DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ SON İktisadi Araştırmalar Bölümü GELİŞMELER İzlem Erdem Bölüm Müdürü Türkiye İş Bankası A.Ş. İktisadi Araştırmalar Bölümü 3 Eylül 2015

Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Reel GSYH Artışı DÜNYA EKONOMİSİ / Küresel Ekonomi Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Reel GSYH Artışı (6 aylık % değişim) Gelişmekte Olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Kesikli çizgiler, 2000-2007 ortalamasıdır Tahmin Kaynak: IMF, Reuters, Datastream

DÜNYA EKONOMİSİ / Gelişmiş Ülkeler Kaynak: Reuters, Datastream (*) Piyasa beklentisi, Fed funds future oranları kullanılarak hesaplanmıştır.

GOÜ’de Şirket Gelirleri ve Dünya Ticaret Hacmi DÜNYA EKONOMİSİ / Gelişmekte Olan Ülkeler GOÜ’de Şirket Gelirleri ve Dünya Ticaret Hacmi (yıllık % değişim) Şirket Gelirleri Dünya Ticaret Hacmi (miktar endeksi, sağ eksen) Kaynak: IIF, Reuters, Datastream

DÜNYA EKONOMİSİ / Çin Kaynak: Datastream, Trademap (*) Reel efektif döviz kurundaki artış yerel para biriminin değer kazandığına işaret etmektedir

DÜNYA EKONOMİSİ / Emtia Fiyatları Kaynak: Datastream (*) 2015 verisi, Ocak - Temmuz dönemi ay sonu ortalama fiyatlar dikkate alınarak hesaplanmıştır.

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Büyüme Kaynak: Datastream, TCMB, TÜİK

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Büyüme Yıllık Ortalama GSYH Büyümesi 1970-2014 :%4,3 1973-1978 (Koalisyon) :%5,2 1992-2002 (Koalisyon) :%3,4 Tek Parti İktidarları :%4,6 2002-2014 (Tek Parti) :%4,8 - Reform Dönemi (2003-07) : %6,9 - Kür. Kriz Sonrası (2008-14) :%3,3 Büyümenin Yıllık Standart Sapması 1970-2014 : 4,1 1973-1978 (Koalisyon) : 3,2 1992-2002 (Koalisyon) : 5,4 Tek Parti İktidarları : 3,7 2002-2014 (Tek Parti) : 4,2 -Reform Dönemi (2003-07) : :2,0 - Kür. Kriz Sonrası (2008-14) : 4,8 Kaynak: Datastream, TBMM, OECD

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Öncü Göstergeler Kaynak: Datastream, Markit, TCMB, TÜİK

Ocak-Temmuz Döneminde AB'ye Yönelik İhracatın Euro Karşılığı TÜRKİYE EKONOMİSİ / Dış Ticaret Temmuz ayında en fazla ihracatın gerçekleştirildiği sektörler (milyon USD) Tem.14 Tem.15 % Değişim Otomotiv 1.989 1.644 -17,3 Hazırgiyim 1.720 1.497 -13,0 Kimyevi Maddeler 1.570 1.322 -15,8 Elektrik ve Elektronik 982 827 Çelik 1.043 805 -22,8 Diğer 5.169 4.762 -7,9 Toplam 12.473 10.858 Ocak-Temmuz Döneminde AB'ye Yönelik İhracatın Euro Karşılığı   AB-28'e İhracat (milyon USD) EUR/USD (ortalama) İhracatın Euro Karşılığı (milyon EUR) 2014 40.770 1,37 29.796 2015 36.445 1,11 32.713 % Değişim -10,6 -18,6 9,8 Kaynak: Datastream, TÜİK, TİM

Türkiye’nin İlk 10 İhracat Pazarı TÜRKİYE EKONOMİSİ / Dış Ticaret Türkiye’nin İlk 10 İhracat Pazarı 2004 % pay Almanya İngiltere ABD İtalya Fransa İspanya Hollanda Rusya Irak İsrail 13,8 8,8 7,7 7,4 5,8 4,1 3,4 2,9 2,1 Toplam 58,9 2015* % pay Almanya İngiltere Irak İtalya ABD Fransa BAE İspanya Rusya İsviçre 9,2 6,9 6,4 4,5 4,4 3,9 3,3 3,1 3,0 Toplam 48,0 Kaynak: Datastream, TÜİK, TİM (*) Temmuz 2015 itibarıyla 12 aylık kümülatif

İhracat TÜRKİYE EKONOMİSİ / Dış Ticaret ABD’ye Yönelik İhracat** (milyon USD) Demir ve Çelik Tekstil Ürünleri Taş, Alçı, Çimento vb. Motorlu Araçlar Güç Üreten Makineler ve Araçlar Diğer 1.526 773 489 468 325 3.022 Toplam 6.603 Rusya’ya Yönelik İhracat** (milyon USD) Meyve ve Sebzeler Tekstil Ürünleri Motorlu Araçlar Giyim Eşyası ve Aksesuarları Elektrik Makinaları Diğer 1.070 660 341 245 199 2.043 Toplam 4.558 Irak’a Yönelik İhracat** (milyon USD) Hububat ve Hububat Ürünleri Demir ve Çelik Başka Yerde Belirtilmeyen Mamul Eşyalar Giyim Eşyası ve Aksesuarları Elektrik Makinaları Diğer 856 759 757 682 556 5.938 Toplam 9.549 Kaynak: TÜİK (*) Ocak-Temmuz 2015 itibarıyla (**) Temmuz 2015 itibarıyla 12 aylık kümülatif. (SITC Rev.3 sınıflandırması)

Türkiye’nin İlk 10 İthalat Pazarı TÜRKİYE EKONOMİSİ / Dış Ticaret Türkiye’nin İlk 10 İthalat Pazarı 2004 % pay Almanya Rusya İtalya Fransa ABD Çin İngiltere İsviçre İspanya Japonya 12,8 9,3 7,0 6,4 4,9 4,6 4,4 3,5 3,3 2,8 Toplam 58,9 2015* % pay Çin Rusya Almanya ABD İtalya Fransa İran Güney Kore Hindistan İngiltere 11,2 10,1 9,6 5,2 4,9 3,6 3,4 3,3 2,8 2,5 Toplam 58,9 Kaynak: Datastream, TÜİK, TİM (*) Temmuz 2015 itibarıyla 12 aylık kümülatif

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Turizm Kaynak: Datastream, TÜİK, TCMB (*) Haziran 2015 itibarıyla yıllıklandırılmış verilere göre (**) Ocak-Haziran dönemi itibarıyla

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Ödemeler Dengesi Kaynak: Datastream, TCMB

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Reel Sektörün Döviz Varlık ve Yükümlülükleri Kalan Vadeye Göre Borçlu Bazında Kısa Vadeli Dış Borç Stoku* Mayıs 2015 (milyar USD) Pay (%) Merkez Bankası 1.0 0.6 Genel Yönetim 3.3 2.0 Bankalar 108.6 65.9 Krediler 56.6 34.3 Döviz Tevdiat Hesabı 13.0 7.9 Banka Mevduatı 26.4 16.0 Yurt Dışı Şubeler ve İştirakler 18.3 11.1 TL Cinsinden Mevduat 12.6 7.6 7.4 4.5 Diğer Sektörler 51.8 31.5 Ticari Krediler 30.3 18.4 Diğer Krediler 21.6 13.1 Kamu 0.2 0.1 Özel 21.4 Toplam 164.8 100.0 Kaynak: TCMB (*) Orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine bir yıl ve daha kısa kalan dış borçları göstermektedir.

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Bütçe Dengesi

Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri TÜRKİYE EKONOMİSİ / Enflasyon Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri Kaynak: Datastream, TCMB, TÜİK

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Finansal Göstergeler Kaynak: Datastream (*) Ağustos 2015 verisi 21 Ağustos itibarıyla olup tamamlanmamış ay verisidir. DİBS ve hisse senedi verileri kur ve fiyat değişiminden arındırılmıştır. Bilanço dışı YPNGP değişimini göstermektedir.

Makro İhtiyati Önlemler TÜRKİYE EKONOMİSİ / Politika Tedbirleri Makro İhtiyati Önlemler Kredi-teminat oranı üst sınırı Tüketici kredileri için yüksek risk ağırlığı Tüketici kredilerine ve kredi kartlarına getirilen kısıtlamalar Sıkı Para Politikası Fiyat istikrarı ve finansal istikrar Faiz koridoru Rezerv Opsiyon Mekanizması (ROM) Likidite politikası Yüksek Cari Açık ve Dış Finansman İhtiyacı Yoğun Politik Gündem Düşük Tasarruf Oranı Hızlı Kredi Büyümesi Reel Sektörün KV Döviz Açığı Fed’in faiz oranlarını artırması Mikro Reformlar Özel emeklilik fonlarına yapılan devlet katkısı Yapısal reform paketi (25 alt başlıkta 1.200 eylem planı) Yatırım teşvik sistemi Kritik öneme sahip endüstriler için strateji raporları İhtiyatlı Maliye Politikaları Bütçe açığı/GSYH oranı  %1,3 Kamu borç stoku / GSYH oranı %33,5

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Sektörlerin Faktör Yoğunluğu ve Ülkelerin Konumları

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Yapısal Reform Gündemi Üretimde verimliliğin artırılması Tarımda su kullanımının etkinleştirilmesi İthalata olan bağımlılığın azaltılması Yurt içi tasarrufların artırılması ve israfın önlenmesi Sağlık endüstrilerinde yapısal dönüşüm İstanbul uluslararası finans merkezi Sağlık turizminin geliştirilmesi Kamu harcamalarının rasyonelleştirilmesi Taşımacılıktan lojistiğe dönüşüm Temel ve mesleki becerileri geliştirme Kamu gelirlerinin kalitesinin artırılması Nitelikli insan gücü için çekim merkezi Sağlıklı yaşam ve hareketlilik İş ve yatırım ortamının geliştirilmesi Ailenin ve dinamik nüfus yapısının korunması İşgücü piyasasının etkinleştirilmesi Kayıt dışı ekonominin azaltılması Yerelde kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi İstatistiki bilgi altyapısını geliştirme Öncelikli teknoloji alanlarında ticarileştirme Rekabetçiliği ve sosyal uyumu geliştiren kentsel dönüşüm Kamu alımları yoluyla teknoloji geliştirme ve yerli üretim Kalkınma için uluslararası işbirliği altyapısının geliştirilmesi Yerli kaynaklara dayalı enerji üretimi Enerji verimliliğinin geliştirilmesi

TÜRKİYE EKONOMİSİ / Fırsatlar ve Riskler FIRSATLAR: Düşük petrol fiyatları, ECB ve BoJ tarafından izlenen genişleyici para politikaları, ABD ve İngiltere’nin güçlenen ekonomik performansı, AB’de büyümenin yavaş da olsa ivme kazanması, Yurt içinde mikro reformların kararlılıkla uygulanması RİSKLER: Yurtiçinde siyasi belirsizliğin devam etmesi, Fed’in beklenenden daha hızlı faiz artırımına gitmesi, Jeopolitik riskler Orta Doğu Rusya ve Ukrayna Petrol fiyatlarında yüksek volatilite, Çin’de ekonomik aktivitenin ivme kaybetmeye devam etmesi, Euro Alanı’nda deflasyon ve resesyon olasılığı, Başlıca ihraç pazarlarımızda ekonomik aktivitede ivme kaybı, Orta Doğu ve Rusya Euro Alanı Enflasyon (TÜFE) Cari Açık/GSYH Büyüme Enflasyon (TÜFE) Cari Açık/GSYH turizm gelirleri ihracat Büyüme

TAHMİNLERİMİZ 2014 (G) 2015 Reel GSYH Büyümesi (%) 2,9 3,0 İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 2014 (G) 2015 Reel GSYH Büyümesi (%) 2,9 3,0 Cari Açık/GSYH Oranı (%) -5,8 -5,1 TÜFE (%) 8,2 8,0 (G) Gerçekleşme