PHILLIPS EĞRİSİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ANALİZİ Sezgin TURKAN Umut TÜMER

İÇERİK Giriş Gelişme Sonuç Phillips Eğrisi Tanımı ve Analizi Kısa-Dönem Etkiler Uzun-Dönem Etkiler Gelişme Türkiye’de Enflasyon ve İşsizlik ilişkisinin dönemsel incelemeleri 1970-1980 Dönemi Analizi 1981-1988 Dönemi Analizi 1988-1999 Dönemi Ekonometri Analizi 2001 Sonrası Analiz Phillips Eğrisi Karşıtı görüşler Sonuç

PHILLIPS EĞRİSİ Bir ekonomide işsizliği azaltmak amacına yönelik olarak alınan toplam talebi artırıcı önlemler enflasyon oranını yükseltmekte, aksine enflasyon oranını düşürmek için alınan önlemler de işsizliği artırmaktadır. Bu durum, ekonomiyi yönetenleri bir ikilemle karşı karşıya bırakmaktadır.

PHILLIPS EĞRİSİ Bu söyleneni açıklamak için Phillips'in kullandığı eğri de iktisat literatüründe Phillips Eğrisi olarak tanınmış ve isim yapmıştır. Phillips eğrisi bir ekonomide işsizliği azaltmak için alınacak önlemlerin nominal ücretleri yükselttiğini, aksine işçi ücretlerinin düşmesi durumunda (toplam talebi azaltıcı önlemler nedeniyle) da işsizliğin arttığını ortaya koymaktadır.

PHILLIPS EĞRİSİ Kısa Dönem Phillips Eğrisi; beklenen enflasyon ve doğal işsizlik oranı sabitken, enflasyon oranı ve işsizlik oranı arasındaki ters yönlü ilişkiyi göstermektedir.

PHILLIPS EĞRİSİ Uzun Dönem Phillips Eğrisi; beklenen enflasyon ve gerçekleşen enflasyon oranları birbirine eşit olduğu zaman enflasyon oranı ile işsizlik oranı arasındaki ilişkiyi gösteren bir eğridir. Uzun dönem phillips eğrisi doğal işsizlik oranı düzeyinde çizilecek dik bir doğru ile gösterilebilir.

PHILLIPS EĞRİSİ Doğal İşsizlik Oranındaki Değişme; birçok nedene bağlı olarak değişebilir. Örneğin ekonomideki yapısal değişiklikler, ülkenin demografik özelliklerindeki değişiklikler (Nüfus artık oranının düşmesi gibi) teknolojik yenilikler gibi faktörler arasında sayılabilir. Doğal işsizlik oranında ortaya çıkacak bir değişme is hem uzun dönem hem de kısa dönem Phillips eğrilerinin yer değiştirmesine sebep olur.

Phillips Eğrisinin Uzun Dönem Analizi

Türkiye’de Enflasyon ve İşsizlik Phillips eğrisi enflasyon ve işsizlik arasındaki ters ilişkiden bahsetmektedir. Bu yaklaşım yüksek enflasyonun düşük işsizlik oranının oluşmasına katkıda bulunarak ekonomik büyümeyi olumlu etkilediğini varsayar.

Dönemsel Analiz (1970-1980) Türkiye ekonomisinin tipik dışa kapalı ekonomilerin bütün özelliklerini gösterdiği 1980’li yıllara kadar olan dönemde, büyüme ve sanayileşme politikalarının temelini ithal ikameci sanayileşme stratejisi oluşturmuştur. 1970 yılında yapılan devalüasyon ve çok önemli bir sanayi girdisi olan petrolün 1970’li yıllar boyunca fiyatının sürekli artması, ithal ikameci sanayileşmenin gereği olarak yapılan ara ve yatırım malları ithalatının pahalılaşmasına neden olmuş ve enflasyondaki artışın temelini oluşturmuştur.

Dönemsel Analiz (1970-1980) Sonuç olarak; sanayileşmenin ve büyümenin kuşkusuz ekonomik ve sosyal bir çok faktörden etkilendiği 1970’li yıllarda enflasyon büyümeyi yavaşlatıcı bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Ara mallarda yaşanan enflasyon, ithal ikameci sanayileşmeyi yavaşlatmıştır, bu nedenle de yapılacak yeni yatırımları, dolayısı ile de düşmesi beklenen işsizlik oranlarının değişmemesini sağlamıştır. Bu nedenle Phillips Eğrisi analizinin öngördüğü ters etki bu dönemde oluşan müdahaleler nedeniyle işlev dışı kalmıştır. Enflasyon artarken, işsizsizlik oranları düşmemiş, aynı zamanda gereken büyüme sağlanamamıştır

Dönemsel Analiz (1981-1988) 24 Ocak kararlarının genelde etkilediği 1981 ve 1988 yılları arasında kalan dönem enflasyon ve büyüme çerçevesinde incelendiğinde, ilk üç yılda enflasyonun önemli ölçüde aşağı çekildiği görülmektedir. Artan kamu açıkları nedeni ile hızlı parasal genişleme ve ücret dışındaki maliyet öğelerinde meydana gelen artışlar enflasyondaki yükselmenin kaynağını oluşturmuştur.

Dönemsel Analiz (1981-1988)

Dönemsel Analiz (1988-2000)

Dönemsel Analiz (1988-2000) R değeri 1 ile -1 arasında bir değişkendir. Eksi sonuç negatif ilişkiyi, artı sonuç ise değişkenler arasındaki pozitif ilişkiyi belirtir. 1 ve -1 yakın olması güçlü bir ilişkiyi, 0 a yakın olması ise zayıf bir ilişkiyi simgeler. Yukarıdaki veriler için Pearson Korelasyon Katsayısı -0,166179'dur.Yani  Türkiye'de 1988-2000 döneminde enflasyon oranı ile işsizlik oranı arasında Phillips Eğrisi'nin ifade ettiği gibi ters yönlü biri ilişki vardır ama bu ilişki oldukça zayıftır.

2001 Krizi sonrası ve Phillips Eğrisi YIL Enflasyon Oranları İşsizlik Oranları   2001 88,6 8,3 BİR ÖNCEKİ YILIN 2002 30,8 10,3 ARALIK AYINA 2003 13,9 İŞSİZLİK 10,5 GÖRE DEĞİŞİM 2004 13,8 ORANLARI (%) 2005 4,54 2006 11,58 9,9

2001 Krizi sonrası ve Phillips Eğrisi 2001 Krizi sonrası uygulanan IMF destekli ekonomik programlar ve hükümetin cari açığı, enflasyon yerine büyük özelleştirme gelirleri ve dış borç ile finanse etme kararlığı son beş yılda enflasyonun hızlı bir şekilde tek haneli rakamlara düşmesini sağladı. Bu dönemde indirilen enflasyonun sonucu olarak işsizlik oranlarında yükselme oldu.

Phillips Eğrisi Analizine Karşıt Görüşler Friedman ise Phillips eğrisinin geçici bir olgudan başka bir şey olmadığını savunmaktadır. Uzun dönemde enflasyon ile işsizlik arasında bir karşılıklı alış-veriş ilişkisi mevcut değildir.

Phillips Eğrisi Analizine Karşıt Görüşler 73 yaşındaki Amerikalı akademisyen, enflasyon-işsizlik ilişkileriyle ilgili çalışmalarıyla tanınıyor. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisine göre, Profesör Phelps, enflasyonun işsizlikten kaynaklandığını belirlemekle kalmadı, işçi ve işverenin ücret beklentilerinin de hayat pahalılığına katkısı olduğunu gösterdi. Edmund Phelps 2006 yılında enflasyon ve işsizlik arasındaki zıt yönlü ilişkinin olduğuna dair Philips eğrisinin doğru çıkmaması üzerine yaptıkları çalışma ile Nobel ödülü almıştır.

SONUÇ Sonuç olarak biz bu yazımızda Phillips eğrisinin işlevi ve Phillips eğrisinin Türkiye ekonomisindeki işsizlik oranı ve enflasyon oranındaki orantıya uygunluğunu analiz etmeye çalıştık. Bu analizin mantığında enflasyon ve işsizlik ters orantıda, enflasyonun artışı ile düşüşe geçen işsizlik oranının aynı zamanda ülkeye iş gücü olarak yansıması ve toplam üretimdeki artış olarak yansıdığına ulaştık. Türkiye’de dönemlere bakıldığında 1951 sonrası 1988 e kadar olan dönemde ki enflasyona veya üretime olan devlet müdahaleleriyle analizdeki ters orantı işlevi Türkiye ekonomisinde doğru sonuçlar verdiğini söyleyemeyiz.

SONUÇ 1988 sonrası döneme bakıldığında 1994 yılında dış borç açığı nedeniyle oluşan krizin etkilerini analize dahil etmediğimizde Phillips eğrisinin ters orantı ilişkisinin geçerli olabileceğini söyleyebiliriz. Özellikle 2001 krizi sonrası enflasyona olan devlet müdahalesinin enflasyonu %10’un altına kadar çektiği fakat bunun etkilerinin işsizlik oranları üzerinde yükselişe sebep olduğu açıktır. Phillips eğrisi kısa dönemde uygulanabilir sonuçlar vermesine rağmen uzun dönemde işsizlik oranının doğal işsizlik oranına ulaşacağı görüşünden dolayı yanlış sonuçlar vermektedir. Yazımızın son kısmında da bu ters görüşleri açıklamaya çalıştık.