İşletmelerarası İlişkiler Açısından Şebeke Organizasyon Türleri İ.Ü. İşletme Fakültesi Yönetim Organizasyon Doktora Programı Çağdaş Organizasyon Yapıları ve Güven Cenker ERDAMAR - 2502990084

Bağımsız ve birbiriyle rekabet eden her büyüklükteki işletme, işbirliği içine girebilir !.. Çok yeni bir konudur Son zamanlarda çok önemli hale gelmiştir Sözleşmeye bağlı / bağlı kalmadan olabilir Pratikte, menfaat çatışmasından dolayı problemler çıkmaktadır Sözleşmeye dayalı olmayan şebeke yapılarda ‘Güven’ unsurunun önemi anlaşılmıştır Güven, bir kontrol mekanizması olabilir !

4 Şebeke Yapısı Bölge Şebekeleri Araştırma – Geliştirme Şebekeleri İşletme Grupları Stratejik İttifaklar ve İşbirliğine Dayalı Üretim

Bölge Şebekeleri Esnek üretim sisteminin bir sonucudur Endüstriyel bölgelerde ortaya çıkmıştır Şebekeyi bir arada tutan : Akrabalık bağı (Ast-Üst arasında) Aynı bölgede yer almak Güven, karşılıklı hareket normuna ve söz vermeye dayanır İşletmeler (Küçük, Özerk, Merkezkaçlaşmış, Uzmanlaşmış) ile Sosyal Grupların bir araya gelmesiyle oluşur Yoğun bir etkileşim söz konusu Belli bölgelerde, belli konularda uzmanlaşma var Faaliyetler, alt sözleşme anlaşmalarına bağlı (Tercih bu yönde) Yakın ilişkiler, esneklik, yüksek seviyede ve uzun süreli işbirlikleri, işletmelerarası bağlantı Sosyal şebekeler yoğun, dolayısiyle girişimci işletmeler ve kaynak hareketliliği fazla Hem yoğun rekabet, hem de işbirliği var İtalya, Almanya, Danimarka, Amerika ve Fransa..

Araştırma – Geliştirme Şebekeleri Teknolojik, entellektüel ya da bilimsel özelliklere dayalı birliktelikler Profesyonel üyelik bağlantıları ve artan işbirliği İşbirliğine dayalı Ar-Ge şebeke yapıları Üyelik, ticari ilişkinin dışında tutulur İşletmenin ne kadar ünlü olduğu, grup içerisindeki efektivitesini belirler Grup üyeleri arasında karşılıklı olarak davranışlar ve ünler kontrol altında tutulur Üyelerin (Profesyonellerin) hareketliliği söz konusu, dolayısiyle sektörel gelişim ! Kitlesel ilişkilerle bilgi alışverişi Diğer Ar-Ge kuruluşları ve Üniversitelerle ilişkiler söz konusu Bilgi akışı ücretsizdir, araştırma maliyetleri düşüktür, yeni fikirler ortaya atılır, harmanlanır, uzmanlıklar paylaşılır, yeni bilgilere ulaşım kolaylığı vardır, örgütsel öğrenme kavramından bahsedilir Kurumsal bilgiler uzun süre saklı kalamaz ! İç araştırmalar ve bu şebekedeki araştırmalar birbirini tamamlar

İşletme Grupları Uzun dönemli işbirliği anlayışı vardır, ınırlar net olarak çizilmiştir Topluluk görüntüsü vardır, ancak özerklik de söz konusudur Keiretsu (İşletme topluluğu) tipik bir örnektir Sistemin işlemesi yüksek ‘Güven’e dayanır Japon işletmeleri Batıya göre daha merkezkaç Uzmanlaşmış üyelerden oluşan şebekeleşme İşletme kimliği = Bağlı olunan grubun kimliği ! 6 Büyük Keiretsu, 31 şirketi bir araya toplamaktadır Dikey Keiretsu ve Yatay Keiretsu kavramları vardır (Lider banka / finansal kuruluş) Hisseler çapraz olarak elde tutulur, karmaşık bağ vardır, ancak yasal değildir ! Üyeler yönlendirilir (Finans kuruluşu tarafından), ancak kararını kendisi verir Çok büyüktürler, herhangibir sektörde monopol olmazlar, ekonomik olarak anlamsız olsa da birbirleriyle çalışmayı tercih ederler (Düşük faiz oranları!) Üyeler arasında karşılıklı yükümlülük duygusu, genelde büyük ölçüde samimiyet, yüksek güven duygusu vardır Bilgi saklanmaz (Karşılıklı güven) Sermaye akışı yukarıdan aşağıya, ürün akışı aşağıdan yukarıya doğrudur (Otorite, hiyerarşik finansal kontrole dayanır)

Stratejik İttifaklar & İşbirliğine Dayalı Üretim Ortak bir topluluğa aidiyet ya da coğrafi payda olmadan, işletmelerin bir araya gelmesidir Sözleşmeler söz konusudur, ilk başlarda güven unsuru zayıftır Bu sebeple daha formal bir kontrol yapısına sahiptir Genellikle amaç; ortak girişimler, yeni pazarlara giriş, v.b. kısa vadeli hedeflerdir Kısa sürede güven oluşumu zordur, ancak zaman içerisinde artabilir, yapılan başarılı işler, bir sonraki ittifak kuruluşunu kolaylaştırır İşletmeler özerktir, bilgi paylaşımı vardır, ama kısıtlıdır Ana felsefe ‘İhtiyaçların’ ve ‘Kaynakların’ yönetimidir İttifaka katılan işletmenin iç yapısı da değişir, uç birimlerin önemi artar Büyük firmalar, tedarikçilerini yönlendirebilir Çıkar paylaşımı söz konusudur, asıl fayda 2 tanedir ; Maliyetleri azaltmak Kapasiteyi arttırmak

Şebeke Org.Yapılarının Temel Unsurları Dikey Ayrışma Piyasa Mekanizması Açık İletişim Sistemleri Koordinasyon Mekanizmaları Aracılar (Brokers)

Dikey Ayrışma Temel bazı faaliylerin ayrı üye işletmeler tarafından yerine getirilmesi Üretim Pazarlama Dağıtım, v.b Rekabet durumuna grup içindeki; Karmaşıklık Dinamizm değişir

Piyasa Mekanizması İşleyişin piyasa mekanizmasına göre sürmesidir Temel fonksiyonlar olan ‘Planlama’ ve ‘Kontrol’ yerine, piyasa mekanizmasına göre yönetimin ön planda olmasıdır Üyelerin davranışları formel emir-komuta ya da otorite yerine, piyasa mekanizmasının unsurlarınca yönlendirilir Kişisel nezaret ve raporlardan ziyade, sözleşmelere ve yapılan ödemelere bakılır

Açık İletişim Sistemleri Şebeke yapılarda iletişim çok önemlidir Genellikle bilgi akış sistemleri kullanılır Ani doğan bilgiler ve bilginin değişimi hızlı bir biçimde takip edilir, kararlara esas teşkil eder Genellikle tedarikçiler ve müşteriler de bu sisteme dahil edilir İşletme faaliyetleri, diğerlerinin faaliyetlerinden etkilenmektedir, dolayısiyle bu yapının önemi büyüktür Bazı büyük işletmeler, kendi iç yapılarını bu sisteme yakın bir hale getirmeye çalışırlar Etkin bilgi yönetimi, karar mekanizması açısından kritiktir!

Koordinasyon Mekanizmaları Hiyerarşik yapılar ve planlardan ziyade, informel koordinasyon ve piyasa mekanizması etkilidir Bireysel ilişkiler, işletmeler arası ilişkileri etkilemektedir Çatışmaların yönetimi kolaydır Karşılıklı güven oluşturmak kolaydır ve zaman içinde yapılan anlaşmalarla bu güven artar Sözleşmeler, ödemeler ve iletişim sistemleri gibi piyasa mekanizmaları sayesinde üyelerarası iletişim artar Farklı temel üstünlükler, işletmelerin esneklik arayışı, karmaşık ve belirsiz çevre koşulları işletmeleri bu yöne çekmektedir Farklı büyüklükte işletmeler bu yapıya katılabilir Karşılıklı menfaatler, yapının düzgün çalışmasını sağlar Bu yapı, uzmanlık ve yenilikçiliğin artmasına fırsat verir

Aracılar (Brokers) İşletme grupları, bir diğer grup ya da aracı tarafından toparlanır (Şebeke organizasyon, bir diğer organizasyon tarafından yönetilir) Aracılar, şebeke içinde merkezi rol oynar Bazen tek, bazen birden fazla aracı, yaptığı alt sözleşmelerle ‘Lider rolü’ oynayabilir Şebeke üyeleri bir ya da birden fazla fonksiyon için aracı kullanabilir Aracı işletmelerin başarısı, yöneticilerinin başarısına sıkıca bağlıdır ! Aracılar, şebekenin oluşturulması ve yürütülmesi noktalarında, farklı sorumluluklar üstelenebilir

Aracıların Üstlendiği Roller Mimarlık Rolü Eylem Yöneticisi Rolü Kontrolcü Rolü

Aracı Seçimi ve Geliştirme Uygulamaları Şebeke Tasarımı Şebeke Operasyonu Şebeke Kontrolü

Şebeke Org.Yapılarının Yararları Bir piyasaya / üretim faaliyetine girme noktasında üyelerine bilgi sağlar Değişken koşullara daha rahat adaptasyonu sağlar, esneklik oluşturur Müşteri talebini karşılama hızı artar, yönetim giderleri azalır, verim artar, karar verme hızı ve etkinlik artar, öğrenme ve yenilik yapma potansiyeli artar Şebeke içindeki firmaların uzmanlıkları artar ve zaman içinde gelişir Verimli kaynak kullanımı ile tek bir işletme, kendi başına üstesinden gelemeyeceği işleri başarır Sinerji etkisiyle, işletmeler güçlü ve etkili yönlerini paylaşır Şebeke organizasyonları yalın, yenilikçi ve değişime açık hale gelir Küçük işletmeler büyük işler başarabilir, potansiyel müşteri bulabilir Faaliyet gösterilen alanlarda çeşitli politika ve uygulamaların yayılmasına neden olur, iletişim sayesinde bir takım çözümler standartlaşır

Şebeke Org.Yapılarının Sakıncaları Zaman geçtikçe etkinlik düşer (Tasarım ve icraat arasıdaki farklar !) Çevresel değişime ayak uyduramama Aşırı büyüme ve piyasa şartlarına uymama Esnekliğini kaybetme İlişkiler arasında yaşanacak ihmaller, koordinasyonsuzluklar Devamlılığın sağlanamaması Karmaşık yapının iyi yönetilememesi Çatışmalarda başvurulacak bir üst otoritenin boşluğu İşletmelerin katılımı ve devamlılığı için motive edilmesi İşletmelerin ‘Özerkliğimi kaybeder miyim ?’ korkusu Farklı coğrafyadaki işletmelerin koordine edilmesi ve faaliyetlerin planlanması

Ortaya Çıkan Maliyetler İçsel Maliyetler Üyelerarası ilişkinin oluşturulması ve devamlılığı için gerekli maliyetler (Bilgi akış, pazarlık etme, üyelerarası fırsatçı davranıştan korunma, çatışma çözme maliyetleri, v.b.) Dışsal Maliyetler Şebeke dışındaki işletmeler ve müşterilerle ilgili, ortaya çıkabilecek olumsuzlukların çözümüne yönelik maliyetler

Başarısızlık Nedenleri Yöneticilerin iyi niyetle yaptığı değişiklikler Çalışma mantığının bozulması Etkinliğin sınırlanması

Şebeke Organizasyon Yapıları Dengeli Yapılar Dahili Yapılar Dinamik Yapılar

Teşekkürler..