1. SİNDİRİM SİSTEMİNİN CERRAHİSİNDE KULLANILAN TANI 1. SİNDİRİM SİSTEMİNİN CERRAHİSİNDE KULLANILAN TANI . YÖNTEMLERİ VE HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI Tanı yöntemlerindeki amaç, sindirim sistemindeki problemin nerede ve ne olduğunu saptamaktır

HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI Tanı yöntemlerinin hastaya ve yakınlarına izah edilmesi, uygulanma öncesi hastaya yapılacak lavman, laksatif verilmesi gibi özel işlemlerin ve işlemden sonra hastanın dikkat etmesi gereken durumların hastaya anlatılması, hemşire tarafından yapılır. Bu hazırlıkları hemşire yapacağmdan tanı yöntemlerinde hemşirenin rolü önemlidir ve hemşirenin sorumluluğundadır. Tanı yöntemlerine yönelik hasta ve malzeme hazırlığı tam ve zamanında yapılmaz ise, işlemin gerçekleşme süresi uzayabilir, hasta psikolojik olarak strese girebilir, tanı yönteminin tekrarı gerekebilir.

Gastrointestinal sistemi hastalıklarında kullanılan tanı yöntemleri şunlardır: 1- Anamnez ve Fizik Muayene 2- Görüntüleme yöntemleri: Direkt Batın Filmi, Baryumlu Filmler ve Floroskopi, Endoskopik İncelemeler, Ultrasonografi Bilgisayarlı Tomografi (BT) Manyetik rezonans (MR) Sintigrafi Endoskopik retrograt kolanjiopankreatografi (ERCP) 3- Rektal Tuşe 4- Dışkı analizi 5- Parasentez 6- Biyopsi 7- Mide Tubajı (Gastrik analiz) 8- Manometri Testi

1-Anamnez ve Fizik Muayene *Genel bulguları saptamak için hastanın sorgulanmasıdır. Hastalığın nasıl başladığına dair öykü, beslenme alışkanlığı, nerede yaşadığı ve nerede çalıştığı, alışkanlıkları gibi veriler toplanır. Hastanın ağrı olduğu bölge, cilt rengi, kilo kaybının olup olmadığı, bulantı, kusma, hazımsızlık, gaz, kabızlık, ishal, kanama, sarılık gibi genel durumu değerlendirilir.

2- Görüntüleme yöntemleri Direkt Batın Filmi: Abdomen bölgenin filminin çekilmesi işlemidir. Herhangi bir hazırlığa gerek yoktur. Baryumlu Filmler ve Floroskopi: Hastaya radyoopak madde verilerek filminin hızlı bir şekilde çekilmesidir. Kullanılan radyoopak madde baryumdur. Özofagus, mide ve ince barsakların filmi çekilecekse baryum ağızdan,kolon filmi çekilecek ise baryum anal yoldan verilir. Öncelikle hastaya, yapılacak işlem hakkında bilgi verilir. İşlemden bir gün önce hasta akşam hafif yemek yer ve 8 saat öncesinden ağızdan bir şey almaz. Kolon filminde iyi görüntü elde edilmesi için barsaklarının tamamen boş olması gerekir bu nedenle, işlemden 3 gün öncesi laksatif verilmeye başlanır ve işlem öncesi lavman yapılır. Baryumun kabızlığa neden olabilir.

Endoskopik incelemeler: Sindirim sisteminin çeşitli bölümlerinin endoskop adı verilen ayna, mercek, ışık sistemi bulunan, ince, bükülebilen, ışıklı bir tüpe bağlı video kameralı görüntüleme sisteminin bulunduğu bir alet ile incelenmesidir. Endoskopi inceleme yapılan bölgeye göre isim alır. Özofagoskopi, özofagusun incelenmesi. Gastroskopi, midenin incelenmesi. Gastroduedonoskopi, mide ve duedonum incelenmesi. Kolonoskopi, kolonun incelenmesi. Sigmoidoskopi, sigmoid kolon incelenmesi. Rektoskopi, rektumun incelenmesi. Peritonoskopi, periton boşluğunun incelenmesi.

Endoskopik incelemeler ağızdan yapılacak ise : Yapılacak işlem hastaya açıklanır. Hastaya işlemden 8 saat öncesinden ağızdan bir şey verilmez. İşlemden 1 saat önce sedatif yapılır. Hastanın ağzında takma diş varsa çıkartılır. Bulantı ve kusmayı önlemek için boğaza lokal anestetik uygulanır. İşlemden sonra hastanın yaşam bulgulan takip edilir, ağrı, kanama, ateş, disfaji ve dispne belirtileri yönünden gözlenir. İşlemden sonra hastanın refleksleri geri dönene kadar (yaklaşık 2-4 saat) ağızdan bir şey verilmez. Hasta birkaç gün boğaz ağrısı çekebilir, ılık içecekler veya gargara faydalı olur.

Endoskopik inceleme anüsten yapılacaksa; akşam hafif bir yemek yer ve laksatif verilir. İşlemden 8 saat öncesinden ağızdan bir şey verilmez. İşlemden 1-2 saat önce boşaltıcı lavman uygulanır. Hasta masaya diz-dirsek pozisyonunda yerleştirilir. Önce rektal tuşe yapılır sonra 25 cm uzunluğunda madeni veya lastik olan sigmoidoskop içeri gönderilir. Lezyon, kitle, hemoraid yönünden gözle incelenir. Gerekli durumlarda biyopsi alınır. Biyopsi ile alman materyal incelenmek üzere laboratuara gönderilir.

Peritonoskopi veya laporoskopi de pelvik veya jinekolojik sorunları saptamak için yapılan işlemdir.Lokal anestezi verilerek laparoskop ile karın içindeki doku ve organlar gözle incelenir. İşlem basamakları hastaya anlatılır. İşlemden 8 saat öncesinden ağızdan bir şey verilmez. İşlemden sonra kanama, perforasyon, enfeksiyon belirtileri yönünden gözlenir. Barsak hareketleri başlayana kadar oral bir şey verilmez. Yaşam bulgulan takip edilir.

Ultrasonografi (USG): Karın içindeki organların ultrason ile incelenmesidir.Batın içi doku ve organlarının, batın içindeki apse, pankreas, karaciğer, safra kesesindeki patolojik durumların tanısını koymak için kullanılır. Acil durumlar haricinde abdominal ultrasongrafide hasta işlemden 8 saat önceden aç kalması ve laksatif kullanarak barsaklarının boşaltılmış olması gerekir. Bilgisayarlı Tomografi (BT): X-ışınlan kullanılarak tek vücut kesitinin incelendiği bir görüntüleme tekniğidir. Bilgisayarlı tomografi, özellikle karaciğer, pankreas, pelvisteki kanserler, kist, lokal lezyon ve abselerin yerini, büyüklüğünü, özelliklerini saptamak amacıyla kullanılır.

Manyetik rezonans (MR): Sindirim sisteminin bütün organlarına uygulanabilir. Özellikle karın içindeki kan damarları, fistüller, apseler, neoplastik ve kanama alanları ve yumuşak doku değerlendirilir. Sintigrafi: İncelenecek organ ve dokuya verilen radyonüklidinin, organ ve dokulardaki dağılımı ve yolunu izlemek temeline dayanan görüntüleme yöntemidir Endoskopik Retrograt Kolanjiopankreatografi (ERCP): Endoskop aleti ile, safra ve pankreas kanallarının açıldığı ortak kanala ulaşılır. Özel bir boya maddesi enjekte edilerek bölgenin görüntülerinin röntgende görülmesidir.

Rektal tuşe Hastaya işlem hakkında bilgi verilerek rahatlaması sağlanır. İşlemden önce hastanın barsaklarının boşaltılmalıdır. Hasta masaya lateral yatırılarak bacakları karına çekilir. Eldiven giyilerek, orta yada işaret parmağı vazelinlenir anüsten girilerek muayenesi yapılır. Rektal tuşe ile hemoraidler, rektal mukoza yapısı, tümörler, kanama olup olmadığına ilişkin bulgular saptanır. Dışkı analizi Dışkının mikroskopik ve makroskopik incelemesi ve dışkılamanın sayısı, rengi, kokusu, şekli, kıvamı gibi bulgularla sindirim sistemi hastalıklarının tanısının konmasında yardımcı olur. Karaciğer, inflamasyonlu barsak, safra kesesi hastalıklarında, kanamalarda, barsak parazit incelemelerinde önemli bilgiler sağlar. Parasentez Özel bir iğne ile periton boşluğundan sıvı alınmasıdır. Bu işlem tanı ve tedavi amacıyla yapılır. Yapılacak işlem hastaya anlatılarak hasta rahatlatılır. Hastanın, işlem sırasında ve işlemden sonra yaşam bulguları takip edilir. Parasentez ile alman sıvı elektrolit, protein ve mikroorganizma yönünden incelenmek üzere laboratuara gönderilir. Biyopsi Sindirim sistemi hastalıklarında tanı koymak için, sindirim sisteminin belirli kısımlarından kesilerek doku örneğinin alınmasıdır. Alınan doku örneği özel solüsyonlu kap içerisinde laboratuara gönderilir

Mide Tübajı (Gastrik analiz) Nazogastrik sonda ağızdan yada burundan girilerek mide veya duodenum sıvısının alınması işlemidir. Alman sıvı incelenmek üzere laboratuara gönderilir. Manometri Testi Yemek borusunun nasıl çalıştığının ortaya koyan, gastrointestinal sistemde kapak basıncını ve çalışmasını ölçmede kullanılan yöntemdir. Bu yöntemde içinde basınç ölçer sensörlerin bulunduğu tüp şeklinde alet kullanılır. Özofagusun peristaltizim hareketlerinin basınç ve koordinasyonunu ölçer, sifinkter basıncını ölçer, gastroduodenal teşhislerinde ve reflü teşhisini tespit etmek için manometri testi uygulanır.

Hemşirenin Sorumlulukları Sindirim sistemi tanı yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmakla sorumludur. Hastaya ve yakınlarına yapılacak işlemler hakkında, streslerini, anksiyetelerini gidermek ve psikolojik destek sağlamak için bilgi vermeli ve hastanın soracağı sorulara anlayacağı şekilde cevap vermelidir. Tanı yönteminde kaç saat öncesinden aç kalması gerektiği hastaya anlatmalı, laksatif verilecek yada hastanın kendisinin boşaltıcı lavman yapması gerektiği durumlarda hastayı bilgilendirmelidir. İşlem öncesi ve sonra uyması gereken diyetler hakkında bilgi vermelidir. Kontrastlı madde kullanılarak yapılacak tanı testlerinde oluşabilecek alerjik reaksiyonlara karşı hazırlıklı olması gerekmektedir. Kullanılacak malzemelerin eksiksiz tam ve temiz olduğunu kontrol etmelidir. İşlem sırasında ve işlemden sonra yaşam bulguları, kanama, ağrı, vücut ısısında artış, cilt rengi, oksijen satürasyonu ve yutma güçlüğü gibi bulgular takip etmeli herhangi bir olası sorunda doktora haber vermelidir. İşlem bittikten sonra ortamın ve kullanılan araç gereçlerin temizliğinden sorumludur. İşlemin başlama saati, bitiş saati, kullanılan malzeme kayıtlarım tutma sorumluluğu vardır.