Dindarlığı Etkileyen Faktörler Hakan ZAFER Din Psikolojisi 5 Dindarlığı Etkileyen Faktörler NOT: Bu slayttabaşka bir resim ister misiniz? Resmi seçin ve silin. Şimdi yer tutucuda Resimler simgesini tıklatarak kendi resminizi ekleyin.

DEMOGRAFİK DEĞİŞKEN NEDİR? Demografi, dünyada veya bir ülkede bulunan nüfusun yapısını, durumunu, dinamik özelliklerini inceleyen nüfus bilimidir. Yunanca “demos” (halk) ve “graphein” (yazmak) kelimelerinden meydana gelmiştir. Mevcut nüfusun; yaş, cinsiyet, evlilik durumu, geçim durumu, tahsil durumu gibi çeşitli sosyal ve ekonomik yönlerine demografik değişken denir.

1- DİNDARLIK VE YAŞ Türkiye’de araştırma yapmanın zorluklarından dolayı yeterli veri alınamamaktadır. Gelişim dönemlerine göre dindarlık hem yoğunluk hem de içerik bakımından farklılık gösterir. 3 Kuram Geleneksel Kuram: 18–30 yaş aralığında dinî etkinliklerde önemli bir düşüş yaşanır, dinî yönelişlerde yeniden artış ancak 30’lu yaşlardan sonra gerçekleşebilir. Kararlılık Kuramı: Yaşlanmayla birlikte dinî hayatta kayda değer önemli değişmelerin ortaya çıkmaz. İlgisizlik Kuramı: Ergenlikte ve yaş ilerledikçe dindarlık zayıflar. Türkiye’de 35 yaşından sonra dindarlık arttığı gözlemlenir.

1- DİNDARLIK VE YAŞ

2- DİNDARLIK VE CİNSİYET Araştırma sonuçları seçilen örneklem ve kullanılan ölçekle sınırlıdır !!! Doğu’da yapılan çalışmalar erkek dindarlığı, Batı’da yapılanlarda kadın dindarlığı belirgindir. Dinin yapısı, Kültür farklılığı, Kadın ve erkeğin tolumdaki yeri, dinin kültürle paylaştığı alanın kapsamı etkilidir. Kadınların, dinî organizasyonlara daha sık katıldığı gözlemlenmiştir. Cinsiyet-din ilişkisini her iki cinsinin yaş, eğitim seviyesi, gelir düzeyi, meslek, medenî durum gibi kişisel koşullarının önemli bir etkisi olmalıdır.

2- DİNDARLIK VE CİNSİYET Fukuyama’ya göre kadınlar; dinin inanç, ibadet ve duygu boyutunda; erkekler ise, bilgi boyutunda daha yüksek puan almışlardır. Suçluluk ve pişmanlık duygularının kadınlarda yoğun yaşanması. Kadınlara has bazı kişilik özelliklerinin (çekingen, itaatkâr, kaygılı, endişeli, vs.) dindarlığa yöneltmesi.

2- DİNDARLIK VE CİNSİYET Kız – erkek çocuklarının yetiştirilme biçimlerinin farklılığı. Kadınların etkilenmeye, ikna edilebilirliğe ve dinî telkine eğilimli olmaları. Mahrumiyet-telâfi görüşüne göre kadınların daha fazla engellenmiş hissetmeleri. Modern hayatın dışında kalan kadınlar daha dindar. Psikoanalize göre baba ile ilişkisinden ötürü kadınlar Tanrı’ya inanmada daha avantajlıdır.

2- DİNDARLIK VE CİNSİYET

3- DİNDARLIK VE MEDENİ DURUM Batı’daki araştırmalarda net ilişki tespit edilemese de Müslüman örneklemlerde bu ilişki nettir. Ülkemizdeki araştırmalar, evlilik ile dindarlık arasında güçlü bir bağın söz konusu olduğunu göstermektedir. Üç sınıfa ayrılabilir: Bekâr – Evli - Dul Farklılaşma Noktaları: 1- Hayata Bağlanma Yönleri 2- Toplumsal Roller 3- Üstlenilen Sorumluluklar Genel olarak dulların evlilere, evlilerin bekârlara göre daha yaşlı olabilecekleri göz önüne alınmalıdır. Eş yitimi durumu dulları dine daha çok yöneltir. Boşanmış bireylerin % 25’i din ile ilgilenmediklerini belirtmektedir. (Voltan-Acar, Yıldırım ve Ergene, 1996). 9

4- DİNDARLIK VE EĞİTİM SEVİYESİ Dini kurumlarda yapılan çalışmaların yanıltıcı sonuçları olabilir! İki yönlüdür: 1-Eğitim- Öğretim Düzeyi Aileden alınan dindarlık Avam dindarlığı (Taklit) – Havas dindarlığı (Tahkik): Dinî davranışta kalite problemi. Ülkemizde üniversite düzeyinde yapılan çalışmalarda yüksek öğretimle dindarlık arasında ters yönlü bir ilişki görülür. Din – Bilim çatış(tırıl)ması sebep olabilir mi? Özgüven artışı ve bilgiye ulaşma yollarını öğrenerek kişisel bağlılıktan kurtulma.

4- DİNDARLIK VE EĞİTİM SEVİYESİ 2-Yapılan Eğitim- Öğretimin İçeriği Kurumların dini içerikli eğitim vermesiyle farklılık meydana gelir. Özel okullarda dindarlık seviyesi neden düşük çıkar? Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin yeterli olup olmaması problemi. İmam Hatip Liseleri ve İlahiyat Fakültelerini tercih etme sebepleri ve burada okuyan/okumuş öğrencilerin dindarlık düzeyleriyle ilişkisi.

4- DİNDARLIK VE EĞİTİM SEVİYESİ

5- DİNDARLIK VE SOSYO-EKONOMİK SEVİYE Toplumsal mahrumiyetlerin, yoksulluk, dışlanmışlık ya da kimsesizliğin dine yönelmede özel bir önemi var mıdır? Zenginlik, refah, toplumsal saygınlık ve güç sahibi kimseler daha çok dinî değerlere ilgisiz ve uzak bir hayatı mı tercih etmektedir? Kişilerin sadece gelir seviyesi mi etkili? Sosyal statüleri de etkili mi? Ekonomik gücü yerinde olanlar göze hitap eden dinî faaliyetlere, yerinde olmayanlar genellikle dinin duygusal ve manevî boyutuyla alakadar. “Zengin mü’min fakir mü’minden önce Cennet’e gire(bili)r” mi? Din fakire teselli, zengine arınma aracı mıdır? Ülkemizde sırasıyla dindarlık orta – alt – üst gelir düzeyi şeklinde sıralandığı bulgulanmaktadır Aydın sınıf Dindarlığı - Ekmeğimin Peşindeyim Dindarlığı - Uç Yorumlar Maddi gelişmişliğin dini davranış sapmalarına neden olması Ekonomik gücün alınan eğitimin niteliğini değiştirmesiyle farklılaşan dini yönelim. Maddi yeterliliğin ortam ve sosyal çevre seçimine etkisi. Dünyada çalışmayanlar (öğrenciler, ev kadınları, emekliler) çalışan kesime göre daha dindar. Dindar olduğunu söyleyenlerin oranı İstanbul’da %80, Ankara’da %77, İzmir’de %69, diğer illerde ise %81 oldu. 13

5- DİNDARLIK VE SOSYO-EKONOMİK SEVİYE

6- DİNDARLIK VE YAŞAM ÇEVRESİ (Kır-Kent) Nüfusu az (sosyal ve doğal çevre etkileşimi yüksek), Nüfusu çok (sosyal ve doğal çevre etkileşimi zayıf) Batıda yapılan araştırmalarda kırsalda yaşayanların şehirlerde yaşayanlara göre geleneksel dinî değerlere daha bağlı olduklarını ortaya koymuştur (Hunter, 1983; Brown, 1988). 2007 Türkiye: Günlük hayatta din önemli değildir. Kent-Kır oranı 1– 2,5 Beş vakit namazı eksiksiz kılanlar. Kent-Kır oranı 1–2 Faizli kredi günah değildir. Kent-Kır oranı 1–2,5 Üniversite Öğrencileri: Köyden gelenler dinî inanç açısından daha güçlü İlçelerden gelenler, ibadetleri yerine getirmede daha istekli ve tutarlı olarak bulgulanmıştır. (Onay, A. 2004, Dindarlık, Etkileşim ve Değişim, İstanbul.)

6- DİNDARLIK VE YAŞAM ÇEVRESİ (Kır-Kent) Bireyin yaşadığı yer dindarlığının yoğunluğunu ve içeriğinde etkili olur. Modernleşme dindarlığı azaltır. Şehirde dinin geleneksel değerlerle bütünleşmiş kontrol etkisi zayıflar. Din daha da bireyselleştirilerek içselleştirilir; Ancak diğer taraftan dini yaşantı, özellikle şehrin kenar mahallelerinde, kendi içinde kapalı ve cemaatsel bir yapı arz eder. Şehir yaşamının getirdiği zorluklar, özellikle namaz, kurban ve oruç gibi ibadetlerin yerine getirilmesinde sorun oluşturabilir. İnsanlar ibadetleri telafi edebilecekleri yeni formlar üretme arayışına iter. İnsanlar ibadetlerin kolaylık açısından dönüştürülmesi (kurban kesmek ya da oruç tutmak yerine sadaka vermek) seçeneğini tercih edebilir.