FİNANSAL OPERASYONLAR DOKUZUNCU BÖLÜM FİNANSAL OPERASYONLAR

İşletmelerin varlığını sürdürebilmesi ve amaçlarına ulaşması, finansal yapıları ile yakından ilgilidir. Enflasyon Finansal Risk

İşletmelerin hedefleri; Kar elde etmek Topluma hizmet etmek Çalışanların güvenliğini sağlamak Müşteri ilişkilerinin üst düzeyde devamı Likidite sağlamak İşletmenin devamlılığını sağlamak - Faliyetlerin Sürekliliği Hissedarların refahını maksimize etmek - Kar payı artışları. ***BÜYÜME

BÜYÜME İşletmelerde Büyüme Nüfus artışı Teknoloji Piyasalarda genişleme Yeni ürünler Talebin artması Üretimin artması Piyasa payı rekabeti BÜYÜME

Devamlı olarak kendilerini yenilemeyen ve büyümeyen işletmeler yok olmaya mahkumdur. Bu amaçla işletmeler kendilerine bir finansal program hazırlamak zorundadırlar. Bu programın amaçları; Her an yeterli ölçüde nakit durumuna sahip olmak, yani ödemelerini yapabilmek için yeterli ölçüde likiditeye sahip olmak (kredibilite), İşletmenin gelişmesi ve yeni donanım tedariki için gereken finansmanı önceden tahmin etmek,

Zamanla işletme içi – işletme dışı faktörler nedeni ile işletmelerin finansal durumlarında olumlu yada olumsuz değişiklikler olabilir. İşletmelerin lehine olan gelişmeler titizlikle değerlendirilmeli, Eğer gelişmeler olumsuz ise, önce işletmenin yapısını bozan finansal hastalığın ortaya çıkarılması ve daha sonrada tedavi edilmesi gerekir.

İşletmelerde görülen finansal hastalıklar (dengesizlikler) şöyle sıralanabilir : Sürekli nakit sıkıntısı çekilmesi, Sürekli zarar edilmesi, Yeterli bir rantabilite sağlanamaması, Fazla stok, Fazla ve gereksiz donanım, Aşırı yayılma, Sıkıntıları geçici önlemlerle giderme, Finansal denetim yetersizliği.

Finansal Operasyon Bir işletmenin verimli bir şekilde çalışması ve bütün faaliyetlerinde verimli bir hale gelebilmesi için alınan tüm önlemlere ve girişilen tüm çalışmalara finansal operasyonlar denir. (Verimlilik) Finansal operasyonların amacı, işletmeyi düştüğü kötü durumdan kurtarmak, yeniden verimli bir biçimde çalışmasını sağlamak ile bunu sürdürmek, işletmenin amaçları doğrultusunda kar etmesini ve büyümesini sağlamaktır. Kısaca finansal operasyonlar, özel durumlar nedeni ile alınan finansal önlemlerdir.

Finansal Operasyon İşletmenin kendi iç bünyesinde yapılarak, işletmenin finansal durumu düzeltilmeye çalışılır. İşletmenin büyümesi ve diğer işletmelerle birleşmesi yolu ile de yapılabilir.

Büyüme Günümüzde ekonomik koşullar, işletmeleri büyümeye zorlamaktadırlar. Küçük işletmelerin, devamlı olarak büyüyen ve hızlı teknolojik değişimlerin yaşandığı bir ortamda varlıklarını sürdürmeleri mümkün değildir.

Büyüme Nedenleri İşgücü Hammadde Sermaye Üretim

İşletmeleri büyümeye iten nedenler: Hammadde teminindeki kolaylıklar; Büyük işletmeler daha kolaylık ve daha uygun koşullarda hammadde satın alabilmektedirler. Küçük işletmeler, küçük partiler halinde yüksek maliyetle hammaddeyi tedarik ederler.

İşletmeleri büyümeye iten nedenler: Büyük işletmelerde birim maliyet daha düşüktür; Toplam sabit giderler üretilen mallara dağıtıldığından, küçük işletmelere oranla, büyük işletmeler çok daha küçük birim maliyetlerine ulaşırlar.

İşletmeleri büyümeye iten nedenler: Satış işlemindeki üstünlükler; Satış işleminde de büyük işletmeler birtakım üstünlüklere sahiptirler. Büyük işletmelerde birim başına düşen satış masrafları azdır. Fiyatı belirleyebilirler.

İşletmeleri büyümeye iten nedenler: Faaliyetleri çeşitlendirerek riski azaltma; Düşük büyüme hızı ve durgun bir sektördeki firmanın daha hızlı büyüyen ve daha karlı sektörlere yatırım yapmak suretiyle faaliyet konularını çeşitlendirmesi, riski azaltarak karlılığını artırmasını sağlar.

İşletmeleri büyümeye iten nedenler: Vergi avantajı sağlama; Karlı bir firma, zararda bir firma ile birleştiğinde, birleşme sonucu karlı firmanın dönem net karı ile zararda olan firmanın zararı aynı tabloda gösterileceğinden, vergi matrahından bir düşüm söz konusu olacaktır.

İşletmeleri büyümeye iten nedenler: Güç kazanmak; Büyük işletmelerin resmi daireler ve yerel yönetimler karşısındaki durumları da güçlüdür. Hükümetlerle kolaylıkla temas kurabilirler. OPTİMAL BÜYÜME !

Büyüme 1. İç Büyüme: İşletmenin sermaye ve teknoloji yolu ile yaptığı, işi genişletmesi şeklinde olan büyümedir. Bu çeşit büyüme zamanla ve yavaş yavaş gerçekleştiğinden, bunun planlaması ve işletmenin yeni duruma uyum sağlaması kolay olur. 2. Dış büyüme ise; bir işletmeye başka bir işletmenin alınması veya işletmenin başka işletme ile birleşmesi şeklinde olan büyümedir. Bu durumda ani bir büyüme söz konusudur.

Sermaye Artırımı Yolu İle İç Büyüme Bir işletmenin sermayesini artırma zorunluluğu, iş hacminin büyümesinden veya büyütülmesinden yada finansal yapısının yeniden düzenlenmesinden doğar.

İşletme sermayesini arttırma yöntemleri; İşletmeye yeni likit değerler getirilmesi, İşletmeye yeni ayni değerler getirilmesi, Yedeklerin ve dağıtılmamış karların öz sermayeye eklenmesi, Borçların konsolidasyonu, diğer bir deyişle, işletmeden alacaklı olanlara, alacaklarının karşılığı olarak hisse senedi verilmesi, Kar paylarının hisse senedine dönüştürülmesi.

Birleşme Yolu İle Dış Büyüme Bağımsız işletmeler ya tamamen yada belirli alanlarda birleşerek yeni işletmeler oluştururlar. İşletmelerin birleşmelerindeki temel amaç ekonomikliktir. İşletmeler kar amacıyla kurulduklarından, bu amaca ulaşmak için rekabet şartlarını lehlerine geliştirmeye çaba gösterirler.

İşletme büyümelerini yönlerine göre sınıflandırmak mümkündür; Yatay büyüme, Dikey büyüme, Ortak merkezli büyüme, Kümeli büyüme.

A) Yatay Büyüme Benzer mal ya da hizmet üreten ya da pazarlayan işletmelerin bir araya toplanması ile yatay büyüme gerçekleşir. Yatay büyüme ile, piyasaya girme kolaylığı, piyasayı etkileyebilme, üretimi kontrol edebilme ya da hammadde kaynaklarını kontrol edip etkin kullanma gibi avantajlar sağlanabilir.

B) Dikey Büyüme Geriye Doğru Dikey Büyüme: Daha önce satın alınan girdilerin işletme tarafından üretilmesi. İleriye Doğru Dikey Büyüme: İşletmenin ürettiği mallar için satış organizasyonu kurması. Giysi üreten bir işletmenin bayii ve mağazalarda satış yapmak yerine satış mağazası açması.

C) Ortak Merkezli Büyüme Ortak merkezli büyüme, dağıtım kanalları, ürün hattı, teknoloji düzeyindeki hizmet yada ürünleri benzer olan iki ve daha fazla işletmenin birleşmesiyle ortaya çıkar. Örnek: Binek otomobil üreten bir işletmenin, kamyon, otobüs, minibüs üreten bir başka işletme ile birleşip faaliyetlerini genişletmesi.

D) Kümeli Büyüme Kümeli birleşme birbirinden farklı ürün yada hizmet üreten iki yada daha fazla işletmenin birleşmesini ifade eder. Kümeli birleşmede riskin dağıtılması, başka bir ifade ile yatırımın birbiriyle ilişkisi olmayan alanlara yönlendirilmesiyle risk azalması sağlanmaktadır. Örnek: Zorlu Holding’in teknoloji ve tekstil ile başlayan faaliyet alanları zamanla yabancı ortaklarla birlikte enerji sektörüne de yayılmıştır, ve bu sayede risk sürekli olarak dağıtılmaktadır.

İşletmelerin Büyümelerinde İşbirliği Türleri Füzyon Centilmenlik Anlaşmaları Konsorsiyum Kartel Tröst Holding

1. Füzyon Büyük bir işletmenin, bir yada daha fazla sayıda küçük işletmeyi satın alması anlamına gelir. Bu terim işletmelerle ilgili bütün birleşme şekillerini kapsayacak şekilde de kullanılmaktadır. Füzyon olayını diğer birleşme şekillerinden ayıran temel ölçüt, işletme sahipliği birleşmesinin söz konusu olmasıdır. Füzyon yolu ile birleşen işletmelerin hukuki varlıkları tamamen ortadan kalkar ve yeni bir işletme doğar.

Füzyonu gerektiren nedenler üç kısımda düşünülebilir; a - Üretim İle İlgili Nedenler b - Piyasa İle İlgili Nedenler c - Finansal Nedenler

Üretim İle İlgili Nedenler Teknik donanımı teknolojik gelişmenin gereklerine uydurmak, Üretim konusunda elde edilen tecrübeleri birleştirmek ve geliştirmek, İşletmelerin ürettikleri ürünlerin birbirini tamamlar nitelikte olmasını sağlamak.

Piyasa İle İlgili Nedenler Alım ve satımları rasyonelleştirmek, Satış hacmini arttırarak, birim başına düşen satış giderlerini azaltmak, Geniş piyasa araştırmaları yapmak ve büyük reklam kampanyalarına girmek, Aynı üretim konusunda rekabeti ortadan kaldırmak.

Finansal Nedenler Sermaye gücünü arttırmak, Yabancı sermaye tedarikinde finansal avantaj sağlamak, İflas ve sağlamlaştırma önlemlerine başvurmayı önlemek.

Örnekler Aviva ve Ak Emeklilik birleşti Avivasa oldu. Yunan petrol şirketi Shell ve Türk petrol şirketi Turcas birleşti. 2004 yılından itibaren Aycell ve Aria’nın  Avea olarak faaliyetlerini sürdürmesi de birleşerek sinerji yaratan  bir diğer örnektir.

2. Centilmenlik Anlaşmaları İşletmelerin bir yada birkaç konuda fikir birliğine varmaları ile ortaya çıkan anlaşma türüdür. Temel amaç: rekabeti sınırlandırmak Konularını: Hammadde piyasasını paylaşma Satış piyasasını paylaşma Fiyatlarda anlaşarak rekabeti ortadan kaldırmak Satış koşullarında işbirliğine gitmek Üretim ve personel konusunda işbirliğine gitmek oluşturur. Örnek: Bankaların ortak faiz politikaları, ulaşım sektörü fiyatları.

3. Konsorsiyum İki veya daha çok işletme belirli bir amacı elde etmek için geçici olarak aralarında anlaşırlarsa buna konsorsiyum denir. Konsorsiyuma giren işletmeler hukuki bağımsızlıklarını korurlar. Rekabeti azaltmak veya bir işletmenin yerine getiremediği büyük taahhütleri gerçekleştirmek için işletmeler böyle bir birleşme yapar. Amaç, karı arttırmaktır. Ancak, amaca ulaşmak için konsorsiyuma dahil işletmelerin teknik veya finansal yapıları ile örgüt yapıları daha uygun duruma getirilebilir.

3. Konsorsiyum Konsorsiyum anlaşmaları belirli bir amaca yönelik olduğundan ve anlaşmanın süresi çoğu zaman kısa olduğundan diğer birleşme biçimleri kadar dikkati çekmemektedir. Bu bakımdan konsorsiyuma fazla tepki olmamaktadır. Çeşitli üretim alanlarındaki işletmeler, birbirlerinin hisse senetlerini satın alarak da konsorsiyum oluşturabilirler. Konsorsiyuma dahil işletmeler aralarındaki anlaşmadan dolayı, ekonomik bağımsızlıklarını yitirirler, fakat hukuki bağımsızlıları devam eder.

ÖRNEKLER Yap-İşlet-Devret (YİD) yöntemiyle yaptırılacak İzmit Körfez Geçişi ve Bursa-Balıkesir-İzmir Otoyolu Projesi (İzmir-İstanbul 3.5 saat) ihalesinde, projenin en kısa yapım ve işletme süresini, 22 yıl 4 ay ile Nurol İnşaat-Özaltın İnşaat-Makyol İnşaat-Astaldi İnşaat-Yüksel İnşaat-Göçay İnşaat konsorsiyumu verdi.  Proje maliyeti: 6-7 milyar dolar – 420 km.

4. Kartel Aynı sektörde faliyet gösteren işletmelerin, rekabeti ortadan kaldırmak yada azaltmak yoluyla ve piyasayı etki altına almak amacıyla yaptıkları anlaşmalar kartel anlaşmalarıdır. Temel Amaç: Rekabeti ortadan kaldırmak yada sınırlamak. Karteller hukuksal ve ticari bağımsızlıklarını korurlar. Aynı sektörde faaliyet gösterirler. Piyasa payının çoğunluğunu ellerinde bulundururlar. Etkili olabilmesi için aynı sektördeki çoğunluk işletmenin kartel anlaşmasına dahil olması gerekir. Uluslararası düzeyde de kartel anlaşmaları yapılabilir.

Kartel Türleri 1. Koşul Kartelleri: Fiyat konusunda düzenleme yoktur. Malın teslimi Ambalajı konularında kurallar konur. Satış şartları 2. Kota yada Kontenjan Kartelleri: İşletmelerin piyasadaki talebi karşılamalarında, belirli sınırlamaların getirilmesine yönelik kartellerdir. Amaç: fazla üretimin elde kalmasını önlemek ve fiyatları kontrol etmek. Örnek: Dünyadaki petrol üreticileri örgütü -OPEC- fiyat oluşumunu etkilemek amacıyla her ülkenin üretim miktarına sınırlama getirebilmektedir.

Kartel Türleri 3. Fiyat Karteli: Aynı sektörde faliyet gösteren ve sektörün çoğunluğunu oluşturan işletmelerin ürettikleri malları belirli bir fiyattan aşağı satmamak üzere anlaşmaları sonucu ortaya çıkan kartel türüdür. Temel amaç: Zararı azaltmak yada karı arttırmak. Fiyata bağlı rekabet ortadan kalkar ve tek fiyat oluşur. Kartel işlerlik kazanmaya başladıktan sonra karteli oluşturan işletmeler ürün fiyatını arttırma yoluna giderler. Bu tür kartel ile piyasada tekel oluşturan ve fiyatlarını yükselten işletmeler kar ederken, fiyatların yükselmesi tüketicinin satın alma gücünü azalmasına neden olur.

5. Tröst Aynı sektörde faaliyet gösteren işletmelerin, üretkenliği ve verimliliği artırıp piyasada etkin hale gelebilmek için, hukuksal ve ekonomik bağımsızlıklarını tümüyle kaybederek birleşmeleridir. Tekelci oluşumlara neden olup olağanüstü karlar sağlanması sonucunu doğurur. Tekelci yapı oluşturup yeni mamul üretimini ve teknoloji geliştirilmesini engellediğinden, birçok ülkenin kanunlarında bu tür birleşmelere engel olan hükümler bulunmaktadır.

6. Holding Başka işletmelerin yönetim ve denetimini ele geçirmek amacıyla, o işletmelerin oy hakkına sahip hisse senetlerini (%50’den fazlasını) ellerinde bulunduran şirketler, holding olarak isimlendirilmektedir. Örneğin; A şirketi B,C,D şirketlerinin sahip olduğu hisse senetlerinin büyük bir kısmını satın almakla bu şirketlerin yönetimlerini ele geçirir. Bu durumda A,B,C,D şirketlerine holding veya grup denir. Bu durumda A şirketi holdingin “ana şirketi”, diğerleri ise “bağlı şirketi” dir. Holdingler anonim şirket şeklinde kurulur.

Holdinglerin Yararları Küçük bir yatırımla çok sayıda firmayı ve büyük miktarda sermayeyi kontrol etme imkanı sunar. Bağlı şirketlerinin her birinin ayrı tüzel kişiliği olduğu için, herhangi birisinin yükümlülüğü diğer bağlı şirketlerden ve ana şirketten ayrıdır. Bu nedenle riskleri birbirinden bağımsızdır ve risk dağıtılmış olur. İştirak kazançlarının vergiye tabi ticari kazançtan indirilmesi nedeniyle bu kazançlar üzerinden kurumlar vergisi ödenmez. Bağlı şirket ana şirkete yaptığı kar payı ödemelerinden vergi kesintisi yapılmaz. Bu gibi kaldıraçlardan yararlandığı için, holdinglerin karlılığı yüksek olur.

Holdinglerin sakıncaları: Aşırı piramitleşmenin yarattığı riski holdingin ana şirketi üstlenir. Holdingin yarattığı tekelci eğilim toplumda olumsuz tepkilere neden olabilir, kamuoyu tepkileri ile holdingin faaliyetlerini zorlaştıran önlemler alınarak, holdinglerin başarıları düşürülebilir.