ÇİN HALK CUMHURİYETİ AYDIN GÖKMEN

ÇİN HALK CUMHURİYETİ 1949 Ekiminde Çin Halk Cumhuriyeti ilan edildi. 1950 yılında Sovyet Birliği ile otuz yıllık dostluk, ittifak ve karşılıklı yardım anlaşması imzalandı. İttifak imzalandıktan sonra Çin temizleme faaliyetine girişilerek en az 800 bin kişi öldürüldü.

ÇİN HALK CUMHURİYETİ 1949’dan sonra Laik Marksizm, Laik Konfüçyüs düşüncesinin yerini aldı. 1953-1965 yılları arasında iki defa Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanmıştır. Bu planlarda tarıma ve endüstrileşmeye ağırlık veriliştir. Ancak başarı sağlanamamıştır.

ÇİN HALK CUMHURİYETİ 1966 yılında yeni Beş yıllık kalkınma planıyla birlikte, Mao’nun ‘’Büyük Proleter Kültürel Devrim’’ hareketi başladı. Bu hareketin amacı, devrimi sürekli ayakta tutmak ve belirli bir süre sonra her rejimin akıbeti olan bürokratlaşmayı önlemekti.

ÇİN HALK CUMHURİYETİ 1977’de Çin’de Mao döneminin bitip Deng dönemi başlamıştır. Deng,1980’ler de reform hareketine başlamıştır. Bu hareketler: • İlk olarak tarım, sanayi, savunma ve teknoloji alanlarında yenileşmeyi ve gelişmeyi amaçladı. • İkinci olarak, Çin ekonomisini dış yardımlara açtı. • Üçüncü olarak, gençleştirme hareketi başlatarak parti içinde ve devlet yönetiminde yaşlıları yerlerini gençlere bırakmalarını zorladı.

Böyle bir halk hareketinin çıkmasında iki temel neden vardır. Pekin’de 1 milyon kişi bu reform hareketlerine karşı ayaklandı. Bu ayaklanma kanlı bir şekilde bastırıldı. Böyle bir halk hareketinin çıkmasında iki temel neden vardır. 1) Eski genel sekreter Hu Yao’nun 1989’da çekilmesi ve onun politikasının gençlerce dile getirilmesi. 2) Sovyetler de dışa açılma politikaları güden Gorbaçev’in Pekin’e yaptığı ziyaret.

Yaşanan bu gelişmelerden sonra Çin gibi kalabalık nüfusa sahip ülkede sistem değişikliklerini biraz yavaş gerçekleştirilmesi anlayışı doğmuştur.

4. DOĞU BLOĞUNDA ÇOK MERKEZLİLİK

Moskova’ya sıkı sıkıya bağlı olan birlik, 1960’larla birlikte yavaş yavaş zayıflamış ve bağımsız merkezler ortaya çıkmıştır.

Stalin’den Sonra Sovyet Dış Politikası Stalin öldükten sonra iktidara gelen önderler Stalinist ve Leninst felsefeyle yüklü bir dış politika devraldılar. Stalinin ölümüyle dış politikada önemli değişiklikler başladı.

Stalin’den Sonra Sovyet Dış Politikası Stalinden sonra gelen başbakanlar Batı ile uyuşmazlıkları görüşmelerle çözme yoluna gitmişlerdir. Çünkü doğacak en küçük bir savaşın bile genişleyerek, yalnız Kapitalist Bloğu değil, Sovyetler Birliğini de yıkacağını anlamışlardır.

Stalin’den Sonra Sovyet Dış Politikası 1. Avrupa Politikası Sovyetler Birliğinin Batı Avrupa’ya karşı tutumu büyük değişiklikler göstermemiştir. Sovyet dış politikasının asıl amacı Sovyetler Birliğini korumak olduğuna göre, Batı Avrupa’ya karşı Sovyet amacı buradaki güç dengesini Sovyetlerin lehine değiştirmektir.

Stalin’den Sonra Sovyet Dış Politikası 1. Avrupa Politikası Stalin Döneminde Stalin Sonrası Dönem 30 Mayıs 1953’de Sovyetler Birliği verilen bir nota ile Türk toprakları üzerindeki iddialarından ve Boğazlar üzerindeki özel ayrıcalık isteklerinden vazgeçtiğini bildirdi

1. Avrupa Politikası Varşova Paktı Stalin’den Sonra Sovyet Dış Politikası 1. Avrupa Politikası Doğu Almanya’ya gelince, politikada yumuşama olmadı. Doğu Avrupa devletleriyle askeri ilişkilerini sağlam temellere bağlamak için 14 Mayıs 1955’de yirmi yıl süreli ‘’Varşova Paktını’’ kurmuştur. Varşova Paktı

2. Asya Politikası Asya kıtasındaki Sovyet politikası, Stali’nin ölümünden sonra değişti. Ancak izlenen temel amaç aynı kalmıştır. ÇHC 1952-1957 yılları arasında ekonomik bunalımdaydı. Tek finansman kaynağı ise Sovyetlerdi. Yani ÇHC bu dönemde tam anlamıyla Moskova’ya bağlı durumdaydı. Sovyetler bu durumu kendi lehine kullanmıştır.

3. Orta Doğu Politikası Sovyetler birliği 2.Dünya Savaşından sonra belirli bir süre Orta Doğu sorunlarından uzak durdu. Bu politikanın nedeni, savaştan sonra bu bölgede Sovyet siyasal etkisinin azalmasıdır. Arap Devletlerinin bir Batı ittifakı içerisinde yer almalarını önleme çalışmıştır. Ancak Orta Doğu’da etkili komünist partilerin bulunmamasından dolayı bu amacını yerine getirmekte zorlanmıştır. Az sonra ele alacağımız Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin ( SBKP ) 20. Kongresi bu hava ve koşullar altında toplanmıştır.

SBKP’nin 20.Kongresi Sovyet iç ve dış politikasına ışık tutan çok önemli olaylar arasındadır.

SBKP’nin 20.Kongresi 20.kongrenin ötekilerden daha önemli olmasını sağlayan özellik Sovyet iç ve dış politikasında ortaya çıkan değişikliklerin burada anlatılmasıdır.

1. Stalin ‘’Putunun’’ Yıkılması Stalin’i kötüleme kampanyası 20.kongrede doruğuna vardı ve kişiliğine doğrudan saldırılarda bulunuldu. Sovyet önderleri kendi bildikler gibi bir politika izlemek için Stalin putunun yıkılması gerektiğin anlamışlardı. Çünkü Stalin tezinin savaş sonrası dönemin gerçeklerine uymadığını savunmuşlardır. 20.Kongrede açıkça ilan etikleri ilk ilke ‘’barış içerisinde bir arada yaşama’’ dır.

2. Barış İçinde Bir Arada Yaşama İktidarı ele geçirdikten sonra Kruşçev’in asıl amacı, ülkesini ekonomik bakımdan geliştirmekti. Bu yüzden bu ilkeye birinci derecede önem verdi. Sovyet dış politikasının bu ilke ve sosyalizm arasında bir savaşın kaçınılmaz olduğu görüşünün reddeden bir temel üzerine oturttu.

3. Sosyalizmde ayrı yollar 20. Kongrede çok önemli bir ideolojik değişiklik ise sosyalizme ulaşmada ayrı yolların var olduğunun kabul edilmesidir. 20. Kongrede sosyalizmde ayrı yollar tezini kabul etmelerinin nedenleri: Yugoslavya’yla bozuk ilişkileri siyasal bakımda düzeltmek b) Diğer komünist ülkelerdeki karşı eğilimlerin ortaya çıkmasını engellemek c) Yabancı sosyal demokrat partilerle iyi ilişkiler kurmak

Böylece: 4. Doğu Avrupa Ülkeleri 20.Kongre’de Sovyet tutumundaki bir başka önemli değişiklik Doğu Bloğu ülkelerinin belirli bir ekonomik özgürlük kazanmalarının gerekli olduğunun kabulüdür. Kruşçev komünist dünyada koşulların değiştiğinden söz ederek, her doğu Avrupa ülkesinin doğal ve ekonomik koşullarına uygun olan endüstri alnında uzmanlaşmasının doğru olduğunu söylemiştir. Böylece:

4. Doğu Avrupa Ülkeleri Kruşçev geleneksel Sovyet ilkesini ‘’bize karşı olmayan bizimle’’ haline getirmiştir.

5. YENİ SOVYET POLİTİKASININ SONUÇLARI Sovyetler birliği 1955-1956 yılarında Doğu Avrupa ülkeleriyle ilişkilerini bu çerçeve içinde yürütürken, 20.Kongrede ortaya atılan yenilikler çoğu Doğu Avrupa ülkesinde rejime tepkilere ve yeni gelişmelere yol açmıştır. Bu olaylar Doğu Bloğunda çok merkezliliğin başlangıcını oluşturur.

1.Polonya Olayları Bürokratlar sayıca artarken aynı zamanda rahat ve lüks içinde yaşayan ayrıcalıklı bir sınıf özelliklerini taşımaya başlıyor ve halktan giderek uzaklaşıyorlardı. 29 Haziran da Poznan kentinde ağır endüstri fabrikalarının işçileri ayaklandılar ve gösterilere başladılar.

1.Polonya Olayları Ayaklanmanın asıl nedeni çok kötü yaşam koşullarının ve düşük ücretlerin doğurduğu ekonomik sıkıntılardı. Ancak kısa bir süre içinde ayaklanma hükümete yöneltilerek siyasi nitelik kazandı. 2 gün Poznan sokaklarında bir yandan işçi ve halk öte yandan polis ve asker arasında kanlı çarpışmalar oldu. Bunun üzerine, parti merkez komitesi temmuz ayında yaptığı toplantıda ülke içindeki durumun ve özellikle işçilerin yaşam koşullarının düzeltilmesiyle ilgili kararlar aldı.  

2.Macar Ayaklanmaları 22 Ekim’de Budapeşte Üniversitesi öğrencileri bir bildiri yayımladılar. Aynı gün 200.000 kadar işçi başkentin merkezinde toplanıp iktidarın Nagy’ye devredilmesini istedi. Ertesi gün Sovyet tankları Budapeşte sokaklarında görüldü. Macar halkı birleşip Sovyetlere karşı mücadeleye başladı.

2.Macar Ayaklanmaları 4 – 11 Kasım tarihlerinde Sovyetler silahlı müdahalede bulundular ve ayaklanışı bastırdılar.

3. Birliği Güçlendirme Çabaları a) Moskova Konferansı 1956 yılında yaşanan şoku atlattıktan sonra blok içinde birliği kuvvetlendirmek için 1957 yılında 67 komünist partinin katıldığı Moskova Konferansı düzenlendi. Konferans sonrasında bildiri yayınlanmıştır. 1957 Kasım bildirisini 12 komünist parti arasında imzalanmış ve birliktelik vurgusu yapılmıştır.

3. Birliği Güçlendirme Çabaları b) 21. Kongre 1959 yılının Ocak ayında toplanan SBKP’nin 21.Kongresinn en önemli özelliği Sovyetler birliğinin artık tam anlamıyla sosyalizmi gerçekleştirdiğinin ilan edilmesidir. Bu kongreden sonra Sovyetler ile Çin’in arası açılmaya başlamıştır. SBKP LOGOSU

3. Birliği Güçlendirme Çabaları c) 22.Kongre SBKP’nin 22.kongresi blok içindeki ‘’ çok merkezliliği’’ açıkça ortaya koymuştur. Bu kongreden sonra ayrılmalar kervanına Çin ve Arnavutluk da katılmıştır.

3. Birliği Güçlendirme Çabaları d) 23. Kongre 1961 yılından sonra giderek parçalanmakta olan Doğu Bloğuna çeki düzen verme faaliyeti özellikle 1964’te Kuruşçev düştükten sonra önem kazandı. Bu kongrede Sovyet önderleri Varşova paktı içinde öteki Sosyalist devletlerle iş birliğinin gücendirilmesi isteğinde bulundular.

4. Romanya’nın Bağımsız Tutumu d) 23. Kongre Moskova’dan bağımsız tutumda Yugoslavya, Çin, Arnavutluk’a Romanya izledi. Dönemin Romanya Başbakanı

4. Romanya’nın Bağımsız Tutumu Romen Milliyetçiliği 4. Romanya’nın Bağımsız Tutumu d) 23. Kongre Romanya’nın öteki Doğu Avrupa ülkelerinden farklı üç önemli özelliği vardır: Romen halkı Latin ırkından gelmektedir. ( Slav değildir ) Dış politikada Rusya’yla iş birliği geleneği yoktu. İki ülke arasında önemli toprak anlaşmazlıkları vardı. Bu 3 temel sebep, Romen milliyetçiliğini ortaya çıkarmıştır

5. Çin – Sovyet Uyuşmazlığı a) Uyuşmazlığın Kaynakları 22. Kongre’nin sonunda Kruşçev ile ÇKP( Çin Komü. Par. ) önderleri arasında anlaşmazlıklar doğmuştur. Bunun nedenleri: İki ülke arasında yüzyıllardan beri mücadele olması Komünist dünyada başlayan önderlik mücadelesi. Her şeye rağmen iki ülke arasında çıkan anlaşmazlığın asıl nedeni toprak anlaşmazlığıdır.

5. Çin – Sovyet Uyuşmazlığı b) Toprak Anlaşmazlıkları Çin 1858 yılında Amur akar suyunun kuzey bölgesiyle , 1960 da Ussuri akarsuyunun doğu kıyısını Rusya’ya bırakmak zorunda kalmıştı. 196 yılında iki devletin silahlı kuvvetleri arasında ciddi çatışmalara varacak kadar sınır olayları oldu. 1970’lerde sınır görüşmelerinin başlamasına rağmen bunlar barışı sağlamamıştır.

5. Çin – Sovyet Uyuşmazlığı c) Anlaşmazlığın Açığa Vurulması Kuruşçev 22.kongrede Arnavutluk’a ve Çin Halk Cumhuriyetçilerine şiddetli saldırılarda bulundu. CHC’de aynı biçimde karşılık verdi . 22. Kongre Kuruşçev ile Mao arasında üstünlük yarışının başlangıcı olmuş ve bu da Doğu bloğunda çok merkezlilik eğilimini güçlendirmiştir.

5. Çin – Sovyet Uyuşmazlığı d) Çin – Sovyet İlişkilerinde Yumuşama ve Yeni Rusya Mao’nun ölümüyle ilişkilerin normalleşmesi yolunda engeller kalkmaya başlamıştı. Özellikle 1980’li yıllardan sonra Sovyetlerin başına Gorbaçov’un gelmesiyle ilişkilerin iyileşmesi daha da hızlanmıştır.

5. Çin – Sovyet Uyuşmazlığı d) Çin – Sovyet İlişkilerinde Yumuşama ve Yeni Rusya Gorbaçov Rusya’nın başına gelmesiyle Çin ile yapılan ticaretleri arttırmıştır. Ayrıca 1987 yılında görüşmeler yapılarak toprak iddialarında olumlu adımlar atılmaya başlandı. 1989 yılında Sovyet lideri Gorbaçov’un Pekin’i ziyareti ve Çin lideri Deng ile karşılıklı dostluk, egemenlik ve birbirlerinin içişlerine karışmama sözü verdiler.

5. Çin – Sovyet Uyuşmazlığı d) Çin – Sovyet İlişkilerinde Yumuşama ve Yeni Rusya Günümüzde Rusya, Çin ile askeri ve ekonomik anlamda iş birliği yapmakta ancak Japonya’nın silahlanmasını istememektedir. Çünkü Japonya’nın askeri alanda güçlenmesi uzak doğu da dengelerin değişmesine sebep olacak, bu da Rusya’nın Uzak Doğu çıkarlarına uymamaktadır. Bunun için yeni Rusya’nın Uzak Doğu çıkarları için ABD’nin bölgedeki siyasal rolünün devam ettirilmesini gerekmekteydi.

YENİ RUSYA 1987 SONRASI

YENİ RUSYA 2015