BÖLÜM 5
Duyu organlarımızın öğrenmedeki önemi: ARAÇ GEREÇLERİN ÖĞRETİMDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Öğrenmede hangi duyu organının daha etkili olduğunu bilmek öğretim sırasında kullanılacak materyallerin hazırlanmasına, seçilmesine ve kullanılmasına rehberlik eder. Duyu organları ile öğrenilenler içerisinde en önemlisi görsellerdir. Farklı öğrenme biçimine sahip öğrenciler için daha çok duyu organına hitap edilmelidir. Duyu organlarımızın öğrenmedeki önemi:
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 1. Çoklu öğrenme ortamı sağlama
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 2. Öğrencilerin farklı öğrenme ihtiyaçlarını karşılama Her öğrenci kendilerine sunulan öğretim etkinliklerinden öğrenme ihtiyaçlarına ve öğrenme biçimine uygun olanlardan daha fazla faydalanabilir. Örneğin bazı öğrenciler sözel yolla kolay öğrenirken, bazıları görerek, bazıları okuyarak, bazıları da yaparak-yaşayarak en iyi öğrenirler.
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 3. Dikkati çekme
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 4. Hatırlamayı kolaylaştırma (İkili Kodlama)
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 5. Soyut durumları somutlaştırma İnsan zihni ne kadar gelişirse gelişsin, soyut olan nesneleri, varlıkları veya sözel yolla anlatılan bilgileri somutlaştırmakta zorluk çeker. insanların hakkında fazla bilgiye sahip olmadıkları bir nesne veya olayı, sadece kendilerine verilen sözel bilgilerle, zihinlerinde canlandırmaları oldukça zordur. Öğretim materyalleri deney, örnek, şema, şekil, tablo gibi yöntemlerle bilgiyi somutlaştırarak öğrenmeyi kolaylaştırırlar.
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 6. Zamandan tasarruf sağlama
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 7. Güvenli gözlem yapma Örneğin, deprem, yangın, yanardağ patlaması gibi olayları gerçekleştikleri ortamda ve anda gözlemlemeye çalışmak veya vahşi hayvanları bulundukları ortamlarda gözlemlemek oldukça tehlikelidir. Bu tür durumlarda, özellikle televizyon, video veya bilgisayar yardımıyla tehlikeli olabilecek olaylar sınıf ortamına taşınarak öğrencilerin olayın gerçekleşmesini güvenli bir şekilde gözlemlemeleri sağlanabilir.
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 8. İçeriği tutarlı şekilde sunma Öğretmenler çoğu zaman aynı dersi birden fazla şubede anlatmak zorunda kalmaktadır. Bu tür durumlarda, her sınıfta öğrencilere verilen bilgilerin, örneklerin ve açıklamaların mümkün olduğunca birbirine benzer ve eşdeğer olması gerekir.
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 9. Tekrar tekrar kullanabilme Örneğin bir gösterinin yapılışını videoya almış olan bir öğretmen, her sınıfta yeniden deneyi yapmak ve fazladan madde ve malzeme harcamak zorunda kalmadan öğrencilere güvenli bir şekilde deneyi izletebilir. Sağlam bir şekilde hazırlanmış ve üzerinde eklemeler veya çıkarmalar yapılabilecek nitelikte olan bir materyal eksikleri giderilerek uzun yıllar öğretim aracı olarak kullanılabilir
ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİME SAĞLADIĞI FAYDALAR 10. İçeriği basitleştirme Bazı durumlarda öğrencilere sözel olarak anlatılan içerik onlar için son derece karmaşık olabilir. Bu tür durumlarda basit bir şekil veya model ile rahatlıkla anlatılabilecek bir konunun öğrencilere sözel yolla kavratılmasında güçlük çekilir. Örnek: Göz modeli Çimlenme Mevsimlerin değişimi Çiçeğin açması
Araç-gereçlerin öğretime sağladığı yararların yanı sıra öğretmene sağladığı yararlar da vardır: Açıklamalar için harcadığı zaman azalır Tahta kullanımı için harcanan zamandan tasarruf Farklı türde öğrenen öğrencilere çok farklı şekillerde içeriği sunma / çok sayıda örneği daha kısa sürede sunma Deney düzeneği hazırlamak için zaman harcamaya gerek kalmaz Daha kaliteli çizimler, çizim için için harcanan vakitten tasarruf Etkinlikleri/görselleri/ şemaları istediği kadar tekrar şansı vb…
ARAÇ-GEREÇ SEÇİMİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN UNSURLAR
Edgar Dale’nin Yaşantı Konisi
Dale’in yaptığı bu sınıflamanın dayandığı bilimsel ilkeler : Öğrenmeye katılan duyu organlarının sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenilir ve öğrenilenler o derece kalıcı olur. En iyi öğrenilen şeyler, kendi kendine yaparak-yaşayarak öğrenilen şeylerdir. Öğrendiğimiz şeylerin çoğunu gözlemlerimiz yardımıyla öğreniriz. En iyi öğretim somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru giden öğretimdir.
ARAÇ-GEREÇ SEÇİMİNDE ETKİLİ UNSURLAR Hedef Öğretmenin
1. Öğretim Hedefleri ve Araç-Gereç Seçimi BİLİŞSEL DUYUŞSAL DEVİNİŞSEL Bilgi Alma Uyarılma Kavrama Tepkide Bulunma Kılavuzla Yapma Uygulama Değer Verme Beceri Analiz-Sentez Örgütleme Duruma Uyarlama** Değerlendirme Nitelenme Yaratma
a) Bilişsel Kazanımlar ve Araç-Gereç Seçimi Sözel bilgi: Görsel, grafik, ders yazılımı, ses kaydı (bilgi) Ayırt etme becerisi: gerçek eşya, model (bilgi , kavrama) Kavram ve ilke öğrenme: Gerçek örnek, resimler, görsel eşyalar, çalışma yaprakları (kavrama-uygulama)
a) Duyuşsal Kazanımlar ve Araç-Gereç Seçimi Belgeseller, filmler, videolar, doğrudan etkinlikler
a) Psikomotor Kazanımlar ve Araç-Gereç Seçimi Videokasetler, CD, DVD, Bilgisayar, Televizyon, doğrudan etkinlikler
2. Öğretim Yaklaşımı, Yöntemi ve Araç-Gereç Seçimi KAZANIM NİTELİĞİ ÖĞRETİM STRATEJİ ve MODELİ YÖNTEM-TEKNİK ÖĞRETİM TEKNOLOJİ, ARAÇ-GEREÇ VE MATERYALLERİ Ezberleme, tanıma, hatırlama, ifade etme, açıklama, örnek verme Sunuş Yolu Anlatım Soru-cevap Gösteri Tepegöz Yazı Tahtası Bülten Tahtası Döner Levha Episkop Slayt Makinesi Modeller TV, video, VCD Çizgi-iki-üç boyutlu resimler Afiş, poster Power-point Ders kitapları Keşfetme Neden? Niçin? Niye? Nasıl? Buluş Yolu tartışma örnek olay grup tartışmaları soru – cevap çember zıt panel münazara açık oturum beyin fırtınası altı şapkalı düşünme Çalışma Yaprakları Kavram-Bilgi Haritaları Anlam Çözümleme Tabloları Kuklalar Grafikler Bulmacalar Etkileşimli TV Yazı tahtası Akıllı Tahta Eğitim Yazılımları Dergiler Sunum araçları
Öğretim Yaklaşımı, Yöntemi ve Araç-Gereç Seçimi KAZANIM NİTELİĞİ ÖĞRETİM STRATEJİ ve MODELİ YÖNTEM-TEKNİK ÖĞRETİM TEKNOLOJİ, ARAÇ-GEREÇ VE MATERYALLERİ İlkeleri kullanma, genelleme yapma, problem çözme, karar verme, uygulama yapma analiz, sentez, değerlendirme Araştırma – İnceleme örnek olay, gösterip yaptırma, problem çözme, soru – cevap, beyin fırtınası, rol yapma, problem çözme deney, Gösteri gezi-gözlem. Proje Kamera Video Sunum araçları (Tepegöz, Powerpoint, datashow, TV, vb.) Dijital Fotoğraf Makinesi Bilgisayar İnternet Eğitim yazılımları Akıllı Tahta Bülten Tahtası Çalışma Yaprakları Kavram-Bilgi Haritaları Anlam Çözümleme Tabloları Modeller Numuneler Sergiler Gazete kupürleri Tüm düzeydeki kazanımlar Çoklu Zeka Kuramı Tüm Yöntem ve Teknikler Tüm öğretim teknoloji, araç-gereç ve materyalleri Tam Öğrenme Modeli
3. Öğrenci Özellikleri ve Araç-Gereç Seçimi Çoklu Zeka Farklı öğrenme biçimlerine sahip bireylerin öğrenme tercihleri ve öğretim sırasında en fazla faydalanacakları araç-gereç ve materyaller de farklı olacaktır. Sözel yolla öğrenenler yazılı materyallerle ve dinleyerek öğrenmeyi tercih ederken, Görsel yolla öğrenenler grafik, şekil, tablo, resim, slâyt gibi materyallerle öğrenmeyi, Devinişsel öğrenme biçimine sahip öğrenenler ise yaparak-yaşayarak veya gözlemleyerek öğrenmelerine olanak sağlayan öğretim araçlarını tercih etmektedirler.
4. Öğretmenin Tutumu ve Araç-Gereç Seçimi Öğretim materyali olarak nelerin kullanılabileceği konusunda seçim yapacak olan öğretmen öncelikle seçeceği materyallerin faydasına inanmalı, daha sonra da o materyali kullanma konusunda yeterli bilgi ve beceriye sahip olmalıdır
5. Ortam Özellikleri ve Araç-Gereç Seçimi Ortamın özellikleri: Fiziki: Büyüklük, ışık alma düzeyi, ısı ve havalandırması, duvarların rengi, akustiği, oturma düzeni, öğrenci sayısı vb. Psikolojik: baskıcı ya da hoşgörülü gibi öğretmenin sınıf yönetimindeki tutumu, sınıfın demokratikliği, güvenliği vb.
Dinleme ve Görmeye Yönelik Oturma Düzenleri
Tartışmaya Dayalı Oturmalı Düzenleri (“U” Düzeni)
Grup Etkinliklerine Dayalı Oturmalı Düzenleri
F. Okul Bütçesi-Zaman ve Araç-Gereç Seçimi Kullanılmak istenen araç-gereç veya materyallerin okul bütçesiyle karşılanabilecek nitelikte olmasına dikkat edilmelidir.
ARAÇ-GEREÇ KULLANMADA TEMEL İLKELER: Eğitim araçları, öğretim amaçlarını dikte etmekten çok izletmelidir. Esas olan araç değil eğitimdir. Araç sadece eğitimi desteklemek, zenginleştirmek veya basitleştirmek için kullanılan bir ögedir. Öğretmenler genellikle alışık oldukları çalışma şeklinden kolay kolay vazgeçmek istemezler. Bu nedenle eğitim araçlarının kullanımında değişiklik yapmak zaman ve çaba gerektirir. Eğitim araçları hiçbir zaman öğretmenin yerini tutamazlar. Öğretmenin yükünü hafifletirler ona eğitim sırasında yardımcı olurlar. Hiçbir eğitim aracı diğerinden üstün değildir. Bir aracın değeri, hizmet ettiği eğitsel amaca ulaştırma derecesine bağlıdır. Eğitim araçlarının değişik kullanma şekilleri vardır. Öğretmen bu kullanım şekillerini bilmeli ve ona göre hareket etmelidir.
Eğitim araçlarının kullanılması sırasında dikkate alınması gereken temel ilkeler:
Derslerde eğitim araçlarını kullanma basamakları:
Araçlara Dayalı Olarak Yapılan Öğretimin Ortaya Çıkarabileceği Olası Sınırlılıklar: 1. Öğrencilerin düşünmelerini azaltabilir, 2. Aracın temini pahalı olabilir, sürekli taşınması zahmetli olabilir, 3. İstenilen her aracı anında etkili bir şekilde kullanmak için gerekli zaman ve hazırlık yeterli olmayabilir.