Yenidoğanların ve Bebeklerin Beslenmesi Anne Sütünün Beslenmede Önemi Yrd. Doç. Dr. Nejat Narlı Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Neonatoloji (Yenidoğan) Bilim Dalı http://hastaneciyiz.blogspot.com
*Yenidoğan bebek yaşamın ilk bir yılında hem hızlı büyür hem de organları hızlı gelişir. *İlk yıl içinde bebeğe verilen besinlerin miktarları, kıvamları ve türleri aydan aya değişir.
İlk 4-6 Ay Sadece Anne Sütü 4-6. Aydan itibaren ek gıdalar 1 yaşından itibaren erişkin tipi beslenme
ANNE SÜTÜ VE ANNE SÜTÜ İLE BESLENME Bebeğe doğduktan sonra verilecek en güzel armağan anne sütüdür
Bebeğin ilk aşısı anne sütüdür Her canlı için en iyisi kendi anne sütüdür.
Anne Sütünün Üstünlükleri I-En uygun besleyici II-Organların büyümesini düzenleyen büyüme faktörlerini içermesi III-Enzimler ve hormonlar içermesi IV-Her koşulda verilebilmesi, mikrop kapma riskinin olmaması V-Allerjik olmaması VI-Yaşamın ileri dönemlerine olumlu etkileri
Anne Sütünün Üstünlükleri VII-Enfeksiyondan koruyucu faktörler içermesi VIII-Anne-çocuk arasında ruhsal gelişmeyi sağlaması IX-Annede meme kanseri görülme riskini azaltması X-Doğal doğum kontrolü sağlaması XI-Ekonomik olması
Anne Sütünün Üstünlükleri En Uygun Besleyici Proteinler Karbonhidratlar Yağlar, yağ asitleri Mineraller Vitaminler
Anne Sütünün Üstünlükleri Büyüme Faktörleri Epidermal büyüme faktörü Sinir büyüme faktörü İnsülin ve insülin benzeri büyüme faktörü Meme kaynaklı büyüme faktörü Eritropoietin Taurin, etanolamin, fosfoetanolamin
Anne Sütünün Üstünlükleri Enzimler (*20’den fazla enzim vardır) Lipaz Galaktozil transferaz Sülfidril oksidaz Laktoperoksidaz Hormonlar - Gonadotropin -releasing hormon Tirotropin-releasing hormon T3, T4 Prolaktin
Anne Sütünün Üstünlükleri Anne Sütü İle Beslenmenin İleri Yaşama Etkileri Büyüme daha normal Şişmanlık, koroner kalp hastalıklarının gelişimini daha az Kavrama yetenekleri fonksiyonlar daha iyi Konuşma problemleri daha az Zeka yaşı (IQ) daha yüksek Çene ve ağız gelişimine ait bozukluklar ve diş çürükleri daha az
Anne Sütünün Üstünlükleri Anne Sütü İle Beslenmenin İleri Yaşama Etkileri Orta kulak iltihabı Ülseratif kolit, Celiac hastalığı gelişme riski Atopik hastalıklar Lenfoma gelişme riski Diyabetes Mellitus gelişme riski
Anne Sütünün Üstünlükleri Enfeksiyondan Koruyucu Özellikleri Direk etkili antimikrobiyal faktörler Antiinflamatuvar faktörler İmmün sistemi düzenleyen faktörler
Anne Sütünün Üstünlükleri Anne sütü ile beslenmenin ekonomik yönü Mamalara ve biberona ödenen para Mama hazırlama için harcanan zaman ve masraf Hastalanma olasılığının artışı ile ortaya çıkan ilaç, hastaneye yatış vb masraflar Artan gebelik ya da doğum kontrolü için harcanan para
Sütün Yapımı ve Akması Süt yapımı için gerekli olan prolaktin, bebeğin emmeye başlaması ile artar ve süt yapımını sağlar (Hiçbir şey, süt yapımını, bebeğin memeyi emmesi kadar arttırmaz) Prolaktin, geceleri daha çok yapılır ve bu hormon, anneyi gevşeterek uykusunu getirir. Bebeğin emmesiyle salgılanan oksitosin, sütün salgılanmasını sağlar. (Oksitosin, annenin duygu, düşünce ve algılarından etkilenmektedir)
Uygun Emzirme Doğumdan hemen sonra bebeğin çıplak olarak annenin göğsüne konulması İlk emzirme öncesi, başka besin verilmemesi Bebeğin canı istediğinde emzirilmesi İlk dört-altı ay hiçbir ek besin verilmemesi Bebeğin etkin emmesi
Etkili Emmede Areola ve alttaki meme dokusunun çoğu ağıza alınmıştır Meme başıyla birlikte ağıza alınan areola ve meme dokusu damağa doğru uzunca bir emzik oluşturmuştur Bu emziğin üçte birini meme başı, geri kalanını meme dokusu oluşturmuştur Dili önde, alttan meme başını sarmalıyor şekildedir.
Laktasyon Öncesi Besinlerin Zararları Kolostrum yerine geçer Enfeksiyon için büyükrisk İntolerans ve allerji riski Bebeğin tam olarak emmesini engeller Yapay beslenme açlığı giderir Biberon, çocuğun memeyi kavramasını güçleştirir Bebek daha az emer Emzirmeyi sağlamak güçleşir
Bebeğin Her İstediğinde Emzirilmesi Kısıtlamama veya “bebek istediğinde” emzirme, Emzirme sıklığında kısıtlama yok İlk memeyi bitirdikten sonra diğerini emzirme
Bebeğin Her İsteyişinde Emzirimesinin Avantajları Anne sütü oluşumu daha erken olur Bebek daha hızlı kilo alır Göğüste süt birikimi gibi sorunlar daha az görülür Emzirme daha kolay gerçekleşir
Etkisiz emme durumunda Meme ucunda ağrı, zedelenme ve çatlaklar oluşur Memeler boşalmaz, bebek ağlar (aç kaldığı için sık veya uzun süre beslenmek isteyebilir) Annenin sütünün yetersiz olduğu sanılır Olay uzun sürerse, gerçekten az süt yapılmaya başlar
Emzirme sorunu varsa yapılması gerekenler Anne, rahat pozisyonda oturmalı, kendini rahat hissetmeli Bebek uygun pozisyonda tutulmalı Meme uygun olarak desteklenmeli Bebeğin, memeye yerleşmesine yardımcı olunmalı Bebeğin başı memeye doğru itilmemeli
Memeden kaynaklanan emzirme problemleri Meme büyüklüğü emzirmeyi etkilemez Dolu meme Tıkanmış meme İltihaplı meme Mantar (Candida) Meme başı çatlakları
SÜT KANALLARINDA TIKANIKLIK ve MASTİT SEMPTOMLARI Süt kanallarında tıkanıklıkSütün birikimi Enfektif olmayan mastit Enfektif mastit Şişlik Kitle Hassasiyet DÖNÜŞÜR Şiddetli ağrı Lokalize kızarıklık Kırmızı alan Ateş yok Ateş Kendini iyi hissetme Kendini hasta hissetme
SÜT KANALLARINDA TIKANIKLIK ve MASTİT NEDENLERİ Memenin bir bölümü veya tamamen zayıf drenajı Stress, aşırı çalışma Meme travması Meme başı çatlağı Emzirme aralarının uzun olması etkisiz emme sıkı giysiler emzirme sırasında parmaklarla oluşturulan basınç drenajı kötü olan büyük meme’ye bağlıdır emzirmenin süresi ve sıklığını azaltır dokuları takip eder bakterilerin girişini kolaylaştırır
SÜT KANALLARINDA TIKANIKLIK ve MASTİT TEDAVİSİ Eğer faydalı ise anneye; -beslemeye etkilenmemiş meme ile başlamasını -her emzirmenin farklı pozisyonda yapılmasını önerin Daha sonra ciddi semptom veya çatlak veya 24 saatten sonra iyileşme görülmez ise ek olarak -Antibiyotik -Analjezik verin -Tam istrahati sağlayın Önce -Meme drenajını sağlayan kötü emzirme tekniği sıkı giysiler drenajı kötü büyük meme olup olmadığını kontrol edin, varsa düzeltin Önerin; -sık emzirme -emzirme sırasında meme başına doğru hafif masaj -ılık kompres
Anne Sütü ile Beslenmeyi Engelleyen Durumlar Anneye ait nedenler Kalp, böbrek yetmezliği, solunum yetmezliği Aktif açık tüberküloz Aktif hepatit AIDS Psikoz, ciddi depresyon İlaçlar:Kanser, epilepsi Memede apse, iltihap
Anne Sütü ile Beslenmeyi Engelleyen Durumlar Bebeğe ait nedenler Ciddi hastalık Doğumsal anormallikler
Anne Sütü alamayan çocuğun beslenmesi (Yapay Beslenme) Mamalar İnek sütü
Mamalar Adapte süt formülleri Yarı adapte formulalar Devam formulalar
İnek Sütü İlk ay 1Süt+1Su 1-4.ay 2Süt+1Su 4 Ay Süt
İnek Sütü İlk ay 1Süt+1Su 1-4.ay 2Süt+1Su 4 Ay Süt
Yapay Beslenmede Dikkat Edilmesi Gerekenler Kaynatma en az 10 dakika olmalı (su, süt, biberon, lastik emzikler) Mama günlük hazırlanmalı Cam biberon kullanılmalı 4. aydan sonra biberonla değil bardak ya da kaşık la verilmelidir
Yapay Beslenmede Dikkat Edilmesi Gerekenler Beslenme şekli/sayısı Bebek anne sütü verir pozisyonda tutulmalı Bebek aç ve uyanık olduğu zaman beslenmeli Biberon dik, lastik memesi hava geçirmeyecek şekilde tutulmalı Emzik delikleri, sütün yavaşça damlayabileceği büyüklükte olmalı
Yapay Beslenmede Dikkat Edilmesi Gerekenler Bebek anne sütü verir pozisyonda tutulmalı Bebek aç ve uyanık olduğu zaman beslenmeli Biberon dik, lastik memesi hava geçirmeyecek şekilde tutulmalı Emzik delikleri, sütün yavaşça damlayabileceği büyüklükte olmalı
İlk yaş içinde ortalama beslenme sayısı ve miktarı Yaş Öğün Sayısı/gün Doğum-1 hafta 6-10 1 hafta-1 ay 6-8 1 ay-3 ay 5-6 3 ay-7 ay 4-5 7 ay-9 ay 3-4 9ay-12ay 3
İlk yaşta her öğün alınan besin miktarı Yaş Öğünde alınan miktar (ml) Doğum-2 hafta 60-90 3 hafta-2 ay 120-150 2 ay-3 ay 150-180 3 ay-4 ay 180-210 5 ay-12 ay 180-210
EK BESİNLERE GEÇİŞ DÖNEMİNDE BESLENME Ek besinlere geçiş yaşı 4-6 aydır
EK BESİNLERE GEÇİŞ DÖNEMİNDE BESLENME Baş-boyun kontrolünün tamamlanması El ve göz koordinasyonunun sağlanması Bebeğin anne ve çevre ile ilişkiye geçmesi Oturmaya başlaması Çiğneme ve yutma koordinasyonun gelişmesi
Ek besinlere erken başlama Süt alımı azalacağından protein alımı azalır (büyüme hızı yavaşlar) Allerjik hastalıkların görülme sıklığı artar Böbrek yükü artar Şişmanlık riski artar
Ek besinlere geç başlama Büyüme geriliği Vücut direncinde azalma Vitamin ve demir eksikliği
Yaşa göre önerilen ek besinler 4-6 Ayda Anne Sütü Meyve suyu Yoğurt Unlu sütlü mama Meyve püresi Sebze püresi
Yaşa göre önerilen ek besinler 6-8.Ayda Yumurta sarısı Beyaz peynir Ekmek, bisküvi Sebze çorbası Baklagiller Etli sebze yemekleri
Yaşa göre önerilen ek besinler 9-10.Ayda Et Baklagil Yumurtanın tamamı Hayvansal yağlar (Tereyağı)
Yaşa göre önerilen ek besinler 10-12. Ay Acısız ve baharatsız erişkin yemekleri
Yaşa göre önerilen ek besinler 10-12. Ay Acısız ve baharatsız erişkin yemekleri
Ek Besinler Verilirken Dikkat Edilmesi Gerekenler İlk kez verilecek besinler haftada bir çeşit olacak şekilde verilmeli Ek besinler tek öğün olarak ve çok az miktarda verilmeye başlanmalı İlk kez verilecek besinler, bebek aç iken denenmeli Bebek almadığı besinler için zorlanmamalı, birsüre sonra tekrar denenmeli Tüm besinler kaşık ile verilmeli Yiyecekler doğal ve taze olmalı
Ek Besinler Verilirken Dikkat Edilmesi Gerekenler Su ve gereçler temiz olmalı Eller yıkanmalı
Ek besinlere geçiş döneminde karşılaşılan sorunlar İshal Enfeksiyon
Tablo. Farklı sosyoekonomik düzey ve farklı yaş gruplarında anti-HAV seroprevalansı