boyutu küçüldü, fiyatı ucuzladı. Kişisel bilgisayar üretildi; evlerde ve bürolarda masa üstünde kullanılmaya başlandı. Bilgisayarların boyutları dizüstü, defter, avuçiçi, cep boyutlarına kadar küçüldü. Hatta giyilebilen türleri yapıldı. Günümüzde kullanılan her elektronik aygıta yerleştirilmeye başlandı. Akıllı yazılımlar üretilmeye başlandı. Internet adı verilen ağ ile bilgisayarların birbirleriyle haberleşmesi kolaylaştı.

Gelecek? Yapay zeka alanındaki gelişmelerle ses ve hatta belki düşünce ile komut verilebilecek bilgisayarlar yapılacak. Kullanımı kolay hale gelecek. Metrekareye onlarca ve hatta yüzlerce bilgisayar düşecek hale gelecek. Uzmanların işlerini bilgisayarlar yapabilecek hale gelecek. Hayat daha kolay hale gelecek. İş dünyasında verimlilik artacak. Daha az işle daha fazla üretim yapılabilecek. Bütün bilgisayarların birbiriyle iletişim olanakları artacak ve bazı problemlerin çözümü kolaylaşacak. Veri alışverişi yaygın hale gelecek. İnsanlar evlerinde çalışmaya başlayacak. Elektronik devletin yaygınlaşmasıyla bürokrasi yükü azalacak. Oy verme işlemi evden yapılabilecek.