KALICI ORGANİK KİRLETİCİLERE İLİŞKİN STOCKHOLM SÖZLEŞMESİ Kapsamında Yapılan Faaliyet ve Çalışmalar Mahmut OSMANBAŞOĞLU Çevre ve Şehircilik Uzmanı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Kimyasallar Yönetimi Dairesi Başkanlığı Mart 2013 - Antalya

Kalıcı Organik Kirleticiler (KOKlar) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Kalıcı Organik Kirleticiler (KOKlar) Kalıcı Organik Kirleticiler; Sınır-aşan taşınma, Kalıcılık, Biyobirikim, ve Toksik, özellik gösteren sentetik ve genellikle halkalı organik moleküllerdir. Bu özelliklerin bir araya gelmesi Kalıcı Organik Kirleticileri küresel bir sorun haline getirmiştir.

Dünya’da KOKlar (Zaman Çizelgesi) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Dünya’da KOKlar (Zaman Çizelgesi) Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Arhus Protokolü (CLRTAP) DDT için küresel ittifak çalışmalarına başladı. PCBler endüstriyel ölçekte üretildi. DDT/DDE’nin zararlı etkilerini anlatan Silent Spring yayınlandı. UNEP GC Kararı (19/13C): Hükümetlerarası Müzakere Komitesi İtalya’da Seveso Kazası ve Dioksin salımı DDT Sentezlendi. PCB kullanımı ABD’de yasaklandı. (1981-UK, 1985-EU) Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesi imzalandı. (92 ülke + EU) PCBler Sentezlendi. DDT kullanımının en yüksek seviyeye ulaştığı yıl. Vahşi doğada PCB Kirliliği’ne ilişkin rapor yayınlandı. (Soren Jensen-İsveç) 1 Yeni KOK Sözleşme eklendi. Klorakne’nin klorlu organiklerle ilişkisini gösteren ilk raporlar. UNEP GC KOK’lara İlişkin Kararı (18/32): Dirty Dozen Stockholm Sözleşmesi yürürlüğe girdi. (179 Taraf) DDT’nin insektisit özelliği keşfedildi. (Paul Miller-Nobel ödülü) PEN çalışmalarına başladı. The Executive Body adopted the Protocol on Persistent Organic Pollutants on 24 June 1998 in Aarhus (Denmark).  It focuses on a list of 16 substances that have been singled out according to agreed risk criteria.  The substances comprise eleven pesticides, two industrial chemicals and three by-products/contaminants. The ultimate objective is to eliminate any discharges, emissions and losses of POPs. The Protocol bans the production and use of some products outright (aldrin, chlordane, chlordecone, dieldrin, endrin, hexabromobiphenyl, mirex and toxaphene).  Others are scheduled for elimination at a later stage (DDT, heptachlor, hexaclorobenzene, PCBs). Finally, the Protocol severely restricts the use of DDT, HCH (including lindane) and PCBs. The Protocol includes provisions for dealing with the wastes of products that will be banned.  It also obliges Parties to reduce their emissions of dioxins, furans, PAHs and HCB below their levels in 1990 (or an alternative year between 1985 and 1995). For the incineration of municipal, hazardous and medical waste, it lays down specific limit values. On 18 December 2009, Parties to the Protocol on POPs adopted decisions 2009/1, 2009/2 and 2009/3 to amend the Protocol to include seven new substances: hexachlorobutadiene, octabromodiphenyl ether, pentachlorobenzene, pentabromodiphenyl ether, perfluorooctane sulfonates, polychlorinated naphthalenes and short-chain chlorinated paraffins. Furthermore, the Parties revised obligations for DDT, heptachlor, hexachlorobenzene and PCBs as well as emission limit values (ELVs) from waste incineration. Parallel to this, with a view to facilitating the Protocol’s ratification by countries with economies in transition, the Parties introduced flexibility for these countries regarding the time frames for the application of ELVs and best available technologies (BAT). Finally, the Parties adopted decision 2009/4 to update guidance on BAT to control emissions of POPs in annex V and turn parts of it into a guidance document (ECE/EB.AIR/2009/14). These amendments have not yet entered into force for the Parties that adopted them. Dünya genelinde, DDT kullanımını yasaklandı. 9 Yeni KOK Sözleşme eklendi. 1874 1881 1899 1929 1948 1959 1962 1966 1972 1976 1979 1995 1997 1998 2001 2004 2009 2010 2011 Kaynak: N. Eckley

Türkiye’de KOKlar (Zaman Çizelgesi) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Türkiye’de KOKlar (Zaman Çizelgesi) Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik PCB’ler trafolarda soğutucu olarak kullanılmaya başlandı. (ülkemize ithal) NIP, Sözleşme Sekretaryasına sunuldu. PCB ve HBB yasaklandı (TKY). Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yön. HCB (Pestisit) yasaklandı. Dieldrin yasaklandı. Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yön. Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesi imzalandı. Taslak NIP hazırlandı. Aldrin, Endrin, Lindan, Heptaklor, Klordan yasaklandı. Pestisitler Ülkemizde kullanılmaya başlandı. Atık Yağların Kontrolü Yön. Türkiye Sözleşmeye taraf oldu. NIP revize edildi. DDT ve HCH yasaklandı. Tehlikeli Maddelerin Su Ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yön. DDT ve HCH için kısıtlama getirildi. Su Kirliliği Kontrol Yön. Bitki koruma ve Zırai Karantina Kanunu çıkartıldı. Toksafen yasaklandı. NIP Hazırlama Projesi (GEF-UNIDO) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yön. 1930s 1950s 1957 1971 1978 1979 1982 1985 1989 1993 2001 2004 2005 2007 2010 2011 Not: Mireks ülkemizde hiç ruhsatlandırılmamıştır.

Amaç - Kapsam Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Amaç - Kapsam Kalıcı Organik Kirleticilere ilişkin Stockholm Sözleşmesi, insan sağlığı ve çevreyi oldukça tehlikeli olan bu kimyasalların olumsuz etkilerinden korumayı, kısıtlama, yasaklama ya da önleme gibi tedbirler alarak üretimlerini, kullanımlarını, ticaret ve salınımları ile elde kalan stokları ve atıklarını tamamen ortadan kaldırmayı hedefleyen uluslararası bir anlaşmadır. Annex A (Yasaklama) Aldrin Chlordane Chlordecone Dieldrin Endrin Heptachlor Hexabromobiphenyl Hexabromodiphenyl ether and heptabromodiphenyl ether Hexachlorobenzene (HCB) Alpha hexachlorocyclohexane Beta hexachlorocyclohexane Lindane Mirex Pentachlorobenzene Polychlorinated biphenyls (PCB) Technical endosulfan and its related isomers Tetrabromodiphenyl ether and pentabromodiphenyl ether Toxaphene Annex B (Kısıtlama) DDT Perfluorooctane sulfonic acid, its salts  and perfluorooctane sulfonyl fluoride  Annex C (Azaltım) dibenzo-p-dioxins (PCDD) dibenzofurans (PCDF)  Pentachlorobenzene Polychlorinated biphenyls (PCB) Pestisit Sanayi Kimyasalı

İsteyerek üretilen KOKlar İstenmeden üretilen KOKlar Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Hükümler - Özet Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesinin ana hükümleri aşağıda belirtilmiş olan 5 madde ile özetlenebilir: Kontrol Önlemleri İsteyerek üretilen KOKlar İstenmeden üretilen KOKlar Stok ve Atık KOKlar Yeni KOKların Eklenmesi Genel Yükümlülükler Uygulama Planları Finansal ve teknik yardım

Hükümler – Özet (2) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Hükümler – Özet (2) Kontrol Önlemleri İsteyerek üretilen KOKlar Stockholm Sözleşmesi Ek-A’da yer alan 18 kalıcı organik kirleticinin üretim ve kullanımının yasaklanması, insanların maruz kalmalarının ve çevreye salınımlarının önlenmesi/en aza indirilmesi, Yeni PCB, Heksabromobifenil ile (tetra-penta-heksa-hepta)bromodifenileter üretimin derhal durdurulması (sözleşme yürürlüğe girince) 2025 yılına kadar PCB içeren malzemelerin kullanımının yasaklanması, 50 ppm den fazla PCB içeren malzemelerin belirlenmesi, etiketlenmesi ve kullanımına son verilmesi için gerekli çabanın gösterilmesi (yüksek miktarda PCB içeren malzemelerin yasaklanmasına öncelik verilmesi) PCB içeren malzemelerin ticaretine izin verilmemesi (atıkların çevreye uyumlu yönetimi hariç) Tekrar kullanım için 50 ppm’den fazla PCB içeren sıvıların geri kazanımının yasaklanması (mevcut malzemelerin bakımı hariç) 2028 yılına kadar PCB’li atıkların çevreye uyumlu yönetiminin sağlanması

Hükümler – Özet (3) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Hükümler – Özet (3) 2030 yılına kadar (tetra-penta-heksa-hepta) bromodifenileter için istisnaların ortadan kaldırılması Herbir tarafın (tetra-penta-heksa-hepta) bromodifenileter ya da içeren madde ihracatında o ülkenin sınır değerlerine uyması ve istisnalar taleplerini sekretaryaya bildirmesi, Uluslararası taraflar konferansına 5 yılda bir ilerleme raporlarının verilmesi Stockholm Sözleşmesi Ek B’de yer alan DDT ve PFOSların istisnai bildirimde bulunan ülkeler hariç diğer ülkeler tarafından üretiminin ve kullanımının yasaklanması Stockholm Sözleşmesi Ek A ve B’de yer alan kimyasalların ticaretinin sınırlandırılması (sadece çevreye uyumlu durumlara yönelik ithalat veya ihracat izninin verilmesi), Yeni veya mevcut sanayi kimyasalları ve pestisitlerinin kalıcı organik kirletici özellikleri bakımından Stockholm Sözleşmesi Ek D’deki kriterlere göre izlenmesi için düzenli değerlendirme programlarının oluşturulması

Hükümler – Özet (4) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Hükümler – Özet (4) Kontrol Önlemleri İstenmeden üretilen KOKlar Stockholm Sözleşmesi Ek-C’de yer alan ve antropojenik kaynaklardan ortaya çıkan dioksin/furan, HCB, ve PCBler ve pentaklorobenzen’in alıcı ortama (çevreye) salınımlarının en aza indirilmesi ve mümkünse tamamen yok edilmesi, Sözleşme Yürürlüğe girdikten sonra 2 yıl içinde eylem planlarının hazırlanması ve uygulanması (mevcut ve planlanan salıverilmelerin değerlendirilmesi, çevreye salıverilmelerin azaltılması için stratejilerin geliştirilmesi, eylem planlarının uygulanması için program oluşturulması, çevreye salınım yönetimi için mevcut kanunların veriminin ve politikaların değerlendirilmesi, stratejilerin başarısının her 5 yılda bir gözden geçirilmesi ve uluslararası taraflar konferansına rapor verilmesi) Gerçekçi ve anlamlı miktarda çevreye salınımlarının azaltılmasını sağlayabilmek için mevcut, uygun ve uygulanabilir önlemlerin alınmasının özendirilmesi,

Hükümler – Özet (5) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Hükümler – Özet (5) Stockholm Sözleşmesi Ek-C’deki KOKların oluşmasını ve çevreye verilmesini önlemek için gelişmenin özendirilmesi ve mümkünse alternatif veya geliştirilmiş malzeme, ürün ve proseslerin kullanımının teşvik edilmesi, Nispeten daha fazla KOK oluşturan ve çevreye salınan tıbbi, tehlikeli, belediye atıkları ve kanalizasyon tortusu yakan fırınlar, tehlikeli atık yakan çimento ocakları, klor kullanarak kağıt hamuru üretimi, demir-çelik fabrikaları, ikincil alüminyum, bakır ve çinko üretimi yapan endüstriyel kaynak kategorilerinde (Sözleşme Ek-C Bölüm II) ve yeni kaynaklarda BAT ve BEP kullanımın teşvik edilmesi, Sözleşme Yürürlüğe girdikten sonra 4 yıl içinde yeni POPs kaynaklarında uygulanabilir BAT kullanımına başlanması, Stockholm Sözleşmesi Ek C Bölüm III’te belirtilen endüstriyel kaynak kategorilerinde yeni ve mevcut kaynaklarda BAT ve BEP kullanımının teşvik edilmesi, POPs Stoklarının, atıklarının, ürünlerinin ve POPs içermesi veya kirletilmesi sonucu atık halini alan maddelerin çevreye uyumlu yönetiminin sağlanması,

Hükümler – Özet (6) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Hükümler – Özet (6) Kontrol Önlemleri Stok ve Atık KOKlar Kullanılan KOK stoklarının, KOK içeren ürün, madde ve atıklarının belirlenebilmesi için stratejilerin geliştirilmesi ve uygulanması Stokların atık kabul edilene kadar güvenli etkili ve çevreye uyumlu yönetimi, Atıkların çevreye uyumlu yönetimine uygun olarak muamelesi, toplanması, taşınması ve depolanması için gerekli tedbirlerin alınması ve içindeki KOKların parçalanarak atıkların bertaraf edilmesi veya uluslararası kural, standard ve rehberler dikkate alınarak çevreye uyumlu yönetiminin sağlanması, KOKların alternatif olarak, direkt ya da tekrar kullanılmasına, geri kazanım ve geri dönüşümüne izin verilmemesi Uluslararası kurallar dikkate alınmadan (Basel Sözleşmesi gibi) bu maddelerin sınır ötesi taşınmasına izin verilmemesi, Kirlenmiş alanların belirlenmesine yönelik strateji geliştirmek için çaba sarf edilmesi ve ıslah çalışması yapılacaksa çevreye uyumlu yapılması,

Hükümler – Özet (7) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Hükümler – Özet (7) Yeni KOKların Eklenmesi Ülkeler tarafından KOK adayı olarak gösterilen maddelerin üzerinde anlaşılmış işlemlere göre izlenmesi ve değerlendirilmesi (Sözleşme Ek-D) Genel Yükümlülükler Ulusal odak noktasının atanması Uygulama planının oluşturulması, uygulanması ve güncellenmesi Halkın bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve eğitiminin sağlanması için gerekli önlemlerin alınması, KOKlar ve alternatifleri için izleme, araştırma ve geliştirme çalışmalarının yapılması

Hükümler – Özet (8) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Hükümler – Özet (8) Uygulama Planları Sözleşme kapsamında ülkenin yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için uygulama planının oluşturulması ve uygulanması için çaba sarf edilmesi, Sözleşme ülke için yürürlüğe girdikten sonra iki yıl içinde uygulama planının taraflar konferansına sunulması, Uluslararası taraflar konferansında alınacak kurallara göre uygulama planının güncellenmesi Finansal ve teknik yardım Gelişmekte olan ve geçiş ekonomisine sahip olan ülkeler teknik ve finansal yardım alacaklar, İhtiyacı olan ülkelerde kapasite oluşturma ve teknoloji transferinin sağlanabilmesi için bölgesel ve alt bölgesel merkezler kurulacak, Gelişmiş ülkeler uygulama maliyetlerinin tamamını karşılamak için teknik yardım ve finansal kaynak sağlayacaktır.

İçerik Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Bakanlığımız tarafından; Ülkemizde kalıcı organik kirletici özellik gösteren 12 adet kimyasalın kullanımı, ihracatı, ithalatı, üretimi, dağılımı ve kaynağı ile ilgili envanter bilgileri, kirlenmiş alanların, mevcut stokların ve bertaraf olanaklarının değerlendirilmesi, kalıcı organik kirletici kimyasallarla ilgili altyapı, yasal düzenlemeler, izleme, araştırma ve geliştirme kapasitesini, izleme sistemi oluşturulması ve kullanımı gibi pek çok konuda uygulanacak olan eylem planlarından oluşan Kalıcı Organik Kirleticilere ilişkin Ulusal Uygulama Planı (UUP)* hazırlanmış ve Sözleşme Sekretaryasına iletilmiştir. *http://chm.pops.int/Implementation/NIPs/NIPSubmissions/tabid/253/Default.aspx

İçerik (2) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Türkiye’nin Kalıcı Organik Kirletici Maddelere (KOK’lar) ilişkin Stockholm Sözleşmesi Kapsamındaki Ulusal Uygulama Planı’nın (NIP) Amacı Kalıcı organik kirletici maddeler (KOK’lar) Stockholm Sözleşmesi Ülkemizde destekleyici yapılanma Ülke profili Kurumsal, politik ve düzenleyici çerçeve Ülkedeki KOK’lar sorununun değerlendirilmesi Ulusal Uygulama Planının Stratejisi ve Eylem Planı Unsurları Politika bildirimi Uygulama stratejisi Etkinlikler, stratejiler ve eylem planı İlerleme ve kapasite geliştirme önerileri ve öncelikler Planın uygulanması için zaman çizelgesi ve başarı için gerekli önlemler Kaynak gereksinimi

Envanterler (Atık ve Stok) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Envanterler (Atık ve Stok) NIP’e göre; Mevcut bilgilere göre, depolanmış stok olarak 10.930 kg DDT ve 2.700 ton HCH mevcuttur. HCH, Merkim Sanayi Ürünleri A.Ş.’nin depolarında 50 kg’lık naylon torbalarda ve varillerde beyaz toz formunda saklanmaktadır. DDT stoğu ise Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın Ankara Merkez İkmal Müdürlüğünde depolanmaktadır. Twinning Project TR/2004/IB/EN/01 kodlu Özel Atık Alanında Kapasite Geliştirme Projesi kapsamında yapılan teorik hesaplamaya göre ülkemizdeki yaklaşık PCB miktarı 140 bin tondur. PCB verilerinin alındığı kurum ve kuruluşlar: EÜAŞ, TEİAŞ, TEDAŞ, ERDEMİR Demir-Çelik Fabrikası, RENAULT Oto Fabrikası, BRİSA Lastik Fabrikası ve Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’dir. Yaklaşık 150 ton olan zehirli madde ve POP ihtiva eden atıklar, yasal olmayan yollarla yabancı gemiler tarafından variller içinde Karadeniz sahillerine, Samsun ve Sinop arasına atılmış olup, bunlar denizden çıkarılarak kıyılarda depo edilmiş bulunmaktadır.

Envanterler (Atık ve Stok) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Envanterler (Atık ve Stok) Eylül 2010 yılı itibariyle; Kocaeli’ndeki 2.700 ton HCH’nin 314 kg’ı yurtdışına, Ankara’daki 10.930 kg DDT İZAYDAŞ’a, Karadeniz Sahilinde Sinop ve Samsun arasındaki kıyı şeridinde yasadışı olarak atılmış 150 ton KOK yurtdışına, bertaraf için gönderilmiştir.

Envanterler (İstenmeden Üretilen) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Envanterler (İstenmeden Üretilen)

Olası Kirlenmiş Sahalar Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Olası Kirlenmiş Sahalar NIP’e göre; Kocaeli’ndeki HCH ve DDT depolama alanı; Ankara-Yenimahalle’deki DDT depolama alanı; Kahramanmaraş, Kütahya ve Elazığ’daki PCB içeren transformatör sahaları (ilave çalışmalara gerek duyulmaktadır); Sinop ve Samsun arasında varillerde depolanmış bulunan tehlikeli atıklar (KOK’lar dahil); Karadeniz ve Akdeniz’deki kirletilmiş ya da kirletilme potansiyeli bulunan bölgeler (ilave çalışmalara gerek duyulmaktadır). Ancak, olası kirletilmiş sahalarda, kirletilmiş bölgenin hassas olarak belirlenebilmesi için daha fazla araştırmaya ve numunelere ihtiyaç duyulmaktadır.

Stratejik Amaçlar Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Stratejik Amaçlar NIP’in temel stratejik amaçları özet olarak şunlardır: KOK emisyonlarının ortadan kaldırılması ve insanların KOK’lara maruz kalmalarının azaltılması KOK’la bağlantılı eski birikintilerin tasfiyesi. BAT/BEP (Mevcut En İyi Teknikler/ Çevreye En Az Zarar Verici Uygulama veya En İyi Uygulamalar) ilkelerinin gelecekteki sanayi gelişim stratejilerinde temel ilke olarak alınması. Önceden seçilmiş alanlarda bu maddelerin miktarının ölçümü için gerekli ek verilerin toplanması. Stockholm Sözleşmesi’nin uygulanması ile ilgili görevlerin gerçekleştirilmesi amacıyla, bakanlıklar arası denetleme programlarının en verimli biçimde kullanılması.

Ulusal Öncelikli Alanlar Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Ulusal Öncelikli Alanlar NIP’e göre, Ulusal Öncelikli Alanlar, esasta ilgili yedi alanda incelenmiştir. Bunlar: İstenilerek ve istenilmeden üretilerek serbest bırakılan KOK ların azaltılması, Kapasite geliştirilmesi Halkın eğitimi ve bilinçlenmesi, İnsan sağlığı ve çevre, araştırma ve kontrol, Yönetmelik dahil, mevzuat ve uygulamalar, Bilgi değişimi ve ağı, KOKlardan etkilenebilen toplumlarda araştırmalar ve emin çözümlerdir.

Etkinlikler Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Kurumsal ve Düzenleyici Önlemler Varolan kurumsal yapının ve mevcut hükümet uygulamalarının, düzenleyici etkinliklerine sorunlara eğilerek, uzun dönemli gelişmelerde en iyi biçimde katkı yaparak kapasitelerin tanımlanması ve vurgulanması. Avrupa Parlamentosu Konseyi tarafından kabul edilecek biçimde AB tüzüğünün kabul edilmesi. Çevre Bakanlığı ve diğer kurumlar arasındaki koordinasyonun, madde 6 A, B ve C eklerindekiler dahil olmak üzere, Sözleşme’den doğan yükümlülükleri yerine getirecek biçimde geliştirilmesi. Ülkenin, Sözleşme’ye dahil olmasıyla birlikte, arabiriminde, sekreterya ve bilgi dolaşımını sağlayan diğer organlar (Madde 9), araştırma, geliştirme ve gözetim ile ilgili uluslar arası girişimlere katılım (Madde 11) teknik destek (Madde 12) mali kaynakların talep ve tedarik edilmesi (Madde 13) ve rapor gerekliliği (Madde 15, Ek A, bölüm II, Madde 5(a)) ile ilgilenecek kalıcı gruplar ve uzman ağ örgülerinin kurulması. Stockholm Sözleşmesi’nin uygulanması, personelin arttırılması ve altyapının yeni bilgisayarlar ve eğitim ile iyileştirilmesi, Ulusal KOK Envanteri’nin yasal düzenlemelerle güncellenmesi. UNIDO etkinliklerinin yaklaşımıyla, AB mevzuatının birleştirilmesi.

Etkinlikler (2) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (2) Türk kanunlarının Stockholm Sözleşmesi’ne uygun olarak düzenlenmesi. Yakma tesislerinden ve diğer tesislerden kaynaklanan uçucu kül sorununa, çöp alanlarının yeniden sınıflandırılması dahil olmak üzere, yasal çerçevede çözüm getirilmesi. KOK’ların ortadan kaldırılması sorununa yasal bir çözüm bulunması, KOK’ların ortadan kaldırılmasında yakma dışında teknolojilerin tercih edilmesi, KOK’ların etkin biçimde imhası ilkesine dayanılarak, ortadan kaldırılmayı düzenleyen yöntemlerin oluşturulması. Kanalizasyon atıklarında KOK miktarını sınırlayarak Türk kanunlarının eksiklerinin giderilmesi (çevresel riskler, besin zincirinin kirlenmesi, arıtma suyunun sınaî işlemlerde işlemden geçirilmesi yönteminin düzeltilmesi) Toprağın kirlenmesini denetleyen, Resmi Gazete’de 31 Mayıs 2005 tarihinde yayımlanmış yönetmelikte, KOK’ları sınırlayan değerlerin güncellenmesi Küçük ölçekli tesislerde, yasal onay dahilinde, yağ yakılması sorununa yasal çözüm getirilmesi. Çöp alanlarında (yeni ortaya çıkan “sıcak bölgelerde”) tehlikeli atıkların depolanması sorununa yasal çözüm getirilmesi. Yasak maddeler listesinin, diğer maddeleri, ülkenin kendi inisiyatifiyle ortadan kaldırmak isteği kimyasal maddeleri içerecek biçimde genişletilmesi uygun olacaktır.

Etkinlikler (3) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (3) Kasti üretim ve kullanımdan kaynaklı emisyonların azaltılması ya da ortadan kaldırılmasına yönelik önlemler Varolan KOK’ların kasti üretim ve kullanımından kaynaklı emisyonların azaltılması, yok edilmesi. Ek A, B, C’deki kimyasal maddelerinithalatının/yasadışı ithalatının yasaklanması/engellenmesi. Ek A’da yer alan KOK pestisitlerin üretim, ithalat ve ihracatı, kullanımı, stokları ve atıkları (Ek A, Bölüm 1) Eski tarım kimyasal depolarının, döküm alanlarının, KOK Pestisitleri birikintilerinin fiili olarak denetlenmesi ve veri tabanlarının güncellenmesi. KOK pestisitlerinin (Stockholm Sözleşmesi’nde anıldığı şekliyle) geri dönülmeyecek biçimde tasfiye edilip edilmeyeceklerinin, ve edileceklerse bunun ne zaman ve nerede gerçekleşeceği bilgisinin Bakanlıkça sağlanması, bu pestisitlerin güvenli biçimde ortadan kaldırılmaları için gereklidir. Türkiye’de Çevre Denetimi’nin yetkilerinin genişletilmesi. OCP’ler, uluslar arası taahhütler gerekçesi ile, denetleme programlarının ve ulusal envanterlerin güncellenmesinin, KOK’ların insan sağlığı üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesinin de bir parçası olarak kalmalıdırlar. Bu, KOK pestisitlerine yönelik Avrupa Komisyonu’nun Atıkların Yakılması Direktifini de (2000/EC/76) kapsamalıdır.

Etkinlikler (4) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (4) Pestisid ve atık konuları dahil, kaynak ve emisyon bilgilerinin toplanması, düzenli ölçümlerle bağlantı yapılarak, değerlendirilmesi Türkiye’de Çevre Denetimi, her yıl etkinlikleriyle ilgili (yapılan denetimler, bunların sonuçları ve verilen cezalar) raporlar hazırlanacaktır. Kazaların önlenmesi, olağandışı iş koşullarının, sızıntı ve taşmaların önüne geçilmesi için, denetimlerin sıkılaştırılması ve bakımın iyileştirilmesi. Geçici, güvenli depolamanın geliştirilmesi. Teknoloji transferi ve bilgi değişiminin sağlanması. Depo olarak kullanılan binaların temiz biçimde boşaltılması, onarım ve yıkımı, güvenliğin sağlanması, ambalajlama yapılması.

Etkinlikler (5) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (5) PCB’lerin ve PCB içeren ekipmanın üretim, ithalat ve ihracatı, kullanımı, tanımlanması, etiketlenmesi, depolanması ve bertaraf edilmesi (Ek A, Bölüm II’de yer alan kimyasal maddeler) Bölgesel ve yasal düzeyler ile ilgili (kirletilmiş bölgeler ve araziler, eski stoklar) PCB envanterlerinin tamamlanması ve güncelleştirilmesi. PCB’lerin ve PCB içeren ekipmanların kullanımının, 2025 yılından geç olmamak şartıyla en kısa zamanda durdurulması. 50 ppm’den fazla PCB içeren ekipmanın 2010’dan önce tanımlanması ve etiketlendirilmesi. Atık içeren PCB sorununun çözülmesi için PCB/PCT içeren atıklar sorununun çözülmesinde, (tehlikeli atıkların idaresinde Ulusal Plan önerisine dayalı olan) güvenli uzaklaştırma eylem planını temin edecek bir toplama sisteminin kurulması. (PCB/PCT içeren atıklar için) tehlikeli atıkların yönetimi Ulusal Planı önerisi, kamu kuruluşları için, gerekli birtakım yükümlülükleri tanımlayacaktır. Atık içeren PCB/PCT’ler envanterinin, hazırlık aşamasındaki yasaya dayanarak tamamlanması ve ceza sorununun çözülmesi.

Etkinlikler (6) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (6) PCB/PCT içeren tehlikeli atıkların elleçlenmesi Ulusal Planının nihai şekline kavuşturulması (neden olan etkenlerin belirlenmesi ve PCB/PCT içeren atık üretimine dair ölçülebilir verilerin edinilebilmesi için). PCB/PCT ve PCDD/F içeren atık üretimine dair bugünkü durumun can alıcı sorunlarının, yakım tesislerinden ve diğer kaynaklardan gelen yağlı kül ve diğer atıkların belgelenmesindeki yanlışlıklar, bilgilendirilmemiş teknisyenler, atıkların ayrıştırarak toplanmasında çıkan sorunlar, bu maddelerin depolama ünitelerinde diğer yağlı maddelerle karıştırılma olasılığı, elektro-teknik araçların işlemden geçirilmesinde eksik ekipmanların incelenmesi PCB’lerin yönetimi, depolanması, iyileştirilmesi ve elden çıkarılması için işlemsel kapasitenin arttırılması, tüm kirletilmiş ve, atıkların boşaltıldığı alanlar, depolama alanları ile ilgili kullanılmış, depolanmış, ve bertaraf edilmiş PCB atıkları ile ilgili düzenli sürekli bilginin ve envanterin sağlanması. İşlemsel olarak uygun yakma tesislerinin kullanılması (Türkiye’de yakma dışında teknolojiler kullanılmamaktadır.) KOK atıklarının ve KOK’la kirlenmiş teçhizatın, ve çevresel matrislerin BAT/BEP ilkelerine dayanılarak ortadan kaldırılması için uygun tesislerin kurulması. PCB içeren atıkların yakılmasında yüksek fırınların kullanılması. Uçucu kül sorununda, varolan depolama sistemi yerine, bunların kaynaklandıkları yerlerde geri dönüştürülmelerinin kabul edilmesi.

Etkinlikler (7) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (7) Mal sahiplerinin kendi tesislerindeki depoların, nakilden önce emniyete alınmaları ve düzenli olarak kontrol edilmeleri, ve gerektiği gibi depolanmamış PCB içeren depolanmış atıkların ve PCB içeren aygıtların naklinin hızlı bir biçimde başlatılmasının temin edilmesi. KOK’ları küçük ölçekli ısı tesislerde yakan yöneticilere, yağın (PCB’ler, KOK pestisitleri ve diğer toksik maddelerce) kirletilmiş olup olmadığını belirleyecek yönetmeliklerin temin edilmesi. PCB kirliliğinin yok edilmesiyle ilgili yağların geri dönüştürülebilme fırsatının değerlendirilmesi. Transformatörlerin ve kapasitörlerin temizlenmesinde, çevreye zarar vermeyecek yöntemler kullanılmasının temin edilmesi. Kirlilik oranı fazla olmayan toprakların (50 mg/kg’nin altında) biyolojik olarak temizlenmesindeki, parametrelerin, ekolojik olarak güvenilirliliğin sağlanması. Yeni olası PCB kaynakların tanımlanması. PCB içeren ekipmanın yenileri ile değiştirilmesinin teşvik edilmesi. İnsanlar, çevre ve biota üzerindeki olası PCB etkilerinin değerlendirilmesi.

Etkinlikler (8) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (8) DDT’nin (Ek B’de yer alan kimyasal maddeler) ülkede kullanıldığı durumlarda üretimi, ithalat ve ihracatı, kullanımı, stoklanması ve atıkları Ek B’de yer alan kimyasal maddelerin üretim, ithalat ve ihracat, kullanım, stoklama ve atık envanterlerinin güncelleştirilmesi Ek B’de yer alan kimyasal maddeler için veri ve yönetim sisteminin geliştirilmesi Belirli Muafiyetler Talep Etmek ve Devam Eden Muafiyet İhtiyacı (Madde 4) KOK’larda belirli muafiyet talepleri için kayıtların oluşturulması

Etkinlikler (9) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (9) PCDD/F’ler, HCH ve PCB’lerin istenmeden yapılan üretiminden doğan atıkları azaltma ölçüleri (Madde 5) İstenmeden üretilen KOK’ların emisyonlarının azaltılması için ek stratejilerin geliştirilmesi. Yakma fırınlarında çimento ve metal sanayinde KOK emisyonlarının BAT/BEP prensipleri ve gerekli yatırımları ile azaltılması. Katı ve sıvı atıkların kaynak yerlerinde işlenmesi ve toksik maddelerden arındırılması. Yakma fırınlarında ve metal sanayilerinde yöntemlerin ve havaya verilen küllerin esaslı bir envanterinin oluşturulması PCBler gibi maddelerin ve havaya verilen külün (çünkü bunlar, PCDD/F’lerin konsantresidir), yakılmasının yasak olduğu ocaklardaki durumların dikkate alınması Kirlenmiş küllerin etkili detoksifikasyonuna yoğunlaşan , havaya verilen küllerin ve diğer KOK ile kirlenmiş atıklara yönelik araştırmaların desteklenmesi. Emisyonların oksijen volümü ile dönüşümün yasal olarak ayarlanması İstenilmeden üretilen KOK emisyon envanterinin belirlenmesi ve geliştirilmesi KOK emisyonlarının azaltılmasına, odaklanmasına yönelik ölçümlerin yapılması, evlerde doğal gaz tüketiminin artması ve daha etkili atık yönetimi ile bağlantılı olarak incelenmesi.

Etkinlikler (10) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (10) Evlerde doğal gaz tüketiminin artması ve daha etkili atık yönetimi ile bağlantılı olarak KOK emisyonlarının sürekli ölçülmesi. Karayolları ve dışında, motorlu araç emisyon envanterinin oluşturulmasına yönelik KOK emisyonlarının ve etkilerinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi Evlerde kömür yakılması sorununun ekonomik açıdan incelenmesi Evlerde kömür, odun ve biokütle yakımından oluşan emisyonları ve genel evsel atık yakılmasının birleşimleri ile ilgili çalışmaların yürütülmesi İstenmeyen KOK’ların suya salıverilmesi, ve bunların kalıntılarının ürünlere katılması ve atıklarla ilgili bilgiler ve önemlerinin belirlenmesi. Olası emisyon kaynaklarının istenilmeyerek üretilen KOK emisyonu, orman yangınları izlenmesi ve belirlenmesi. Her türlü KOK’lardan atmosfer yoluyla etkilenen bölgelerin bütün olarak gruplanmasının sağlanması, toplam emisyon akışında büyük ve küçük etkisi olan, değişik kaynaklardan gelen emisyonların belirlenmesi ve değerlendirilmesi, azaltılması için önemli etkisi olan kaynaklara yönelik politika oluşturulması ve önlemlerin uygulamaya konulması Metal sanayi sektörü emisyonlarıyla ilgili erişilebilir bilgilerinden istifade edilerek, bu emisyonların sınırlandırılması için politika, oluşturulması ve diğer ölçümlerin başlatılması.

Etkinlikler (11) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (11) Mineral yağ atıkları ve ekolojik yağlayıcıların kullanımının tercih edilmesi Atık depolanmış alan ve topraklar ile su yüzeylerinden buharlaşan POP yüzeylerinin dikkate alınması. Çevreye salıverilmelerin yönetimi ile ilgili yasaların, politikaların, uygulamaların, AB Mevzuatı ve AB KOKlar Protokolü ile uyumlarının sağlanması. Kara ve demiryolu taşımacılığındaki riskli maddelerin belgelenmesinin sağlanması. Askeri tesislerde POP sorunuyla ilgili bilginin envantere işlenmesi Stockholm Sözleşmesi’ndeki yükümlülükleri yerine getirme stratejileri ile ilgili bilinçlendirmeye yönelik eğitimin teşvik edilmesi ve bu stratejilerin ve elde edilen başarıların beş yılda bir gözden geçirilmesi

Etkinlikler (12) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (12) Stoklama alanları, kullanımdaki madde ölçümleri ile Pestisitler, DDT, PCB, HCH (Ek A,B,C’de listelenmiş kimyasal maddeler) stok alanları ve atıklardan kaynaklanan emisyonların belirlenmesi ve yönetimi atık planı (Madde 6) Sorunlu bölgelerin, eski yüklerin ve kirletilmiş alanların(KOK) veri tabanının tamamlanması Bunların tasfiyesi için prosedürlerin geliştirilmesi Çözülmemiş veya yeni farkedilmiş sorunların çözümü KOK’ları da kapsayan eski ekolojik yüklerin ivedilikle ayrıntılarıyla belirlenmesi Semtlerde bir inceleme yürütülmesi ve düzeltici önlem önerisi de dahil olmak üzere riskin değerlendirilmesi Uygun mali destek ile birikintilerin tasfiyesi için program hazırlanması Boşaltma alanlarında, herhangi bir KOK türünü içeren her türlü maddenin, uzun bir süre depolanmasının azaltılması ve yasaklanması KOK emisyon yoğunluğunun belirlenmesi için, atık su arıtma tesislerinden gelen kanalizasyon çamuru envanterinin oluşturulması Kirlilik nedenleri ve atık probleminin nihai tasfiyesine yoğunlaşan yeni teknolojiler ve biyoteknolojilerin araştırılmasının ve geliştirilmesinin desteklenmesi.

Etkinlikler (13) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (13) Yakma fırınlarından kaynaklanan atık sorunlarını çözülmesi (uçucu küllerin oluşması ve bunların geleceği) Boşaltma, yakma, geri dönüşüm ilişkisinin ekonomik olarak düzenlenmesi sorununun (atık yönetimi perspektifinden) çözülmesi KOK atıklarının taşınması ve denetim altına alınması için depolama hizmetlerinin ruhsat işlemlerinin, işletilmelerinin, takip edilmelerinin ve izlenmelerinin geliştirilmesi. Ekolojik risk analizi ile kirletilmiş alanların tam bir envanterinin çıkarılması, temizliğin gerekliliğinin değerlendirilmesi. Bunların temizliği ve temizlik standartları için doğal ortamda gerçekleştirilecek yöntemlerden yararlanılması. Yeni ekolojik sorunların oluşmasının engellenmesi üzerine yapılan vurgunun arttırılması.

Etkinlikler (14) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (14) Stoklama alanlarının yönetimi ve kullanılan maddelerin elleçlenmesi ve uzaklaştırılması için gereken önlemler Stokların geçici olarak depolanması için uygun depolama tesislerinin belirlenmesi. Stoklama alanlarının güvenli yönetimi için mevcut bilginin arttırılması. Güvenli elleçleme ve uzaklaştırmaya yönelik kılavuzların geliştirilmesi Kullanılan maddeler için toplama merkezlerinin veya bir toplama şablonunun oluşturulması Kirletilmiş alanların tanımlanması (Ek A, B ve C’de listelenen kimyasal maddeler) ve çevresel olarak güvenilir biçimde iyileştirilmesi Ek A,B ve C’de listelenen kimyasal maddelerle kirletilmiş alanların tanımlanması Tanımlanan kirletilmiş alanların iyileştirme önlemlerinin uygulanabilmesi için bu alanların kontrol altına alınması ve etiketlendirilmesi, kullanılması muhtemel iyileştirme teknolojilerinin tanımlanması Kirletilmiş alanların temizlenmesi için yönetmelik ve kılavuzların oluşturulması. Tanımlanan iyileştirme önlemlerinin uygulanmasında, personelin eğitilmesi ve becerilerinin arttırılması.

Etkinlikler (15) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (15) Karşılıklı bilgi alışverişini ve paydaşların katılımını sağlamak veya kolaylaştırmak. Bilgi değişimi için ulusal odak noktasının yapılandırılması Personelin ilgili becerilerle donatılması Çok sektörlü bilginin toplanması ve kullanılması için, ulusal kapasitenin güçlendirilmesi. Paydaşlardan taahhüt alınması Sağlıkla ilgili konuların gizli tutulması Kamusal bilinçlilik, bilgi ve eğitim Mali ve teknik kapasitenin sınırlarını göz önünde tutularak, KOK’lar hakkında broşür, poster, bülten vb. gibi bilinçlendirici materyalin oluşturulması ve geliştirilmesi. Politika ve karar mercileri/KOK’larla ilgili geleneksel otoritelerde bilinç yaratılması. Kamu eğitimi programlarının uygulanması. KOK’ların insan sağlığı ve çevre üzerindeki sonuçları hakkında kamu bilinçliliğinin geliştirilmesi. KOK’lar hakkında bilginin toplanması ve derlenmesi Bilgi yayılımının kolaylaştırılması ve geliştirilmesi İlgili kurumların çalışanlarının, bilim adamlarının, eğitmenlerin, teknik ve idari personelin eğitilmesi.

Etkinlikler (16) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (16) Ekinliğin değerlendirilmesi Sözleşme’nin Türkiye’deki uygulamasının etkinliğinin değerlendirilmesi Değerlendirme sonuçlarının rapor edilmesi Raporlama Stockholm Sözleşmesi’nin koşullarının uygulanması için alınan önlemlerin rapor edilmesi. Ek A ve B’de yer alan kimyasal maddelerin kasıtlı üretiminden kaynaklanan emisyonların azaltılması ya da ortadan kaldırılması için alınan önlemlerin rapor edilmesi. İstenmeden gerçekleştirilen emisyonların azaltılması veya ortadan kaldırılması için alınan önlemlerin rapor edilmesi. Stoklardan veya atıklardan kaynaklanan emisyonların azaltılması için alınan önlemlerin rapor edilmesi. Sözleşme, Ek A ve B’de listelenen kimyasal maddelerin üretimi, ithalatı ve ihracatının toplam miktarı ile ilgili envanterin hazırlanması PCB’lerin yok edilmesinde gelişmelerin rapor edilmesi Bilgi değişiminin rapor edilmesi. Kamusal bilgi, bilinç ve eğitimin rapor edilmesi. Araştırma, geliştirme ve izlemenin rapor edilmesi.

Etkinlikler (17) Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim Etkinlikler (17) Araştırma, geliştirme ve izleme KOK’ların yönetiminde kurumsal kapasitenin ve araştırma kapasitesinin geliştirilmesi. Tüm KOK etkinliklerinin izlenmesi için, uygun laboratuarların belirlenmesi. Üç laboratuarın, Ek A, B ve C’de yer alan kimyasal maddelerin analizinin yapılabileceği hale getirilmesi. Çevrede KOK’ların yoğunluk düzeylerinin izlenmesi. Verilerin uygun biçimde yönetilmesi. Kalite güvencesi ve izleme etkinliklerinin denetimi için mekanizmaların tesis edilmesi. Teknik ve mali yardım (Madde 12 ve 13) Sözleşme’nin başarılı biçimde uygulanması için teknik yardım kaynaklarının bulunması Sözleşme’nin başarılı biçimde uygulanması için mali yardım kaynaklarının bulunması

AB IPA Projesi Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim AB IPA Projesi 850/2004/EC sayılı Kalıcı Organik Kirleticiler Tüzüğünün Türkiye’de Uygulanması Amacıyla Kapasite Oluşturmaya Yönelik Proje (IPA 2010) Sözleşmenin AB’de uygulama Tüzüğü; Sözleşme hükümleri, KOK Protokolünün yükümlülüklerini içermektedir. Amaç; Tüzüğünün Türkiye’de uygulanması için kapasite geliştirmek ve güçlendirmek IPA 2010 yılına sunuldu ve kabul edildi. Bütçe 1 Milyon Avro Sonuç 1: KOK Tüzüğünün uyumlaştırılması için gerekli teknik ve kurumsal kapasite belirlendi ve güçlendirildi. Sonuç 2: KOKlara ilişkin ülkedeki sorunlar belirlendi ve STKlar, sanayiciler ve kamuda KOKlara ilişkin farkındalık artırıldı.

AB IPA Projesi Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim AB IPA Projesi Eğitimler: KOK Tüzüğünün uyumlaştırılması için gerekli yasal bileşenler Kasıtsız üretilen KOKlar ve BAT/BEP NIP hazırlama ve güncelleme KOK izleme, Tüzüğün verimlilik değerlendirilmesi ve kirlenmiş sahaların belirlenip iyileştirilmesi Stockholm Sözleşmesi ve KOK Protokolü için raporlama Standard Toolkit, Envanter prosedürleri ve envanter hazırlama POPs Tüzüğüne ilişkin RIA ve SIA hazırlama Ankara, Istanbul, Izmir, Adana, Bursa, Kocaeli illerinde tanıtım seminerleri 2 adet study visit Web sitesi ve broşür hazırlama NIP güncelleme, SWOT ve Gap Analizi, Taslak mevzuat RIA ve SIA hazırlama

GEF Full-Size Proje Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim GEF Full-Size Proje Mevcut KOK Stoklarının Ortadan Kaldırılması ve KOK’ların İstenmeden Yapılan Salınımlarının Azaltılması Projesi Amacı; Mevcut KOK kalıntılarının ortadan kaldırılması, KOK’ların yönetilmesine ilişkin bir kapasite sağlanması, KOK faaliyetlerinin ulusal kimyasal yönetim esaslarına entegre edilmesi, Yoluyla insan sağlığı ve çevrenin korunması. 1. Bileşen: Mevcut KOK Stokları / Atıklarının Bertaraf Edilmesi 2. Bileşen: Gelecekteki PCB Stoklarının Çevreyle Uyumlu Etkin Yönetimi için Planlama Yapılması / Kapasite Geliştirilmesi 3. Bileşen: İstenmeden Üretilen KOK Salınımlarının Azaltılması 4. Bileşen: KOK’larla Kontamine Olmuş Alanlar için Yönetim Kapasitesi oluşturulması 5. Bileşen: KOK’lar ve Etkin bir Kimyasallar Yönetimi için Kurumsal / Düzenleyici Kapasitenin Güçlendirilmesi

İlginiz için teşekkür ederim. Giriş Sözleşme NIP ve Envanter Güncel Gelişmeler İletişim İlginiz için teşekkür ederim. Mahmut OSMANBAŞOĞLU Çevre ve Şehircilik Uzmanı mahmut.osmanbasoglu@csb.gov.tr Tel: 0 312 586 3176 Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Kimyasallar Yönetimi Dairesi Başkanlığı Mart 2013 - Antalya