İdrar Monitörizasyonu Prof. Dr. Leyla İyilikçi DEÜTF Anesteziyoloji AD,İzmir İdrar Monitörizasyonu

Sunum Planı Tarihçe Mesane Anatomisi İdrar debi monitörizasyonun amacı İdrar özellikleri İdrar sondası takılması Monitörizasyonda ölçüm Yoğun Bakımda kullanılan teknikler Sonuç

Tarihçe M.Ö 5.4 yılda Hipokrat,Celsus,Galen (Daimi sonda) Ortaçağda ürolojik girişimlerde idrarın rengi ve kokusu önem kazanmış M.S 1022' de İbni-Sina Nelaton sondayı tanımlamış, bu aparatlara ”KASTER” adı verilmiş 1836'da Mercier kendi adıyla anılan sondayı geliştirmiştir. 1841 Reylant balonlu sondayı kullanmıştır

MESANENİN ANATOMİSİ Mesane duvarı, “detrusor kas” adı verilen düz kaslardan oluşan kese biçiminde bir organdır. Mesanenin iç yüzeyi kıvrımlı bir mukoz membran örtülüdür. Her iki böbreklerden gelen idrar “üreter” adı verilen kanallar ile mesaneye dökülür. Mesanede depolanan idrar ise belli kapasiteyi doldurduktan sonra oluşan “işeme hissi” sonucunda “üreter” adı verilen kanaldan dışarı boşalmaktadır.

İdrar monitörizasyonun amacı Böbrek fonksiyonunun monitörize edilmesinin başlıca amacı, ekstrasellüler sıvı volümünün ve kardiyak debinin (dolayısıyla böbrek kan akımının) değerlendirilmesidir. Santral ısının ölçülmesi Sıvı balansının yapılabilmesi İdrar değişikliklerinden tanı ve tedavi

İdrarın özellikleri İdrar organik ve inorganik maddeleri içeren çok kompleks bir solüsyondur. İdrar meydana getiren bileşiklerin çoğu metabolik olaylar sırasında meydana gelen yenen yemeklerden meydana gelen maddelerdir.

Dansite (1015-1025) Dansite artışı Dansite azalışı Ateş Böbrek yet. Kalp Hastalıkları İshal Transüda Dansite azalışı Böbrek yet. D.insipudus Pyelit

pH (6.2) İdrar pH’s sabit değildir, belirli sınırlarda değişiklik gösterir. pH basitçe, taze idrarda turnusol kağıt ile bakılabilir. İdrara batırıldığında mavi turnusol kağıtın kırmızıya çeviren idrar asidik, kırmızı turnusol kağıdın maviye çeviren idrar alkalidir denir. İdrarın pH’s 6.2 dolayındadr. Bazen 4.8’e kadar inebildiği gibi, 8.2’ye kadar da çıkabilir.

Renk Normal Uzun süre propofol inf Myoglobulinüri Dantrolen kullanımı Sarı Yeşil Siyah çay rengi Portakal

İdrarın görünümü Normal Piyüri Eritrosit Silindir ve lökosit Sıcaklık ve pH Uzun süre bekleme Berrak Beyaz,mat Bulanık Mat,bulanık Mat,tortu birikimi

Osmalilite Osmolalite, solüsyonda çözünmüş effektif partikül (iyon ve molekül) sayısının ölçümüdür. Osmometre ile ölçülür. Normal diyet ve sıvı alan yetişkinler, 500-800 mOsm/Kg arasında osmolaliteye sahip idrar üretirler. Normal bir böbrek, hidrasyon durumunda 40-80 mOsm/Kg aralığında, dehidratasyon durumunda ise 800-1400 mOsm/Kg aralığında osmolaliteye sahip idrar üretebilir

Normalde idrar miktarı 1200-1500 mL 2/3' gündüz, geri kalanı gece oluşur. Günlük idrar miktarı 2L> ise poliüri Günlük idrar miktarı 400 mL<inmişse oligüri Günlük idrar miktarı 200mL< anüri Sık ama az idrar çıkartılması pollaküri

Poliüri Oligüri/Anüri D. İnsiputus D. mellitus Addison hst KBY Psikolojik Diğerleri (Diüretik kullanımı,hiperkalsemi,alkol,stress) Prerenal Renal Postrenal

Üriner kateterler hastane dışı ve içinde çok yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Hastaneye yatan hastaların %15- 25’inde en az bir kez üriner kateter takıldığı belirtilmektedir.

İdrar çıkışı izlenmesi İdrar çıkışı oldukça ekonomik yöntemlerle izlenebilir. Mesane genellikle bir Foley kateteri ile kateterize edilir, çıkan idrar steril, kapalı bir sistemde toplanır ve saatlik olarak kaydedilir.

İdrar sondasının takılma amacı İdrar kanalında olan bir darlığa (örn:Prostat büyümesi) bağlı olarak idrar yapamayan veya çok az miktarda ve çok sık idrar yapmasına rağmen idrar kesesini tamamen boşaltamayan kişilerde İleri derecede hasta veya yaralı kişilerde idrar çıkışını takip etmek amacıyla Tanısal amaçla idrar örneği toplamak için

İdrar sondasının takılma amacı Sinir hasarına bağlı (örn:omurilik yaralanmaları) olarak idrar kesesinin fonksiyon bozukluğunda Bazı görüntüleme yöntemlerinde Cerrahiden sonra hastanın tuvalet ihtiyacı için yataktan kalkmaması gereken durumlarda

İdrar sondası uygulanması genellikle oldukça kolay ve hafif ağrılı bir girişimdir. Genel anestezi gereksinimi yoktur ve hastanın konforu açısından lokal bir anestezik kullanılmaktadır

İdrar sondaları -Lateks -Polivinil klorid -Silikon

Sonda kalınlıkları French (Fr) birimi ile ifade edilir. 1 Fr = 0.33 mm’dir yani bir milimetre yaklaşık 3 Fr’e eşittir (örneğin 18 Fr’lik bir sondanın çapı yaklaşık 6 mm’dir). Kadınlarda 14-16 Fr Erkeklerde 16-20 Fr Çocuklarda 8-10 Fr Bebeklerde ise 3-5 Fr kalınlıktadır

Üriner sondaların kullanım amaçlarına göre seçilmesi -Geçici kateterizasyon (nelaton sonda) Retansiyonu gidermek, rezidüel idrarı saptamak, steril idrar almak -Kalıcı kateterizasyon (nörojenik veya paralize mesane) 28 gün kısa süreli-12 hafta uzun süreli (suprapubik kateterizasyon) -Eksternal toplayıcı sondalar (prezervatif sonda)

Erkek Kadın

İdrar sondası takılması Enfeksiyon riskinin azaltılması için genital alanın antiseptikli solüsyonla silinmesi ile başlar. İdrar kanalının içini lokal anestezik içeren özel bir kayganlaştırıcı jel ile doldurur. İdrar kanalının uyuşması için bir süre beklenildikten sonra steril idrar sondası idrar deliğinden ilerletilir. Sondanın idrar kesesine ulaştığından emin olunduktan sonra sondayı yerinde tutan balon steril su ile şişirilir ve idrarın birikeceği özel torba sondanın ucuna takılır.

İdrar torbası hastanede yatan hastalarda yatak kenarına sabitlenirken, ayaktan hastalarda hastanın hareketini engellemeyecek şekilde bacağa bağlanır. Tüm sondalama işlemi yaklaşık 2-10 dakika sürmektedir. Torbası bacaklarına sabitlenmiş olan hastalar rahatlıkla çok dar olmayan bir pantolon giyebilir ve gündelik faliyetlerine devam edebilirler. Sondanın çıkarılma zamanı geldiğinde sağlık personeli sondanın balonunu söndürerek kolayca çekebilir

Bir üretral idrar kateteri ile saatlik idrar takibinin yapılması genellikle kan volümü yeterli olan ve böbrek problemi olmayan hastalarda böbrek perfüzyonunun denetlenmesi için yeterli bir izlem yöntemidir.

Bununla birlikte idrar çıkışı, şok durumlarında bile yeterli olabileceğinden her zaman uygun bir gösterge olmayabilir. Plazma ve idrar ozmolalitesi, ozmolar ve serbest sıvı klirensleri böbreklerin idrarı konsantre edebilme yeteneği en duyarlı ve en önemli fonksiyonudur.

Kontrendikasyonları Yüksek enfeksiyon riski (total kalça protezi) Komplikasyonları Üretral travma Üriner sistem enfeksiyonları

İdrar yolu enfeksiyon önleme cihazları Uzun dönem foley sonda kullanan hastalarda görülen idrar yolu enfeksiyonun önlemek amaçlı üretilmiş bir tıbbi cihazdır. Çoğu zaman kontrol altına alınamayan bu üreme, çok hızlı gelişerek foley sondada tıkanıklık, alt ve üst idrar yolu enfeksiyonu gibi kötü sonuçlara sebep olmaktadır. Sistem, Aktif Nano-Koruma Teknolojisi ile probun takıldığı bölgeden sonda üzerine yüzey-akustik-dalgalar yayar. Bu teknoloji, vücut dışındaki bakterilerin sonda içerisinden mesaneye girişini, içerideki bakterilerin de sonda yüzeyine tutunarak biofilm oluşturmasını engeller.

Oligüri ve anürinin en sık görülen nedenlerinden biri kateter tıkanması olduğundan kateter, düzenli aralıklar ile aseptik koşullarda kontrol edilmelidir.

Akut bir injürinin (hipovolemik şok, travma,sepsis vb) resüsitasyonunda, azalmış idrar çıkışı, böbrek perfüzyonunun bozulduğu veya akut böbrek yetmezliğinin başladığı anlamına gelecektir.

Plazma ve idrar osmolalitesi, osmolar ve serbest sıvı klirensleri İdrar/plazma osmolalitesi (Uosm/Posm) oranının 1.7'nin üzerinde olması, konsantrasyon yeteneğinin iyi olduğu lehine iken, oligüri varlığında osmolar klirens düşük olduğunda bile, bu oran hala normal olabilir. Bu nedenle böbreklerin fonksiyonunun osmolar klirens ile değerlendirilmesi daha doğru olur. Osmolar klirens (Cosm) = Uosm/Posm x V Serbest su klirensi (CH2O) = V - Cosm

Osmalar klirens plasmadan temizlenen solut hızı olup, normal değeri 120 ml/saattir. Akut renal yetersizlikte su klirensi ile idrar çıkışı yakın ilişkilidir. Postoperatif ABY'nin gelişiminde önemli ölçüde hassas bir yöntemdir. Bu klirens normalde negatif yönde 25-100 ml/saattir, ABY'de önce pozitifleşir, sonra hızla sıfıra yaklaşır.

Örnek İdrar osmolalitesi 330 Mosm/L,idrar outputu 100 ml/saat, osmolar klirensi nispeten normal (100 ml/saat) olan bir hastanın serbest su klirensinin yüksek (10 ml/saat) olması yüksek renal output'lu renal yetersizlik lehinedir. Ör

Perkütan Sistostomi ve Nefrostomi Sistostomi standart üretral kateterizasyonun mümkün olmadığı veya istenmediği, mesanenin diversiyonunda kullanılan bir yöntemdir.

Sistostomi Teknik Hasta supine pozisyona alınır. Kalçaya rulo konur. Trendelenburg pozisyonu, karın içi organların mesaneden uzaklaşmasına yardımcı olabilir. Suprapubik bölge steril olarak silinir. Cilt,cilt altı,fasya lokal anestezi ile silinir. Mesane doldurulur. 22G’luk bir iğne ile aspirasyon yapılır. Trokar ile giriş yapılır. İdrar çıkışı mesaneye gelindiğinin bir göstergesidir.

Perkutan Sistostomi Endikasyonları Ak.üriner retansiyonda üretral kateter yerleştirilememesi Prostat cerrahisi sonrası Üretral Travma İnkontinans cerrahisi sonrası Üretral Darlık Proksimal Hipospadias Periüretral apse Şiddetli prostat,üretral veya epididim enfeksiyonları

Perkutan Sistostomi Kontr-Endikasyonları Daha önce geçirilmiş; Alt abdominal Pelvik cerrahi

Perkutan Nefrostomi Böbrek parankiminden geçerek toplayıcı sistem içersine kateter yerleştirmek şeklinde tanımlanır. Endikasyonu; Böbrek yetmezliğine bağlı akut üst üriner sistem obstrüksiyonu

Eve giderken… İdrar özellikleri ile tanı ve tedavinin yapılabileceği Mesaneye takılan bir kateter ile santral ısının ölçülebileceği İleri teknikler ile (Nano teknoloji ve gümüş kaplı kateterler ile) idrar yolu enfeksiyonlarının önlenebileceği Ekstrasellüler sıvı volümünün ve kardiyak debinin değerlendirilmesinde idrar monitörizasyonunun en basit,en ucuz,en kolay uygulanan yöntem olduğu unutulmamalıdır.

1-7 Nisan Kanser Haftası FARKINDA MISINIZ? KANSER GELİYORUM DER! Çünkü; kanser nedenlerinin başında gelen sigaraya başlama yaşı 15 yaş öncesine indi ve içenlerin sayısı her geçen gün artıyor! Farkında mısınız kanser geliyorum der? Çünkü; şişmanlığın günden güne arttığı ülkemizde on kişiden üçü şişman! Kadınlarda ve çocuklarımızda şişmanlık hızla artıyor! Önlem alınmazsa kadın nüfumuzun yarısı şişmanlık riskini taşıyor. ! Çünkü; gelişen teknoloji fiziksel hareketliliği azaltıyor, fiziksel hareketliliğin azlığı şişmanlık ve kanser riskini artırıyor!

1-7 Nisan Kanser Haftası O ZAMAN ÇOK GEÇ OLMADAN NE YAPMALIYIZ? Sigarayı bırakmalıyız, Günde en az 30 dakika yürüyüş ya da spor yapmalıyız. Şişmanlığı önlemeliyiz. Sağlıklı ve dengeli beslenmeliyiz, Yağ, tuz, şeker tüketimini azaltmalıyız! Bol sebze, meyve tüketmeliyiz. Yaz aylarında güneş ışınlarından korunmalıyız. Su içmeliyiz.