Öğrenme ve Öğretme İlkeleri Öğr. Gör. Osman ALBAYRAK

İLKE NE DEMEKTİR ? İlke, bilimsel yöntemde nesnel gerçeğin belirgin özelliklerinin ve yasaların genelleştirilmesi ile elde edilen ve insana hem teorik çalışmalarında, hem de uygulama faaliyetlerinde yol gösteren genel dayanak noktasıdır.

Eğitim açısından Öğretim ilkeleri ise; doğruluğu kabul edilen, eğitim-öğretim etkinliklerinin amaçlarına başarıyla ulaşacak şekilde düzenlenip yürütülmesine kılavuzluk ederek yönlendiren öncü fikirlerdir. • Öğretmenin başarısı büyük ölçüde bu ilkeleri anlayıp uygulamasına ve benimsemesine bağlıdır

Gerek ders kitaplarının yazılmasında gerekse o dersin sınıflarda öğretmenler tarafından işlenmesinde esas alınan genel ilkeler vardır

Öğrencilerde kalıcı öğrenmeleri gerçekleştirebilmek için bir eğitimcinin dikkate alması gereken öğrenme ve öğretme ilkleri söz konusudur.

ÖĞRENMEYİ KOLAYLAŞTIRAN ÖĞRENENİN VE ÖĞRETENİN DİKKATE ALMASI GEREKEN ÖĞRENME İLKLERİ

a) OLGUNLAŞMA Organizmanın türe özgü genetik yapı tarafından önceden belirlenmiş bir plan dâhilinde yaşantılarından bağımsız olarak ortaya çıkardığı biyolojik değişimlerdir. Olgunlaşma, zamanla ve kendiliğinden meydana gelen değişmedir. Çocuğu 4 yaşında olmasına rağmen okula yazdırmak isteyen Hakan Bey'e okul müdür yardımcısı, "Çocuk henüz okuma-yazmaya hazır duruma gelmemiştir, bir kaç yıl sonra okuma-yazmaya hazır hale gelince yazdırın." demiştir.

b) Hazırbulunuşluk Bireyin olgunlaşmasının yanında önceki öğrenmeleri (önbilgiler)  , ilgileri, tutumları, güdülenmişliği ( isteklilik düzeyi ) olarak tanımlanabilir. Hazırbulunuşluk = Olgunlaşma +Önbilgi + İlgi + Tutum + Güdülenmişlik Bir bireyin bir konuyu tam olarak öğrenebilmesi için o konunun gerektirdiği gelişim ve güdülenme düzeyine ulaşması gerekir

C) GÜDÜLENME GÜDÜ: Bir ihtiyaç sonucu organizmayı davranışa iten güçtür. Güdülerimizin kaynağı ihtiyaçtır. Bir güdü; İhtiyacın hissedilmesi => İhtiyacı gidermek için gösterilen davranış => İhtiyacın giderilmesi şeklinde meydana gelmektedir. Öğrencide güdülenmeyi sağlayabilmek için bir ihtiyaç hissettrimek gereklidir.

D) TEKRAR Tekrar öğrenmeyi daha da pekiştirir kalıcı hale getirir. En etkili tekrar aralıklı yapılan tekrardır.

e) ETKİN KATILIM ( AKTİVİTE- İŞ İLKESİ ) Öğrencinin öğrenme süreçlerine etkin bir şekilde katılması daha kalıcı öğrenmeler gerçekleştirmesini sağlar

f) PEKİŞTİRME Pekiştirme, davranışın sıklığını artıran uyarıcıların verilmesidir. Olumlu davranışın peşinden aferin alan çocuk o davranışı bir daha göstermek ister

g) GERİ BİLDİRİM- DÖNÜT Öğrenciye öğrenmelerin doğruluğu ya da yanlışlığı hakkında geri dönüt vermek, öğrenme düzeyinin artmasını sağlar

ÖĞRENMEYİ KOLAYLAŞTIRAN ÖĞRETİM İLKELRİ

Çocuğa görelik (öğrenciye görelik – Öğretimim Bireyselleştirme ) ilkesi Ders programının hazırlanmasında veya dersin işlenmesinde, öğrencinin fizyolojik ve psikolojik özelliklerinin, bireysel farklılıklarının esas alınmasıdır

2. "Bilinenden bilinmeyene" ilkesi öğrencinin o zamana kadarki bilgi ve tecrübelerinden hareket etmek, yeni bilgi ve tecrübelerin bunlar üzerine kazandırılması

3. "Somuttan soyuta" ilkesi Çocuktaki zihin gelişimi somuttan soyuta doğrudur. Somut daha kolay öğrenilir. (eşya ve nesneler; model, fotoğraf veya simgeler)

4. "Yakından uzağa" ilkesi Yer, yaşayış ve zaman açısından öğrencinin en yakınından hareket etmek gerekir "Çevreye görelik", "topluma görelik" gibi bazı ilkeler de bu çerçevede düşünülebilir.

5. Tasarrufluk (ekonomiklik) ilkesi Her türlü eğitim-öğretim faaliyeti en az zaman, en az emek ve enerji sarf edilerek, en yüksek verim elde edilecek şekilde düzenlenmelidir Bunun için planlama önemlidir

6. Açıklık ( Ayanilik ) ilkesi Somut örnekler, malzemeler Sade, anlaşılır konuşma

7. Hayata yakınlık ( Aktüalite) ilkesi Okul ve öğretim ortamı hayattan kopuk, yapay bir ortam olmamalı. Okul hayata hazırlamalı, hayatın kendisi olmalıdır.

8. Bütünlük İlkesi Çocuğun eğitilecek yönlerinin (zihin, beden, ruh) bir bütün olarak ele alınıp değerlendirilmesidir.

9. Yaparak- Yaşayarak Öğrenme İlkesi Yaparak yaşayarak öğrenilen bilgiler daha kolay ve kalıcı bir şekilde öğrenilir

10-Otoriteye itaat ve özgürlük ilkesi (sosyallik ilkesi) Eğitimin en baş görevlerinden biri, çocukları dengeli olarak sosyalleştirmektir. Bu sosyalleşmenin içinde anne-baba, okul yönetici ve öğretmenleri, yönetmelikler, yasalar, toplumun manevî otoriteleri olan din, ahlâk, gelenek, töre gibi güçleri tanımalı, saygı göstermelidir. Çünkü bu güçler toplumsal yapının direkleridir ve çocuk da daha sonra yetişkin olduğunda bu rolleri üstlenecek, bu güçlerin temsilcisi olacaktır.

11. Tümdengelim ( Bütünden Parçaya ) İlkesi Öğretilecek bilgi veya konuların bütünden parçaya doğru sıralanması öğrenmeyi kolaylaştırır

12. Transfer ( Bilginin Kullanılması ) İlkesi Daha önce öğrenilen bilgilerin yeni durumlarda da kullanılması gerekir.

13. Aktüellik ( Güncellik) Eskimiş hayatta hiç kullanılmayacak bilgilerin öğrenilmesine yönelik harcanan zaman gereksizdir. Bilgi güncel olmalıdır.

EĞİTİM ÖĞRETİMİN NİTELİĞİNİ ARTIRMADA DİKKAT EDİLECEK DİĞER BAZI İLKELER İSE ŞUNLARDIR;

Öğretmenlerin konu alan bilgilerinin yeterli olması Öğretmenlerin pedagojik bilgi ve becerilerinin yeterli olması Öğretmenin deneyimli olması Öğretmen ve öğrenci arasında sağlıklı iletişimin kurulması Öğretimde yüksek beklentilerin oluşturulması

İşbirliği ortamının oluşturulması Öğrencilerin hazırbulunuşluklarının dikkate alınması Öğrencilerin bireysel farklılıklarının dikkate alınması Etkinliklerin öğrenci ilgilerine dayandırılması Motivasyon sağlanması Öğrencilerin dersin hedeflerinden haberdar edilmesi

Öğrencilerin öğrenmelerinde sorumluluk almalarının sağlanması Seçilen etkinliklerin öğrenene uygun olması Öğrenilecek konunun anlamlı olması Öğretimde dönüt sağlanması Daha fazla duyu organına hitap edilmesi

İçeriğin küçük adımlarla sunulması Konu içeriğinin zengin olması Özel iletişimde güvenlik esasına uyulması Teknolojinin kullanılması Anlamlı tekrarın yapılması İpuçlarının verilmesi Pekiştireçlerin verilmesi Mantık ilkesi

Öğrencilere uygun fırsatların sunulması Objektif değerlendirmenin yapılması

KPSS SORU ÖRNEKLERİ

1. Çocuğun içinde yaşadığı çevre onun öğrenme sürecini etkiler 1. Çocuğun içinde yaşadığı çevre onun öğrenme sürecini etkiler. Öğretim stratejileri belirlenirken bu çevreye dikkat edilmeli ve çevre, öğrenme sürecinde etkin olarak işe koşulmalıdır. Yukarıdaki ifade öğretim ve öğrenme yöntemlerinin hangi ilkesiyle doğrudan ilişkilidir? (2007) A) Basitten karmaşığa B) Somuttan soyuta C) Ekonomiklik D) Açıklık E) Yakından uzağa E

2. Sınıfta matematik problemlerini çözmede başarılı olan bir öğrenci bakkaldan yaptığı alışverişlerde para üstünü hesaplamada güçlük çekmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu öğrencinin durumunu en iyi açıklamaktadır? (2006) A) Sınıfta edinilen bilgilerin günlük yaşama taşınamaması B) Sınıfiçi etkinliklerin öğrencinin düzeyine uygun olmaması C) Öğrencinin sayısal becerilerinin yetersiz olması D) Sınıf-içi etkinliklerde öğrenci farklılıklarının dikkate alınmaması E) Sınıf ortamının öğrenmeyi destekleyici bir şekilde düzenlenmemesi A

3.Çevremizi Tanıyalım" konusunda sırayla "Bölgemiz, İlimiz, Yurdumuz, İlçemiz" ile ilgili çalışmalar yaptıran bir öğretmen, bu dersin içeriğinin düzenlenmesinde hangi ilkeye aykırı davranmıştır? (2006) A) Somuttan soyuta B) Basitten karmaşığa C) Günümüzden geçmişe D) Bütünden parçaya E) Yakından uzağa E

4. Öğrenci, öğretim sürecine bizzat katılmalı, okumalı, yazmalı, konuşmalı, tartışmalı ve bilgiyi geçmiş yaşantılarıyla ilişkilendirmelidir. Bu açıklama aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisiyle doğrudan ilgilidir? (2003) A) Öğretmen, öğrencileri içeriğe yönlendirmelidir. B) Öğrencinin olgu ve olayları çok yönlü olarak değerlendirmesi sağlanmalıdır. C) Öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi dikkate alınmalıdır. D) Bilginin teorik temellerine inilmelidir. E) Öğrencinin yaşayarak öğrenmesi sağlanmalıdır. E

5. Öğretmenin öğrencilerle etkili bir iletişim kurmasında, mesajın aşağıdaki özelliklerden hangisini öncelikle dikkate alması gerekir? (2002) A) Göz temasıyla desteklenmesi B) Dolaylı olarak iletilmesi C) Sözel olarak iletilmesi D) Açık, net ve anlaşılır olması E) Beden diliyle iletilmesi D

6. Öğretimin bireyselleşmesi esasına dayalı olarak Skinner tarafından ortaya atılan Programlı Öğretimde yer alan "öğrenme işi bizzat öğrencinin kendi tarafından yapılmalıdır" tanımı programlı öğretimin hangi ilkesi ile ilgilidir? A) Küçük adımlar ilkesi B) Etkin katılım ilkesi C) Başarı ilkesi D) Anında düzeltme ilkesi E) Bireysel hıza göre ilerleme ilkesi

7. Bir sosyal bilgiler öğretmeni, yavaş okuyan öğrencilerden oluşan bir sınıfa ders vermektedir. Dersin başında, daha önceden öğretim programını inceleyerek hazırlamış olduğu ders notunu sınıfa dağıtır ve hemen ardından bu nota dayalı olarak soru-cevap yöntem/tekniği ile ders işler. Ders süresince etkin katılımın düşük olduğunu fark eder. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? ( KPSS 2010) A) Öğretmenin, öğrencileri rahatlatıcı bir tutum içinde olmaması B) Öğretmenin, dersi planlarken öğrencilerin özelliklerini göz önünde bulundurmaması C) Yavaş okuyan öğrencilere soru-cevap tekniğini uygulaması D) Kullanılan ders notunun öğrencilerin öğrenme ihtiyacını karşılayıcı nitelikte olmaması E) Hazırlanan ders notuyla kazanımlar arasında yeterli ilişki bulunmaması

8. Ahmet yavaş öğrenen bir öğrencidir 8. Ahmet yavaş öğrenen bir öğrencidir. Öğretmeni sınıfa bir etkinlik verdiğinde arkadaşlarından sıklıkla geri kalmakta ve bazen görevini arkadaşlarıyla aynı anda bitiremediği için ağlamaktadır. Öğretmenin Ahmet’e yardım etmek için benimseyeceği en iyi yol aşağıdakilerden hangisidir? ( KPSS 2010 ) A) Küçük adımlardan oluşan bir öğrenme süreci düzenlemek ve her adımdan sonra geribildirim vermek B) Ahmet ağladığında arkadaşlarının rahatsız olmaması için onu arkadaşlarından uzağa oturtmak C) Ahmet’e yardımcı olması için onu özel eğitim öğretmenine yönlendirmek D) Ahmet çalışmaktan çok sıkıldığında bir süreliğine ara vermesine izin vermek E) Ahmet’i öğrenmeye daha fazla güdülemek için ona ek ödevler vermek

KPSS 2012 ) Birinci sınıf öğretmeni matematik dersinde “Nesne sayısı 10’dan az olan bir toplulukta nesnelerin sayısını belirler, bu sayıyı rakamla yazar.” kazanımına yönelik olarak öğrencilerin önce parmaklarını kullanarak saymalarını sağlar, sonra öğrencileri okul bahçesine çıkararak ağaçları saydırır. Öğretmenin bu süreçte başvurduğu öğretim ilkeleri aşağıdakilerin hangisinde doğru sırada verilmiştir? A) Somuttan soyuta - Hayatilik B) Somuttan soyuta - Ekonomiklik C) Hayatilik - Soyuttan somuta D) Açıklık - Soyuttan somut E) Somuttan soyuta - Açıklık

KPSS 2012 ) Tarih dersinde öğrencilerini, “Osmanlı Devleti’nin kuruluşuyla ilgili temel olgular bilgisi” kazanımına ulaştırmaya çalışan bir öğretmenin, derse girişte öğrencilerin dikkatini çekmek üzere aşağıdakilerden hangisini yapması, hedefe uygunluk ilkesi açısından daha uygundur? A) Öğrencilere “Osman Bey’in Söğüt çevresindeki tekfurlarla iyi ilişkiler kurmaya çabalamasının nedeni ne olabilir?” sorusunu sorması B) “Siz Osman Bey’in yerinde olsaydınız nasıl bir stratejiyle başlardınız?” şeklinde bir beyin fırtınası yaptırması C) Osman Bey ile Şeyh Edebali arasında kurulan güçlü bağı anlatan bir olayı, anekdotu anlatması D) Konuyla ilgili kavramları harita üzerinden anlatmaya başlaması E) Kuruluşta yerleşim yeri seçimiyle ilgili yaşanan bir soruna çözüm üretmelerini istemesi

KPSS- 2013 ) Bir sınıf öğretmeni, ilkokula yeni başlayan öğrencilerinin, zihinlerinde sayı kavramını oluşturmalarına yardımetmek için fasulye taneleri ile oluşturduğu kümelerle rakamları eşleştirmiştir. Buna göre, öğretmen aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisini kullanmıştır? A) Açıklık B) Bilimsellik C) Bilinenden bilinmeyene D) Somuttan soyuta E) Ekonomiklik

BAŞARILAR