UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ HAZIRLAYANLAR SÜMEYYE GÖKÇEN GÜLTEN ÖZTÜRK FEYZAN TOKER
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Neler Öğreneceğiz? Uzaktan Eğitimin Tarihsel Gelişimi Birinci Evre: Posta İle Eğitim (Mektupla Eğitim) İkinci Evre: Çoklu Ortam Modeli Üçüncü Evre: Tele Öğrenme Modeli Dördüncü Evre: Esnek Öğrenme Modeli
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Zihin Haritası
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Uzaktan eğitim alanındaki gelişmeler eğitim teknolojisi alanındaki gelişim aşamaları ile paralellik göstermektedir. Bu bağlamda uzaktan eğitimin kadar sekiz aşamalı bir gelişme süreci kaydettiğini söyleyebiliriz. Endüstrileşme ve sonrasında bilgi toplumuna dönüşüm süreciyle birlikte dünya üzerindeki hemen her toplum bu hızlı değişime ayak uydurmak durumunda kalmış, değişen toplumsal ve ekonomik ihtiyaçlara göre yeni eğitim modelleri arayışlarına girmiştir (Girginer, 2001). Uzaktan eğitim bu arayışlar sonucunda ortaya çıkmış bir yaklaşımdır. Tarihsel olarak, uzaktan eğitim, geleneksel eğitim sisteminin erişemediği yerlerde yaşayan, uzaklarda yaşayan yetişkin öğrencilerin öğretim sistemi içine girmesini sağlamak için kullanıldı (Hawkins, 1999 ). Kavram olarak 1700’lü yıllara dayanan ve mektupla öğretim uygulamalarıyla başlayan uzaktan eğitim, teknolojideki gelişmelere paralel olarak gelişimini sürdürmüş ve bilgi ve iletişim teknolojileriyle günümüzdeki anlamı ve önemini kazanmıştır. Uzaktan eğitim alanındaki gelişmeler eğitim teknolojisi alanındaki gelişim aşamaları ile paralellik göstermektedir. Bu bağlamda uzaktan eğitimin kadar sekiz aşamalı bir gelişme süreci kaydettiğini söyleyebiliriz.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Dışardan sınava alma uygulaması, Yazılı iletişimi esas alma, Radyo ve TV’yi esas alma, Kitle iletişimini esas alma, Bilgisayar ve çoklu ortamları esas alma, Bireysel ve kitlesel süreçleri bütünleştirme, Örgün ve yaygın eğitim kurumlarını bütünleştirmeyi esas alan örgütlenme ve Uzaktan eğitim sistemini küreselleştirme gibi farklı nitelikte değişik aşamalardan oluşmaktadır.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Uzaktan eğitimin tarihsel gelişimini dört ana evreye ayırarak inceleyebiliriz. Mektupla Eğitim Çoklu Ortam Modeli Tele Öğrenme Modeli Esnek Öğrenme Modeli
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Birinci Evre: Posta İle Eğitim (Mektupla Eğitim) Ders notlarının ve sınav sorularının öğrenciye, öğrenciler cevaplarını öğretmene ve yine aynı şekillde öğretmen sınav sonucunu (dönütleri) posta yoluyla öğrenciye iletirlerdi. İşte bu, uzaktan eğitimde posta ile eğitim yolu olarak adlandırılır. Bu önemli adım Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde Mektupla Öğretim Merkezi kurup dışardan okul bitirmek isteyenlere hazırlık kurslarının mektupla verilmeye başlamasıdır. 1974 yılında Mektupla Öğretim Merkezi, Mektupla Öğretim Okuluna dönüştürülmüştür.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ İlk mektupla eğitim uygulamaları 1840’larda başlamış. 1840’da stenografi eğitimcisi olan Isaac Pitman İngiltere’de posta yoluyla stenografi eğitimi vermeye başladı. 1856’da Fransız bir öğretmen ile Alman bir yazar birlikte mektupla dil öğretimi uygulaması için okul açmışlardır. İlk mektupla eğitim uygulamaları 1840’larda başlamış, 1890 yılında daha sistematik bir biçimde organize edilmiştir. Uzaktan eğitimin ilk halka duyurulma tarihi tartışmalı olsa da, 20 Mart 1728 tarihli Boston Gazetesinde mektupla, steno dersleri verileceği ilanı yer almıştır. Daha sonra,1833 yılına ait bir İsveç gazetesinde mektupla yazılı anlatım dersi verileceğine ilişkin bir ilana rastlanmıştır. Fakat, bu iki ilanda da iki yönden iletişimden ya da notlamadan söz edilmemiştir (Verduin ve Clark, 1994:15). Bu ilanlarda verilmesi düşünülen derslerin verilip verilmediğinin, eğer bu dersler verildiyse, öğrenciyle öğretmen arasında iki yönlü iletişim olup olmadığının ve eğer dersler verildiyse, notlandırmanın olup olmadığının belirlenmesi, o yıllarda uzaktan eğitim uygulandığına ilişkin kesin kanıtlar ortaya koymamaktadır. Dünyadaki ilk uzaktan eğitim uygulamasının 1840 yılında, İngiltere’de, Isaac Pitman tarafından başlatıldığı kabul edilmektedir. Bir stenograf olan Pitman, İngiltere’deki Bath’da, mektupla steno öğretmeye başlamıştır. O, gerçekleştirdiği uzaktan eğitim uygulamalarıyla, öğrencilere eğitim vermiştir. Bu eğitim uygulamalarında, Pitman öğrencilere İncil’de yer alan küçük parçaları steno ile yazmayı öğretmiştir. Sözü edilen uzaktan steno derslerinde, öğrencilerin başarıları da notla değerlendirilmiştir. Stenografi alfabesi
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Türkiye’deki ilk uzaktan eğitim uygulaması Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde uzaktan eğitim uygulamaları 1974 yılında Mektupla Öğretim Merkezi Bu merkez 1983 yılında Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu adını almıştır. (YAYKUR) Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu 1981 yılında Anadolu Üniversitesi bünyesinde Açık Öğretim Fakültesi kurulmuştur. Türk eğitim sistemi içinde ki ilk uzaktan eğitim uygulamaları , 1950 li yıllarda başlamıştır.Bu yıllarda yüksek öğretime olan taleplerin kendisini yüksek sesle duyurmaya başlaması ve klasik okulların bu talepleri karşılayamayacak durumda olması nedeni ile milli eğitim bakanlığı mektupla öğretim uygulaması çalışmalarına başlamıştır. Türkiye’deki ilk uzaktan eğitim uygulamasını, 1956 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü başlatmıştır. Bu uygulamada, bankalarda çalışanlar mektupla öğrenim görmüşlerdir. Mektupla öğretim uygulamasına geçilmeden önce mektupla öğretim yapan ileri ülkelerin programları incelenmiş uygulamalar üzerine bilgi edinilmiştir.Bu girişimlerden sonra 1958-59 öğretim yılında özellikle Ankara dışında buluna bankacılar için ilk defa mektupla öğretim kursları uygulanmıştır. 1960 yılında milli eğitim bakanlığı mesleki ve teknik öğretim müşteşarlığı ; bazı teknik konuları öğretmek orta dereceli meslek okulu mezunlarına yüksek öğretim imkanını sunmak üzere girişimde bulunarak istatistik ve yayın müdürlüğü bünyesinde uzaktan eğitim yapmayı amaçlayan mektupla öğretim merkezi kurulunu kurmuştur. 1974 yılında Mektupla Öğretim Merkezi, Mektupla Öğretim Okuluna dönüştürülmüştür. Üçüncü aşamada ise Uzaktan öğretimin yüksek öğretim kademesine girmesidir. İlk girişim ise 1974 yılında Mektupla Yüksek Öğretim Merkezinin kurulmasıdır. Bu merkez 1983 yılında Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu adını almıştır. Uzaktan Öğretimin yüksek öğretim kademesindeki bu girişimlerinin yerini 15 ay sonra (YAYKUR) Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu almıştır. Bu kurum çeşitli nedenlerle başarısız olmuş ve 1981 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yüksek öğretim yasası nedeniyle ve aynı yasa ile Anadolu Ünivesitesi bünyesinde Açık Öğretim Fakültesi kurulmuştur.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ İkinci Evre: Çoklu Ortam Modeli İle Eğitim Görsel ve işitsel kitle iletişim araçları olan radyo ve televizyon Uzaktan eğitimde kullanılan her araç gibi radyo ve televizyonun da dezavantajları vardır (etkileşimin tek yönlü). Ekonomik, zaman ve mekâna bağlı olmaksızın, kitle yayınına uygun, görsel ve işitsel öğeleri kolayca aktarabilme özellikleriyle uzaktan eğitimde bir çığır açmıştır. Ayrıca kolayca kayıt altına alınabilme, tekrar tekrar izlenebilme ve diğer sistemlere uyumlu olması radyo ve televizyonu uzaktan eğitimin önemli bir aracı haline getiriyor. Bugünlerde radyo ve televizyon çeşitli sosyo-kültürel tabakadan birçok insana hitap edebilmektedir. Bu da uzaktan eğitimde çoklu ortam araçlarının kullanılabilirliğini önemli ölçüde artırmaktadır. Görsel ve işitsel kitle iletişim araçları olan radyo ve televizyon ; toplum yaşamına önce haberleşme aracı olarak girmiş , geniş toplulukları etkileme özelliklerinden dolayı eğitimde de etkili biçimde kullanılmıştır.Bu kullanım ilk dönemlerde fazla düzenli ve sistemli değilken , eğitimin amacını gerçekleştirecek düzeye ancak belli bir süre sonra ulaşabilmiştir. Radyo yayınlarının başlayabilmesi uzun deney ve çalışmalar sonucunda gerçekleşebilmiş çeşitli aşamalardan geçilerek bir dizi deneme yayınları ve kısa süreli yayınlar yapılmıştır.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Radyo ve televizyon, ilk olarak 1919’da ABD'de 1920 ile 1930 arasında 200’ün üstünde eğitim amaçlı radyo istasyonuna lisans verilmiştir. 1929 yılında Ohio hava okulu 1932- 1937 ABD'de eğitim televizyonu yayınları IOWA Üniversitesinde başlamıştır Türkiye'de ise 1981 yılından bu yana Anadolu Üniversitesi - TRT işbirliği ile okul televizyonu hizmet vermektedir. Radyo ve televizyon, ilk olarak 1919’da ABD'de eğitimsel yayın yapan bir radyo istasyonunun kurulması ile beraber ilgi odağı olmuş ve şu ana kadar da geçerliliğini sürdürebilmiştir. 1919 ABD'de ilk eğitim ile ilgili radyo istasyonu kurulmuştur. 1920 ile 1930 arasında 200’ün üstünde eğitim amaçlı radyo istasyonuna lisans verilmiştir. 1929 yılında Ohio hava okulu radyo eğitim yayınları ile model olmuştur. 1932- 1937 ABD'de eğitim televizyonu yayınları IOWA Üniversitesinde başlamıştır. Daha sonra 242 kanal daha eğitim yayınına katıldı. 1951’de Western Reserve Üniversitesi bazı dersleri televizyon yoluyla vermeye başladı. 1970’den sonra kablo ve uydu aracılığıyla eğitimsel TV yayınları verilmeye başlandı. ABD’nin yanı sıra İngiltere’de BBC aracılığıyla, Kanada’da çeşitli televizyon kuruluşları aracılığıyla, İsrail’de “Every Man’s University” isimli TV programlarıyla uzaktan eğitime katkıda bulundular. Hindistan’da uydu ile televizyon öğretimi yaygın biçimde kullanılmaktadır. Türkiye'de ise 1981 yılından bu yana Anadolu Üniversitesi - TRT işbirliği ile okul televizyonu hizmet vermektedir. 1990’dan itibaren Fırat Üniversitesi eğitimsel radyo ve televizyon yayını yapmaya başladı.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Radyo ile Eğitim 20 yy ilk başlarında radyo yeni teknolojiler arasına katıldı. 1921’de Salt Lake City üniversitesi “eğitim radyosu” lisansını alan ilk üniversite olmuştur. 1925’te ise Lowa State üniversitesi 80 öğrenciye radyo üzerinden ilk Uzaktan Eğitimi vermiştir. Eğitim amaçlı radyo yayını beklenilen ilgiyi görmedi İşitsel bir iletişim aracıdır . Eğitimde üç şekilde kullanılır. Radyo programlarının eğitim için hazırlanması . Öğretmenlerin radyo yayın saatlerini öğrencilere duyurmaları . Öğrencilerin kendilerinin radyo programı yapmaları. 20 yy ilk başlarında radyo yeni teknolojiler arasına katıldı. 1921’de Salt Lake City üniversitesi “eğitim radyosu” lisansını alan ilk üniversite olmuştur. 1925’te ise Iowa State üniversitesi 80 öğrenciye radyo üzerinden ilk Uzaktan Eğitimi vermiştir. Eğitim amaçlı radyo yayını beklenilen ilgiyi görmedi.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Radyo Yayını Hazırlamada Tasarım Ekibi Üyeleri Proje Yöneticisi Yapımcı-yönetmen Öğretim süreçleri tasarımcısı Alan uzmanı Senaryo yazarı Eğitim psikoloğu Ses uzmanı Kullanımı kolay ve ucuz bir araçtır. Radyo programları, olgu ve olayların büyük insan kitleleri tarafından aynı anda işitilmesini sağlar. Programlarda kulağı etkileyen her çeşit eğitim aracının ve müzik aletinin kullanılması mümkündür. Programlar kaydedilip istenildiği zaman kullanılabilir. Bireye kendi hızına göre ilerleme olanağı verir. SINIRLILIKLAR: Öğretim programlarında belirlenen hedef ve davranışlar radyo programları ile tam olarak işlenemez. Tek yönlü iletişim aracı olduğundan dönüt almak olanaksızdır. Her alıcı grubunun düzeyine uygun program hazırlamak zaman alıcı ve masraflıdır. Yalnız kulağı etkilediği için radyo programı hazırlamak zordur. Zaman kısıtlaması nedeniyle örnekler yeterince verilmeyebilir. Radyo programlarının yayın saati ile okuldaki ders saati eş zamanlı olmayabilir. Ortam üzerinde öğrenci denetimi zordur.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Televizyon ile Eğitim 1934’te ilk eğitim televizyonu kurulmuştur. 1934’te Iowa State Üniversitesi sağlık bilgisi, astronomi gibi dersleri eğitim televizyonundan vermeye başlamıştır. 1939 yılında aynı üniversite kendi televizyon istasyonundan 400’den fazla eğitim programı uygulamaya koymuştur.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Televizyon ile Eğitim Televizyon, 1923 yılında icat edildi. Türkiye'de ilk olarak 1953 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından deneme yayınları yapılmıştır Yayınlar 1968 yılında TRT tarafından başlatılmıştır Televizyon, 1923 yılında John Logie Baird tarafından İngiltere’de icat edilmiştir Türkiye'de ilk olarak 1953 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından deneme yayınları yapılmıştır Sürekli yayın ise, 1968 yılında TRT tarafından başlatılmıştır Uzaktan eğitim konusunda ilk deneme uygulamalar 1974 yılında yapılmıştır. Öğretim Merkezinin çalışmalarını 1975 yılında başlayan ve 1978 yılına kadar süren Yaygın Öğretim Kurumunun (YAYKUR) etkinlikleri izlemiştir. YAYKUR çalışmalarını, basılı malzeme ve MEB’ na bağlı Film-Radyo-Televizyon ile Eğitim Merkezi (FRTM) tarafından yapılan TV programlarıyla yürütülmüştür. Ancak her iki uygulama da değişik nedenlerle başarıya ulaşamadığı görülmüştür.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Üçüncü Evre: Tele Öğrenme Modeli İle Eğitim Üçüncü nesil tele öğrenme modeli sesli konferanslar, video konferanslar, görsel metin tabanlı konferanslar ve canlı televizyon ve radyo yayınları ile öğretim. 1980’lerdeAmerika’daUE telekonferansa dayalı Ev çalışması model olan mektupla öğretim ya da açık üniversite X grupla çalışma 1970-80 sesli telekonferans – özel aygıt: mikrofon ve hoparlör İlki: Wisconsin Üniversitesi Eğitim Amaçlı Telefon Ağı 1965’te Wedemeyer’in öğrencileri ve Dr.Lorne Parker arasında 6 Nisan 1965’te uydu iletişimleri başladı Alaska Üniversitesi uydu yayınını deneyen ilk üniversitelerden birisi 1971’de Hawaii Üniversitesi 1980 ve 90’lar “İş TV” – uydudan etkileşimli video ve ses 1990’lar iki yönlü video konferans “T1” (1.5 megabit per second) İlk codecler buzdolobı büyüklüğünde Küçülünce, 56kbps
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Üçüncü Evre: Tele Öğrenme Modeli İle Eğitim 2 çeşit video konferans vardır: Bir Noktayla Video Konferans Birden Çok Noktayla Video Konferans 2 çeşit video konferans vardır. Bir Noktayla Video Konferans Birden Çok Noktayla Video Konferans Bir Noktayla Video Konferans: Bir öğretmenin bulunduğu yerden bir sınıftaki öğrencilere ses ve görüntü transferi ile ders anlatmasıdır. Bu teknolojiyle uzak bir yerde bulunan bir öğretmen sınıftaymışçasına öğrencilerine rahatlıkla ulaşabilir ve öğrenciler de anlayamadıkları konuları öğretmenlerine sorabilir. Birden Çok Noktayla Video Konferans: Farklı yerlerde olan çok sayıda insanın bulundukları yerlerden birbirleriyle buluşmasıdır. Bu teknoloji sayesinde de aynı yerde bulunamayan öğretmenler öğrencilere ders anlatabilir ve öğrenciler de takıldıkları yerleri sorabilirler. Çok noktayla video konferans kullanılarak yapılan öğretimlere örnek olarak, Ahmet Yesevi Üniversitesi‘nde verilmekte olan uzaktan eğitim dersleri sayılabilir. Bu üniversitenin ilk kurulduğu yıllarda bazı bölümlerin dersleri tamamen video konferans yöntemiyle Türkiye’den anlatılmıştır.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Dördüncü Evre: Esnek Öğrenme Modeli İle Eğitim Esnek uzaktan eğitim modelinde etkileşimli çoklu ortamlar, internet vasıtasıyla web tabanlı kaynaklara ulaşım, iletişimi internet tabanlı yapmak ve kullanıcıya otomatik cevap veren sistemleri kullanmak, sanal kampüs ortamları oluşturmak yer almaktadır. Esnek uzaktan eğitim modelinde etkileşimli çoklu ortamlar, internet vasıtasıyla web tabanlı kaynaklara ulaşım, iletişimi internet tabanlı yapmak ve kullanıcıya otomatik cevap veren sistemleri kullanmak, sanal kampüs ortamları oluşturmak yer almaktadır. Bu eğgitim modelinin sunduğgu esnek öğgrenim birçok üniversitenin bu sisteme geçmesine neden olmuştur. Bu modelin öğretim elemanına, öğretim mekanı ve zamanına gerek duymaksızın ders verme imkânı sagğlaması uzaktan eğgitime geçilmesinin basşlıca sebeplerindendir. Bütün bu üstünlüklere rağmen uzaktan eğitimde bir sınırın gözetilmesi söz konusu olabilir. Örneğin uzaktan eğitimin kurslara uygulanması sistemin öğretim planlaması ve içerik hazırlamasında zaman tasarrufuna büyük katkıda bulunabilir. Bu kurslar bunun yanı sıra teknolojiyle önlemeye çalışsalar da personel öğrenci iletişiminin azalması sorunuyla karşılaşabilirler. Artı uzaktan eğitim veren öğretmenlerin daha disiplinli, motive edilmiş ve olgun oldugundan öğrenci ve öğretmene eşit temelde çalışma ortamı sağlaması uzaktan eğitimin tercih edilmesinin sebeplerindendir. Bunların yanı sıra Daugherty ve Funke (1998) ‘e [8] göre uzaktan eğitimin öğrencilerin katılımı açısından teknik üstünlükleri de vardır. Mesela, 24 saat erişimin olduğu bir sistemin olması, öğrencilerin fiziksel katılımını gerektirmemesi ve planlamada çatışmanın olmaması gibi teknoloji temelli uygulamaların oluşturduğu üstünlüklerdir.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Dördüncü Evre: Esnek Öğrenme Modeli İle Eğitim Uzaktan eğitim teknolojilerini karşılaştırdığımızda yeni teknolojilerin eskilere öğrenme ve kaynak açısından daha etkili ve sınırlılıklarının daha az olduğunu görüyoruz. Yeni teknolojiler bireye zaman, mekan ve öğrenme hızında esneklik sağlıyor. Uzaktan eğitim teknolojilerini karşılaştırdığımızda yeni teknolojilerin eskilere öğrenme ve kaynak açısından daha etkili ve sınırlılıklarının daha az olduğunu görüyoruz. Yeni teknolojiler bireye zaman, mekan ve öğrenme hızında esneklik sağlıyor. Kurum maliyetlerinin azalması ve bununla rafine edilmiş bilgi en etkileşimli vasıtalarla öğrenciye sunulmaktadır.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Dördüncü Evre: Esnek Öğrenme Modeli İle Eğitim Bütün bu üstünlüklere rağmen uzaktan eğitimde bir sınırın gözetilmesi söz konusu olabilir. Örneğin uzaktan eğitimin kurslara uygulanması sistemin öğretim planlaması ve içerik hazırlamasında zaman tasarrufuna büyük katkıda bulunabilir. Bütün bu üstünlüklere rağmen uzaktan eğitimde bir sınırın gözetilmesi söz konusu olabilir. Örneğin uzaktan eğitimin kurslara uygulanması sistemin öğretim planlaması ve içerik hazırlamasında zaman tasarrufuna büyük katkıda bulunabilir. Bu kurslar bunun yanı sıra teknolojiyle önlemeye çalışsalar da personel öğrenci iletişiminin azalması sorunuyla karşılaşabilirler. Artı uzaktan eğitim veren öğretmenlerin daha disiplinli, motive edilmiş ve olgun oldugundan öğrenci ve öğretmene eşit temelde çalışma ortamı sağlaması uzaktan eğitimin tercih edilmesinin sebeplerindendir. Bunların yanı sıra Daugherty ve Funke (1998) ‘e [8] göre uzaktan eğitimin öğrencilerin katılımı açısından teknik üstünlükleri de vardır. Mesela, 24 saat erişimin olduğu bir sistemin olması, öğrencilerin fiziksel katılımını gerektirmemesi ve planlamada çatışmanın olmaması gibi teknoloji temelli uygulamaların oluşturduğu üstünlüklerdir.
UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Dünyadaki Uzaktan Eğitim Uygulamaları
BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ