ISL314 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE BİLİMSEL YAZIM 6. HAFTA ISL314 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE BİLİMSEL YAZIM Yrd. Doç Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ ozanbuyukyilmaz@karabuk.edu.tr

6. Hafta Anket Yöntemi

İçerik Giriş Anket Yöntemi Anket Türleri Anket Hataları

Giriş Günümüzde herhangi bir ankete taraf olmamış yetişkin yok gibidir. Değişik akademik, ticari ve resmi amaçlı anketler sık sık uygulanmakta ve anketler giderek günlük hayatın bir parçası haline gelmektedir.

Anket Yöntemi (1) En genel tanımıyla anket, cevaplandırıcının daha önceden belirlenmiş bir sıralamada ve yapıda oluşturulan sorulara karşılık vermesiyle veri elde etme yöntemi olarak tanımlanabilir. Anket sistematik veri toplama yöntemidir. Bu yöntemde veriler, önceden belirlenmiş insanlara, bir dizi soru sorarak elde edilir. Anket yöntemi ile çok farklı konularda veri toplamak mümkündür. İnsan davranışları, iş performansı, bilgi düzeyi, tercihler, tutumlar, inançlar duygular vb. sadece birkaçıdır.

Anket Yöntemi (2) Anket uygulamak için en az dört geçerli neden olduğu söylenebilir. Bunlar; Belirlenecek bir politika ya da hazırlanacak bir program için gerekli bilginin elde edilmesi için; İnsanların tutumları, bilgi düzeyleri, sağlık durumlarını vb. değiştirmeyi amaçlayan programların etkinliğinin değerlendirilmesi isteniyorsa; Alınan yönetsel kararların ve yapılan uygulamaların etkilerinin değerlendirilmesi için; Bir araştırmacının ihtiyaç duyduğu bilgiyi elde edebilmesi için;

Anket Yöntemi (3) Anket uygulama süreci aşağıdaki gibidir; Problemin ifade edilmesi, Deneklerin seçilmesi, Soru formunun düzenlenmesi, Soru formunun geçerliliğinin sorgulanması, Anket kapak sayfasının hazırlanması, Anket uygulama, Anket izleme çalışmaları.

Anket Yönteminin Özellikleri Araştırmacının tanımlamak istediği kitlenin her bir üyesi, eşit ya da bilinen bir olasılıkla seçilme şansına sahip olmalıdır. İhtiyaç duyulan doğruluk düzeyini başarabilmek için yeterli sayıda insan tesadüfi olarak örneklenmelidir. İnsanların doğru ve istekli bir şekilde cevaplayabileceği türde, açık ve kolay anlaşılır sorular sorulmalıdır. Örneklemdeki herkesin soruları cevaplaması sağlanmalı ya da soruları cevaplamayanlar anketle ölçülmek istenen özellikleri açısından soruları cevaplayanlardan farklı olmamalıdır.

Anket Türleri (1) Geleneksel Anket Türleri Geleneksel anket türlerine ilişkin bir sınıflamada temel alınacak ölçütlerden en önemlisi anketin nasıl yönetildiğidir. Eğer anket formu cevaplandırıcıya faks, posta yoluyla veya elden ulaştırılıyorsa ve anketin doldurulmasında inisiyatif cevaplandırıcıya bırakılıyorsa bu durumda "cevaplayıcının yönettiği" bir anket söz konusudur.

Anket Türleri (2) Geleneksel Anket Türleri Bu tür anketleri üç ana grupta toplamak mümkündür. Posta/kargo yoluyla formları deneklere gönderme: bu yol deneklerin coğrafi olarak çok geniş alana yayıldıkları, faks, bilgisayar gibi çağdaş iletişim araçlarına ulaşma imkanlarının olmadığı durumlarda tercih edilir. Geniş kitlelere ulaşmak için kullanılabilecek bir yoldur. Özellikle bireylere ilişkin çalışmalarda kullanılabilir.

Anket Türleri (3) Geleneksel Anket Türleri Bu tür anketleri üç ana grupta toplamak mümkündür. Faks yoluyla formları deneklere gönderme: resmi ve özel kurumlarda yaygın olarak kullanılan bir iletişim aracı olduğundan kullanımı ancak bu mekanlarla sınırlıdır. Buna karşılık eğer denekler belli bir bölgede-mekanda yoğunlaşmışsa, bu durumda formu elden bırakıp almak bir başka seçenek olarak düşünülebilir.

Anket Türleri (4) Geleneksel Anket Türleri Bazı durumlarda anket formu anketör tarafından doldurulur. Bu durumda "araştırıcının yönettiği" anket türlerinden söz edilir. En yaygını, özellikle pazarlamacıların sıkça başvurdukları bir yöntem olan "telefonla anket"tir. Telefonun yaygın olması ve görece ucuzlamasına bağlı olarak toplumun her katmanına artık bu yöntemle ulaşılabilmektedir.

Anket Türleri (5) Modern Anket Türleri E-Posta Anketleri Hız ve maliyet açısından getirdiği avantajların yanında, internet bağlantısına sahip olanların toplam nüfus içindeki oranının yıllar itibariyle hızla artması sebebiyle yaygınlaşan bir anket türü olarak ortaya çıkmaktadır.

Anket Türleri (6) Modern Anket Türleri E-posta anketleri görece hızlı ve düşük maliyetli olmalarının yanında şu kolaylıkları da sağlar; cevaplayıcıya internete bağlanabildiği her an ankete cevap verme kolaylığı sağlaması, e-posta sahibi olanların günde en az bir kere postalarını kontrol etmesi sebebiyle anketi gözden kaçırmasının imkansızlığı, anket formu elimize geçmedi bahanesinin ortadan kalkması, sanal ortamın getirdiği rahatlıkla nesnelliğin artması, telefon gibi araçlarla karşılaştırıldığında zaman sınırının olmaması,

Anket Türleri (7) Modern Anket Türleri E-posta anket yönteminin zayıf yönleri ise; sadece e-postası olan deneklere uygulanabilir olmasının getirdiği kısıtlama, e-postaya sahip olanların bir kısmının gerçekten e-posta ve bilgisayar kullanımı konusunda yeterli olmamaları, herhangi bir zorlama olmaması sebebiyle cevaplandırıcının anketi görmezden gelme ve dikkate almama ihtimalinin varlığı

Anket Türleri (8) Modern Anket Türleri İnternet (Web) Anketleri Bu tür anketler giderek yaygınlık kazanmaktadır. E-postadan ayrıldıkları nokta, kişiye özel olmamaları yani doğrudan kişilere ulaşamamalarıdır. Buna karşılık internette her sayfanın düzenli ziyaretçilerinin yanında düzenli arama yapan kullanıcı sayısı da artmaktadır.

Anket Türleri (9) Modern Anket Türleri İnternet (Web) Anketleri Buna bağlı olarak internet ortamında gerçekleştirilen akademik, ticari ve siyasi içerikli anket sayısı artmaktadır. Yöntemin yaygınlaşmasının bir başka sebebi ise e-gruplarının artması ve gruba gönderilen anketin bütün üyelere aynı anda ulaşmasıdır.

Anketlerde Hata (1) Bir anketi değersiz kılabilecek hata kaynakları dört ayrı başlık altında toplanabilir.; Kapsam hataları Örnekleme hataları Ölçüm hataları Cevaplamama hataları

Anketlerde Hata (2) Kapsam Hatası: Örneklemin seçildiği liste ya da çerçeve, araştırmacının ilgilendiği kitlenin tüm üyelerinin içermediği zaman oluşur. Eğer hakkında bilgi toplamayı planladığınız topluluğa hedef kitle, örneklemi seçeceğiniz listeyi anket kitlesi olarak tanımlarsak, kapsam hatası bu iki kitle arasındaki farktır.

Anketlerde Hata (3) Örnekleme Hatası: Etkisi azaltılabilmekle birlikte hiçbir zaman tam olarak ortadan kaldırılamayacak bir hata türüdür. Hedef kitledeki herkes ankete dahil edilmediği sürece örnekleme hatası kaçınılmazdır. Bu hata türünü örneklem büyüklüğünü arttırarak kontrol etmek mümkündür.

Anketlerde Hata (4) Ölçüm Hatası: Verilerin toplanması safhasında gerçekleşebilir. Ankete verilen cevaplar çeşitli nedenlerle insanların gerçek görüşlerini yansıtmıyorsa bu hata oluşur. Örneğin; bir okulda öğretmenin ne sıklıkla sınav yaptığı sorusuna, üç ayda bir izleme testi yapılan bir sınıftaki öğrencilerin bazılar “nadiren” bazıları ise “düzenli” cevabını verebilirler. Ölçüm hatası anket sorularının yanı sıra, anket yöntemi, anketör ve anketin uygulandığı kişilerden de kaynaklanabilir.

Anketlerde Hata (5) Cevaplamama Hatası: Örnekleme dahil olan kişilerden anketi cevaplayan ve cevaplamayanlar arsında, ankete konu olan özellikler açısından farklılıklar bulunması veya örnekleme dahil olan kişilerin önemli bir kısmı ile görüşülmemesi durumlarında ortaya çıkar.

Kaynakça Antunışık, Remzi, Coşkun, Recai, Bayraktaroğlu, Serkan ve Yıldırım, Engin (2005) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı, 4. Baskı, Sakarya Kitabevi, Sakarya. Erkuş, Adnan (2009) Davranış Bilimleri için Bilimsel Araştırma Süreci, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara. İslamoğlu, Hamdi ve Alnıaçık, Ümit (2013) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 3. Baskı, Beta Basım, İstanbul. Kıncal, Remzi Y. (2010) Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.

Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim…