İNŞ 415 YAPI İŞLETMESİ Doç.Dr. Ömer Özkan
INM 232 MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ Dersin Amacı: İnşaat Sektörünün yapısını, yönetimini ve metraj-maliyet hesaplamalarını kavramak. Dersin İçeriği: İnşaat ve inşaat sektörü, İnşaat Yönetimi Esasları, İnşaat Mühendisliği Yaklaşık Maliyet Tahmini ve Fiyatlandırma, İnşaat Sektörü Satın alma Yöntem ve Stratejileri, Maliyet Kontrolü Esasları, Malzeme ve İşçilik Mal oluş ve Maliyetleri, Şantiye ve Genel Giderler Hesap Prensipleri, Hak ediş ve Hak ediş Hazırlanması, Örnekler.
INM 232 MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ Dersin Öğrenme Çıktıları 1) İnşaat sektörü ve prosesini bilir. 2) İnşaat organizasyonu ve proje sistemini bilir. 3) Yaklaşık maliyet ve fiyatlandırma esaslarını bilir. 4) Maliyetler, maliyet analizleri ve fiyatlandırma metotlarını öğrenir. 5) Malzeme, işçilik mâloluş maliyetlerini öğrenir ve uygular. 6) Kazı ve toprak işleri alan, hacim, metraj hesapları ile makine-ekipman planlaması yapar. 7) İnşaat makineleri sahip olma-işletme maliyetleri masrafını bilir ve şantiyede uygulama safhasına geçer. 8) Hak ediş bölümlerini bilir ve Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi?ne uygun hak ediş hazırlar. 9) İnşaat projelerinde işçi sağlığı ve güvenliği (İSG) mevzuatlarını bilir ve şantiyedeki sorumluluğunun önemini kavrar. 10) İnsan kaynakları yönetiminin esaslarını ve ulusal-uluslar arası uygulamalarını kavrar. 11) İnşaat mühendisliği yapılarının organizasyonunu, metraj ve maliyet hesaplarını bir proje üzerinde uygular.
INM 232 MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ DERS AKIŞI Hafta Konular 1 İnşaat ve İnşaat Sektörü, İnşaat Yönetimi Esasları ve Şantiye Organizasyonu 2 İhale Usulleri ve İhale Evrakları 3 İş Programları 4 Yapı üretim yöntemleri 5 Şantiye Organizasyonu ve Şantiye Defterleri, İş Kabulleri 6 ARA SINAV 7 İnşaat Mühendisliği Yapıları Yaklaşık Maliyet Tahmini ve Fiyatlandırma 8 Sayısal Metraj ve Maliyet örnekleri 9 10 Birim Fiyat Analizleri ve Birim Fiyatlar 11 Keşif İşlemleri 12 Hakediş Uygulamaları 13 14
DEĞERLENDİRME SİSTEMİ YARIYIL İÇİ ÇALIŞMALARI ADET KATKI YÜZDESİ Ara Sınav Kısa Sınav Ödev Toplam Finalin Oranı Yıliçinin Oranı
1.1. İnşaat Sektörü Ekonomi; “Bireyler ve Toplumların sınırlı kaynaklarını sınırsız ihtiyaçlarını karşılamak için nasıl dağıttıklarının incelenmesidir” Ekonomi: a) Tüketici (Hane halkı): b) Üretici: c) Faktör sahipleri:
1.1. İnşaat Sektörü a) Tüketici (Hane halkı): ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli mal ve hizmetleri alıp kullanan ekonomik birimdir. Temel amacı fayda maksimizasyonudur. b) Üretici: Üretim faktörlerini kullanarak insanların ihtiyaçlarını karşılayabilecek mal ve hizmetleri üretme çabasında olan ekonomik birimdir. Temel amacı kar maksimizasyonudur c) Faktör sahipleri: Tüketici tarafından tüketilen mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan ve "üretim faktörleri" adını taşıyan kaynakların mülkiyetini elinde bulunduran ekonomik birimlerdir.
1.1. İnşaat Sektörü Üretim Faktörleri: Emek: İnsanların veya iş görenlerin bir işte ortaya koydukları bedensel ve düşünsel (zihinsel) Çabalara emek veya işgücü adı verilir. Doğa: Tabiat, toprak veya doğal kaynaklar adı verilen doğa, yeryüzünün altında ve üstünde bulunan tüm kaynakları kapsamaktadır. Örneğin, toprak, su, maden ve mineraller, petrol ve orman önemli sayılabilen doğal üretim faktörlerini oluştururlar. Sermaye: Sermaye sözcüğü halk dilinde, ekonomi ve. işletme bilimlerinde değişik anlamları ifade etmektedir
1.1. İnşaat Sektörü İnşaat Sektörü Sonuç ürününün fiziki yapısı Sektörün GSMH ye katkısı (%5,6) (Türk Yapı Sektörü Raporu 2010) o Sektörün sabit sermaye oluşumuna katkısı (%46) (Türk Yapı Sektörü Raporu 2010) o Sektörün diğer sektörlerle olan ilişkisi o Sektörün istihdam gücü (%11.50) (Türk Yapı Sektörü Raporu 2010) o Sektörün kamu gelirlerine katkısı (%30~35 Türk Yapı Sektörü Raporu 2010) o Sektörün ülke gelirlerine katkısı o Risk ve belirsizlik o Çoklu geçiçi organizasyon o Müşterinin talebinin nitelikleri ve çeşitleri o Küçük ölçekli firma sayısı ve coğrafi dağılımı o Fiyat belirleme mekanizasması o Tek defaya özgünlük o Mevsimlik iş dağılım Sonuç ürününün fiziki yapısı Endüstrinin yapısı ile birlikte inşaat yapım prosesi örgütlenmesi Talep belirleyicileri Fiyat belirleme metodu
1.1. İnşaat Sektörü İnşaat Sektörü ve Ekonomi
1.1. İnşaat Sektörü İnşaat Sektörü ve Ekonomi
1.1. İnşaat Sektörü İnşaat Sektörü ve Ekonomi
1.1. İnşaat Sektörü Yatırım Teorisi Yatırım, belirli bir kaynağın ya da değerin, gelir sağlamak amacıyla kalıcı bir biçimde kullanılmasıdır. Tüketim kavramından temel farkı, kullanılan kaynak ya da değerin işlem sonunda tükenmemesidir. Yatırım harcamasının sonucunda ortaya çıkan yatırım, orta ve uzun dönemde getiri sağlamaya devam eder.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye (construction site), inşaat yapım işlerinin yürütüldüğü alana verilen isimdir. İşletme türleri içinde şantiyenin ayrı bir yeri vardır. Kendine ozgü ve belirgin olan bu özellikleri kısaca şöyle belirtebiliriz: Şantiye, zaman ile sınırlı bir işletmedir. Süresi sözleşme ile belirlenmiştir. Ancak süre uzatımları ile yapım süresi uzayabilir. Çalışan elemanların önemli bir kısmı vasıfsız işçidir. Her işi yapmaya aday olan kişilerin en kolay iş bulduğu bir sektördür.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye (construction site), inşaat yapım işlerinin yürütüldüğü alana verilen isimdir. İşletme türleri içinde şantiyenin ayrı bir yeri vardır. Kendine ozgü ve belirgin olan bu özellikleri kısaca şöyle belirtebiliriz: Şantiye, zaman ile sınırlı bir işletmedir. Süresi sözleşme ile belirlenmiştir. Ancak süre uzatımları ile yapım süresi uzayabilir. Çalışan elemanların önemli bir kısmı vasıfsız işçidir. Her işi yapmaya aday olan kişilerin en kolay iş bulduğu bir sektördür.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiyelerin özellikleri; Kişilerin çalışması ile üretim arasındaki bağıntı diğer işletmelere göre daha belirgindir. Otomasyon ve sürekli aynı işin tekrarlanması gibi çalışma şekli yok denecek kadar azdır. Çalışanların etkili bir denetim altında tutulması, çalışanların verimli çalışmalarının temini açısından önemli bir konudur. Doğa ve iklim şartları, hiç bir işletmede olmadığı kadar şantiye çalışmalarında etkilidir. İnşaat makinelerinin çalıştığı ortam; tozlu, rutubetli ve ısı farkları yüksek bir ortamdır. Makine bakım tamir ve yenileme işlemleri ayrı bir önem ve özellik gösterir.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiyelerin özellikleri; Özellikle yol, baraj, elektrik santrali gibi çoğu şantiyede şantiye tesisleri çalışanlar için her türlü işlevi görecek şekilde kurulur. Ofisten yemekhaneye, lojmanlardan spor tesislerine kadar geçici tesisler kurularak çalışanlara en azından belli bir ölçüde bir yaşam standardı sağlanır. Çok çeşitli malzeme ve yapı elemanları imal edilir. En basit şantiyede bile imalat çeşidi sayısı yüzlerle ifade edilebilir.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiyelerin özellikleri; Özellikle yol, baraj, elektrik santrali gibi çoğu şantiyede şantiye tesisleri çalışanlar için her türlü işlevi görecek şekilde kurulur. Ofisten yemekhaneye, lojmanlardan spor tesislerine kadar geçici tesisler kurularak çalışanlara en azından belli bir ölçüde bir yaşam standardı sağlanır. Çok çeşitli malzeme ve yapı elemanları imal edilir. En basit şantiyede bile imalat çeşidi sayısı yüzlerle ifade edilebilir.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiyelerin özellikleri; Çalışanların o anki psikolojisi ile yaptığı iş arasında büyük bir bağlantı vardır. Bu bağlantı bilindiğine göre yöneticiler ile işçiler arasındaki diyalog her zaman yöneticilerin gündeminin önemli bir maddesini oluşturur. Teknik Emniyet / İş Güvenligi kurallarındaki küçük bir boşverirlik hem can hem de mal kaybına neden olur. Şantiyede bütün elemanlar, yani makine-ekipmanlar, çalışan personel, malzeme sürekli yatay ve düşey doğruItuda hareket halindedirler.
1.2. Şantiye Yönetimi Yukarıda belirtilen farklar, şantiye yönetiminin ayrı bir eğitim dalı olmasına neden olmuştur. Şantiye yöneticisi; yönetim için gerekli bilgiler yanında psikoloji, sosyoloji gibi insan kaynaklı bilgilere de genel anlamda vakıf olmalıdır. Anlaşıldığı gibi bireysel ilişkiler ayrıca büyük önem taşımaktadır.
1.2. Şantiye Yönetimi
1.2. Şantiye Yönetimi Aşağıda şantiyede uygulanması gereken bazı koşullar anlatılmıştır: Şantiyede plansız bir başlangıcın olumsuz etkileri uzun süre devam eder. İşe başlamadan önce iyi bir planlamanın yapılmış olması gerekir. Bir şantiyenin daha önce hazırlanmış Şantiye Yönetim Talimatı olmalıdır. Şantiye Yönetim Talimatları, hem çalışma sırasında uyulması gereken kuralları içerir, hem de şantiye ile merkez arasındaki ilişkilerin şeklini tayin eder. Kuralların şantiye personelinin tamamı için geçerli olduğu unutulmamalıdır.
1.2. Şantiye Yönetimi Aşağıda şantiyede uygulanması gereken bazı koşullar anlatılmıştır: Yapılacak periyodik toplantılarla şantiye sorunları görüşülür ve vakit kaybına meydan vermeden çözüm bulunmasına gayret edilir. Her türlü imalat; en ekonomik, proje ve şartnamelere tam bir uygunluk içinde ve iş kuralları gözetilerek üretilir. Saha gruplarının günlük imalat raporunu yazması temin edilir. Günlük raporlar eksiksiz ve doğru olarak ilgili birime her gün teslim edilir.
1.2. Şantiye Yönetimi Aşağıda şantiyede uygulanması gereken bazı koşullar anlatılmıştır: Çalışan bir kişiye verilen iş ya da görev o kişi tarafından değerlendirilebilmelidir. Gerekiyorsa görevin önemi anlatılarak kişinin sorumluluk bilincinde olmasını sağlamak, önemli bir yöneticilik kuralıdır. Şirket ve şantiye yönetiminin kararları ve yeni gelen bilgiler, zamanında gerekli kişi ve/veya gruplara iletilmelidir.
1.2. Şantiye Yönetimi Aşağıda şantiyede uygulanması gereken bazı koşullar anlatılmıştır: Çalışma saatleri; iklim şartlarına, işin özelliğine, toplu iş sözleşmelerinde ilgili maddelere göre ayarlanır. Bazı hallerde çalışma saatlerinde değişiklikler yapılabilir. Sezon değişikliği, Ramazan ayı gibi nedenler çalışma saatlerinde bazı değişikliklerin yapılmasını zorunlu kılabilir.
1.2. Şantiye Yönetimi Aşağıda şantiyede uygulanması gereken bazı koşullar anlatılmıştır: Şantiye, iş güvenliği bakımından çok iyi düzenlenmelidir. Şantiye içi yollar planlanmış, düşme riski bulunan alanların etrafı kapatılmış, gürültü ve toza karşı bütün önlemler alınmış, temiz ve düzenli olmalıdır. Şantiyelerde, sadece çalışanların değil, şantiye çevresinde yaşayan halkın, çocukların, hayvanların ve ekolojik çevrenin de korunmasına yönelik önlemler alınmalıdır.
1.2. Şantiye Yönetimi DÜZENSİZ BİR ŞANTİYE
1.2. Şantiye Yönetimi DÜZENLİ BİR ŞANTİYE
Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) 1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) Yapılacak işin, yeterli emniyetle ve zamanında, proje ve şartnamelerin isteklerine uygun olarak yapılması ve bitirilmesi için kurulan üniteye ya da tezgaha şantiye denir. Şantiye kuruluşunun (şantiye sahasının; vaziyet planı, tesisleri, kuruluş süresi ve programı) iyi bir araştırma ile ekonomi ve işlevsel açıdan optimuma yakın bir sonuçla gerçekleştirilmelidir.
Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) 1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) Şantiye Kuruluşunun planlanması aşağıdaki bilgilerin elde edilmesi ile başlar: Şantiye tesislerinin kurulacağı yerin tespiti ve tesviye eğriliği / topografik haritasının çıkarılması, Şantiye tesislerinde yapılacak imalatların günlük ve toplam miktarları, Çevrenin imkanlarından faydalanabilme olanakları, İklim şartları, Şantiyenin karayolu, demiryolu ve deniz yollarına göre konumu, Elektrik ve su temini imkanları,
Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) 1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) Şantiye Kuruluşunun planlanması aşağıdaki bilgilerin elde edilmesi ile başlar: Şantiyenin en yakın yerleşme yerine olan uzaklığı, Kullanılacak makine, ekipman ve vasıtaların miktar ve büyüklüklerine göre atölye kapasitesi ve park sahalarının belirlenmesi, Organizasyon şeması, Çalışacak işçi sayısı (pikte ve ortalama), İşin sözleşme süresi, Stok yerlerinin ve ambarların gerekli malzemeye miktar ve özelliğine göre kapasite ve büyüklüklerinin tayini, Hakim rüzgarın yönü.
Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) 1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) Yukarıdaki bilgiler; Şantiye ve çevresini dolaşarak, İhale hesaplarının incelenmesi ile, İşveren idare tarafından verilen proje ve dokümanlardan, İlgili devlet dairelerinden, temin edilir ve bunların ışığında şantiye kuruluş şeması ile detaylı plan ve projeleri çizilir.
Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) 1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) Özet olarak, şantiye ile ilgili yapılması gerekenleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: Şantiye tesisleri için yerleşme planı yapılır. Tesisler için ayrı ayrı, konumlarına, çalışma koşullarına ve iklim şartlarına göre proje / tasarım çalışması yapılır, Çalışmalar, önceden hazırlanan iş programına uygun olarak yürütülür, Şantiye yapılarında asgari bir kalite tutturulur, Tesisler ve civarı her zaman temiz ve bakımlı tutulur,
Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) 1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Kuruluşu (Mobilizasyon) Özet olarak, şantiye ile ilgili yapılması gerekenleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: Konfora önem verilir ama lükse asIa, Şantiye tesisleri geçici yapılardır. İşin sonunda hepsi sökülür ve diğer bir iş için kullanılabilecek durumda olanlar ayrılır. Şantiye sahası yağmur sularının birikmesine engel olacak şekilde örneğin %1-1.25 meyilli olarak düzenlenir. Şantiye tesislerinin planları Proje Müdürünce işe başlanmadan önce onaylanır.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Tesisleri Şantiye tesisleri üç grupta toplanabilir: Şantiye İşletme Üniteleri Şantiye Sosyal Tesisleri Şantiye Alt Yapı Tesisleri Her üç grupta bulunan tesislerin bazıları prefabrike / hazır bina ve tesislerden kurulur, bazıları ise şantiyede inşa edilir. Şantiyede inşa edilen tesislerin en az sayıda olması tercih edilir. Zamandan tasarruf etmek açısından prefabrike tesislerin, sonraki şantiyelerde de kullanılabilme özelliklerinden mümkün olduğunca faydalanılır. Alt yapı tesislerinin yapımı, doğal olarak, bu ilkenin dışında kalır.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Tesisleri Şantiye İşletme Üniteleri Şantiye binası - Şantiye bürosu Atölye binası ve tesisleri Tamir ve bakım atölyesi, İmalat atölyesi, Atölye grubuna bağlı diğer üniteler, Ambarlar Betonarme demiri ihzarat (herhangi bir imalat için gerekli malzemenin önceden alınarak şantiyede stoklanması işlemi) ve hazırlama sahası Kalıp hazırlama atölyesi / marangozhane Beton tesisi ve çimento ambarları Taş ocakları Laboratuvarlar Patlayıcı madde deposu Revir
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Tesisleri Şantiye Sosyal Tesisleri İşçi sosyal tesisleri İşçi barakaları Tuvalet ve duş üniteleri Yemekhane ve mutfak İşçi gazinosu Yönetici sosyal tesisleri Bekar lojmanları Evli lojmanları Yönetici gazinosu (kulüp binası)
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Tesisleri Alt yapı tesisleri Dış su tesisatı İçme suyu Kullanma suyu Atık su Elektrik tesisatı Basınçlı hava tesisatı (gerekliyse) Yollar ve yeşil alanlar
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Yönetimi Şantiye yönetimini üç ana kısımda inceleyebiliriz: Büro çalışmaları Saha çalışmaları Atölye çalışmaları
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Yönetimi Büro çalışmaları Teknik büro çalışmaları: Aylık hakedişlerin düzenlenmesi, Yeni fiyatların düzenlenmesi, Ataşman ve rölevelerin düzenlenmesi, Kesin hesapların yapılması. Büro çalışmaları İdari büro çalışmaları: İdari büro çalışmaları, sahadaki çalışmaların dışında kalan destek çalışmalarıdır. Personel işleri / insan kaynakları, Finansman ve muhasebe, Sağlık ve koruma hizmetleri, Şantiye tesislerinin bakım ve onarımı, İş güvenliği ile ilgili gereksinimlerin karşılanması, Yemekhane dahil sosyal tesislerin işletmesi.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Yönetimi Saha çalışmaları Saha çalışmaları, sahada, istenilen üretimin gerçekleşmesi için yapılan faaliyet ve çalışmalardır.
1.2. Şantiye Yönetimi Şantiye Yönetimi Atölye çalışmaları Makine ve ekipmanın bakımlarının yapılması, inşaatta kullanılacak ve işin sürekliliği için gerekli olacak çelik imalat işlerinin yapılması, ekipman dağıtımı gibi işlerin yürütüldüğü kısımdır.