İSKENDERUN REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

ÜSTÜN YETENEK NEDİR? “Zihinsel yeteneklerinin ya da zekalarının birden çoğunda akranlarına göre üst performans gösteren ya da gizil güce sahip olan, yaratıcılık yanı güçlü olan ve başladığı işi tamamlama, üstesinden gelmede yüksek görev anlayışı bulunanlara üstün zekalı çocuk” denilmektedir. Üstün yetenekli çocuk, bir ya da birden çok yetenek alanında ya da zeka özelliğinde akranlarından çok üstün performans gösteren ya da gizilgüce sahip olan ve diğer alanlarda da ortalama düzeyde özelliklere sahip olan çocuktur.

1. Zihinsel gelişim özellikleri Karma ş ık ve zor problemlerden ho ş lanır ve ya ş ıtlarının çözemedi ğ i problemleri çözebilirler. Derin ve geni ş ilgi alanlarına sahiptirler. Bir alanda ö ğ rendi ğ i konu ile bir ba ş ka alanda ö ğ rendi ğ i arasında akla yatkın ili ş kiler kurabilirler. Sürekli soru sorarlar, meraklıdırlar, ö ğ renme ve bilgiye açlık duyarlar. Çe ş itli alanlarda özel yetenekleri vardırÇabuk sıkılırlar, yapacak bir ş eyler ararlar ve çok konu ş urlar. Genelleme yapma, sonuçları hissetme, soyut dü ş ünme ve alternatifler üretme konusunda erken ve hızlı geli ş irler. İ natçı, kararlı, hedefe dönük ve hatta bazen maceracı davranı ş lar gösterirler. Kelime hazineleri zengindir, kelimeleri do ğ ru telaffuz eder yerli yerinde kullanırlar, akıcı bir konu ş maları vardır.

2. Duygusal gelişim özellikleri Mükemmeliyetçi bir yapıya sahiptirler. (dolayısıyla kendini ve ba ş kalarını be ğ enmezler) Belli derslerde ola ğ anüstü bir ba ş arı gösterirler. Bilinmeyen, gizli konulara büyük bir ilgi gösterirler. Yüksek bir konsantrasyon kabiliyetine sahiptirler. Ba ş kalarının ne diyece ğ ine pek aldırı ş etmezler. Azimli ve sabırlıdırlar. Sorumluluk duyguları geli ş mi ş tir. Sorumluluk almayı çok ister ve bunu yerine getirmekten ho ş lanırlar. Küçük ya ş tan itibaren idealisttirler. Ba ş kalarına kar ş ı son derece duyarlıdırlar, sizin ne dü ş ündü ğ ünüzü çabuk hissederler.

3. Fiziksel ve fizikötesi özellikleri Hayal güçleri geli ş mi ş tir ve sık sık dü ş üncelere dalarlar Ş iirsel ifadeler, güzel ve edebi sözler kullanmayı severler. Ba ş arılı olamadıkları fiziksel aktivitelerde yer almayı istemezler, yarı ş macı fiziksel aktivitelerden kaçınırlar. Güzel sanatlardan birine kar ş ı yüksek kabiliyetleri vardır. (belli bir e ğ itim almasa bile) Duyulara kar ş ı hassastırlar. (renkler, sesler, kokular vs. üzerinde)

DÜNYA DA ÜSTÜN YETENEKLİLER Özel yetenekli bireylerin tanılaması ile ilgili ölçütler, ülkelere göre farklılık göstermektedir. Dünyada bazı ülkelerin özel yetenekli ö ğ rencileri tanılamada kullandıkları yüzdelik dilimler ABD’de % 2–10, Körfez Ülkeleri’nde % 10, Güney Kore’de % 4, Yeni Zelanda’da ise okuldan okula de ğ i ş en oranlardadır.Bazı ülkelerde uygulamalar ş öyledir; İ srail Milli E ğ itim Bakanlı ğ ı tarafından Ulusal Üstün Zekâlılar Birli ğ i kurulmu ş ve ülkenin üstün zekâlı çocuklarının gelece ğ i bu birlik tarafından planlanmı ş tır.

Hindistan 1986’daki ulusal e ğ itim politikası çerçevesinde kırsal kesimde bulunan özel yetenekli ö ğ rencilere yönelik olmak üzere yatılı ve ücretsiz JNV okulları açılmaya ba ş lanmı ş tır. İ ngiltere İ ngiltere’de ö ğ rencilerini seçerek alan ünlü ve geleneksel okullarda özel yetenekliler için hızlandırma ve farklıla ş tırma uygulamaları düzenlenmektedir. Kaynakça: Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planı

TÜRKİYEDE ÜSTÜN YETENEKLİLER Tarihimizde üstün yetenekli bireylerin en iyi de- ğerlendirildiği dönem, Osmanlı İmparatorluğu zamanındaki Enderun Mektepleri’dir. Bugün birçok gelişmiş ülkedeki üstün yeteneklilerin eğitimine de kaynak olan Enderun, 600 yıllık bir imparatorluğun sivil ve askeri yönetim, bilim ve sanat kadrolarını oluşturmuşlardır. Günümüzde üstün yeteneklilerle ilgili; Üstün zekalılar, üstün yetenekliler ve yaratıcı çocuklarla ilgili kaynaklara bakıldığında 1957 yılı önemli bir tarih olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu atılım kendisini doğal olarak Türkiye’de de göstermiş ve 1964 yılında Ankara Fen Lisesi fen ve matematik alanında üstün yetenekli çocukları, ülkenin gereksinme duyduğu bilim adamı ve araştırıcı olarak yetiştirmek üzere kurulmuştur. Daha sonra 1973 yılına kadar sürecek olan bir dönem içinde üst özel sınıf, türdeş yetenek kümeleri, türdeş yetenek sınıfları uygulamaları ile bir atılımın başladığını görmekteyiz.

1957'den önceki gelişmelere baktığımızda Türkiye’nin bu konuda tarihsel açıdan tüm Dünya'ya önderlik yaptığını görmekteyiz. Halen, Türkiye’de Bilim Sanat Merkezi olarak örgütlenmiş bir uygulama ile ortaöğretim düzeyinde açılmış olan Anadolu Güzel Sanatlar liseleri dışında resmi bir kurum bulunmamaktadır. Çağ nüfusunun ancak % 10’una eğitim olanağı sağlayan, iki aşamalı sınavla öğrencileri seçerek alan yükseköğrenim kurumlarını da dolaylı olarak üstün yeteneklilere yönelik eğitsel önlemlerden sayabiliriz.

PARLAK VE ÜSTÜN ÇOCUK ARASINDAKİ FARK

ÜSTÜN ÇOCUK OKULDA NASIL TANINIR Sürekli soru sorarlar, meraklıdırlar Zihinsel ve fiziksel olarak büyük enerjiye sahiptirler Ayrıntılara ola ğ anüstü dikkat ederler Ö ğ renme ve bilgiye sürekli açlık duyarlar İ lgi alanları geni ş tir Çabuk ö ğ renme, kavrama ve akılda tutma özellikleri var Genelleme soyutlama yaparak bilgilerini ba ş ka alanlara aktarabilirler

M İ LLÎ E Ğİ T İ M BAKANLI Ğ I OKUL ÖNCES İ E Ğİ T İ M VE İ LKÖ Ğ RET İ M KURUMLARI YÖNETMEL İĞİ UYARINCA Destek e ğ itim odası açılması MADDE 84 – (1) Kayna ş tırma ö ğ rencileri ile özel yetenekli ö ğ renciler için okul öncesi e ğ itim ve ilkö ğ retim kurumlarında özel e ğ itim deste ğ i verilmesi amacıyla okulun fiziki imkânları do ğ rultusunda destek e ğ itim odası açılabilir. (2) Destek e ğ itim odasındaki e ğ itim hizmetleri, ilgili mevzuat hükümleri do ğ rultusunda yürütülür. (3) Destek e ğ itim odasının ö ğ retim materyalleri ve donanım ihtiyaçları ö ğ rencilerin ihtiyaç ve özellikleri dikkate alınarak sa ğ lanır.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ UYARINCA MADDE 26 – (1) Tam zamanlı kayna ş tırma ö ğ rencileri ile özel yetenekli ö ğ renciler için millî e ğ itim müdürlüklerince destek e ğ itim odası açılır. Destek e ğ itim odasında e ğ itim hizmetlerinin yürütülmesinde a ş a ğ ıdaki hususlar dikkate alınır: a) E ğ itim alacak ö ğ renciler ile ö ğ rencilerin alaca ğ ı haftalık ders saati, haftalık toplam ders saatinin %40’ını a ş mayacak ş ekilde, BEP geli ş tirme birimince belirlenir. b) Destek e ğ itim odasında görev alacak ö ğ retmenlerin çalı ş ma programları okul yönetimince yapılır. 9 c) Destek e ğ itim odasında; ö ğ rencilerin e ğ itim ihtiyaçları ile takip edecekleri program esas alınarak, gezerek özel e ğ itim görevi yapan ö ğ retmenler, görme, i ş itme, zihinsel engelliler sınıfı ö ğ retmenleri, okulöncesi ö ğ retmenleri, sınıf ve di ğ er alan ö ğ retmenleri görevlendirilir.

ORTAÖĞRETİM KURUMLARI YÖNETMELİĞİ MADDE 103-Kayna ş tırma uygulamaları yoluyla e ğ itimlerine devam eden ö ğ rencilerle Özel Yetenekli Ö ğ rencilere ihtiyaç duydukları alanlarda destek e ğ itim hizmetleri verilmesi için okulun bünyesinde destek e ğ itim odası ve e ğ itim bölgelerinde yetenek atölyeleri açılır. Burada yürütülecek i ş ve i ş lemler Özel E ğ itim Hizmetleri Yönetmeli ğ i hükümlerine göre yürütülür.

ÜSTÜN YETENEKLİ VE ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUĞUN ÖĞRETMENİNE ÖNERİLER 1. Çocu ğ un ilgi ve yeteneklerini saptayarak, bunları geli ş tirmesi için uygun ortam sa ğ lamalıdır.Onun güç ve süratine uygun ödevler vermelidir. 2. Tartı ş ma, proje ve dramatizasyon çalı ş malarına önem verilmelidir. 3. Ders etkinliklerinde kitaba ba ğ lı kalmaktan çok, geni ş gözlem ve deneylere yer verilmelidir. 4. Sınıfta bu ö ğ rencilere daha zor soruların sorulması, yeni fikirler üretmelerine fırsat tanınması gerekir.

Rehber Öğretmenin Görevleri Okul Rehber Ö ğ retmeni, okuldaki özel e ğ itim biriminin daimi üyesidir. Ö ğ retmenler arasındaki koordinasyonu sa ğ lar. Sertifikası varsa Temel Yetenek Testlerini uygular. Ö ğ rencinin bireysel olarak takibini sa ğ lar ve veli e ğ itimlerini yapar.

OKUL MÜDÜRÜNÜN GÖREVLERİ Okul Müdürü, okuldaki özel e ğ itim biriminin tabii üyesidir. Destek e ğ itim odalarının açılması, yetenek atölyelerinin halk e ğ itim merkezleri ve yerel yönetimlerle koordinasyonlu bir ş ekilde açılması için gereken tedbirleri alır uygulatır. E ğ itim ve ö ğ retim ortamının geli ş tirilmesi, çalı ş maların nitelik ve niceli ğ inin artırılması için gerekli kaynakların sa ğ lanmasına yardımcı olur. Çalı ş maların sa ğ lıklı bir ş ekilde yürütülmasini sa ğ lar ve denetler.