ORTA ASYA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ

Asya Hun Devleti (M.Ö. 220- M.S. 300) Tarihte kurulan ilk Türk Devleti’dir. Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır. Teoman’dan sonra yerine oğlu Mete Han geçmiştir. Çinliler Türk akınlarına karşı koymak için Çin Seddi’ni yaptırdılar. Mete Han orduda 10’luk sistemi uyguladı. Günümüzde orduların çoğu hala bu sistemi kullanmaktadır.

Oğuz Kağan destanı önemli destanıdır. Tarihte ilk defa bütün Türkleri tek bayrak altında toplayan ilk Türk devletidir. Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılmışlardır ve Çinliler tarafından yıkılmışlardır. Kuzey Hunları Avrupaya giderek Avrupa Hun Devletini kurdular.

Kavimler Göçü (375) Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin baskısından kurtulmak için Kuzey Hun boyları  Karadenizin kuzeyine göç ettiler. Bu göç sırasında önüne çıkan milletler de  ileri doğru kaçtı. Tarihte devletlerin bu yer değiştirmesine “ Kavimler Göçü” denilmektedir. Göç eden bu Türkler Avrupa Hun Devletini kurdular.

Kavimler Göçü’nün Sonuçları: Gelen barbar kavimler Roma İmparatorluğunda düzeni alt üst ettiler .İmparatorluk 395’te ikiye ayrıldı. İlk çağın bitişi orta çağın başlangıcı olarak kabul edilir. Avrupada feodalite ( derebeylik) dönemi başlamıştır. Avrupa Türk kültürüyle tanıştı. Balkanlarda Türk devletleri kuruldu.

Göktürkler (552-658) Bumin Kağan 552’de Göktürk devletini kurdu. Ötüken başkent olmuştur. Türk adını kullanan ilk devlettir. Kendilerine ait Göktürk alfabesi isminde bir alfabeleri vardır. Göktürk adı Göktürk yazıtlarında Kök-Türk şeklinde yazılmıştır.

Kutluk Devleti ( II. Göktürk Devleti) ( 681-745 ) Göktürkler 50 yıl Çin hakimiyetinde yaşadıktan sonra Kutluk Han 681 den itibaren Göktürkleri yeniden bir araya getirerek 2. Göktürk Devletini  kurdu. Bu devlet en parlak dönemini Bilge Kağan, Kültigin ve vezir Tonyukuk zamanındadır. Göktürklerden günümüzü kalan en önemli eser Orhun Yazıtlarıdır.(Göktürk Kitabeleri).

Uygur Devleti ( 745-840 ) Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur. Manihizm’e inandılar. Bu inanışta et yemek ve savaşmak yasak olduğu için  savaşçı güçlerini kaybettiler. 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar. Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar.

Kağıt ve matbaayı Çinden öğrenip kullandılar. İlk tarım yapan Türklerdir. İlk defa saray-tapınak- mimari eser yaptılar. Kırgızlar tarafından 840 yılında yıkıldılar.

HAZIRLAYAN Ufuk YÖNDEM